GEEN GEHOOR RETOURETIKETTEN O T L O U W ALSMEDE ENKELE GERELATEERDE POSTALE ETIKETTEN OT LOUW. m.m.v. TEUN MOLENAAR MMXV

Transcriptie

1

2 Een toppertje voor de GG&R-verzamelaar. De brief is aangetekend en met bericht van aankomst verzonden binnen Bergen op 15 januari 1987, correct gefrankeerd met ƒ 9,-. De eerste aanbieding vond plaats op de volgende dag, 16 januari: geen gehoor, waarna etiket P werd geplakt en een kennisgeving werd achtergelaten. Op 10 februari werd het stuk opnieuw aangeboden, wederom geen gehoor. Etiket P werd half over het vorige geplakt. Twee weken later werd het stuk voor de derde keer aangeboden, wederom zonder resultaat: P d.d De bezorger had voordien het retouretiket (waarschijnlijk P ) al aangebracht. Op de enveloppe ook nog de aanduiding dat op 21-2 een duplicaat is bezorgd. Op 24 februari werd het stuk aan de afzender geretourneerd.

3 GEEN GEHOOR RETOURETIKETTEN ALSMEDE ENKELE GERELATEERDE POSTALE ETIKETTEN OT LOUW m.m.v. TEUN MOLENAAR MMXV

4 INHOUD Voorwoord 3 Inleiding 4 1 GG-etiketten P 4515 en P 4518 (en opvolgers) 18 3 P 4519 (expressebezorging) 64 4 Te kleine brievenbus P 4590, 2260, 2263, Retour wegens onbestelbaarheid P Retour / herstel P Retour aan afzender ter (bij)frankering P4, P511, P Varia - addenda Tabellen en overzichten Conversietabel dv>l Index op etiketnummer Literatuur 129 Uit dit werk mag in zoverre rechtenvrij worden geciteerd op voorwaarde dat de bron (titel/auteur) in de betreffende publicatie wordt vermeld.

5 3 VOORWOORD In 1985 verschijnt het standaardwerk op het gebied van postale etiketten onder de vlag van de Nederlandse Vereniging van Poststukken- en Poststempelverzamelaars, Po & Po, van de hand van Dorus de Vries in de serie Posthistorische Studies: Naamlijst van postale etiketten , dè bijbel voor elke postale etiketten-verzamelaar*. Inmiddels zijn we ruim 30 jaar verder en zijn er talloze etiketten en formulieren bijgekomen en zijn enkele deelgebieden inmiddels uitputtend beschreven, waaronder de expressestroken in het boek Met de meeste spoed en promptitude van Arie Zonjee en ondergetekende. Voor u ligt een zo compleet mogelijk overzicht van de geen gehoor- en retouretiketten. De zeer omvangrijke verzameling van Teun Molenaar, deels overgenomen van Willem Pasterkamp, geldt in dit geval mede als referentie voor dit nieuwe naslagwerk, naast eigen materiaal. Ook is materiaal ingezien van Bas Kee en zijn alle exemplaren van het tijdschrift Geen Gehoor onder redactie van Peter Vermeulen aandachtig doorgenomen. Tenslotte heeft ook Bert van Marrewijk zijn collectie, voornamelijk bestaande uit de gekleurde etiketten, ten behoeve van deze catalogisering ter beschikking gesteld, waarover hij in 2006 in De Kartelrand publiceerde onder de titel GG-stickers, een veelkleurig verzamelobject. Ik wil alle genoemde personen danken voor hun bereidwilligheid en voor het afstaan van scans van hun materiaal en het zoeken naar vroegst bekende data. Ook dank ik Maarten Hartkamp, Vincent Prange, Jan van Riel en Gerard Garritsen voor de talloze, moderne etiketten. Tenslotte dank ik Adam van der Linden voor zijn bijdragen aan hoofdstuk 7, retour aan afzender ter (bij)frankering, het onderwerp waarover hij dit jaar publiceerde in De Postzak. Ot Louw Bussum, mei 2015 * alsmede de aanvullingen en correcties vermeld in De Postzak 157, 161, 163, 167 en 171.

6 4 INLEIDING GEEN GEHOOR Voor de invoering rond 1970 van het geen gehoor-etiket hebben al verscheidene postkantoren op eigen initiatief een stempel laten maken om in geval de geadresseerde niet reageerde op het aanbellen van de postbode bij het aanbieden van aangetekende, expresse-, rembours- of niet in de brievenbus passende stukken, deze hiermee te voorzien van de aanduiding geen gehoor. De meeste kantoren hanteren echter een handgeschreven aanduiding. Zoals De Vries al meldde bestaat er geen officiële invoerdatum van het betreffende geen gehoor-etiket, postaal bekend als P 4518, maar de eerste exemplaren zijn gesignaleerd in Naast P 4518 bestaan er ook soortgelijke etiketten met nummer P 4517 en P De laatsten zijn bedoeld voor niet-bezorgde expressepoststukken, die bij afwezigheid van de geadresseerde eventueel in de brievenbus mogen worden gedeponeerd, zodat er aan de opdracht van expressebestelling is voldaan. Als de expressestukken te groot zijn voor de brievenbus of bij afwezigheid van een brievenbus worden ze beplakt met etiket P Etiket P 4517 is volgens voormalige postboden alleen bedoeld voor pakketten en aangetekende stukken. De praktijk wijst echter uit dat met name de etiketten P 4517 en 4518 willekeurig door elkaar werden gebruikt. Ook ben ik in het bezit van een aangetekend stuk dat met een P 4519 is beplakt terwijl er geen sprake was van expressebestelling. Aangetekende brief verzonden op 18 september 1998 van Amsterdam, kantoor Linnaeusparkweg 2 naar een onbekende bestemming. Met expres-gg-etiket 7b.

7 Rond 1990 wordt de situatie rond de GG-etiketten nogal chaotisch. Her en der verschijnen eigen maaksels, veelal gemaakt met een Dymo-labelprinter. Rond 1995 verschijnen geen gehoor-formulieren met gekleurde peel-off -stickers. In eerste instantie verschijnen er formulieren met de sticker rechtsboven op het formulier (groep A). Vanaf 2001 zit de sticker rechtsonder (groep B). De sticker is leverbaar in 20 verschillende kleuren. Van vele postagentschappen bestaan van deze formulieren diverse varianten in kleur, maar ook in belettering. Het is absoluut ondoenlijk en weinig zinvol van deze verschillen een overzicht te geven. Ik beperk me tot voorbeelden, voornamelijk gericht op de etiketten zelf en in mindere mate ook op de bijbehorende formulieren, die als kennisgeving in de brievenbus worden gedaan. Al deze stickers bestaan met vier verschillende logo s: (Koninklijke) PTTPost (-1996), TPG ( ), TNT ( ) en Postnl (2010-). In 2013 vervangt Postnl alle bovengenoemde formulieren door een kaart, in briefkaart-model (165 x 110 mm), code PS 6065, met diverse varianten, waarop de vergeefse bestelling van een pakket of poststuk staat vermeld. 5 RETOUR Bedoeld worden de etiketten geplakt, na tevergeefse bezorging en na niet afhalen, op de betreffende poststukken. Retourzending als gevolg van onderfrankering (P 4 en P 4511) valt buiten het bestek. Nog veel meer dan bij de geen gehoor-etiketten is het aantal privé-initiatieven van plaatselijke postdirecteuren met het laten aanmaken van stempels voor dit doel enorm. Er bestaan tientallen stempels, waarvan ik een selectie toon. Deze wildgroei wordt door de PTT-directie eveneens (net als bij het geen gehoor-etiket) rond 1970 beteugeld met de invoering van etiket P 4582, voorafgegaan door enkele proeven. Met name bij brief- en ansichtkaarten, maar ook veelal bij brieven was er een ruimteprobleem: vol beschreven kaarten boden weinig of geen ruimte om deze etiketten op te plakken zonder tekst of adressering onleesbaar te maken. Daarom waren de etiketten aanvankelijk alleen aan de linkerrand van een gomstrook voorzien. Later kwamen ook etiketten beschikbaar met alleen rechts een gomstrook (en aan beide zijden). Maar in D.O. 527 dd. 26 oktober 1982 werd bekend gemaakt dat bij deze etiketten het gevaar bestaat, dat er andere poststukken zouden kunnen ondergeraken, hierover waren diverse klachten binnengekomen. Daarom werden nadien eigenlijk voornamelijk aan beide zijden gegomde exemplaren gebruikt. Dit alles was ook reden voor veel kantoren om de voorheen gebruikte stempels voorlopig nog niet weg te gooien en deze op volgeschreven poststukken te gebruiken.

8 6 Zogeheten beslisboom voor bestellers. Rond 1994 wordt een postcode-kader aan de etiketten toegevoegd en in 2001 wordt de barcode op de etiketten geïntroduceerd. Vanaf 2011 worden etiketten niet meer door de bezorger uitgeschreven, maar naderhand ten kantore uitgeprint, met het motief van retourzending. In 2013 schaft Postnl alle retour- en geen gehoor-etiketten af en laat de postbezorger in voorkomende gevallen een kaart achter in de brievenbus met daarop instructies voor de geadresseerde (zie ook laatste alinea GEEN GEHOOR op pag. 5). RETOUR/HERSTEL In 2009 blijkt er bij TNT-Post behoefte te bestaan aan een nieuw etiket, een zogeheten retour/herstel-etiket. Deze etiketten, genummerd P 4582, hebben de functie om ten onrechte in een wijk van een besteller ingebrachte poststukken alsnog bij de juiste besteller te krijgen; daarnaast uiteraard de retourargumenten. Ook van dit etiket bestaan inmiddels al weer vele versies...

9 CATALOGUS 7 In de bovenbalk treft u het woord logo aan waaronder de firmanaam van het bestelbedrijf wordt vermeld. Verder het postnummer, in postale kringen ook wel het formuliernummer genoemd, en het subnummer. Dat dit geen druknummer is is o.a. zichtbaar bij P 4517 de nummers 7c en 8, die eenzelfde subnummer hebben. Onder het kopje subnummer is het woord versie meestal afgekort tot v. V.b.d. staat voor vroegst bekende datum, gebruiksdatum wel te verstaan. En als laatste in deze balk het formaat: licht afwijkende maten zijn niet als zodanig opgenomen. Grotere afwijkingen worden wel gemeld. De aangegeven maten (in millimeters) dienen niet strikt te worden genomen. Het snijden van de gedrukte vellen gebeurde op het oog en niet volgens een strikte callibratie. Bij de latere etiketten zijn de afmetingen uniformer. Voor diegenen die hun verzameling postale etiketten hebben ingedeeld volgens de nummering van De Vries is op een van de laatste pagina s van dit boek een conversietabel opgenomen, waarmee de nummering eenvoudig kan worden omgezet. Een geweigerde brief wegens port, verzonden op 8 december 1971 vanuit Haarlem naar Amsterdam. De brief ging derhalve retour, maar omdat de afzender zich niet op het briefomslag kenbaar had gemaakt ging deze brief via de afdeling rebuten in Den Haag, waar deze werd geopend, zodat de afzender kon worden getraceerd. Maar merkwaardigerwijs is het adres van de afzender niet genoteerd, ook niet op de achterzijde, dus waarschijnlijk bevatte ook de correspondentie niet het retouradres. Het stempel is lokaal vervaardigd. Meer hierover op pagina 120.

10 8 1. GEEN GEHOOR-ETIKETTEN P 4515 EN P PTT P x 28 Circulaire P 5050 van 28 januari 1983 meldt over dit etiket o.a.: Ingaande 1 april 1983 zullen in principe alle 24-uurs stukken die voldoen aan het criterium busstuk (maximaal 38 x 26,5 x 3,2 cm) in de bestelling van zaterdag moeten worden opgenomen. ( ) Krijgt de besteller na aanbellen geen gehoor, ingeval de brievenbus niet voldoet aan de voorgeschreven maten, dan wordt geen bericht van aankomst achtergelaten. Op het stuk wordt een sticker geplakt, waaruit blijkt dat de bestelling op zaterdag is beproefd. ( ) De mogelijke reden waarom dit slechts poststukken betrof die op zaterdag werden aangeboden, ligt waarschijnlijk in het feit dat bedrijven, waarvoor de betreffende stukken waren bedoeld, meestal op zaterdag waren gesloten. De etiketten werden aangeleverd in een zogeheten rol van 500 stuks, zig-zag gevouwen per 5 stuks.

11 9 2 PTT P x 28 Identiek aan nummer 1, zij het met gewijzigd jaartal en toevoeging van het woordje er. 3 PTT P x 38 Etiket in de nieuwe huisstijl van pttpost (rode balkjes). Tekst gelijk aan 1, dus zonder er.

12 10 4 PTT P x 36 Dit etiket was uitsluitend bedoeld voor pakketbestellers. Zij hadden de beschikking over vellen met 8 etiketten. Dit P-nummer, 4517, was tot april 1984 in gebruik voor stroken voor in Nederland gestorte buitenlandse postwissels. 5 PTT P x 36 Identiek aan nummer 4, maar nu met subnummer.

13 11 6a PTT P 4517 (v 0593) x 36 De regel met tijd is geschrapt en de nummers staan niet langer aan de linker rand maar rechtsonder. Ook deze stickers zaten met acht stuks op een vel. De vier hoekstickers hadden aan de buitenzijde (van het vel) afgeronde hoeken, zie het verhaal en de afbeelding op pagina 36. 6b PTT P 4517 (v 0593) x 36 Als 6a met ander subnummer.

14 12 6c PTT P 4517 (v 0593) x 36 Als 6a met ander subnummer. 6d PTT P 4517 (v 0593) x 36 Als 6a met ander subnummer.

15 13 6e PTT P 4517 (v 0593) x 36 Als 6a met ander subnummer. 6f PTT P 4517 (v 0593) x 36 Als 6a met ander subnummer.

16 14 Tussendoor nog even een leukigheidje: een besteller in nood; hij heeft (bijna) geen etiketten P 4517 meer en besluit de rechterhelft van het etiket (dit moet een deel van nummer 4 zijn, omdat onder geen subnummer zichtbaar is) los te knippen en te gebruiken voor dit (tijdelijk onbestelbare) poststuk. Hij heeft de 2 overgeschreven met een 1 en daarboven kng in de bus, afkorting van kennisgeving. 7a PTT P 4517 (v 0597) x 45 In 1997 verschijnt op de stickers P 4517 en 4518 een extra vakje met de aanhef datum duplicaat. Dit houdt in dat na een tevergeefse 1 e aanbieding een duplicaat wordt verzonden als herinnering ter afhaling alvorens een 2 e aanbieding te starten.

17 15 7b PTT P 4517 (v 0597) x 45 Identiek aan 7a, maar met ander subnummer. 7c PTT P 4517 (v 0597) x 45 Identiek aan 7a, maar met ander subnummer. Nog steeds op vellen met acht stickers.

18 16 8a PTT P 4517 (v 0597) x 45 Na de verlening van het predicaat koninklijk aan PTTPost in 1998 worden we verrast met een nieuw logo. Verder is het etiket identiek aan nummer 7. Uit het feit dat het subnummer identiek is aan dat van no. 7c kan m.i. worden geconcludeerd dat het geen druknummer betreft. 8b PTT P 4517 (v 0597) x 45 Het nummer van dit etiket is identiek aan dat van nummer 7b. Met koninklijk logo, verder identiek aan 7.

19 17 9 TNT T 4517 (versie 0499 ) x 45 Het rood is vervangen door oranje, maar verder is de opmaak en indeling identiek aan no s 7 en TNT T 311 (versie 0699) x 50 Kort na de verschijning van nummer 9 verscheen dit etiket, dat vormgevend een nieuwe opzet laat zien. De balkjes boven en onder zijn gedag gezegd, het woord aanbieding is vervangen door uitlevering, naam is naam chauffeur geworden en datum duplicaat en datum retour zijn geschrapt.

20 18 Dit is het eind van de etikettenreeks P 4517 (en de beide nalopers T 4517 en T 311). Hierna werd voor de pakketdienst overgestapt op de gekleurde etiketten van formulier P 2261 en de daaropvolgende varianten. Zie pagina 45 e.v. 2. GEEN GEHOOR-ETIKETTEN P 4518 (en de opvolgers) 1 PTT x 34 Rond 1970 startte de PTT een proef om uniforme etiketten in te voeren voor gebruik op een poststuk (geen pakketten of exprespost), dat om een of andere reden niet in de brievenbus kon/mocht worden gedeponeerd. Meestal dus een aangetekend stuk betreffend. Deze voorloper draagt noch een postnummer noch een jaartal.

21 19 2a PTT P x 34 Als 1 maar met dubbele punt achter datum; de lijn achter datum is vervangen door een stippellijn en het P-nummer is toegevoegd, alsmede de aanduiding PTT. Nog geen jaartal. In GEEN GEHOOR hebben de G s een schreef en is de rechterpoot van de R recht. Dit in tegenstelling tot etiket 2b. 2b PTT P x 34 Als 2a maar in GEEN GEHOOR hebben de G s geen schreef en de rechterpoot van de R heeft een welving.

22 20 3 PTT P x 34 Als 2b maar zonder dubbele punt achter DATUM en met toevoeging van het jaartal. 4a PTT P x 34 Kennisgeving vervangen door bericht van aankomst.

23 21 4b PTT P x 32 Een duidelijk vetter GEEN GEHOOR, met bovendien schreven aan de G s. Vierkant formaat. 5a PTT P x 32 Als 4a met ander jaartal.

24 22 5b PTT P x 32 Als 5a maar met duidelijk vetter GEEN GEHOOR, met bovendien schreven aan de G s. Vierkant formaat. Mogelijk zijn etiketten 4a en 5a vervaardigd bij een andere drukkerij dan de etiketten 4b en 5b. 6 PTT P x 34 Als 4a met ander jaartal.

25 23 7 PTT P x 34 Als 4a met ander jaartal. 8a PTT P x 34 Als 4a met ander jaartal. Drukkleur blauwviolet. Geleverd in vellen met 9 stickers. N.B. Etiketten met jaartal 79 zijn niet bekend.

26 24 8b PTT P x 34 Als 8a, maar in zwart gedrukt. 9 PTT P x 34 Als 4a met ander jaartal. Geleverd in vellen met 12 stickers.

27 25 10 PTT P x 33 Nieuwe vormgeving: slechts beginkapitalen, ook ptt in onderkast, geen stippellijn. Zonder jaartal. 11 PTT P x 36* Liggend model. Lettering als bij 10. * De maten variëren nogal, in de breedte mm en in de hoogte mm.

28 26 12? x 60 Een hoogst merkwaardig etiket, waarvan slechts één exemplaar bekend is. Het is aangebracht op een brief verzonden van Veendam naar Den Haag. Er is over gepubliceerd in het tijdschrift Geen Gehoor no. 6 van 13 mei De geadresseerde moest het stuk afhalen op het kantoor Goudsbloemlaan 113 in Den Haag. Het etiket moet van lokale makelij zijn. De reden om dit etiket, en met name in dit formaat, aan te maken is mij volstrekt onduidelijk. Met afhalen in vette kapitalen op het etiket, een gebod dat merkwaardigerwijs ook voorkomt op etiket 13...

29 27 13 PTT P x 37 Nieuwe vormgeving met rode balkjes en (zoals op de vorige pagina vermeld) met tekst afhalen. Deze tekst was uiteraard tamelijk zinloos, omdat de aangesprokene deze pas onder ogen kreeg als hij stuk had afgehaald. Geleverd op vellen met 8 stickers. Briefomslag, aangetekend op kantoor Helmholzstraat te Amsterdam op 20 februari 1986 met onbekende bestemming. De geadresseerde bleek afwezig, de besteller plakte etiket 13 op de omslag en na drie weken is de brief retour gezonden. Met leuke stempels.

30 28 14 PTT P x 37 Zonder afhalen, ander jaartal, verder identiek aan a PTT P x 37 Om meer tekstruimte te creëren zijn de rode balkjes verkleind. De tekst is onveranderd ten opzichte van 14. [15b op pagina 30].

31 29 16 PTT x 31 Afgebeeld op 80%. AFHAALBOX In de loop van de jaren 90 bleek er onvrede te bestaan, zowel bij PTT-medewerkers als bij klanten, over de afhandeling van in eerste instantie niet bezorgbare poststukken. De afdeling klantenservice van de PTT maakt in 1997 melding van het feit dat veel zendingen op verkeerde kantoren terechtkomen, dus op andere dan op de kennisgeving vermelde kantoren. In een poging het hoofd te bieden aan deze problemen is een proefproject op drie locaties, waaronder Leiden, gestart om de post aan te bieden via kluisjes die konden worden geopend met een codekaart. Was de geadresseerde niet thuis, dan werd een formulier in de brievenbus gedaan met een peel-off-kaartje, waarop een barcode, waarmee hij een kluisje kon openen en daaruit zijn post meenemen. In Leiden waren dergelijke kluisjes ingericht op het kantoor aan de Schipholweg. De proef bleek uiteindelijk geen succes en is niet gecontinueerd.

32 30 15b PTT P x 37 Als 15a, maar de witte tekst in de balkjes lijnt niet uit met de zwarte tekst en is aanzienlijk naar links verschoven. Bovendien staat de zwarte tekst lager. 17 PTT P x 37 Belettering in een 1-punts kleiner corps. Verder, op het jaartal na, identiek aan 15a.

33 31 18a PTT P x 37 Nieuw logo PTT-Post; belettering wederom één punt kleiner, waardoor het woorddeel gelaten makkelijk op de eerste regel had gepast. Rode balkjes weer wat breder. Postnummer boven de onderlijn. 18b PTT P x 37 Als 18a, maar de P van het postnummer lijnt uit met de onderste lijn.

34 32 19a PTT P x 36 Het nieuwe PTT-Postlogo nu diapositief in de onderbalk. Postnummer iets boven de onderste lijn. 19b PTT P x 36 Als 19a, maar de P van het postnummer lijnt nu uit met de onderste lijn.

35 33 20a PTT P x 36 Het logo is flink verkleind, verder identiek aan 19a, dus met hoogstaand postnummer. 20b PTT P x 36 Als 20a, maar de P van het postnummer lijnt nu uit met de onderste lijn.

36 34 21 EMS P x36 Als 20 met op de plaats van het PTT-logo het EMS-logo! En dat terwijl EMS staat voor Express Mail Service en de P 4518-etiketten niet waren bedoeld voor expressestukken, waar immers de P 4519-etiketten voor waren aangemaakt. Remboursbrief uit Bern, vrij van belasting, tevergeefs aangeboden op 14 maart 1994.

37 35 22a PTT P x 36 Als 20 maar met een subnummer. 22b PTT P x 36 Als 22a met ander subnummer.

38 36 23 PTT P x 36 Nogmaals werd overgeschakeld naar een nog kleiner corps voor de inhoudelijke tekst. Typografisch blijft het onbegrijpelijk (of beter: onzinnig) dat de eerste tekstregel niet werd aaneengeschreven. 24 PTT P4518 (0893) x 36 Als 23, maar met de versiedatering (0893) tussen haakjes.

39 VELLETJES MET STICKERS 37 De velletjes bevatten al langere tijd 8 stickers, maar de etiketten no. 25 en 26 hebben op vier hoeken een afgeronde buitenhoek. Derhalve komen in deze periode de etiketten voor in vijf varianten: met een van de vier hoeken afgerond of meest voorkomend met rechte hoeken. Onderstaande afbeelding van het vel maakt een en ander duidelijk. Het vel (met etiketten no. 25) is afgebeeld op 90% van de ware grootte.

40 38 25 PTT P 4518 (0893) x 36 Revolutionaire tekstaanpassingen! Bericht van aankomst wordt gewijzigd in kennisgeving. Het is echter onduidelijk wat de besteller in zou moeten vullen op de daaronderstaande regel. Noch een datum, noch zijn naam, want daarvoor zijn de volgende regels. Welke ambtenaar bedenkt zoiets? 26a PTT P 4518 (0893) x 37 Gelukkig wordt de ridiculiteit van etiket 25 snel opgemerkt en schuiven de alinea s 2, 3 en 4 een laagje omhoog. Verder wordt besteller vervangen door postbode.

41 39 26b PTT P 4518 (0893) x 37 Als 26a met ander subnummer. 26c PTT P 4518 (0893) x 37 Als 26a met ander subnummer.

42 40 27a PTT P 4518 (v 0597) x 46 Nieuwe opzet van het GG-etiket. Nu met datum duplicaat en datum retour (zie uitleg op pag. 14). Groter formaat, postnummer naar rechtsonder. Stickers met ronde hoeken komen niet langer voor, maar ze zitten wel nog steeds met 8 stuks op een vel. 27b PTT P 4518 (v 0597) x 46 Als 27a met ander subnummer. De letter v in het subnummer staat voor versie.

43 41 27c PTT P 4518 (v 0597) x 46 Als 27a met ander subnummer. 28 PTT P 4518 (v 0597) x 46 PTT-Post is het predicaat koninklijk verleend, wat uiteraard een nieuw logo vereist. Maar waarom datum duplicaat is weggelaten is onduidelijk.

44 42 29a PTT P 4518 (v 0597) x 46 Nu toch weer met datum duplicaat. Verder als 28. Nog steeds op vellen met 8 stickers. 29b PTT P 4518 (v 0597) x 46 Als 29a maar met ander subnummer.

45 Waarschijnlijk bij niet tijdige levering van de officiële etiketten, is tussendoor her en der wat provisorisch maakwerk verschenen, zoals onderstaande exemplaren en die op pagina 44. Geprint met een matrixprinter op blanco ptt-etiket. Het moge duidelijk zijn dat dit slechts voorbeelden betreft en dat er talloze varianten bestaan. Chronologisch gezien hadden deze etiketten eerder moeten worden geplaatst, maar omdat ze geen P 4518-vermelding dragen, leek het me beter deze pas hier te vermelden a PTT x 29 30b PTT x 27 Geprint met Dymo-labelprinter op blanco ptt-etiket.

46 44 30c PTT x 30 In rood gestempeld op blanco ptt-etiket. Uiteraard bestaan er vele stempels: 31 PTT x 29 Dit exemplaar is geprint op een (ouder type) blanco etiket.

47 45 Formulier P 2261 Asd (versie 0802)-39.

48 46 Tot 2002 hadden de postbodes vellen met acht stickers bij zich, die ze bij geen gehoor op het poststuk konden plakken. Daarnaast hadden ze formulieren waarop de naam van de afzender moest worden vermeld en waar en wanneer het poststuk kon worden afgehaald. Dit formulier werd in de brievenbus gedeponeerd. Vanaf 2002 is het etiket onderdeel van de kennisgeving. De zelfklevende sticker kon er door de postbode, dan wel pakkettenchauffeur, worden afgepeld en op het poststuk geplakt. De naam van de postvestiging waar het stuk kon worden afgehaald was op de kennisgeving en het etiket voorgedrukt. De tekst en de opmaak hebben in de latere versies vele (kleine) wijzigingen ondergaan. De meest opvallende is de verplaatsing van de sticker van rechtsboven naar rechtsonder op het formulier. Formulier P is b.v. uitgebreid met een aantal aan te kruisen varianten en eventueel verschuldigde kosten. De formulieren zijn, ook door de achtereenvolgende opvolgens van PTT-Post, tot in 2010 in gebruik geweest. DRUK De formulieren werden in fasen gedrukt. In de eerste drukfase, bij Formprint, werd het etiket (met lijmlaag), de logo s en het rode, later oranje, zebrapad aan de linkerrand gedrukt. [Zie afbeelding rechts]. Bovendien werd in die eerste fase de tekst op de achterzijde gedrukt. Bij de Borrias Groep werd vervolgens de overige tekst aan de voorzijde van het formulier gedrukt naar de wensen van het bestellende kantoor. Dat bij deze tweede drukfase weinig consequent werd gewerkt wordt duidelijk op de volgende pagina s: een ratjetoe aan lettertypen en -grootten, kapitaal, onderkast, vet, mager, schreef- en schreefloze letters, alles door elkaar.

49 Vlak voor de invoering van formulieren met sticker was er in Amsterdam een proef geweest waarbij, naast het GG-etiket, een apart naametiket van het bestelkantoor op onbestelbare stukken werd geplakt en waarschijnlijk ook op de kennisgeving. Zie onderstaand voorbeeld uit de collectie van Bert van Marrewijk. 47 Omdat deze stickers en formulieren in gebruik zijn geweest in de roerige periode waarin onze posterijen nogal eens van naam (en van eigenaar) veranderde laat ik even een overzichtje zien: PTT 1989 KPN - PTT Post 1996 TPG (TNT Post Groep) 1998 TPG Post 2006 TNT 2010 Post nl Uiteraard werden bij naamswisseling oude formulieren vaak opgebruikt. Een enkele vestiging knipte het oude logo eraf, maar dat zal een uitzondering zijn geweest. Deze Haagse postbeambte moet hebben gedacht: Beter geen logo dan het verkeerde!

50 48 Het meest in het oog springend zijn echter de kleuren van de stickers. Ze waren leverbaar in 20 verschillende kleuren, die echter bij nabestelling niet altijd even constant bleken. Zo hebben beide onderstaande etiketten kleur 1, geel. Wie de kleur bepaalde is niet duidelijk, sommige vestigingen veranderen ook wel van kleur en zeker ook regelmatig van postcodebereik. KLEUROVERZICHT 1 GEEL 11 GROEN 2 ORANJE 12 VOLGEEL 3 ROZE 13 LICHTGROEN 4 ROOD 14 LICHTGRIJS 5 BRUIN 15 LICHTBLAUW 6 BLAUW 16 WIT 7 PAARS 17 KANARIEGEEL 8 BLAUWGROEN 18 ZALM 9 LICHTGEEL 19 OLIJFGROEN 10 DONKERGRIJS 20 TURKOOIS Zoals ik al in de inleiding vermeldde is het onmogeliijk en weinig zinvol alle stickers te tonen. Ik geef slechts voorbeelden. De bij de navolgende etiketten vermelde postnummers betreffen de nummers van de formulieren waar ze vanaf komen. Deze nummers staan niet op de etiketten vermeld. Rechts een misdruk, waardoor formuliernummer met kleurnummer 14 (lichtgrijs?!) op de sticker is terechtgekomen.

51 49 32 PTT P 2260/ x 41 Als voorbeelden zijn hier gebruikt de stickers van vestiging Stationsplein in Steenwijk en die van Nieuwe Gouw in Landsmeer.

52 50 33 TPG P x 41 Nog enkele voorbeelden van kantoor Nieuwe Gouw in Landsmeer. Bij het 1 e en de 3 e etiket is het logo in blauw gedrukt, bij het 2 e in zwart. Het 1 e en 2 e etiket hebben een magere kantoornaam en het 3 e een vette. En dan nog de merkwaardige doorhaling met daaronder nogmaals de identieke tekst.

53 Nog drie varianten van de TPG-etiketten (no. 33), eerst een van (wederom) Nieuwe Gouw, geheel in kapitalen. Ook valt op dat postcode 1120 inmiddels onder een andere vestiging ressorteert. Daaronder nog twee varianten van de Amsterdamse Helmholtzstraat, gesigneerd door dezelfde besteller. Ook hier variaties in kleur en lettering. 51

54 52 34 TNT P x 41 De blauwgroene kleur heeft afgedaan voor Landsmeer en ze stappen over op kleur 18: zalm. Waarschijnlijk waren ze hierover zo tevreden dat ze ook het laatste witte vlakje met deze tint hebben opgevuld. Onderstaand nog een exemplaar in de weinig voorkomende kleur 10, donkergrijs, van de Amsterdamse Rijnstraat.

55 53 35 Pnl P x 41 Postnl heeft de vormgeving enigszins opgestrakt. Er is gekozen voor een iets opgerekte schreefloze letter. Het bedrijf verzoekt de bezorgers hun naam in blokletters op het etiket te noteren. Op de oranje sticker staat een stempel P.O.N.D./ gemeld. Als een ITP-zending een aangetekende zending voorzien van een 2S- of 3S R-strook niet wordt uitgereikt, wordt dit teruggemeld aan het distributiecentrum, waarbij naar de reden van niet uitreiking wordt gevraagd. P.O.N.D. staat voor proof of non delivery. Van dergelijke stempels bestaan talloze lokale varianten.

56 54 Voorgaande gekleurde etiketten werden geplakt op poststukken, die maar één keer werden aangeboden, zoals stukken die niet in de brievenbus pasten. Aangetekende stukken, remboursstukken, stukken met bericht van antwoord en legitimatiebrieven (persoonlijk uit te reiken met legitimatie van de geadresseerde) werden een tweede keer aangeboden en werden beplakt met een eenvoudiger type etiket. Deze navolgende GG-stickers zaten eveneens op een kennisgevingsformulier. Stukken met legitimatieverplichting P 2198 werden dus eventueel een tweede maal aangeboden. Nevenstaand een voorbeeld van een dergelijke brief, eveneens met etiket 39 en GG-etiket 32, verzonden naar Hattem 8051/2.

57 55 36 PTT XP2260 versie x 27 Dit etiket heeft rechte hoeken. 37 TPG XP2260 versie x 27 Dit etiket heeft ronde hoeken. Behalve het andere logo identiek aan TPG P2260D* versie x 28 Etiket 38 is iets groter dan 37, maar verder identiek. Mogelijk ook afkomstig van de formulieren P2260-EURO (versie 0105) of P2260 (versie 0503)

58 56 39 TPG PS 6060 (v 0104)* x 28 * Exact ditzelfde etiket komt ook voor op formulier P2260-D (versie 0902). 40 TPG PS 6060 (v 0106) x TPG PS x 28

59 57 42 TPG PS x 30 Als 41, maar zonder dubbele nullen. 43 TNT P 2260 (v 0707) x 26 44a TNT PS x 33 Speciaal voor de 2 e bestelling creëerde TNT aparte etiketten. Hier

60 58 44b TNT PS x 33 Als 44a, maar met zwart kader omlijnde oranje balk. 44c TNT PS x 33 Eveneens met zwarte omkadering, maar nu TNT PS x 41 In 2006 komt TNT met een variant. De kantoornaam komt in de roodoranje bovenbalk. Een strakkere, vereenvoudigde vormgeving. Alle kleuren mogelijk.

61 59 Formulier PS ten behoeve van Zaandam, kantoor Dam.

62 60 46 TNT PS x 41 In 2011 ging TNT-post en in haar voetspoor Postnl in 2012 over op gebruik van grijzen en pasteltinten voor de etiketten. 47 Pnl PS x 41 Als 46, maar nu van PostNL.

63 61 48 Pnl P 2260 versie x 28 Het laatste gewone (naast de nog te behandelen expresse-gg-etiketten) geen gehoor-etiket, zonder datum retour. Afkomstig uit het formulier afgebeeld op pagina Pnl x 34 Dit gesimplificeerde etiket is bedoeld voor tevergeefs aangeboden pakketten, maar is ook diverse malen gesignaleerd op aangetekende brieven. De bezorgers kregen deze etiketten op een rol aangeleverd.

64 62 In 2013 werden alle GG-etiketten (en de bijbehorende formulieren) afgeschaft. De afwezige geadresseerde kreeg nog slechts een kaart in de bus. Hoe de administratie aan bestellerszijde bij onbestelbaarheid (bij afwezigheid van welwillende buren) verder verliep is onduidelijk. Wel is in dat geval een tweede bezorgpoging toegezegd, zeker in geval van remboursement of aantekening. Ondanks het feit dat deze catalogus slechts de etiketten inventariseert, toon ik toch twee (van de drie) betreffende kaarten (postnummer PS 6065, versie en de jongste ( ). [Ook TNT had al een dergelijke kaart: versie 11.10].

65 63 Opvallend is dat de tekst aanzienlijk is ingekrompen en dat de toon steeds jovialer wordt: we hebben iets voor je. En je kunt appen, met de QR-code, om te zien waar je pakje zich bevindt. Op kaartversie wordt hier nog eens extra op gewezen:

66 64 3. GEEN GEHOOR-ETIKETTEN P 4519 (EXPRESSE) In de sector geen gehoor-etiketten tenslotte nog die voor tevergeefse bezorging van expressestukken. Als een geadresseerde niet aanwezig was was het de besteller toegestaan het poststuk in de brievenbus te deponeren. Dan was immers voldaan aan de opdracht van expressebestelling. Maar in die gevallen dat een poststuk te groot was voor de brievenbus of als er bovendien sprake was van een aangetekend stuk of een rembourszending, dan moest er een kennisgeving worden achtergelaten. Meestal ging het echter om stukken die in de brievenbus pasten, en werd de sticker op het stuk geplakt om aan te duiden dat aan de opdracht was voldaan. Vanaf 1979 werden in het postdistrict Amsterdam proeven genomen met dergelijke etiketten. De landelijke definitieve etiketten (vanaf no. 4) kregen het postnummer P4519. In dienstorder H43 van 1 februari 1983 wordt melding gemaakt van de verschijning om het vermelden van de gegevens omtrent de aflevering te vergemakkelijken, is een plaketiket P 4519 ontworpen, waarop is aangegeven: datum en tijd, Geen gehoor, expressezending in de brievenbus achtergelaten door dpkt Asd x 40 Dit etiket bestaat mogelijk ook in een zwarte uitvoering.

67 65 2 PTT Dpkt Asd x 36 Vrijwel gelijk aan 1, maar met PTT in de rechter onderhoek en de afkorting Dpkt nu met beginkapitaal x 34 Of dit exemplaar, uitgebreid met de aanduidingen 1 e en 2 e aanbieding ook afkomstig zijn van het Amsterdamse postdistrict is onbekend, maar wel aannemelijk.

68 66 4 PTT P x 38 De maten van dit eerste officiële etiket zijn niet erg constant. De breedte kan variëren van 50 tot 54 mm en de hoogte van 35,5 tot 38 mm. Ze werden geleverd op vellen met acht stickers. 5 PTT P x 37 Het woord expressezending is vervangen door exprespoststuk(ken).

69 67 6 PTT P x 36 De meervoudsvorm is vervangen door het enkelvoudige exprespoststuk. Ook bij dit etiket variërende afmetingen: breedte 51-53,5 en hoogte 35,5-37 mm. 7a PTT P x 36 De nieuwe huisstijl met rode randen wordt ook bij P 4519 doorgevoerd. Geen jaartal. Met, tussen haakjes, naam van besteller. De afmetingen kunnen variëren van 52,5 tot 54,5 resp. 36,5 tot 38 mm. Nog steeds in vellen met 8 stickers.

70 68 7b PTT P x 36 Als 7a maar met een sterk naar links verschoven rode druk, waardoor de tekst niet meer uitlijnt. 8 PTT P x 37 Nieuwe tekstindeling: datum en tijd bovenaan en naam van besteller is weer verdwenen. Rode balkjes als bij 7b. Merkwaardig en opvallend is het inconsequente gebruik van kapitalen.

71 69 Een expressebrief met strook ZL76 en GG-etiket 7a, verzonden op 30 juli 1990 van Sneek naar Appelscha. Om 11 uur gepost en aangekomen om uur. Oneigenlijk gebruik van P 4519-etiket 8 op een aangetekend (PTT!-) stuk.

72 70 9 EMS P x 37 PTT heeft zich aangesloten bij de wereldwijde Express Mail Service. Zonder jaartal. Datum en tijd naast elkaar en naam besteller weer terug. 10 EMS P x 37 Of dit etiket is bedoeld voor expressebestellingen is niet duidelijk, maar aangezien het EMS-logo erop staat, is dit wel waarschijnlijk. De tekst is identiek aan de P 4518-etiketten uit die periode (zie aldaar).

73 71 11 PTT x 33 Provisorisch geprint etiket. 12 EMS E (v 0996) x 78 Weliswaar niet een geen gehoor-etiket, maar wel in het rijtje horend en beplakt met met expresetiket ZL 76. Op vel met zes etiketten.

74 72 4. TE KLEINE BRIEVENBUS - P 4590 (en P 2260 / 2263 / 2280) Op een zeker moment besloot de PTT de strijd aan te binden met te kleine of verkeerd geplaatste brievenbussen. Blijkbaar kregen de postbodes een maatlat mee en formulieren waarop de gewenste afmetingen (minimaal 265 x 32 mm) stonden genoteerd en op welke hoogte ( cm) de brievenbus zich moest bevinden, alsmede eventuele inwendige afmetingen (minimaal 150 x 380 mm) geruggesteund door artikel 9 lid 2 van het Postbesluit van Bleek een bus te klein dan ging er een dergelijk etiket op. Het niet passende poststuk ging retour afzender of, wat later gebeurde, de geadresseerde moest het stuk afhalen op het postkantoor, na een kng-tje. 1 PTT x 29 Geprint op blanco ptt-sticker. 2 PTT P 4590 (0993) x 29 De eerste gedrukte sticker. Post- en subnummer staand links.

75 73 3 PTT P 4590 (v 0993) x 29 Als 2, maar met post- en subnummer onderaan. Tekst onveranderd.. 4 PTT P 4590 (v 0993) - VDR x 29 Sticker met het nieuwe logo van PTT-Post na de verkrijging van het predicaat koninklijk. Tekst identiek aan 2 en 3.

76 74 Briefomslag met brievenbusetiket 2 en retoursticker 25b. De brievenbus kan bijna niet te klein zijn geweest, zou je zeggen. Dus waarschijnlijk òf te hoog of te laag, of geheel ontbrekend. 5 TPG P 4590 (v 0993) x 29 Als 2-4 met het logo van TPG-Post.

77 75 Stickers no. 5 met orderdatum 6 augustus Ze werden aangeleverd in rollen van 250 stuks. In de periode van Postnl heette het formulier dat in geval van een te kleine brievenbus bij de geadresseerde werd afgeleverd een bezorgbericht. Het navolgende formulier bevatte een peel-off-sticker. Formulier P 2263 (versie 0308). Inmiddels zijn de buren ingeschakeld...

78 76 6 Pnl P 2280 (v 0412) x 60 Deze barcode was alleen bedoeld voor intern gebruik om het onbestelbare poststuk in de juiste rolcontainer te doen belanden. 7 Pnl P 2280 (v 1213) x 40 Geen specifieke barcodes meer, alleen de algemene, zoals op de retourstickers. Deze peel-off-sticker draagt de mysterieuze afkorting SMO, waarvan de betekenis in ieder geval niet duidelijk wordt uit het afgeleverde formulier. De meeste mensen/ bedrijven hebben inmiddels hun brievenbus aangepast aan de vereisten.

79 5. RETOUR WEGENS ONBESTELBAARHEID - P Als een poststuk na een of twee vergeefse aanbiedingen (en een schriftelijke herinnering) niet binnen drie weken werd afgehaald ging dit poststuk retour naar de afzender. Uiteraard waren er redenen mogelijk waarom een poststuk retour werd gezonden. Een overzicht van de gebruikte motieven: onbekend geweigerd (wegens port) vertrokken (zonder nader adres) onvolledig adres firma bestaat niet meer meer personen van die naam niet afgehaald overleden straatnaam/ huisnummer bestaat niet In latere versies ook nog: geen brievenbus/brievenbus vol foutieve postcode postbusnummer bestaat niet Er zijn nog andere motieven van retourzending: niet meer bestaand antwoordnummer te hoog gewicht, ofwel onderfrankering Beide exceptionele motieven worden na het eind van dit hoofdstuk behandeld met voorbeelden, alsmede de etiketten voor niet bestaande postbusnummers. In de laatste retouretiketten wordt ook als reden voor retourzending beschadigd opgevoerd, zo staat het er althans. Waarschijnlijk slaat deze vermelding slechts op het feit zelf en de kenbaarmaking ervan en niet als reden voor retournering! Tenzij het stuk daardoor wordt geweigerd, maar daarvoor is een ander hokje bedoeld. Op de rechterzijde van de etiketten de Franse vertaling (volgens UPU-voorschrift), maar vanaf 2009 met Engelse vertaling, en soms ook nog met Franse tekst. Het mogelijk aantal, bovenvermelde, motieven voor onbestelbaarheid (en derhalve retourzending) wordt vanaf 2008 tot vier beperkt. Afwijkende motieven moeten dan handmatig worden ingevuld. Etiketten betreffende retourzending wegens niet of onvoldoende frankering komen in het volgende hoofdstuk aan bod.

80 78 Voor de verschijning van de eerste (landelijke verspreide) retouretiketten is er een enorme hoeveelheid stempels in omloop, veelal aangemaakt op initiatief van de directeur van een postkantoor (al of niet op instigatie vanuit Den Haag). Een kleine bloemlezing van deze stempels, veelal uit de jaren 70 van de vorige In de laatste vier stempels kon ook de motivering worden aangekruist. Vreemd is het stempel linksonder, dat een exacte stempelkopie is van etiket 11, zij het zonder de hokjes. Een dergelijk gekopieerd stempel bestaat ook van etiket 13. Een nadeel van deze stempels was dat, wanneer het poststuk een onregelmatig oppervlak had, de afslag van het stempel soms slecht leesbaar was. Een

81 voordeel van de stempels was dat eventueel onderliggende tekst meestal wel leesbaar bleef. Dat is de reden dat veel van deze stempels ook zijn gesingaleerd in de periode dat de etiketten al in omloop waren. De leesbaarheid van het adres en de tekst (op ansicht- of briefkaart) was ook de reden waarom het merendeel van de retourstickers werd voorzien van een enkelzijdige gomlaag: of links of rechts gegomd. Naarmate de gomsoorten verbeterden en de etiketten naderhand waren te verwijderen verdween deze gedeeltelijke begomming. 79 Een mooi stuk uit 1925 wil ik u niet onthouden; er is weliswaar niet echt sprake van opdracht tot retourzending, maar het komt dicht in de buurt. Het betreft een formulier waarop kon worden afgevinkt in welke van de 26 Amsterdamse postwijken een poging was gedaan de geadresseerde op te sporen. Drie bestellers zijn er mee bezig geweest. Het moest Amsteldijk zijn in plaats van Weesperzijde, aan de overkant dus. Retournering bleek dus net niet noodzakelijk. Over naar de gedrukte (en geprinte) versies. Briefkaart (G 194) verzonden op 13 april 1925 van Alphen naar Amsterdam. Drie bestellers hebben er energie in gestoken om de kaart te bestemder plekke te krijgen.

82 x 50 Het eerste gedrukte exemplaar van het retouretiket. Gegomd aan de linkerzijde. Het is gelijktijdig verschenen met etiket x 50 Tegelijkertijd met etiket 1 verscheen een Franstalige variant ten behoeve van de retourpost naar het buitenland. Uiteraard voor verzamelaars een lastig te verkrijgen exemplaar. Eveneens gegomd aan de linkerzijde.

83 X 120 Dit enorme vel, ongetwijfeld ergens lokaal bedacht, was uiteraard geen succes. Het was weliswaar slechts aan de bovenzijde gegomd, maar het dekte te veel af. Tot nu toe is er op de etiketten 1-3 nog geen sprake van retourzending, maar slechts van niet-uitreiking. Tot hier betreft het proeven en provisorische uitgiften.

84 82 In de verzamelde voorschriften van november 1971, zo meldt De Vries, wordt reeds melding gemaakt van de stroken P Per 13 maart 1973 (Circulaire P 4647) worden de stroken definitief. Voorts in deze circulaire: (...) de linkerhelft van de stroken is van lijm voorzien. Doordat de rechterhelft niet kan worden vastgeplakt, zal meestal kunnen worden voorkomen dat de tekst op de stukken onleesbaar wordt. Vooral voor het gebruik op briefkaarten is dat een groot voordeel. De stroken kunnen zonodig worden verwijderd zonder de stukken te beschadigen. De proef is volledig geslaagd. Door het gebruik van bedoelde stroken krijgt de onbestelbare correspondentie een netter aanzien (...). Zeer waarschijnlijk wordt gedoeld op de proef met etiket 1. In de circulaire wordt tevens een afbeelding getoond van het te vervaardigen etiket. Het draagt de aanhef RETOUR, is tweetalig en is met zeven aankruisbare redenen uitgerust. De eerste exemplaren van dit type verschijnen in 1972 in rollen van 1000 stuks, vanaf 1973 in rollen van 750 stuks. Vanaf waarschijnlijk 1982 worden de stickers geleverd in rollen van 250 stuks in de lengterichting. Ondanks de geboden mogelijkheid om op deze etiketten het motief geweigerd (meestal wegens geheven port) aan te vinken, verschenen toch her en der nog aparte etiketten voor dit doel, alle geprint op voorgedrukte ptt-etiketten. Op de volgende pagina enkele willekeurige voorbeelden.

85 83

86 84 4 PTT P x 55 Het eerste officiële retouretiket, aan de linkerzijde gegomd, is uitgerust met de zeven in de circulaire voorgestelde redenen van onbestelbaarheid. 5 PTT P x 55 Bij versie 2 van het retouretiket is de belettering aangepast, bestaat niet meer is vervangen door straatnaam/ huisnummer bestaat niet. Wel is vergeten het hokje voor adres weg te halen: er zijn zo dus abusievelijk 8 i.p.v. 7 hokjes. Bestaat zowel linksklevend als aan beide zijden klevend.

87 85 6 PTT P x 55 De fout van het extra hokje is hersteld. Verder identiek aan 5. Afstand tussen de onderste tekstregel en de streepjeslijn bedraagt 3 mm. Bestaat zowel linksklevend als aan beide zijden klevend. 7 PTT P x 55 De streepjeslijn is gezakt. Afstand tussen de onderste tekstregel en de streepjeslijn bedraagt nu 5,5 mm. De lengte van RETOUR is 20 mm. Bestaat zowel linksklevend als aan beide zijden klevend.

88 86 8 PTT P x 55 De streepjeslijn is vervangen door een stippellijn. De lengte van RETOUR bedraagt 22 mm. Straatnaam/huisnummer is verwijderd. Nu nog, net als bij 4, bestaat niet meer. Niet afgehaald en Non reclamé staan wel erg dicht tegen elkaar. Bestaat zowel linksklevend als middenklevend. 9 PTT P x 55 De lengte van RETOUR is nu 26 mm. Er is wat ruimte gecreëerd tussen Niet afgehaald en Non reclamé. Alleen linksklevend bekend.

89 87 10 PTT P x 55 Straatnaam/ huisnummer weer terug. De lengte van RETOUR bedraagt (weer) 20 mm. Overleden naar de onderste regel. De streepjeslijn bestaat uit 18 streepjes. Alleen linksklevend bekend. 11 PTT P x 56 Streepjeslijn bestaat nu uit 10 streepjes. Tekstueel identiek aan 10. Komt alleen rechtsklevend voor en links smalle en rechts brede gombaan en andersom.

90 88 12 PTT P x 56 Identiek aan 11, ander jaartal en rondere hoeken. Alleen linksklevend bekend. 13a PTT P x 55 Blauwviolette drukkleur. Verder, op jaartal na, identiek aan 12. Zowel links- en rechtsklevend als alleen linksklevend bekend.

91 89 13b PTT P x 55 Als 13a maar nu in zwart gedrukt. Onder invloed van de lijmlaag kleuren de violette bestanddelen in de zwarte inkt enigszins op. Zowel links- en rechtsklevend als alleen linksklevend bekend. 14 PTT P x 55 RETOUR maar 11 mm breed. Streepjeslijn vervangen door een doorlopende lijn. Postambtenaar vervangen door postemployé en PTT door ptt post. Donker blauwviolette druk. Links en rechts klevend.

92 90 14v PTT P x 55 Variant van etiket 14 met dikke zwarte lijn aan de bovenrand. 15 PTT P x 53 Het nieuwe PTT-logo is er echt tussen geperst, zodat voor paraaf en datum geen plaats meer is. Links en rechts klevend.

93 91 16 PTT P x 70 Langer etiket. Postnummer staand links naast het logo. Extra hokje toegevoegd voor niet vermelde reden, zoals leeg huis. Links en rechts klevend. 17 PTT P x 70 Als 16, ander jaartal.

94 92 18 PTT P Asd-COKA-PSBN x 70 Asd-COKA-PSBN staat voor Centrum Oosterdokkade in Amsterdam, waar de afdeling Particuliere Brieven Sortering Nederland was gevestigd. Deze afdeling hield zich bezig met afhandelen van tijdelijk onbezorgbare post. Zoals de post voor diegenen die op 31 januari 1995 werden geëvacueerd uit de Betuwe, vanwege de hoge waterstand in de rivieren. Als 17, ander jaartal. Postemployé is vervangen door postmedewerker. Links en rechts klevend. 19 PTT P x 70 Exact gelijk aan 18, maar zonder het subnummer.

95 93 20 PTT P x 70 Zonder jaartal, maar met subnummer. Verder identiek aan 19. Kleefrand aan beide zijden. 21 PTT P x70 Een iets kleiner en minder vet lettertype.

96 94 22a PTT P 4582 (0293) x 70 Op subnummer na identiek aan b PTT P 4582 (0293) x 70 Op subnummer na identiek aan 21 en 22a.

97 95 23 PTT x 86 Invoering van het postcodekader en daardoor een aanzienlijk groter etiket. RETOUR in rood, ongenummerd, mogelijk een testetiket. N.B. afgebeeld op 80% van de grootte. 24 PTT P 4582 (0294) x 71 Dankzij een efficiëntere indeling (minder regelwit) is het gelukt een etiket te ontwerpen mèt postcodekader dat maar 1 mm breder en langer is dan de etiketten Elk postcodevakje is gescheiden door stippellijnen.

98 96 25 PTT x 45 Ongetwijfeld wederom een proef, geconcludeerd uit de rode RETOUR-tekst. Opengewerkt postcodekader, alleen afscheiding tussen cijfer- en letterdeel. 26a PTT P 4582 (v 0294) x 71 Bij postcode retouradres het woord binnenlands ingevoegd. Bij het bestaat-niet-hokje is postbusnr. toegevoegd. Zowel tweezijdig als geheel gegomd bekend.

99 97 26b PTT P 4582 (v 0294) x 71 Als 26a met ander subnummer. 25c PTT P 4582 (v 0294) x 71 Als 26a met ander subnummer.

100 98 26d PTT P 4582 (v 0294) x 71 Als 26a met ander subnummer. 26e PTT P 4582 (v 0294) x 71 Als 26a met ander subnummer.

101 99 27a PTT P 4582 (v 0294) x 70 Nieuw PTTPost-logo met het kroontje. Op subnummer na identiek aan b PTT P 4582 (v 0294) x 70 Als 27a met ander subnummer.

102 PTT P 4582 (v 0294) - VRD x 72 Een iets groter formaat. VRD staat voor? 29 PTT P 4582 (versie 0901) x 74 Een verse versie, maar veel verschillen vallen niet te ontdekken, behalve dat er weer een paar millimeters zijn bijgekomen.

103 TPG x 72 Een uitermate slordig etiket: de hokjes en de nummering zijn vergeten en de barcode is verkeerd! De rood gekleurde delen hadden moeten ontbreken. TPG s eerste retoursticker... gedrukt in rollen met 750 etiketten. 31 TPG P 4582 (v 0103) - VRD x 72 De vergissing van de hokjes is inmiddels ontdekt, die van de barcode nog niet!

104 TPG P 4582 (v 1103) x 75 De barcode is weer hersteld. Toegevoegd is: geen brievenbus / brievenbus vol, waarbij brievenbus vol in een magere letter is gezet. 33 TNT P 4582 (v 1103) x 73 De eerste retoursticker van TNT. Onbewoond is er als motief bijgekomen.