Hier valt echt veel op te zien

Transcriptie

1 Hier valt echt veel op te zien Een tijdje geleden kwam ik tot de ontdekking dat in een verzameling van poststukken ook pakketkaarten of adreskaarten passen en dat er op sites van ebay en Delcampe veel van die kaarten zijn te vinden en dat er op die kaarten minstens zo veel te zien is als op brieven. Toen ik de hier afgebeelde adreskaart tegenkwam, dacht ik meteen dat is leuk om uit te leggen, wat hier allemaal opgeplakt zit. (Het is wel uit een tamelijk ver verleden: 1929 volgens het stempel; tegenwoordig ziet het er allemaal heel anders uit.) Dit etiket, met de tekst VALEUR DÉCLARÉE, betekent dat de afzender een pakket naar Zwitserland stuurt met een waardevolle inhoud. De Nederlandse tekst zou zijn aangegeven waarde, maar omdat het naar een ander land gaat, moet het in het Frans, de internationale posttaal, worden vermeld. Op de kaart zelf staan beide teksten met daaronder de regel waarop het waardebedrag moet zijn ingevuld, nl veertien gulden, achtentwintig francs. De betekenis van aangegeven waarde is dat deze waarde voor het gehele bedrag is verzekerd. Zou het een brief betreffen dan zou er ook een aantekenstrookje op te vinden zijn, want dat was het voorschrift van de PTT. De aangegeven-waarde mogelijkheid is dan in feite een uitbreiding van het aantekenen. Bij pakketten is dat anders.

2 Volgens Da Costa 1..was en is de aangetekende verzending van een postpakket niet mogelijk (57). Daarom zien we op de adreskaart een strookje zonder R, nodig voor de identificatie van het desbetreffende pakket. 2 Ook op het pakket zelf moet duidelijk aangegeven zijn dat het een waardepakket is. Het etiket op de adreskaart is dan ook maar een gedeelte van het gehele etiket, want dat zag er bijv. zo uit: Het gedeelte met de kleine letters (het zijstrookje) wordt afgescheurd en op de adreskaart geplakt. Het gedeelte met de grote letters wordt op het pakket zelf geplakt. Omdat verpakkingen vrijwel altijd worden weggegooid, zijn er van de gedeelten met grote letters nauwelijks iets terug te vinden. Het hier afgebeelde etiket is dan ook postfris. (Voor brieven bestaan etiketten die anders zijn vorm gegeven omdat dan geen zijstrookjes nodig zijn.) Dit etiket geeft aan dat het om de volgende situatie gaat. De afzender is op een eerder moment de geadresseerde geweest van dit pakket uit het buitenland. De bedoeling was om het vervolgens weer door te sturen naar een buitenlands adres. Met bepaalde administratieve handelingen die een zg. belastingdocument produceren, hoeft die geadresseerde dan geen rechten te betalen. Hij krijgt de zending + belastingdocument uitgereikt. Wanneer hij later de zending weer aanbiedt om te versturen, moet dat belastingdocument erbij worden gevoegd. Dat moet op de (nieuwe) adreskaart en pakket duidelijk worden gemaakt door het etiket document. Eigenlijk dus op dezelfde manier als de aangegeven waarde. Ook hier met een strook bestaande uit twee delen: (en ook hier alleen een afbeelding van een postfrisse strook) 3 1 Da Costa e.a., Aantekening en aangegeven waarde sinds 1850, Posthistorische Studies IX, Het citaat van Da Costa dateert van Nadien is er wel wat veranderd. De PTT bood aantekenen van een pakket al aan, getuige een verzendbewijs, vervolgens ook TNT en nu ook PostNL. En die service houdt in dat een aangetekend pakket verzekerd is tegen verlies en diefstal tot een bedrag van max. 500 euro. Voor verzekering van hogere bedragen komen we terecht op aangegeven waarde. Zie voor twee afbeeldingen van verzendbewijzen aan het eind van het artikel. 3 Opmerkelijk genoeg is het document-etiket op de adreskaar geen zijstrookje, want het is aan de vier zijden doorstoken en moet dus uit een vel komen. Dat kan wel, want er zijn voor brieven ook van dergelijke etiketten (die dus geen zijstrookjes zijn). Het etiket op de adreskaart heb ik overigens niet kunnen terugvinden bij Dorus de Vries, Naamlijst van Postale Etiketten , Posthistorische Studies X, 1985

3 Het volgende etiket is: Hier alleen met een Franse tekst; latere etiketten door de PTT gebruikt, vermelden daarnaast vrij van rechten. Wat is de betekenis hiervan? Het is net zoiets als een franco zending, waarbij de geadresseerde geen (vracht)kosten meer hoeft te betalen. Zo kan de afzender ook al de (douane)rechten betalen en is in dat opzicht de zending ook franco. Op het gebruikte etiket kan nog worden gekozen tussen alle rechten, of alleen de douanerechten. Is er dan verschil? Ja, dat is bijv. te zien aan het stempel dat de Zwitserde postdienst bij binnenkomst op de adreskaart heeft geplaatst: Hierop staan vier kostenposten: 1) Zoll dat betreft douanerechten 2) Monopol (ik weet niet wat dat inhoudt) 3) Stat. Gebühr een bedragje dat betaald moet worden tbv. het bijhouden van de in- en uitvoerstatistiek. Dat is een vast bedrag en staat dus al in het stempel vermeld. (Ik weet niet zeker of de geadresseerde dat toch moet betalen.) Nederland heeft ook een tijdlang een statistiekrecht gekend. (Het is steeds 4 cent geweest) De betaling daarvan werd verantwoord met een apart zegel: 4) Zollbehdla dat zijn de kosten van de afhandeling van de douaneformaliteiten. Het is nog de vraag of dat door de (Zwitserse) PTT gebeurt. De Nederlandse PTT/TPG/TNT/PostNL doet dat wel en voor dat werk wordt dan een inklaringsrecht geheven, hoewel niet altijd; en dat wordt op het poststuk kenbaar gemaakt met een etiket of een stempel. Omdat in het Zwitserse stempel geen bedragen zijn vermeld, is ook duidelijk dat het een franc de droits zending betreft. Resteert nog de frankering van 1,05 gulden. Is die te verklaren? Eerst: dat we postzegels op de adreskaart aantreffen, is een gelukje. Da Costa schrijft: Met ingang van 1 juli 1970 moet men in het buitenlands verkeer de zegels niet meer op de kaarten maar op de pakketten zelf plakken. Het betreft hier pakketten vanuit Nederland naar het buitenland. In geval de zegels op het pakket zelf zouden zijn geplakt en er door een geadresseerde netjes afgehaald, dan zijn er wel mooie

4 zegels, maar die zijn niet meer te verbinden met de desbetreffende pakketpost. In ons geval hebben we de frankering nog (we hebben het immers over 1929). Maar is het bedrag ook te verklaren vanuit tariefgegevens? Hoewel Da Costa stelt dat het vrijwel onmogelijk is om een volledig overzicht van internationale pakketpost-tarieven te achterhalen, is met het voorlopig overzicht in zijn boek toch het volgende te zeggen. 4 Er zijn vier elementen: - Vanaf 1 april 1921 (Do. 231) is een vastrecht verschuldigd van 15 cent per pakket Van het gefrankeerde bedrag van 1,05 blijft dan 0,90 over. - het verzekeringsrecht, afhankelijk van de aangegeven waarde van 5 tot 10 cent; stel dat dat in ons geval 0,05 is, dan blijft er 0,85 over. - het posttarief, afhankelijk van het gewicht; tot 1 kg is dat 0,65; blijft over 0,20. - wat betaald moet worden door de afzender om de zending franc de droits te laten zijn. Zou de 20 cent die nog te verklaren is hiermee in verband gebracht kunnen worden? Ik weet nu niet wat de tarieven daarvoor zijn, maar ik denk dat in ieder geval het inklaringsrecht in Zwitserland (de Zollabhandlung) al betaald moet zijn (en dat zou mogelijk een vast bedrag kunnen zijn, zoals dat ook het geval was/is in Nederland). Literatuur: W.S. Da Costa, H.P. Rozema, J. Vos, Aantekening en aangegeven waarde sinds 1850, Posthistorische Studies IX, 1984 Diny Beereboom, Het inklaren van postzendingen, Posthistorische Studies 29, 2013 Hier twee formulieren uit latere tijd waarop het aantekenen van een pakket wel als mogelijkheid wordt geboden. De mogelijkheid van valeur déclarée wordt omschreven als resp. verzekerd vervoer en verzekeringservice / 4 Da Costa, p.56-7

5