Grond op de voorgrond: om te versnellen en te vernieuwen. Jaarrapportage 2011 Vastgoed Rijkswaterstaat

Transcriptie

1 Grond op de voorgrond: om te versnellen en te vernieuwen Jaarrapportage 2011 Vastgoed Rijkswaterstaat

2 Inhoud Met deze jaarrapportage wordt beoogd een beeld te geven van de werkzaamheden die in 2011 binnen de discipline Vastgoed van Rijkswaterstaat hebben plaatsgevonden. Naast de verwerving van vastgoed is Vastgoed onder andere ook betrokken bij de afhandeling van bouwschades, gewassenschades, nadeelcompensatie- en planschadezaken, het opstellen van kostenramingen en de voorbereiding van onteigenings-kb s. Daarnaast heeft Vastgoed de zorg voor de afstoot van overtollige onroerende zaken, in het algemeen via het Rijksvastgoed- en ontwikkelingsbedrijf (RVOB). Deze jaarrapportage is tot stand gekomen met medewerking van de vastgoedclusters van de regionale diensten Noord- Nederland, Oost-Nederland, Utrecht, Noord-Holland, Zuid-Holland, Zeeland, Noord-Brabant en Limburg alsmede van de Corporate Dienst. Voorts is medewerking verleend door de Projectdirectie Ruimte voor de Rivier, De Maaswerken (Dienst Infrastructuur) en de Data - ICT-Dienst (DID) van RWS. De in deze rapportage opgenomen cijfermatige informatie is gebaseerd op opgaven van de regionale diensten van Rijkswaterstaat, die steekproefsgewijs aan accountantscontroles worden onderworpen. Foto omslag: Hollandse IJssel nabij Ouderkerk aan den IJssel Grond op de voorgrond: om te versnellen en te vernieuwen 4 1. Rijkswaterstaat RWS in vogelvlucht Plaats van Vastgoed in de RWS-organisatie De Veranderopgave Vastgoed RWS Vastgoed in Kerncijfers Vastgoed Grondprijsontwikkelingen per regio Het vastgoedinformatiesysteem GROS Publicaties Kwaliteit dienstverlening Audits Diverse werkzaamheden Samenwerking en overleg Cijfers en tabellen Betrokkenheid Vastgoed bij projecten Vastgoed Diverse schadezaken Externe deskundigen, advocaten en notarissen Personeel en tijdsbesteding Interdepartementale ontwikkelingen De Raad voor Vastgoed Rijksoverheid in een nieuw krachtenveld Onderzoek Algemene Rekenkamer 73 Bijlage 1 Regio-indeling en adressen 74 Bijlage 2 Lijst met afkortingen 77 In deze rapportage zijn enkele visies opgenomen op Vastgoed van RWS. Deze zijn te vinden op de volgende pagina s: 10, 18, 22 en 73. Jaarrapportage

3 Grond op de voorgrond: om te versnellen en te vernieuwen In oktober 2011 heeft het RWS-bestuur de door de projectdirectie Veranderprogramma Vastgoed opgestelde Grondvisie goedgekeurd. In deze visie worden voorstellen gedaan om strategischer en zakelijker om te gaan met grond, die we nodig hebben of in portefeuille moeten houden voor onze projecten en programma s. Grond wordt hiermee een meer gelijkwaardig afwegingsaspect bij het maken van keuzes (bijvoorbeeld over de tracé s) en moet tegelijk bijdragen aan een versnelde project- en programmarealisatie en het faciliteren van nieuwe beleidsambities (bijvoorbeeld op het gebied van duurzaamheid en publieksgerichtheid). En dit allemaal op een zakelijke manier, waarbij rekening wordt gehouden met de kosten en de baten. Meer rendement halen uit grond wordt het thema voor de komende jaren, niet alleen voor RWS maar rijksbreed. Onder meer door portefeuillemanagement (PFM), voor RWS een nieuwe tak van sport, moet hieraan invulling worden gegeven. Deze nieuwe uitdaging raakt niet alleen de vastgoedsector, maar heel RWS, dus ook het projectmanagement en de daaraan gerelateerde expertises. De nieuwe koers veronderstelt behalve het eigen maken van nieuwe kennisvelden en competenties ook een andere houding ten aanzien van grond. Grond wordt meer dan productiemiddel, krijgt als het ware een meesturende functie bij de besluitvorming over programma s en projecten. Grond komt dus meer op de voorgrond te staan, komt nadrukkelijker en eerder in beeld in alle fasen van de besluitvorming rond projecten en programma s. Ook organisatorisch gaat er het een en ander veranderen. Grondverwerving wordt nog nadrukkelijker aan de productieketen gekoppeld: de capaciteitsinzet zal via de projectenlijn centraal worden aangestuurd en ook daar worden gepositioneerd. Uiteraard met de nodige waarborgen omkleed om voldoende checks and balances te creëren en te voorkomen dat in voorkomende gevallen de vereiste onafhankelijkheid van de vastgoedadviseur/verwerver ondersneeuwt. Verder komt er een kleine eenheid bij de Corporate Dienst die zich specifiek zal richten op PFM. Deze eenheid gaat zowel de vastgoedadviseur/verwerver als het assetmanagement bij de diensten/districten ondersteunen. Tenslotte: rijksbreed zal de focus meer op samenwerking gericht zijn. In de Grondvisie wordt hierop 4 Vastgoed Rijkswaterstaat

4 voorgesorteerd en een keuze gemaakt voor samenwerking met partners, waarmee er raakvlakken liggen op het gebied van de primaire processen. Hierbij komen in eerste instantie ProRail en DLG in beeld. In 2011 is er een alliantie tussen ProRail en RWS tot stand gekomen, waarvan ook Vastgoed onderdeel uitmaakt. Begin 2012 zal de samenwerking met DLG worden verbreed en verdiept en vastgelegd in een nieuwe samenwerkingsovereenkomst tussen beide organisaties. Ook de bredere samenwerking op Rijksniveau heeft een extra impuls gekregen door acceptatie van het Kabinet van de uitgangspuntennotitie over clustering van vastgoed. Met bovenstaande zou je bijna vergeten, dat de essentie van de vastgoedtaak bij RWS blijft het tijdig verwerven van grond voor de uit te voeren projecten en programma s. RWS is en wordt immers geen vastgoeddienst in de zuivere zin van het woord. Een tijdige (liefst versnelde) project- en programmarealisatie is,waarop RWS en dus ook RWS-vastgoed wordt afgerekend, maar dan wel binnen de nieuwe context zoals hiervoor geschetst. Ook in het afgelopen verslagjaar 2011 heeft RWSvastgoed aangetoond voor deze taak berekend te zijn. Met een omzet van 186 miljoen euro was 2011 opnieuw een topjaar. Qua aantal transacties scoort 2011 zelfs hoger dan Met Ruimte voor de Rivier meegerekend bedroeg dat aantal in ( 311 in 2010). Dit laatste programma heeft wat vastgoed betreft belangrijke leerpunten opgeleverd waar RWS -vastgoed in brede zin zijn voordeel mee kan doen. Die leerpunten zijn vastgelegd in een evaluatierapport dat begin 2012 in het RWS-bestuur zal worden besproken. Het bereikte totaalresultaat kan met recht een grote prestatie worden genoemd. Niet dat cijfers alles zeggen. Het gaat er natuurlijk ook om of de omzet op een efficiënte manier werd gerealiseerd. Daarom investeert ook RWS-vastgoed onder de paraplu van Kr8 in procesverbetering en standaardisatie. De eerste revenuen ervan kunnen naar verwacht in 2012 worden ingeboekt. De balans opmakend 2011 was qua productie succesvol en betekende tegelijk een mijlpaaljaar gelet op de door het RWSbestuur goedgekeurde Grondvisie. Met de implementatie ervan is inmiddels binnen de kaders van het Ondernemingsplan 2012 een begin gemaakt. In 2011 kwam RWS-vastgoed dus vaster en strategischer op de RWS-kaart te staan. Dit schept verwachtingen voor de toekomst die uiteraard waargemaakt zullen moeten worden. Ook voor Vastgoed geldt: het moet elke dag beter. Jaap Danhof Projectdirecteur Veranderopgave Vastgoed Rijksweg A59 nabij Waalwijk Jaarrapportage

5 6 Vastgoed Rijkswaterstaat

6 1. Rijkswaterstaat Hollandse IJssel nabij Gouderak Jaarrapportage

7 Primaire processen RWS Verkeers-, scheepvaart- en watermanagement Informatievoorziening Kaderontwikkeling Realisatie Aanleg en Onderhoud Assetmanagement Omgevingsmanagement Crisismanagement 1.1 RWS in vogelvlucht Bestuur Sinds 1 januari 2012 bestaat het bestuur van RWS uit acht leden. In het bestuur zijn de proceseigenaren van de primaire processen binnen RWS vertegenwoordigd. Het bestuur ziet toe op het functioneren van de organisatie als geheel. Daarnaast is een Groepsraad ingesteld bestaande uit het voormalige bestuur, dat wil zeggen de DG, de pdg, de CFO, de (waarnemend) HID-en, de algemeen directeur van de Corporate dienst en de directeur Corporate Taken. In de Groepsraad worden onderwerpen besproken voordat ze in het bestuur komen en wordt zo nodig de implementatie van door het bestuur genomen besluiten besproken. Missie Rijkswaterstaat beheert en ontwikkelt als uitvoeringsorganisatie, in opdracht van de minister en staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu, de nationale infrastructurele netwerken. De organisatie, die in 1798 is opgericht, bestaat uit een Staf van de Directeur-Generaal, tien regionale diensten, vijf landelijke diensten, 35 water- en wegendistricten en één projectdirectie. Er werken ongeveer mensen. Rijkswaterstaat beheert drie rijksinfrastructuurnetwerken, te weten het Hoofdwegennet, het Hoofdvaarwegennet en de Hoofdwatersystemen. Rijkswaterstaat werkt aan: droge voeten voldoende en schoon water vlot en veilig verkeer over weg en water betrouwbare en bruikbare informatie Droge voeten Nederland ligt voor een belangrijk deel onder de zeespiegel. Dat is een bedreigende situatie. In het westen en noorden dreigt de zee en vanuit het zuiden en oosten brengen de grote rivieren soms plotseling enorme watermassa s ons land binnen. Bescherming tegen overstromingen door de zee, meren, rivieren en kanalen is dan ook een belangrijke taak van Rijkswaterstaat. Schoon en voldoende water voor alle gebruikers Nederland wordt doorsneden door grote en kleine rivieren, kanalen, beken en sloten en heeft veel meren en estuaria. Al deze wateren zijn boven- en ondergronds met elkaar verbonden. Rijkswaterstaat is verantwoordelijk voor het beheer van de slagaders van dit netwerk: het hoofdwatersysteem. Rijkswaterstaat reguleert de waterstanden en stemt het waterbeheer af op de behoeften en de natuurlijke inrichting van Nederland. Dit gebeurt in goed samenspel met collega-ministeries, provincies en waterschappen. Rijkswaterstaat beheert ook een belangrijk deel van de Noordzee. 8 Vastgoed Rijkswaterstaat

8 Werken aan vlotte, veilige verkeersdoorstroming Dagelijks storten zo n drie miljoen automobilisten zich in het verkeer. Aan Rijkswaterstaat, als infrastructuurmanager, de taak om het verkeer vlot en veilig in goede banen te leiden. Vlot en veilig varen op het hoofdvaarwegennet De Nederlandse vaarwegen behoren tot de drukste ter wereld. Transport en overslag van goederen vormen een belangrijke motor van de economie. Rijkswaterstaat werkt aan vlot en veilig verkeer op het netwerk van hoofdwaterwegen, zowel voor de binnenvaart als voor de recreatievaart. Werken aan een betrouwbare, veilige infrastructuur Rijkswaterstaat is deskundige bij uitstek op het gebied van de planning, het beheer en het onderhoud van grootschalige infrastructurele werken. Leefbaar en bereikbaar, nu en straks De leefbaarheid van ons land komt steeds meer onder druk te staan. Dit is het gevolg van de stijging van de zeespiegel, de bodemdaling en de toenemende ruimtelijke druk en de luchtverontreiniging. Een schoon, veilig en bereikbaar Nederland is in de komende twintig jaar niet te halen zonder innovatie. Daarom investeert Rijkswaterstaat continu in kennis en vernieuwende oplossingen om Nederland leefbaar, bereikbaar en veilig te houden. Areaalgegevens Rijkswaterstaat heeft ha. in eigendom en materieel beheer, voornamelijk (maar niet uitsluitend) ten behoeve van de droge infrastructuur. Daarnaast beheert RWS ha. oppervlaktewater (inclusief de Noordzee). Totaal voert RWS dus het materieel beheer over zo n ha. Oppervlakte infrastructuur in eigendom en beheer bij RWS - (per 1 oktober 2011) Dienst Oppervlakte (ha) Noord-Nederland Oost-Nederland IJsselmeergebied Utrecht Noord-Holland Zuid-Holland Zeeland Noord-Brabant Limburg Totaal Groot onderhoud Schalkwijksebrug bij Houten Jaarrapportage

9 Bakken en braden bij vastgoed Deze jaarrapportage geeft wederom een handzaam overzicht van de vastgoedsector van Rijkswaterstaat over het jaar Hij bevat veel lijstjes, tabellen en grafieken en geeft daarmee relevante (management)informatie. Je realiseert je hierbij niet vaak dat achter de opsommingen en getallen veelal een hele wereld schuil gaat. Als voorzitter van de Vakgroep Vastgoed krijg ik af en toe een kijkje in die keuken en om maar even in deze metafoor te blijven: daar is het afgelopen jaar weer flink met potten en pannen gerammeld en gekokkereld. Daarbij zijn heerlijke gerechten bereid, maar er brandt af en toe ook wel eens wat aan of er valt wat stuk, maar dan worden de scherven weer bij elkaar geraapt en gaat men vol goede moed weer verder. Ik denk daarbij onder andere aan de nog steeds grote productieopgave qua grondverwerving voor de realisatie van projecten, de inspanningen om het beheer op orde te krijgen en te houden, als ook de wens om de specifieke ICT-ondersteuning voor vastgoed te verbeteren. Daarnaast is een belangrijke mijlpaal in 2011 natuurlijk geweest de totstandkoming van de vastgoedvisie voor RWS, die het bestuur in het najaar heeft vastgesteld. Daarmee ligt de koers voor vastgoed voor de komende periode vast. De visie bevat twee hoofddoelstellingen, te weten tijdige beschikbaarheid van gronden en meer (maatschappelijk) rendement daaruit. Dit lijkt op het eerste gezicht wellicht niet zo spectaculair, maar realisatie daarvan zal de komende jaren het nodige vergen, gelet op onder andere de daarvoor noodzakelijke randvoorwaarden en het krachtenveld waarin vastgoed opereert. RWS Vastgoed heeft daarom behoorlijk wat uitdagingen de komende periode waar de tanden stevig ingezet kunnen worden. In een organisatie als RWS zijn het de mensen die dit moeten realiseren. De vastgoedmedewerkers die ik ken zijn bevlogen, soms een tikkeltje eigenwijs, maar zeker deskundig, dus dat moet vast en zeker lukken! Jeannet Boxum Voorzitter Vakgroep Vastgoed /Hoofd Bestuurlijk Juridische Zaken en Vastgoed RWS Oost-Nederland Uitgaven en kosten De uitgaven en kosten van Rijkswaterstaat bedroegen in 2011 een bedrag van ongeveer miljoen. Dit bedrag was als volgt verdeeld: miljoen voor aanleg voor het hoofdwegennet miljoen voor het hoofdvaarwegennet 303 miljoen voor de hoofdwatersystemen 354 miljoen voor megaprojecten 253 miljoen voor regionale en locale infrastructuur 134 miljoen miljoen voor beheer en onderhoud voor het hoofdwegennet 722 miljoen voor het hoofdvaarwegennet 275 miljoen voor de hoofdwatersystemen 249 miljoen miljoen voor de organisatie voor de kosten van personeel 755 miljoen voor de kosten van materieel 277 miljoen voor overige organisatiekosten 66 miljoen 29 miljoen voor overige uitgaven voor verbetering leefomgeving (Geluidsisolatie Schiphol) 26 miljoen voor overige kosten 3 miljoen 10 Vastgoed Rijkswaterstaat Hoogwater in de Waal

10 Noordzeekustzone, Waddenzee en Eems-Dollard Eems Rijn Noord IJsselmeergebied Rijn Rijn Oost Rijn West Midden Rivieren en kanalen Zuidwestelijke Delta Maas Schelde Rijkswegennetwerk Binnenvaart HTA - hoofdtransportas HVW - hoofdvaarweg OVW - overige vaarweg Noordzee Verkeersscheidingsstelsel Noordzeenetwerk Watersystemen Noordzeekustzone, Waddenzee en Eems-Dollard IJsselmeergebied Rivieren en kanalen Zuidwestelijke Delta Beheergebied hoofdwegennet Beheergebied hoofdvaarwegennet Beheergebied hoofdwatersystemen kilometer kanalen en rivieren, waarvan kilometer hoofdtransportas kilometer vaarweg in open water 83 sluizen 422 bruggen 10 natte verkeerscentrales 14 verkeersposten circa 120 patrouille- meet- of oliebestrijdingsvaartuigen kilometer auto(snel)weg kilometer op- en afritten en verbindingswegen 25 spitsstroken viaducten 15 tunnels 715 beweegbare en vaste bruggen 7 ecoducten 5 regionale verkeerscentrales 1 landelijk verkeerscentrum (VCNL) 119 Dynamische Route Informatie Panelen (DRIP s) camera s dynamische verkeersmanagementsystemen route-informatiesystemen km2 oppervlaktewater 44 kilometer duinen 251 kilometer dijken en dammen kilometer oevers 16 stuwen Afsluitdijk en Houtribdijk 4 stormvloedkeringen Jaarrapportage

11 Figuur 1 Organogram RWS DG Bestuur: DG, pdg, CFO en proceseigenaren Staf DG 1.2. Plaats van Vastgoed in de RWS-organisatie Staf DG ondersteunt het bestuur van Rijkswaterstaat, vooral op het vlak van beleid, politiek, maatschappelijke organisaties en de markt. De keten verantwoordelijke voor bestuurlijk-juridische zaken en vastgoed is gepositioneerd bij de Stafeenheid Netwerken van de Staf DG. De Corporate Dienst verricht met name ondersteunende, adviserende en RWS-brede taken. De vastgoedmedewerkers zijn bij de afdeling Expertise van de Shared Services Eenheid Bestuurlijk Juridische Zaken & Vastgoed (BJV) gepositioneerd. BJV maakt onderdeel uit van de Directie Communicatie, Personeel en Recht (CPR). Bij de CD is ook de tijdelijke projectdirectie Veranderopgave Vastgoed ondergebracht. De vastgoedmedewerkers van de regionale diensten zijn gepositioneerd bij het cluster Vastgoed dat onderdeel uitmaakt van de afdeling Bestuurlijk Juridische Zaken en Vastgoed (BBV). Deze afdeling BBV maakt onderdeel uit van de Directie Bedrijfsvoering. RWS Maaswerken is per 1 januari 2010 opgeheven en als programma Maaswerken onder de Dienst Infrastructuur geplaatst. Het Grondbureau Maasdal, dat de grondverwerving voor Maaswerken verzorgt, is overgegaan naar RWS Limburg. Regionale Diensten Landelijke Diensten Projectdirectie RWS Noord-Nederland RWS Oost-Nederland RWS IJsselmeergebied RWS Utrecht RWS Noord-Holland RWS Zuid-Holland RWS Zeeland RWS Noord-Brabant RWS Limburg RWS Noordzee Bij de Programmadirectie Ruimte voor de Rivier is de taak van grondverwerving gepositioneerd bij het vastgoedcluster in de Directie Bedrijfsvoering, afdeling programma beheersing. Het vastgoedcluster stelt de kaders voor de grondverwerving vast en autoriseert de voorstellen van een decentrale initiatiefnemer (gemeente, provincie, waterschap of RWS-projecten) met de vaststelling van het aankoopstrategieplan. Sturing op de inzet vindt plaats door middel van periodieke voortgangsoverleggen (met betrokkenheid van het decentrale projectteam) en de directe afstemming op dossierniveau, waarbij RWS Dienst Verkeer en Scheepvaart RWS Waterdienst RWS Dienst Infrastructuur RWS Data-ICT-Dienst RWS Corporate Dienst Verkeer- en Watermanagement RWS Ruimte voor de Rivier DG: directeur-generaal pdg: plaatsvervangend directeur-generaal CFO: chief financial officer taxaties en overeenkomsten door het Vastgoedteam moeten worden goedgekeurd. In figuur 1 zijn de dienstonderdelen waarin Vastgoed is vertegenwoordigd aangegeven in het geel. 12 Vastgoed Rijkswaterstaat

12 1.3 De Veranderopgave Vastgoed Op 1 juli 2010 is de projectdirectie Veranderopgave Vastgoed van start gegaan. De projectdirectie bestaat uit een kleine kern van vaste medewerkers. Deze kern wordt aangevuld met medewerkers van de Corporate Dienst. Daarnaast verlenen de clustercoördinatoren Vastgoed uit de regio medewerking aan het project. Zij zijn ook vertegen woordigd in de deelprojecten. Aanleiding en doel RWS staat de komende jaren voor een hoge productieopgave. Een tijdige juridische beschikbaarheid van grond is hiervoor cruciaal. Het is van belang dat de vastgoedexpertise wat de procedures betreft in de pas gaat lopen met de ambities van Sneller en Beter gericht op een halvering van de doorlooptijd van de projecten en programma s. Het Veranderprogramma moet daarbij borgen dat de vastgoedexpertise nog steviger verankerd wordt in de productieketen waarbij meer aandacht moet komen voor de adviesfunctie van vastgoed in de initiatief- en verkenningsfase van het MIRT-proces. Ook dient effectief invulling te worden gegeven aan portefeuillebeheer gericht op een betere benutting van grondposities voor doelrealisatie. Dit vraagt om een strategische visie op grond. Het Veranderprogramma zal deze visie moeten vormgeven. Dit programma omvat verder een aantal deelprojecten (organisatie, kennis en externe samenwerking). Rijksweg A4, HSL-viaduct nabij Hoogmade Jaarrapportage

13 Vastgoedareaal op orde RWS had geen sluitend overzicht van al zijn percelen. Het ontbrak met name aan overzicht van percelen die na aankoop in afwachting van toekomstige werkzaamheden in voortgezet gebruik zijn gegeven en om percelen die na realisering van de infrastructuur zijn overgebleven (de zogenaamde overhoeken ). Deze percelen worden vaak door derden gebruikt en onderhouden. Om hierin een beter inzicht te krijgen is in 2010 het project Vastgoedareaal op orde gestart. Dit project heeft een systeem ontwikkeld waarbij (in de Mapviewer op het RWS-intranet) met behulp van diverse kaartlagen inzicht gegeven wordt in de eigendommen van RWS. Het project is begin 2011 afgerond. In 2011 is de grondportefeuille verder onderzocht en dit onderzoek loopt door in Het gaat met name om meer inzicht krijgen in hoeveel eigendom RWS heeft die niet nodig is voor zijn primaire taken en die de basis vormt voor het portefeuillemanagement. Grondvisie In 2011 is de door de Veranderopgave opgestelde strategische grondvisie Grond voor versnelling en vernieuwing door het bestuur van Rijkswaterstaat goedgekeurd. De nieuwe visie heeft twee hoofddoelstellingen: een tijdige beschikbaarheid van grond tegen de achtergrond van de beoogde versnelling (Sneller & Beter) Meer (maatschappelijk) rendement uit grond conform de rijksbrede ambities Bij de nieuwe vastgoedvisie is uitgegaan van de volgende context: Ondernemingsplan 2015: Rijkswaterstaat opereert als één landelijke organisatie. De RWS Vastgoedvisie moet hiermee in lijn zijn Sneller & Beter: Rijkswaterstaat moet de realisatietijd van projecten halveren. Een tijdige beschikbaarheid van grond is daarvoor een kritische succesfactor Structuurvisie Infrastructuur en Ruimte: het Rijk moet ruimte reserveren voor toekomstige beleidsopgaven op het gebied van mobiliteit en waterveiligheid. Het tijdig zekerstellen van cruciale grondposities is hierbij randvoorwaarde Meer rendement uit grond: het Rijk heeft de ambitie om meer rendement te halen uit grond, voor het realiseren van beleidsdoelen tegen lagere kosten en hogere opbrengsten Het visiedocument bevat de visie op hoofdlijnen. De implementatie moet de consequenties scherper in beeld brengen. Duidelijk is dat er gevolgen zullen zijn voor de wijze van taakuitvoering, de processen en de opleidingen. Met portefeuillemanagement meer rendement uit grond Eén van de vernieuwende elementen uit de grondvisie is portefeuillemanagement. Met portefeuillemanagement gaan we meer focussen op de gronden die we in portefeuille hebben. Dat zijn onder andere de gronden die overblijven na de afronding van een project (overhoeken) en alles buiten het beheergebied dat ook in eigendom is. Dat bezit willen we als goed rentmeester beheren. Ook de rijksbrede ontwikkelingen op het gebied van vastgoed spelen hierbij een belangrijke rol. Vastgoed moet meer als vermogen worden gezien en dat vermogen moeten we waar mogelijk laten renderen. Gronden die RWS niet meer nodig heeft voor de uitoefening van zijn taak worden afgestoten. Op allerlei plaatsen in het land heeft RWS grond in eigendom die niet of onvoldoende benut wordt. Dat zijn bijvoorbeeld ruimtelijke reserveringen voor toekomstige wegverbredingen, ruilgrond en grond waar de inrichting nog even op zich laat wachten. Het is ondoelmatig om grote stukken grond voor lange tijd onbenut te laten. Beter is het deze grond zoveel mogelijk tijdelijk voor andere doelen te benutten en te laten renderen voor de samenleving. In de visie staan verschillende manieren om grond (tijdelijk) anders te gebruiken. Grond die aan een verzorgingsplaats langs de snelweg grenst, kan bijvoorbeeld heel geschikt zijn om te experimenteren met ideeën voor het verbeteren van de verblijfkwaliteit. Slimme arrangementen met marktpartijen kunnen de haalbaarheid vergroten. Of met grond investeren in een duurzame samenleving. Grond die tijdelijk beschikbaar is, kan daarbij een rol spelen. Zo is het kansrijk tijdelijk zonnepanelen of windturbines te plaatsen of de grond te benutten voor duurzame energiewinning uit gewassen. Dat vraagt natuurlijk wel aandacht voor de kosten en de risico s. De Kansenkaart Duurzame Energie kan hier behulpzaam bij zijn. Rijkswaterstaat heeft deze kaart ontwikkeld om te laten zien waar mogelijk grond beschikbaar is voor bedrijven en andere organisaties die willen investeren in duurzame energie. In alle gevallen geldt de voorwaarde dat de grond op tijd weer beschikbaar is voor het project. 14 Vastgoed Rijkswaterstaat

14 Vooruitblik 2012 Na vaststelling van de visie is het implementatietraject van start gegaan. De beoogde afdeling portefeuillemanagement wordt dit jaar vormgegeven en zal waarschijnlijk vanaf medio 2013 met de juiste mensen op de juiste plek operationeel zijn. Om te beoordelen of (tijdelijk) anders benutten van grond effectief is, gaan we samen met het programmateam Tijdelijk Anders Bestemmen/Benutten (TAB) en Duurzaam pilots opzetten. Zoveel mogelijk percelen grond die niet of onvoldoende benut worden, gaan we inzetten voor duurzaamheid, innovatie of publieksgericht netwerkmanagement. Na een bepaalde experimenteerperiode weten we dan echt of tijdelijk anders benutten effectief is. Een belangrijke randvoorwaarde om de verdienmogelijkheden van grond te onderzoeken is een verbrede middelenafspraak met het ministerie van Financiën, zodat we kunnen beschikken over de opbrengsten uit grond bij verhuur en verkoop. Tot nu toe zijn de kosten van beheer voor RWS en gaan de opbrengsten naar de Algemene Middelen van het ministerie van Financiën. Naast het uitwerken van de pilots van TAB gaan we het komende jaar ook de portefeuillestrategie opstellen, het vastgoedareaal analyseren en een houtskoolschets maken van de nieuwe organisatie. Zandmotor Jaarrapportage

15 16 Vastgoed Rijkswaterstaat

16 2. RWS Vastgoed in 2011 Rijksweg A4, omlegging Steenbergen Jaarrapportage

17 Vastgoed bij Mava Binnen het project Mava (Rijksweg 15, Maasvlakte- Vaanplein) zijn goede afspraken gemaakt over de taakverdeling tussen het cluster Omgevingsmanagement en het cluster Vastgoed (BBV). De (betreffende) omgevingsmanager van het cluster Omgevingsmanagement is verantwoordelijk voor het budget, de voortgang, de planning en daarmee prioritering van de vastgoedzaken binnen het project en de communicatie daarover richting mij. Het cluster Vastgoed is de inhoudelijk deskundige voor de grond aankopen, (administratieve) onteigening en (toetsing van) bouwkundige vooropnamen. Deze samenwerking is prima verlopen waardoor de grond aankopen tijdig zijn gerealiseerd (conform contracteisen), toetsing van de risicocontouren en bouwkundige opnamen op dit moment plaatsvindt en ook kansen zijn benut. Een voorbeeld van een benutte kans is de aankoop (tegen de waarde in het economisch verkeer) van een in gebruik zijnd sliboverslagterrein, waarvan (binnen RWS) bekend was dat de grenzen van het tracébesluit krap zouden zijn. De vastgoedadviseur van RWS heeft aangegeven mogelijkheden te zien dit terrein aan te kopen. Op advies van Omgeving en Vastgoed heb ik hierna het besluit genomen tot aankoop over te gaan. Het project heeft hiervan enorm profijt: een deel van de grond is gebruikt ter compensatie en een deel is in gebruik als een tijdelijke gevaarlijke stoffenroute en kan mogelijk leiden tot een besparing van damwanden. Vanuit kostenbesparing en eventuele claims van de aannemer bezien, is hiermee eigenlijk de aankoopprijs (van 4,5 miljoen euro) al terug verdiend Kerncijfers Vastgoed 2011 Op deze pagina treft u de belangrijkste cijfermatige informatie aan van de discipline Vastgoed van RWS in Voor uitgebreidere info wordt verwezen naar de desbetreffende pagina s in het hoofdstuk Cijfers en tabellen. Vastgoed Zie pagina Aantal aankooptransacties (inclusief pacht- en huurontbindingen) Aangekochte oppervlakte ha 40 Uitgekeerde schadeloosstelling (inclusief pacht- en huurontbindingen) Overtollig gestelde oppervlakte 369 ha 46 Opbrengst uit overtollig gestelde gronden* Aantal t.b.v. RWS geslagen onteigenings-kb s 6 50 Aantal afgeronde gerechtelijke onteigeningsprocedures Gemiddeld betaalde agrarische grondprijs per m 2 (los land, pachtvrij) 5,39 56 * betreft de in 2011 ontvangen opbrengst; deze kan ook betrekking hebben op in voorgaande jaren overtollig gestelde gronden Jaap Zeilmaker projectdirecteur Mava 18 Vastgoed Rijkswaterstaat

18 Diverse schadezaken Zie pagina Aantal bouwkundige vooropnames Aantal behandelde schadezaken (bouw-, en gewassenschades en 59 58/60 nadeelcompensatie*) Uitgekeerde schadebedragen (bouw- en gewassenschades en nadeelcompensatie*) /60 Aantal adviezen nadeelcompensatie* * Vastgoed behandelt nadeelcompensatieclaims maar adviseert ook bij claims die door andere afdelingen behandeld worden; de uitgekeerde schade heeft alleen betrekking op de door Vastgoed behandelde claims Kosten externen Zie pagina Taxateurs grondverwerving Deskundigen schadezaken (bouwschades en nadeelcompensatie)* Onderzoekskosten bodemverontreiniging Kosten antikraakbewoning Diverse externe deskundigen Advocaten en notarissen Figuur 2.1 Voornaamste uitgaven van Vastgoed 1,0% 0,4% 5,5% 0,7% 92,4% Schadeloosstellingen grondverwerving Schadeloosstellingen schades (bouw- en gewassenschades en nadeelcompensatie) Inhuur personeel Externe deskundigen Advocaten en notarissen Totaal externe deskundigen, advocaten en notarissen * voor zover betrekking hebbend op door Vastgoed behandelde claims Personeel Zie pagina Personeel t.l.v. interne kosten: Formatie op ,4 fte 64 Bezetting op ,6 fte 64 Personeel t.l.v. externe productiekosten: Externe inhuur van personeel 15,8 fte 67 Kosten externe inhuur van personeel Figuur 2.2 Personeel en inhuur 24,9% 75,1% Personeel RWS Inhuur Uitwisseling van personeel tussen regionale diensten 0,6 fte 66 Jaarrapportage

19 20 Vastgoed Rijkswaterstaat 2.2. Grondprijsontwikkelingen per regio Onderstaand zijn per regio de ontwikkelingen van de grondprijzen in 2011 aangegeven. RWS Noord-Nederland In landelijk gebied varieerden de grondprijzen in 2011 tussen 2,50 en 5,00 per m 2. RWS Oost-Nederland De grondaankopen in de Dienst Oost-Nederland vonden voor het overgrote deel plaats in landelijk gebied. De agrarische grond heeft in 2011 zijn waarde weten te behouden door de behoefte naar grond vanuit de agrarische sector. De gemiddelde grondprijs lag in 2011 ongeveer tussen 3,50 en 5,00 per m 2. RWS Utrecht De mobiliteit van de gronden in de regio Utrecht is ook in 2011 beperkt geweest. De prijzen zijn over het algemeen stabiel hoog gebleven. Agrarisch gebied In de regio Utrecht is de markt stabiel. De grondprijzen varieerden in de gebieden met intensief grondgebruik en/of stedelijk gebied nog steeds tussen de 5,00 en 8,00 per m² en in de gebieden met een meer extensief grondgebruik tussen de 3,00 en 5,00 per m². De eerdere verwachting dat de prijzen op termijn zouden gaan dalen is tot op heden nog niet uitgekomen. Stedelijk gebied Er was zo goed als geen sprake meer van mobiliteit op deze markt. Er was zelfs sprake van een omgekeerde markt. Projectontwikkelaars en gemeenten boden, in tegenstelling tot wat gebruikelijk is, zelf gronden aan. Gronden die ingesloten liggen binnen (toekomstige) bouwlocaties werden nog wel sporadisch aangekocht door gemeenten, maar dan wel tegen prijzen die lagen in het lagere segment van de markt (onderkant): 30,00 tot 40,00 per m². Voor wat betreft uitgifteprijzen kampten de gemeenten met een behoorlijk dilemma vanwege het feit dat er weinig tot geen vraag was. Hierdoor kwamen de prijzen onder druk te staan. Verlagen van de prijzen betekent minder inkomsten voor gemeenten dan waarop gerekend was. De kantoren- en bedrijvenmarkt bleef onder druk staan. In zijn algemeenheid kan gesteld worden dat het aanbod groter was dan de vraag. De leegstand is verder toegenomen met enkele procenten. Naar panden op locaties met goed openbaar vervoer, een goede ontsluiting en waar het nieuwe werken kan worden toegepast bleef nog vraag. RWS Noord-Holland In het noordelijke deel van de provincie konden onverpachte agrarische gronden (geen bollengrond) voor 5,00 aangekocht worden. In de Haarlemmermeerpolder viel een scala aan grondprijzen voor akkerbouwland waar te nemen, die echter (van niet-agrarische invloeden ontdaan) voor 10,00 aan de markt kwamen. Deze zelfde prijs gold voor weidegebied in het zuidoostelijke deel van Noord- Holland. Waar bedrijvenbestemmingen vigeren, varieërden de grondprijzen tussen 135,00 en 450,00 per m 2. RWS Zuid-Holland In het landelijk gebied lagen de grondprijzen tussen de 5,50 en 8,00 per m 2. In het stedelijk gebied varieerde de grondwaarde tussen 20,00 en 500,00 per m 2. RWS Zeeland In het landelijk gebied van Zeeuws Vlaanderen lag de agrarische grondprijs voor los land op rond de 5,25 per m 2. RWS Noord-Brabant De agrarische grondprijzen in het landelijk gebied bleven over het algemeen stabiel. De prijzen lagen tussen de 4,00 en 7,00 per m 2 afhankelijk van het feit of het losse kavels of huiskavels betrof en afhankelijk van het gebied. Rondom de stedelijke gebieden was een lichte stijging te zien. De woningmarkt liet verder dalende prijzen zien, met name in het duurdere segment. RWS Limburg / Maaswerken De prijsontwikkeling in het werkgebied van de Dienst Limburg en van De Maaswerken volgde het beeld dat voort kwam uit de analyses van de provincie Limburg. In 2011 bleven de prijzen in Noord Limburg ten opzichte van het jaar daarvoor gemiddeld nagenoeg gelijk (er was een zeer lichte stijging van 1,7%). De grondmarkt was in 2011 zeer actief, er waren meer transacties (20%) en er werden meer hectares verhandeld (38%). De gemiddelde grondprijs in heel Limburg bleef gelijk op 4,78 per m 2. De verhandelde oppervlakte steeg naar 24%. In Zuid Limburg daalde de gemiddelde grondprijs licht met 1,6%, er werd 9% meer oppervlakte verhandeld. Ruimte voor de Rivier De grondprijzen waren stabiel in In het Benedenrivierengebied (West-Brabant) bewogen de prijzen zich tussen de 5,50 en 6,50 per m 2 voor de binnendijkse gronden. In Gelderland en Overijssel is tussen de 5,00 en 5,50 per m 2 betaald voor binnendijkse gronden en vanaf 3,50 per m 2 voor buitendijkse gronden. Stormvloedkering in de Oosterschelde

20 Jaarrapportage

21 2.3. Het vastgoedinformatiesysteem GROS Algemeen In 2011 is verder gewerkt aan de bouw van GROS versie 2.0 en met name het testen van deelopleveringen. GROS 2.0 zal in 2012 de huidige versie van GROS (versie 1.4), alsmede de applicaties GOF-module en Munice vervangen. Ontwikkeling GROS versie 2.0 De in 2008 gestarte bouw van GROS 2.0 is in 2010 en 2011 grotendeels afgerond. De nieuwe versie wordt gebouwd door Nazca-i. De Data-ICT-Dienst (DID) voert de regie en coördineert en participeert in de testwerkzaamheden. In de projectstuurgroep GROS 2 zitten, naast een aantal DID-medewerkers, een vertegenwoordiger van RWS Utrecht en van de RWS Corporate Dienst om de belangen van de gebruikers te behartigen. Samen duurzaam geeft meerwaarde Het was niet mijn eerste associatie bij Rijkswaterstaat: vastgoedbeheerder, maar het is natuurlijk wel zo, en hoe! Niet alleen hebben we veel grond, water en bouwwerken die we direct nodig hebben voor onze huidige infrastructurele netwerken, maar ook hebben we gronden nodig voor onze toekomstige uitbreidingen daarvan, nat en droog. Daarvoor doen we aankopen en kleine clubjes bij de Regionale Diensten zijn daar dag in dag uit mee bezig en leveren ijzersterk werk, direct gerelateerd aan onze primaire processen en aan projecten. Er komen veel veranderingen aan: centralisatie van activiteiten zou een bedreiging voor lokale/ regionale kennis en eigendomskennisnetwerken kunnen betekenen. Tegelijkertijd willen we meer werken vanuit duurzame gebiedsontwikkeling, op zoek naar meerwaardecreatie. Daarbij realiseert Rijkwaterstaat in projecten niet alleen de eigen doelen, maar samen met partijen in de regio en met geld uit de regio worden in een project meerdere doelen gerealiseerd, meer kansen benut. Dat kan betekenen botje bij botje leggen, geld, gronden en andere eigendommen. Dat vraagt naast lokale kennis en kennissen ook om een andere attitude in het werk. Niet alleen Rijkswaterstaat bepaalt, maar we willen graag zoveel mogelijk kansen samen realiseren en dat met minder geld: een spannende toekomst ligt er dus voor ons! Annette Augustijn Programmadirecteur RWS Duurzaam 22 Vastgoed Rijkswaterstaat Rijksweg A50, ecoduct Woeste Hoeve

22 Behalve een nieuwe versie van GROS wordt ook de huidige GOF-module vervangen en wordt een kadastrale viewer gemaakt, genaamd KAVI. Deze drie applicaties zijn alle web-based en zullen dus via intranet (in een afgeschermde omgeving) gebruikt kunnen worden. Het werken met de web-based applicaties betekent dat de DID ook de kadastrale gegevens via intranet gaat ontsluiten. Bij testen in 2011 is gebleken dat de voorgeschreven wijze van bevraging van de kadastrale database een beperkende factor is voor de performance van het nieuwe systeem. Hierdoor is in 2011 een belangrijke vertraging ontstaan. Daarnaast werden nieuwe eisen gesteld aan de grensovereenstemmingsformulieren, die worden gemaakt met de GOF-module. Inmiddels is de programmatuur op deze onderdelen aangepast en vinden nieuwe testrondes plaats. Testfasen Het testen van de opgeleverde programmatuur gebeurt in meerdere fasen: 1 Functionele Acceptatie Test (FAT): in deze testfase zullen met name de ervaren gebruikers testen of de gewenste functionaliteit goed gerealiseerd is; 2 Gebruikers Acceptatie Test (GAT): deze fase is vooral bedoeld om te testen of de programma s voldoende gebruiksvriendelijk zijn en om te testen of de eerder gevonden gebreken goed zijn opgelost; 3 Productie Acceptatie Test (PAT): in deze fase wordt getest of de programmatuur goed werkt in de werkomgeving van RWS. Voordat de FAT kan starten, heeft de DID onder meer als taak om te testen of de opgeleverde programmatuur de gewenste kwaliteit heeft. Deze testen worden de prefattesten genoemd. In 2010 en 2011 zijn verschillende testversies opgeleverd van de drie applicaties die in het kader van GROS 2.0 gebouwd worden. Inmiddels zijn enkele prefat-testrondes uitgevoerd. Tot op heden is de kwaliteit van de programmatuur in combinatie met de nieuwe kadastrale database onvoldoende gebleken om aan de FAT te kunnen beginnen. Overleg Voor het reguliere gebruik van het huidige GROS (versie 1.4) vinden GROS-coördinatorenoverleggen plaats. Bij het GROS-coördinatorenoverleg worden gebruikerservaringen uitgewisseld en worden de gebruikers op de hoogte gehouden van de doorontwikkeling naar GROS 2. Het overleg is in 2011 twee keer bij elkaar geweest. Bij de overleggen zijn onder meer de testleveringen van GROS 2 uitgebreid besproken. Vooruitblik 2012 In 2012 zal volgens de planning nog 1 prefat-test plaatsvinden. Daarna zullen de overige testfasen worden uitgevoerd. Naar verwachting zullen in de tweede helft van 2012 de opleidingen gegeven worden. Zodra vervolgens de huidige GROS-1 projecten zijn omgezet naar GROS 2.0, kan de programmatuur in gebruik genomen worden Publicaties Door de discipline Vastgoed van RWS zijn in 2011 de volgende publicaties uitgebracht. Gids externe deskundigen Rijkswaterstaat en ProRail In 2011 werd wederom een nieuwe, geactualiseerde editie van de Gids externe deskundigen Rijkswaterstaat en ProRail uitgebracht. Deze gids was - evenals de voorgaande edities - het resultaat van de samenwerking tussen RWS en ProRail op het gebied van de inschakeling van externe deskundigen en de daaraan gekoppelde tarifering. Omdat deze gids privacygevoelige informatie bevat is deze uitsluitend bestemd voor intern gebruik bij Rijkswaterstaat en ProRail. Jaarrapportage 2010 Vastgoed Rijkswaterstaat In 2010 is door de Corporate Dienst, in samenwerking met de regionale diensten, voor de tiende keer in successie een integrale jaarrapportage over het jaar 2010 van de vastgoeddiscipline van Rijkswaterstaat uitgebracht, getiteld Tijdig positie innemen met grond Kwaliteit dienstverlening Teneinde de dienstverlening te optimaliseren wordt door Vastgoed de kwaliteit zowel intern als extern gepeild. Extern gebeurde dit op beperkte schaal door middel van uitreiking van enquêteformulieren bij aankooptransacties en intern door navraag te doen bij de interne opdrachtgevers, onder andere door middel van accountgesprekken. Voorts werd op ad hoc basis feedback gevraagd aan zowel in- als externe klanten. Door Ruimte voor de Rivier is in 2011 opdracht gegeven voor de uitvoering van een evaluatieonderzoek door Berenschot. Hierbij is onder andere gekeken naar de relatie tussen project organisatie en vastgoedorganisatie, de relatie met de andere Rijkspartijen en ook de ontwikkeling van de planning- en controlfunctie bij het vastgoedteam van Ruimte voor de Rivier. Voor de dataverzameling is gebruik gemaakt van literatuur en interviews Audits De vastgoedclusters worden regelmatig onderworpen aan audits. Deze hebben betrekking op financieel en procedureel gebied, op het gebied van communicatie en op het gebied van archivering. Voorts vinden regelmatig accountantscontroles plaats. Jaarrapportage

23 2.7. Diverse werkzaamheden Naast de in deze rapportage reeds genoemde werkzaamheden heeft Vastgoed van Rijkswaterstaat in 2011 de nodige andere taken uitgevoerd. Hieronder is een aantal vermeld. overdracht van overtollige gronden, gebouwen, districtsterreinen, verzorgingsplaatsen en weggedeelten aan RVOB beheer van gebouwen en gronden advisering in de verkenningen-, planstudie- en realisatiefase van de tracéwetprocedure advisering aan gemeenten en provincies opstellen en actualiseren van kostenramingen (PRI), met of zonder risico-analyse opstellen van aankoopplannen advisering over vastgoedaspecten bij DBFM-contracten het verschaffen van informatie tijdens voorlichtingsbijeenkomsten het bijwonen van hoorzittingen werkzaamheden in het kader van GROS beoordeling van subsidieverzoeken van andere overheden het toetsen van taxatierapporten en overeenkomsten het vestigen van zakelijke rechten het sluiten van pacht- en huurovereenkomsten het beeïndigen van pacht- en erfpachtrechten advisering bij het verleggen van kabels en leidingen het uitvoeren van audits binnen de discipline Vastgoed het verlenen van medewerking aan het opstellen van bestuursovereenkomsten het geven van presentaties aan omgevingsmanagers en anderen over de rol en werkzaamheden van de vastgoedadviseurs binnen RWS het sluiten van vastgoedbeschermingsovereenkomsten ( antikraakbewoning ) advisering inzake verontreinigde gronden advisering ten aanzien van aanbesteding van projecten verlenen van medewerking aan het aanpassen van het grondaankoopproces in Aris/UPP overdracht van gronden in het kader van de WHW advisering inzake het verontreinigde voormalig gasfabriekterrein Hellevoetsluis het verstrekken van informatie aan de Nationale Ombudsman advisering met betrekking tot ontruimingen beheer van woningen advisering aan omgevingsmanagers inzake realisatieovereenkomsten welke in het kader van de zogenaamde RSP-projecten (Regionaal Specifiek Pakket) tussen overheden onderling worden opgesteld areaal op orde brengen voor wat betreft de eigendomssituatie en verschillen in beheer- en eigendomsgrenzen traceren en corrigeren verstrekken van gegevens ten behoeve van het assetmanagement (districten) initiëren themabijeenkomst bouwschades met de bedoeling een best-practice op te stellen die gebruikt kan worden door de vastgoeddiensten advisering met betrekking tot gebruiksovereenkomsten en beheerovereenkomsten advisering met betrekking tot natuurcompensatie bij diverse projecten advisering inzake overdracht beheer van gronden aan particulieren in het kader van KRW-projecten en daarbij behorende schadeloosstelling aan particulieren Vanuit Vastgoed werden diverse adviezen van algemene aard aan externen gevraagd. Onder andere de volgende adviezen werden verkregen: advies inzake afkoop c.q. onteigening van rechten van een windmolenparkconsortium op aan te kopen percelen advies inzake vevroegde descente advies met betrekking tot de waardering van gronden van Staatsbosbeheer 2.8. Samenwerking en overleg Intern overleg en werkgroepen Rijkswaterstaat kent een aantal interne overleggremia, georganiseerd door Vastgoed of waaraan vanuit Vastgoed wordt deelgenomen. Vakgroep Vastgoed De Vakgroep Vastgoed heeft als doelstelling afstemming en gedachte-uitwisseling op het gebied van bedrijfs- en beleidsmatige aspecten binnen de discipline Vastgoed van RWS. De vakgroep wordt hiertoe onder andere gevoed door de ketenverantwoordelijke Vastgoed bij de Staf DG. De voorzitter is hoofd van een regionale afdeling Bestuurlijk Juridische Zaken en Vastgoed. De laatste is ook deelnemer aan het landelijke Periodiek Overleg Bestuurlijk Juridische Zaken en Vastgoed (POBJV). Deelnemers zijn de coördinatoren van de regionale vastgoedclusters, medewerkers van SDG en Corporate Dienst en een vertegenwoordiger van de Raad voor Vastgoed Rijksoverheid. De vakgroep heeft in 2011 vijf keer vergaderd. POBJV Eén van de directeuren Bedrijfsvoering is portefeuillehouder BBV in het landelijk overleg van die directeuren en woont op basis van eerder genoemde rol het POBJV bij. Departementaal overlegplatform Vastgoed (I&M) Op departementaal niveau vindt voorafgaand aan en ter voorbereiding op het opdrachtgeversberaad (AOB) een departementaal I&M (voorheen V&W) Vastgoedoverleg plaats. Het ambtelijk opdrachtgeversberaad, ingesteld bij de oprichting van het gemeenschappelijk ontwikkelbedrijf (GOB) in 2005, treedt namens de departementen op als gezamenlijke opdrachtgever van de dienst Ontwikkeling van het RVOB (Financien) en rapporteert rechtstreeks aan het ministeriële opdrachtgeversberaad (MOB). Het ambtelijk opdrachtgeversberaad is een structureel overleg waarin 24 Vastgoed Rijkswaterstaat

24 (plv.) directeuren-generaal van de meest betrokken departementen I&M, EL&I, Defensie, OCW en Financien zijn vertegen woordigd en op ad - hoc basis zo nodig ook andere departementen. Namens I&M nemen de directeuren van de directie Wegen en Mobiliteit van DGMo en de directeur gebiedsontwikkeling hierin zitting. Het ambtelijk opdrachtgeversberaad komt frequent bijeen in overeenstemming met de dynamiek van de (ruimtelijke) projecten. Het ambtelijk opdrachtgeversberaad heeft de bevoegdheid om projecten te kandideren en de inzet van het RVOB/DO nader te verkennen. Het bereidt vervolgens de besluiten over de inzet van het RVOB/DO en de business case voor. Gedurende het traject van een business case volgt het ambtelijk opdrachtgeversberaad de voortgang en de tussenresultaten. Bij besluitvorming over de projecten wordt gestreefd naar unani miteit. Om slagvaardig te kunnen opereren wordt per project een coördinerend opdrachtgevend departement aangewezen. Dit is de natuurlijke probleemeigenaar of initiatiefnemer aan rijkszijde. Dit vloeit meestal voort uit het inhoudelijke zwaartepunt van een project en kan ook een departement zijn dat niet vast in het ambtelijk opdrachtgeversberaad is vertegenwoordigd. Per project wordt een coördinerend departement aangewezen. Het coördinerende departement is het departement dat namens het ambtelijk opdrachtgeversberaad optreedt en toeziet op de ontwikkeling en bewaking van de beleidsinhoudelijke kaders waarbinnen het RVOB/DO aan de slag gaat. Zij is daarmee verantwoordelijk voor het project. De inbreng van de individuele vastgoeddiensten wordt binnen de verantwoordelijkheidslijn van de afzonderlijke beleidsdepartementen georganiseerd. Voor I&M is het platform Vastgoed geformeerd bestaande uit vertegenwoordigers van DGMO, FMC, ProRail en Rijkswaterstaat. Het platform heeft als doel om de directeur van de directie Wegen en Verkeer en de directeur gebiedsontwikkeling als vertegenwoordigers in het AOB te informeren over de geagendeerde projecten. Voor het jaar 2012 wordt het ambtelijk opdrachtgeversberaad omgevormd tot de interdepartementale commissie Rijksvastgoed (ICRV). Het opdrachtgeversoverleg rijksvastgoed is bedoeld om te komen tot een beleidsmatige afstemming van Vastgoed. In de nieuw te vormen commissie neemt namens I&M de directeur Gebieden en Projecten deel aan het overleg. Werkgroep Uniformering Vastgoeddocumenten De werkgroep Uniformering Vastgoeddocumenten, bestaande uit vastgoedmedewerkers van de diensten Oost- Nederland, Utrecht, Zuid-Holland en de Corporate Dienst, houdt zich bezig met de uniformering en actualisering van vastgoeddocumenten. In 2011 is de actualisering van de standaard-koopovereenkomst afgerond. Coördinatorenoverleg GROS Zie voor nadere informatie over het Coördinatorenoverleg GROS hoofdstuk Extern overleg en samenwerking De discipline Vastgoed van Rijkswaterstaat heeft veel extern overleg - zowel incidenteel als periodiek - met onder andere RVOB, DLG, Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten, gemeenten, provincies, water- en hoogheemraadschappen en ProRail. Deze contacten hebben betrekking op de afwikkeling van concrete zaken maar kunnen ook tot doel hebben afstemming, uitwisseling van informatie, samenwerking in het kader van verwerving, e.d. Alle regionale diensten zijn vertegenwoordigd in de Regionale Raden Vastgoed Rijksoverheid (Regio-RVR s) en in de daaronder ressorterende RVR-provincieteams, Operationele overleggen en Deelregio s. Niet alleen RWS is vertegenwoordigd in de Regio-RVR s. Over het algemeen maken ook medewerkers van de regionale diensten van RVOB, DLG, DVD en RGD hier deel van uit en soms ook Staatsbosbeheer, ProRail en de provincie. Ook is vanuit Vastgoed zowel op regionaal als op centraal niveau geparticipeerd in diverse onder de RVR vallende werkgroepen en commissies. Vanuit RWS vond detachering plaats bij de projectdirectie Vastgoed van het Ministerie van Financiën, die ter ondersteuning dient van de RVR. De projectdirecteur van de Veranderopgave Vastgoed is als RWS-lid vertegenwoordigd in de RVR. De Corporate Dienst levert het lid voor de agendacommissie van de RVR. Vastgoed participeert voorts nog in diverse samenwerkingsverbanden, externe overleggen en werkgroepen: Samenwerkingsovereenkomst RWS - DLG Rijkswaterstaat en de Dienst Landelijk Gebied (DLG) hebben in 2006 een samenwerkingsovereenkomst gesloten. Uitgangspunt daarbij is dat Rijkswaterstaat onder andere optreedt bij onteigening en dat DLG onder andere de aankoop van grond op basis van vrijwilligheid afhandelt. Landelijk overleg RWS RVOB Dit betreft een periodiek overleg tussen RWS en RVOB dat met name is gericht op (regionale) kwesties die een landelijk uniforme aanpak vergen. Van de zijde van RVOB nemen de landelijk en regionale accountmanagers RWS deel, van de zijde van RWS aanvankelijk de regiocoördinatoren Vastgoed en de Corporate Dienst. In de loop van 2011 is de RWS-deelname uit het oogpunt van efficiency teruggebracht tot de CD en de RWS-vertegenwoordiger in de projectdirectie Vastgoed (RVR). Het overleg vindt drie- à viermaal per jaar plaats. De onderwerpen liggen (vanzelfsprekend) vooral op het gebied van beheer en afstoot van onroerende zaken. In 2011 werd onder andere aandacht besteed aan de volgende onderwerpen: kadastrale tenaamstelling bijzondere Staatseigendommen algemene middelenafspraak checklist overtolligstelling problematiek inbreng gronden in projecten Jaarrapportage