Programma handleiding. Wie ben ik, waar sta ik

Transcriptie

1 Programma handleiding Wie ben ik, waar sta ik juni 2007 cursusmap 1591 PSW Stationsplein 4 Postbus BG s-hertogenbosch telefoon : (073) telefax : (073) info@psw.nl

2 Programma handleiding: Wie ben ik, waar sta ik 2 Inleiding en verantwoording De training Wie ben ik, waar sta ik richt zich op het verminderen van risicofactoren en het bevorderen van protectieve factoren. Deze cursus wordt uitgevoerd ter voorbereiding van het nazorgtraject tijdens de intramurale fase. Een negatief zelfbeeld, faalangst en een slechte sociale binding zijn factoren die recidive in de hand werken. Tijdens deze training wordt gewerkt aan het terugdringen van niet- helpende gedachten en gebrek aan kritisch redeneren. Als instrument ter verhoging van de intrinsieke motivatie wordt gewerkt met een portfolio. Deze portfolio dient ook als middel om de probleemoplossende vaardigheden te vergroten. Deze training is een vertaling van de Work-Wise gedragsinterventie Wie ben ik, waar sta ik, bedoelt voor jeugdige veelplegers. Deze training werkt volgens what works principes en wil zo in aanmerking komen voor erkenning. Deze cursus voor volwassen veelplegers zal niet geaccrediteerd gaan worden, omdat er niet wordt gewerkt volgens alle principes van what works. Leeswijzer: Voor de leesbaarheid is in de tekst, als het gaat om deelnemers, steeds de mannelijke vorm gebruikt. Uiteraard kan waar hij staat ook zij worden gelezen. Cursief gedrukte tekst is bedoeld voor de trainer, als tekstsuggestie voor een inleiding of illustratie bij een opdracht.

3 Programma handleiding: Wie ben ik, waar sta ik 3 1. Inleiding voor de trainers Naast deze trainershandleiding waarin de opzet, werkwijze en materialen beschreven staan, is er een werkboek voor de deelnemers. Daarin zijn het cursusmateriaal en de sheets opgenomen. Tevens is er een portfolio, waarin de resultaten van het werkboek beschreven worden. Na deze inleiding volgen toelichtingen op de inhoud van de training met de leerpunten en op de methodische uitgangspunten van de cursus toegespitst op de training. Vervolgens komen aan de orde de leerdoelen, een overzicht van de bijeenkomsten en de wijze waarop een en ander praktisch vorm krijgt. In onderstaande tekst wordt verwezen naar de theorie. Het betreft het theoretisch kader Work- Wise gedragsinterventie jeugdige veelplegers. Dit kader wordt ook gebruikt in deelproject veelplegers voor volwassenen. 2. De inhoud van de training Wie ben ik, waar sta ik In de cursus Wie ben ik, waar sta ik wordt in een 8-tal bijeenkomsten gewerkt aan het motiveren van deelnemers zodat zij beter toegerust een aantal keuzes op diverse levensgebieden kunnen maken. De cursus/ training wordt uitgevoerd in een periode van 4 weken en betreft 8 bijeenkomsten van 2 uur. De deelnemers leren het begrip motivatie kennen en de diverse aspecten die aan dat begrip verbonden zijn. Ze gaan aan de slag met hoe ze tegen zichzelf aankijken. Wat zijn hun wensen en verlangens? Een belangrijk onderdeel van de training is het leren keuzes maken. De deelnemers leren in te zien dat ze ook bij niets doen kiezen. Ze leren wat het betekent te kiezen en dat ze verantwoordelijkheid dragen voor hun keuzes. Een keuze maken voor iets vraagt ook doorzettingsvermogen en omgaan met teleurstellingen. Deze aspecten worden geïllustreerd in een bijeenkomst met een gastdocent die als rolmodel fungeert. Tot een oordeel komen en je bewust zijn van niet-helpende gedachten of beperkende overtuigingen leren deelnemers door een effectieve probleemoplossingsstrategie te hanteren. Om te kunnen kiezen is het belangrijk dat ze inzicht hebben in wat ze belangrijk vinden en waar ze goed in zijn: waarden en kwaliteiten komen aan bod. In hun houding tegenover anderen leren ze dat er wederzijdse verwachtingen een rol spelen bij gedrag. Dat anderen een steun voor je kunnen zijn en dat omgaan met anderen ook inzet van jou vraagt. Samenwerken met anderen, positieve feedback geven aan anderen zijn vaardigheden die sociale binding bevorderen en recidive verminderen 3. Methodische uitgangspunten Fasegerichte aanpak Langs welk methodisch proces wordt in de training gewerkt aan verandering in motivatie? In de theoretische handleiding wordt uitgebreid ingegaan op het veranderingsmodel van Prochaska en DiClemente en de kritiek op dit model. Op grond van deze kritiek zal deze training niet strikt het fasenmodel van Prochaska en DiClemente volgen, maar wordt uitgegaan van een eenvoudiger model om de training te structureren en dat slechts globaal de fasen volgt van Prochaska en DiClemente.

4 Programma handleiding: Wie ben ik, waar sta ik 4 Er worden drie fasen in de training onderscheiden: 1. Overwegen en bewust worden In de eerste vier bijeenkomsten in de training wordt gewerkt aan inzicht en bewustwording van de volwassenen over hun mogelijkheden en wensen en hun keuzes op verschillende levensgebieden. 2. Besluiten, plannen maken en actief worden In bijeenkomsten 5 tot en met 7 wordt de overstap gemaakt naar de beslissing om iets aan de eigen situatie te willen doen. Waaraan zou men willen werken en welke acties zijn nodig om de situatie te verbeteren? En wie kunnen mij daar in ondersteunen? 3. Consolideren In de achtste en laatste sessie wordt teruggekeken op het geleerde en heeft elke deelnemer een portfolio opgesteld die hij/ zij aan de rest van de groep presenteert. De deelnemer centraal: Motivational Interviewing Werken aan de intrinsieke motivatie van de deelnemer betekent vanzelfsprekend dat deze motivatie nooit van buitenaf kan worden opgelegd. De methodiek van Motivational Interviewing (MI) biedt methodische handvatten voor de trainer om vanuit de deelnemer zelf te werken aan motivatie. Motivational Interviewing is een directieve manier van counseling, die tot doel heeft om deelnemers in de training zelf hun eigen ambivalentie te laten onderzoeken, teneinde hen verder te helpen in het proces van gedragsverandering. Motivational Interviewing hanteert daarbij de volgende uitgangspunten (Miller & Rollnick, 2002): motivatie tot verandering komt vanuit de deelnemer zelf en wordt niet van buitenaf opgelegd; het is de taak van de deelnemer en niet van de trainer om uitdrukking te geven aan en een oplossing te zoeken voor de eigen ambivalentie; proberen iemand te overtuigen is geen effectieve strategie om iemands ambivalentie te laten oplossen; de stijl en sfeer zijn over het algemeen kalm en uitnodigend van karakter; de trainer is directief in het bijstaan van de deelnemer, die zijn eigen ambivalentie onderzoekt en oplost; de bereidheid tot gedragsverandering is niet een vaststaande eigenschap van de deelnemer, maar een wisselend product van de interactie tussen deelnemer en trainer; de verhouding tussen beiden is meer een gelijkwaardig partnerschap dan een rolverdeling als tussen deskundige en onwetende.

5 Programma handleiding: Wie ben ik, waar sta ik 5 4. Leerdoelen In de training Wie ben ik, waar sta ik wordt gewerkt aan de motivatie en aan de bewustwording van de eigen wensen, mogelijkheden en vaardigheden van de deelnemers en het maken van keuzes. Het gaat hierbij om keuzes die te maken hebben met o.a. wonen, werken, opleiding, vrije tijd, sociaal netwerk, financiën en middelengebruik. De cursus is er ook op gericht dat volwassenen hun kwaliteiten en valkuilen herkennen. Na afloop van de training: Kennis weet de deelnemer wat zijn belangrijkste wensen, waarden, kwaliteiten en verwachtingen zijn; weet de deelnemer wat hem motiveert; weet de deelnemer hoe hij overkomt op anderen; weet de deelnemer onderscheid te maken tussen irreële en reële gedachten over zichzelf en anderen; weet een deelnemer steun en hulp te vragen in zijn sociaal netwerk. Vaardigheden kan de deelnemer een mening geven over zichzelf; heeft de deelnemer geoefend zichzelf te motiveren; heeft de deelnemer nagedacht over waarden die belangrijk zijn voor hem in zijn toekomst; heeft de deelnemer geoefend in vaardigheden betreft omgaan met tegenslagen; kan de deelnemer gebruik maken van een sociaal netwerk; kan de deelnemer positief reageren op feedback van anderen; kan de deelnemer zijn wensen, keuzes, kwaliteiten en voornemens voor de toekomst verwoorden in een portfolio. Houding staat de deelnemer ervoor open om realistisch te leren kijken naar zichzelf; staat de deelnemer ervoor open om realistisch te leren kijken naar anderen; staat de deelnemer ervoor open om positiever over zichzelf te denken; is de deelnemer bereid hulp en steun te kunnen ontvangen van anderen; is de deelnemer bereid af te wegen welke acties te ondernemen om zijn toekomstplannen bij te stellen.

6 Programma handleiding: Wie ben ik, waar sta ik 6 5. Overzicht van de bijeenkomsten Het is de bedoeling dat de cursist aan de hand van een aantal opdrachten drie fasen doorloopt (verandercirkel Prochaska en DiClemente). 1. Overwegen en bewustworden In de eerste vier bijeenkomsten van de training wordt gewerkt aan inzicht en bewustwording van de volwassenen over hun mogelijkheden en wensen op verschillende levengebieden; wat kan iemand, wat wil iemand en wat zijn de valkuilen? De deelnemer brengt de persoonlijke geschiedenis of levenslijn in beeld. Dit is een krachtige werkwijze om vanuit ervaringen vaardigheden/ kwaliteiten en zwakke punten te kiezen voor een nieuw perspectief. Het is belangrijk dat de volwassene de sterke kwaliteiten en zwakke punten kan plaatsen in zijn geschiedenis. Dit vormt de basis voor het leren keuzes maken. Om te kunnen kiezen is het belangrijk dat hij inzicht heeft in wat hij belangrijk vindt, waar hij wel of niet goed in is; waarden, kwaliteiten en valkuilen komen aan bod. 2. Besluiten en plannen maken In bijeenkomst 5 t/m 7 wordt de overstap gemaakt om iets aan de eigen situatie te willen doen. Keuzes maken betekent ook het onderkennen van ambivalenties. Een keuze maken voor iets vraagt ook doorzettingsvermogen en omgaan met teleurstellingen, kwetsbare gebieden voor een volwassen ex-gedetineerde. Deze bijeenkomsten zijn vooral bedoeld om vaardigheden aan te reiken voor het omgaan met verwachtingen van anderen en teleurstellingen. Om keuzes vast te houden zijn externe hulpbronnen belangrijk. De deelnemer leert wat hulp vragen betekent en welke nuttige contacten hij in zijn netwerken hij kan benutten. In de bijeenkomsten zelf zal meer aandacht zijn voor de onderlinge samenwerking. Samenwerken met anderen en positieve feedback geven aan anderen zijn vaardigheden die de sociale binding bevorderen en recidive verminderen. 3. Actief worden en consolideren De laatste bijeenkomst wordt gebruikt om vast te stellen welke acties nodig zijn om de situatie op verschillende leefgebieden te verbeteren. Ook wordt teruggekeken op het geleerde en heeft elke deelnemer een portfolio opgesteld, die hij aan de rest van de groep presenteert. Thema 1 Ik ben ik Bijeenkomst 1 Kennismaken, de situatie van dit moment. Motivatie Inleiding en toelichting op de cursus Kader van de cursus Wat is motivatie Bijeenkomst 2 Verleden en toekomst: wie ben jij eigenlijk? Waar ben je tevreden over? Je levensloop Hoe kijk je tegen jezelf aan Wat zijn je wensen en verlangens

7 Programma handleiding: Wie ben ik, waar sta ik 7 Bijeenkomst 3 Kiezen; wat komt er bij kijken? Welke keuzes heb jij gemaakt? Omgaan met niet-helpende gedachten Bijeenkomst 4 Waarden Kwaliteitenspel Wat vind je belangrijk en wat zijn je valkuilen? Thema 2 Anderen zijn er ook nog. Bijeenkomst 5 Ik en de ander; sterke en zwakke punten Signalement Verwachtingen van anderen Bijeenkomst 6 Jouw netwerk Steun zoeken Nuttige contacten en hulp vragen Bijeenkomst 7 Waar ga je voor? Wensen en verlangens Waar zit je kracht Omgaan met teleurstellingen Doorzetten Afsluiting Bijeenkomst 8 Je actieplan Tips voor elkaar Toekomststrategie 6. Werkwijze en praktische uitwerking Opbouw van de bijeenkomsten De bijeenkomsten kennen een vaste structuur. Een vaste structuur is van belang voor duidelijkheid en herkenbaarheid. In de structuur zitten verschillende vormen van herhaling die van belang zijn voor het vastleggen van informatie. Begin Iedere bijeenkomst start met een inleiding waarin kort verwezen wordt naar de vorige bijeenkomst. Daarbij worden de leerdoelen van de bijeenkomst benoemd. Tevens wordt een relatie gelegd met een van de vorige bijeenkomsten of toekomstige bijeenkomsten. Vervolgens wordt de structuur van de bijeenkomst gepresenteerd. Voordat de kern van de bijeenkomst start controleert de trainer of de deelnemers begrepen hebben wat het doel is. Daarna volgt een onderdeel waarin herhaald wordt wat de laatste keer aan de orde is geweest. Dit krijgt op verschillende manieren vorm. De trainer herhaalt, de trainer stelt vragen aan een deelnemer, de trainer vraagt een deelnemer in eigen woorden te vertellen wat hij van de vorige bijeenkomst heeft meegenomen of de trainer vraagt deelnemers bepaald gedrag te vertonen.

8 Programma handleiding: Wie ben ik, waar sta ik 8 Kern Afhankelijk van het doel van de bijeenkomst worden verschillende werkvormen ingezet. Dit kan in de vorm van een video, een rollenspel, een opdracht, een onderwijsleergesprek of een combinatie daarvan. Eind van de bijeenkomst In het kort vat de trainer de bijeenkomst samen aan de hand van de leerpunten, laat een deelnemer in eigen woorden samenvatten of stelt enkele samenvattende vragen. Hierbij verwijst de trainer naar de leerdoelen aan het begin van de bijeenkomst. Daarna geeft de trainer in het kort aan wat de volgende bijeenkomst aan de orde is. Tenslotte volgt een korte procesevaluatie. Beschrijving van de bijeenkomsten De bijeenkomsten kennen een vaste structuur van beschrijving. Per onderdeel komen de volgende onderdelen aan de orde: Tijd: De duur van een activiteit. De werkvorm waarin dit behandeld wordt. Leerdoelen/ inhoud: Het leerpunt, de inhoud en het specifieke doel van de activiteit. Media/ materiaal: De hulpmiddelen die ingezet worden bij de activiteit. In de uitvoering van de pilotfase van deze training wordt met twee trainers gewerkt. De onderdelen worden afwisselend geleid door de ene of de andere trainer. Cursief gedrukte teksten zijn bedoeld als tekstsuggesties voor de trainers. Deelnemerswerkboek Het deelnemerswerkboek met de programma s en schutbladen wordt bij de eerste bijeenkomst uitgedeeld. Iedere bijeenkomst wordt het werkboek verder gevuld met de hand-outs van de sheets van de betreffende bijeenkomst en de bijbehorende opdrachten. Portfolio In het portfolio worden de resultaten van de opdrachten beschreven. Trainers moeten sturing geven en bewaken dat dit ingevuld gaat worden. Per individu kunnen verschillende accenten worden gelegd. De deelnemers werken tijdens deze module zowel in het werkboek als in de portfolio. Het portfolio is te vergelijken met een schrift in het net. Het is een document waarin de definitieve besluiten, conclusies en acties vermeld staan. Het portfolio is een belangrijk document voor de deelnemer: het eindresultaat van een proces dat hij in deze module doorloopt. In het werkboek wordt het denk- en werkproces doorgemaakt en daar is de weerslag in terug te vinden. Het portfolio is het resultaat van dat proces. De trainers houden toezicht op de invulling van het portfolio. Zij introduceren dit instrument in de eerste bijeenkomst. Zij stimuleren de deelnemer tot het invullen op het moment dat er werkelijk besluiten/inzichten/acties bij de deelnemers actueel en duidelijk zijn. De trainers houden een beoordelende en superviserende rol ondanks dat hij ondersteuning van de ITB-er bij de portfolio kan vragen. Zij kunnen de ITB-er instrueren en informeren over eventuele te nemen acties naar de deelnemers toe. De trainers zien er op toe dat de deelnemer zijn portfolio invult en bijwerkt.

9 Programma handleiding: Wie ben ik, waar sta ik 9 Het portfolio wordt, naarmate de bijeenkomsten vorderen, een steeds belangrijker document. Naarmate de deelnemer beter in staat is tot het invullen, wordt het steeds inzichtelijker en concreter wat hem te doen staat. Daar waar de deelnemer veel moeite heeft met het invullen van het portfolio of waar gedeelten ontbreken, is dat een signaal voor de deelnemer waar hij nog verder aan moet werken, waar hiaten zitten en voor de groepsleiding is het een signaal waar zij nog aandacht aan moet besteden in de begeleiding. In die zin is de portfolio voor alle betrokkenen ook te vergelijken met soort barometer: het geeft inzicht in de weersgesteldheid van de deelnemer. Het geeft de positie weer van waar de deelnemer staat in het proces van keuzes maken. De deelnemer gebruikt na de module de portfolio als een soort agenda, als reminder en als document dat hem van pas komt als hij zich ergens moet gaan presenteren. Inhaalopdrachten Wanneer deelnemers een bijeenkomst missen, kunnen ze de bijeenkomst inhalen door middel van een inhaalopdracht. Niet maken van een inhaalopdracht staat gelijk aan het missen van de bijeenkomst. De inhaalopdrachten worden alleen uitgedeeld indien een deelnemer niet heeft deelgenomen aan een bepaalde bijeenkomst. De inhaalopdrachten zijn opgenomen in deze trainershandleiding. Tussentijdse opdrachten Een aantal opdrachten verdient meer reflectie en tijd dan in de cursus mogelijk is. Bovendien hebben de opdrachten vaak meer tussentijdse aandacht nodig om de uitwerking te maximaliseren en bevestigen. Dat betekent dat er maximaal gemiddeld 1 uur per week extra tijd uitgetrokken dient te worden om goed voorbereid aan de volgende bijeenkomst te kunnen deelnemen. Na bijna elke bijeenkomst wordt een huiswerkopdracht gegeven.

10 Programma handleiding: Wie ben ik, waar sta ik 10 Tussentijdse afstemming ITB-ers Wil de inhoud van de cursus aansluiten bij voor- en natraject dan is het nodig om op een paar momenten overleg te voeren met de ITB-ers. Inhoudelijk gaat het om de momenten waarop aansluiting gezocht moet gaan worden met de uitkomst van de motivatiemonitor en trajectplan. Aanbevelenswaardig is tussentijds overleg tussen trainers en ITB-ers. Warming up De toonzetting en stijl van trainen is confronterend, direct, positief en bevestigend. Dit manifesteert zich concreet doordat cursisten in de cursus feedback krijgen op het vertoonde gedrag. Dit gaat vanuit een houding van acceptatie en belonen van inzet. Toch betekent dit dat de deelnemer op de huid gezeten worden. Daarnaast start deze cursus met het in beeld brengen van de persoonlijke geschiedenis of levenslijn. Dit is een krachtige methode om vanuit inzichten/ vaardigheden/ kwaliteiten uit het verleden te kiezen voor een nieuw toekomstperspectief. Dit terugblikken zal waarschijnlijk gepaard gaan met gevoelens van verwarring, onmacht, verlangen etc. Desondanks realiseren deelnemers zich achteraf vaak dat dit moment in het traject nodig was om te kunnen kiezen. De deelnemers zullen voorafgaand aan de training geïnformeerd worden over de opzet, aanpak en werkwijze van de trainers. Dit legitimeert de toonzetting voor de rest van de bijeenkomsten. In een warming up-sessie die voorafgaand aan de training kan dit worden gepresenteerd. Hierdoor kunnen de deelnemers zich voorbereiden.

11 Beschrijving van de bijeenkomsten

12 Programma handleiding: Wie ben ik, waar sta ik 12 Bijeenkomst 0.1: Leerdoel/ inhoud: Voorlichting door ITB-er ITB-er geeft individueel en op eigen inzicht en moment voorlichting aan deelnemers Informeren over Wie ben ik, waar sta ik als onderdeel trajectplan. Nut, doel, werkwijze van Wie ben ik, waar sta ik toelichten. Flyer; Voorbeeld werkboek en portfolio. De ITB-er licht doel van de cursus Wie ben ik, waar sta ik toe. Motiveren van deelnemers zodat zij toegerust zijn op een aantal levensgebieden keuzes te maken wat te (willen) veranderen. Leren keuzes te maken; voors en tegens van keuzes begrijpen, valkuilen (h)erkennen bij het kiezen. Rugzakje vullen met kennis en persoonlijke inzichten: welke kwaliteiten en vaardigheden zijn bruikbaar in het verleden. Om te kunnen kiezen is het belangrijk dat de deelnemer inzicht heeft in wat belangrijk is, waar men wel en niet goed in is (sterke en zwakke punten). Wisselwerking tussen ik en de ander kennen. Welke sterke en zwakke punten zitten in de interactie tussen de deelnemer en de ander? Netwerken; welke contacten zijn helpend en niet-helpend bij het vasthouden en uitvoeren van keuzes? Welke in- en externe hulpbronnen heeft de deelnemer ter beschikking of zal hij moeten organiseren? Opstellen van een concreet actieplan met veranderacties op verschillende leefgebieden. ITB-er legt uit welke betekenis de cursus kan hebben voor het trajectplan van de deelnemer. De samenhang tussen de cursus en het trajectplan moet duidelijk gemaakt worden. Het is goed mogelijk dat de deelnemer niet alleen maar ja zegt, maar ook weerstanden of twijfels heeft. De ITB-er geeft aan dat hij niet verwacht dat de deelnemer direct staat te popelen. Hij heeft mogelijk meerdere of vergelijkbare trajecten achter de rug. Wie zegt dat dit hem beter zal bevallen of meer zal opleveren? Wanneer de cursus een verplichting is vanuit de organisatie is het belangrijk dat de ITB-er oog heeft voor de ambivalenties. Hij kan voor- en nadelen in beeld brengen, eventueel met behulp van een weegschaal. De deelnemer krijgt zo de gelegenheid zijn tegenstrijdige gevoelens te benoemen. Geef de deelnemer de tijd dit op zich in te laten werken en de consequenties van deelname te overzien. Spreek een volgend moment af waarin je bespreekt of het commitment is verschoven en wat de deelnemer kan doen om de investeringsbereidheid te vergroten. Ga niet teveel overtuigen; het gaat immers om zijn motivatie. Laat hem inzien dat hij zelf bepaalt hoe intens hij zijn verzet of weerstand vergroot. Het is ook een kans om dit als leermoment te onderzoeken. Deze processen staan niet op zichzelf. De deelnemer zal ze vaker tegengekomen zijn of nog gaan tegenkomen. Eindig met heldere afspraken over wat en wanneer. Bespreek tevens duidelijk de verdere samenwerking tussen de deelnemer, ITB-er en trainers. De ITB-er kan iets meer vertellen over de inhoud en werkwijze van de cursus. Input hiervoor vindt hij in de programmahandleiding, onderdeel Warming up. Beter is het de deelnemer naar de Warming up te verwijzen. De flyer wordt aan de deelnemer meegegeven.

13 Programma handleiding: Wie ben ik, waar sta ik 13 Wel meedoen, wie ben ik, waar sta ik Niet meedoen, wie ben ik, waar sta ik Voordelen Nadelen Voordelen Nadelen

14 Programma handleiding: Wie ben ik, waar sta ik 14 Bijeenkomst 0.2: De warming up Duur: ca. 2 uur Leerdoel/ inhoud: Trainers geven informatie en spreken vervolgens de deelnemers persoonlijk aan. (socratische vraagstelling: a) één heldere vraag stellen b) persoon laten beantwoorden c) volgende persoon laten antwoorden d) aan het eind bekrachtigen wat aansluit en eventueel aangeven wat niet aan bod komt in de cursus). Trainers kunnen daarnaast ook kiezen voor brainstormen. Dit heeft als doel losmaken en spreekvrees verlagen. De antwoorden worden niet gewogen, het gaat om ideevorming. Ook hier geldt weer één heldere vraag stellen en reacties aanmoedigen. Niet iedereen hoeft te reageren. Informeren inhoud, doel en werkwijze cursus. Afstemmen verwachtingen. Toon zetten, positief prikkelen. Werven. Overheadprojector en sheets. 1. Korte kennismaking Echte kennismaking volgt direct in de bijeenkomst 1 en indirect door opdrachten. 2. Doel van de cursus Wie ben ik, waar sta ik Motiveren van deelnemers zodat zij toegerust zijn op een aantal levensgebieden keuzes te maken wat te (willen) veranderen. Leren keuzes te maken; voors en tegens van keuzes begrijpen, valkuilen (h)erkennen bij het kiezen. Rugzakje vullen met kennis en inzichten; welke eigen kwaliteiten en vaardigheden zijn bruikbaar uit het verleden. Om te kunnen kiezen is het belangrijk dat de deelnemer inzicht heeft in wat belangrijk is, waar men wel en niet goed in is (sterke en zwakke punten). Wisselwerking tussen ik en de ander kennen. Welke sterke en zwakke punten zitten in de interactie tussen de deelnemer en de ander? Netwerken; welke contacten zijn helpend en niet-helpend bij het vasthouden en uitvoeren van keuzes? Welke in- en externe hulpbronnen heeft de deelnemer ter beschikking of zal hij moeten organiseren? Opstellen van een concreet actieplan met veranderacties op verschillende leefgebieden.

15 Programma handleiding: Wie ben ik, waar sta ik Inhoud van de cursus verleden heden toekomst Stap 1: terugkijken naar verleden geeft kennis over sterke en zwakke punten; terugkijken naar verleden geeft trotse en waardevolle ervaringen weer; terugkijken naar verleden geeft inzicht over teleurstelling. Stap 2: kiezen: wat gebruik ik uit het verleden? kiezen: wat laat ik achter uit het verleden? Wat zijn valkuilen bij het kiezen? Stap 3: Vooruitblikken: welke acties wil ik nu in het heden inzetten op verschillende leefgebieden. (voor in de nabije toekomst) (sheet) Thema 1 Bijeenkomst 1 Bijeenkomst 2 Bijeenkomst 3 Bijeenkomst 4 Thema 2 Bijeenkomst 5 Bijeenkomst 6 Bijeenkomst 7 Afsluiting Bijeenkomst 8 Ik ben ik Kennismaken, de situatie van dit moment. Motivatie Verleden en toekomst: wie ben jij eigenlijk? Waar ben je tevreden over? Kiezen; wat komt er bij kijken? Wat vind je belangrijk en wat kun je? Anderen zijn er ook nog Ik en de ander; sterke en zwakke punten Nuttige contacten en hulp vragen Waar ga je voor? Wensen en verlangens Actieplan. Aan de hand van schema voorbeelden geven van verschillende opdrachten. Dit geeft het nut van de opdrachten weer. Een prikkelende opdracht hierbij is het benoemen van twee trotse/ tevreden momenten uit het leven van de cursist; Een welke kwaliteiten zijn daarbij ingezet? Laat het werkboek doorbladeren (in de pauze). 4. Werkwijze van de cursus acht bijeenkomsten van 2 uur werkboek, portfolio tussentijdse opdracht (huiswerk) samenwerking met ITB-er rol van de trainers: positief; confonterend; direct; spiegelt gedrag; helpt; neemt niet over voorwaarden: spelregels (cursisten laten nadenken; komt terug in bijeenkomst 1); afwezigheid; bereidheid zich open te stellen; samenwerking ITB-er

16 Programma handleiding: Wie ben ik, waar sta ik Opdrachten toelichten en meegeven Werkboek oefening 1.6 en Geheugenschema 1 Toelichting opdracht 1.6 Leerdoel/ inhoud: Deelnemers zien dat bepaald gedrag getuigt van motivatie. Pennen en kleurpotloden. Deelnemers vullen de lijst in en geven middels kleur aan waar ze veel gedrag of weinig gedrag vertonen. De trainer vraagt plenair na hoe de kleuren eruit zien: veel rood is veel actie. Vraag door: wat doe je concreet? De trainer legt de link met de verschillende aspecten van motivatie. Is veel actie per definitie veel motivatie? Opdracht 1.6 Pak eerst pen en kleurpotloden voor je aan de gang gaat. Hieronder staat een lijst met allerlei activiteiten. als je het nooit doet, kleur je dat vakje geel als je het soms doet, kleur je dat vakje blauw als je het vaak doet, kleur je dat vakje rood. Je kunt ook zelf activiteiten invullen. Activiteit Doe ik veel Doe ik nooit Doe ik soms sporten Blowen Fietsen Uitgaan Klussen bier drinken Vrijwilligerswerk Gokken Gamen Internetten Koken Puzzelen de hond uitlaten muziek luisteren televisie kijken ouder(s) bezoeken kind(eren) bezoeken msn-en vriend(en) bezoeken Wat voor kleuren krijgt jouw opdracht? Ofwel: kun je je motivatie ook laten zien in je gedrag?

17 Programma handleiding: Wie ben ik, waar sta ik 17 Toelichting huiswerkopdracht Geheugenschema 1 Hoe kijk je tegen jezelf aan: je zelfbeeld. De trainer licht achtergrond en opdracht toe: Het beeld dat je van jezelf hebt, komt niet uit de lucht vallen. Het is ontstaan door de jaren heen en verandert voortdurend. Heel veel factoren en gebeurtenissen in je omgeving hebben invloed op je persoonlijke ontwikkeling en daarmee op iemands zelfbeeld. Natuurlijk krijg je als mens allerlei erfelijke factoren mee met je geboorte. Ook krijg je lichamelijke en psychologische eigenschappen mee, al dan niet veranderlijk. Daarnaast maak je als mens van alles mee in je leven. Allerlei ervaringen en omgevingsfactoren zijn van invloed op je als persoon. Dingen die je overkomen, waar je weinig invloed op kon uitoefenen. Bijvoorbeeld of je enig kind bent, of als een van je ouders is overleden, of je ouders rijk of arm waren, of je als kind werd gestimuleerd om door te leren. Ook klasgenoten hebben invloed gehad, net als de buurt waarin je bent opgegroeid, etc. Andere factoren zijn wel beïnvloedbaar, het zijn zaken waar je zelf voor kiest, die je zelf bepaalt. Ook géén keuze maken is in feite een keuze, want dan laat je de beslissing over aan anderen of aan toevalligheden. Al deze factoren, omgevingsfactoren, ervaringen en de eigen keuzes hebben invloed gehad op de persoon die je nu bent. Iemands leven speelt zich af op verschillende terreinen: gezin en familie, werk (of vrijwilligerswerk), je woonplaats, je huis, je hobby s, evt. een kerkelijk genootschap of het hebben van een verenigingsleven. Hoe ziet je leven er tot nu toe uit? Wat heb je allemaal gedaan? Wat waren belangrijke momenten of gebeurtenissen in je leven? Welke keuzes heb je gemaakt? Welke belangrijke stappen heb je gemaakt of juist niet gemaakt? Of heb je het gevoel dat het je gewoon is overkomen, dat je er geen invloed op had? Om goed na te denken over je (nabije) toekomst is het goed om een balans op te maken van je verleden. Wat is goed om mee te nemen en wat is goed om achter te laten? Om een goede balans op te maken ga je je eigen levenslijn of geschiedenis weer opfrissen. Verreweg de beste manier om dat te doen is je levensverhaal op te schrijven: waar ben je allemaal geweest wat heb je gedaan waar heb je gewoond welke scholen heb je gevolgd, al dan niet afgemaakt waar heb je gewerkt, kort- of langdurend. Let niet alleen op de dingen die niet goed gegaan zijn! Stel je open voor momenten die plezierig waren en goed voelden. Wees niet benauwd als de woorden zo nu en dan wat opschepperig overkomen. Het is jouw document, niemand anders krijgt het onder ogen, dus geneer je niet. Zorg dat je de momenten terughaalt met gevoelens van trots, tevredenheid en onderbouw concreet wat je deed (hoe vaak, hoeveel, etc.).

18 Programma handleiding: Wie ben ik, waar sta ik 18 Stel je open voor mensen die je zijn bijgebleven; misschien waren ze trots op je, of waren het mensen die jou inspireerden. Bedenk goed waarom deze mensen goed voor je waren. Wat deed je voor hen daarvoor in de plaats? Tot slot: spring gerust heen en weer in de tijd als je het even niet weet. Of leg de opdracht even opzij - je gedachten gaan wel door en pak het later weer op. Al met al kost het je ongeveer 2,5 uur werk. Houd het leuk, leg het even opzij als het tegen zit en pak het later weer op. Opdracht stap 1: Teken op een groot stuk papier een lijn (levenslijn). Aan het begin zet je je geboortejaar, aan het eind komt nu, de huidige datum. Geef eerst op de lijn belangrijke gebeurtenissen en veranderingen aan in je leven, probeer er steeds een jaartal (bij benadering) bij te schrijven. Het kan van alles zijn: naar school, het behalen van je zwemdiploma, een huwelijk, een sterfgeval, een krantenwijk, etc. Het kunnen positieve en negatieve dingen zijn, groot of klein, maar het zijn in ieder geval gebeurtenissen/ momenten die invloed hadden op je leven, die je zijn bijgebleven. Wanneer je hier een aantal keren je gedachten over hebt laten gaan, pak je het geheugenschema 1 erbij en vult dit zoveel mogelijk in. Stap 2: Je zult merken dat er steeds meer herinneringen, jaartallen, activiteiten en mensen in je geheugen terugkomen. Laat de schema s weer even rusten. Stap 3: Schrijf minimaal 3 momenten/ taken uit je leven op waar je met tevredenheid, trots en/ of dankbaarheid op terugkijkt. Soms word je overvallen door teleurstellende momenten, maar schuif die nu even naar achteren en concentreer je op de succesvolle, trotse momenten. Wanneer je deze opdracht meegeeft is het volgende zeer belangrijk: geef een goede inleiding leg het nut/ doel uit besteed bijeenkomst 1 om te kijken of de deelnemers goed op koers liggen agendeer het in bijeenkomst 1 en 2 uitgebreid door geheugenschema 2 te laten invullen; dit is bedoeld om te concretiseren en kwaliteiten te labelen

19 Programma handleiding: Wie ben ik, waar sta ik Afspraken wanneer besluit je tot deelname twijfels kunnen de eerste keer, wel benoemen (keuzeproces is ambivalent) commitment: komt de eerste paar keer terug, hoeveel ja en hoeveel nee heeft deelnemer voor de cursus Het kan zijn dat de deelnemer aan het eind aangeeft ik weet het nog niet. Als de cursus verplicht is, dan bewerken zoals ook bij de instructie van de IBT-er. Niet weten is een onderdeel van kiezen. Commitment ontstaat zelden in een keer. Mogelijk is er twijfel nee en ja. Geef aan dat dit vaker gebeurt en hoort bij het proces van kiezen. De warming up kan ook gebruikt worden om het commitment te versterken.

20 Programma handleiding: Wie ben ik, waar sta ik 20 Bijeenkomst 1: Inleiding, kennismaken: de situatie van dit moment Motivatie Inleiding De eerste bijeenkomst staat in het teken van verdere kennismaking, veiligheid creëren en starten met terugblik. In iedere (nieuwe) groep is tijd nodig: fase van aftasten, zoeken naar waar de macht ligt. In deze bijeenkomst is de trainer daar zeer alert op: hij overvraagt de deelnemers niet, maar stelt (samen) met hen regels op en komt tot afspraken. Ongewenst gedrag wordt direct opgepakt en bespreekbaar gemaakt. Juist in de allereerste bijeenkomst is het van belang dat de trainers de juiste toon neerzetten: open, alert en duidelijk. De trainers zijn zich bewust van hun functie van rolmodel. Zij vertegenwoordigen de wereld van werk en beroep. 1. Korte terugblik op de warming up Duur: 10 minuten Leerdoel/ inhoud: Trainers spreken deelnemers beurtelings persoonlijk aan. (socratisch vragen stellen: a. vraag stellen; b. persoon laten antwoorden; c. volgende persoon ook laten antwoorden.) Checken van verwachtingen. Commitment polsen. overheadprojector en sheets. Het afstemmen van verwachtingen verdient aandacht. Deelnemers moeten goed begrijpen waar het in de cursus om gaat. Trainers moeten het begrip checken. Het ontbreken van dit begrip gaat vroeg of laat verstorend werken op het proces in de groep. Eventueel kort herhalen van: Waartoe dient de cursus? Wat houdt de cursus in? Hoe wordt er gewerkt? Wat is de positie en rol van de trainers? Wat wordt van de deelnemers verwacht a. door de inrichting? b. door de trainers? De trainers stellen zichzelf kort voor: hun functie, werkervaring, iets van hun drijfveren. Aan de hand van de sheets lichten beide trainers beurtelings de diverse vragen toe. Het gebruik van sheets dient als versterking van het gesproken woord. Hanteer ze met mate en hoed je als trainer voor uitgebreide verhandelingen. Pas tijdsduur en taalgebruik aan het niveau van de deelnemers aan.

21 Programma handleiding: Wie ben ik, waar sta ik 21 Eventueel herhalen: 1. Waartoe dient de cursus/ training? De training Wie ben ik, waar sta ik heeft tot doel de deelnemers meer kennis over zichzelf te laten verkrijgen: wat kan ik, wat wil ik en waar moet ik nog aan werken? Dit alles met het oog op hun toekomst. De deelnemers staan in het midden van het leven met een geschiedenis, mogelijk ook met herhaalde patronen. Daarin zou je ook kunnen zeggen: ze staan aan het begin van een herstart waarin opnieuw beslissingen kunnen worden genomen die consequenties zullen hebben voor het verdere verloop van hun leven. Ga je patronen - hoe klein ook - aanpakken, herhalen en doorbreken. Deze training moet er toe bijdragen dat het kiezen voor bijvoorbeeld een woning, vrijetijdsbesteding en deelname aan de maatschappij gemakkelijker wordt gemaakt. 2. Wat houdt de cursus/ training in? Deze training bestaat uit 8 bijeenkomsten van 2 uur die in 4 weken wordt behandeld. De trainer vertelt dat de training 2 thema s kent: Ik ben ik en Anderen zijn er ook nog. De trainer legt de werkwijze uit en laat via een sheet de verschillende onderwerpen van de bijeenkomsten zien. (sheet) Thema 1 Bijeenkomst 1 Bijeenkomst 2 Bijeenkomst 3 Bijeenkomst 4 Thema 2 Bijeenkomst 5 Bijeenkomst 6 Bijeenkomst 7 Afsluiting Bijeenkomst 8 Ik ben ik Kennismaken, de situatie van dit moment. Motivatie Verleden en toekomst: wie ben jij eigenlijk? Waar ben je tevreden over? Kiezen: wat komt er bij kijken? Wat vind je belangrijk en wat kunt je? Anderen zijn er ook nog Ik en de ander; sterke en zwakke punten Nuttige contacten en hulp vragen Waar ga je voor? Wensen en verlangens Actieplan. 3. Hoe wordt er gewerkt? Elke bijeenkomst begint en eindigt op tijd. We zullen straks nog een aantal andere afspraken maken. Afhankelijk van de groepsgrootte zijn er twee trainers bij iedere bijeenkomst. Iedere bijeenkomst kent een begin met een welkom, een korte terugblik op de vorige bijeenkomst, het behandelen van een nieuw onderwerp of nieuwe onderwerpen en een afsluiting, soms met een huiswerkopdracht. Alle deelnemers krijgen een werkboek. Daarin staat informatie die ze moeten lezen en er staan opdrachten in die ze gaan maken. Aan het eind van de cursus is het werkboek ingevuld en hebben alle deelnemers een overzicht van alle belangrijke persoonlijke zaken die van invloed zijn op hun toekomstplannen. Het resulteert in een persoonlijk werk-, actieplan. 4. Wat is de rol en de positie van de trainers? De trainers geven hun positie aan. Bij wie ze in dienst zijn, wat hun functie is en hoe hun positie is ten opzichte van de inrichting. Ze benadrukken de verschillende petten die ze op hebben: die van trainer en die van PIW-er. Ze geven aan hoe ze met die twee rollen om zullen gaan. Ze vertellen in welke situaties zij informatie uit de groep zullen doorspelen naar de directie of groepsleiding. De trainers benadrukken dat zij verantwoordelijk zijn voor het goed verlopen van de training.

22 Programma handleiding: Wie ben ik, waar sta ik Wat wordt van de deelnemers verwacht? De inrichting en de trainers verwachten dat de deelnemers zich aan de gemaakte afspraken houden. De inrichting en de trainers verwachten van de deelnemers dat zij zich voldoende inzetten in de bijeenkomsten: bijdragen aan een open sfeer, elkaar ondersteunen en werken opdrachten. De inrichting verwacht dat de deelnemers alle bijeenkomsten aanwezig zijn. Bij afwezigheid van twee keer of meer zal de trainer daarvan melding maken bij de leiding van de inrichting, die dan kan besluiten tot uitsluiting van verdere deelname. 2. Afspraken maken Duur: 10 minuten Een aantal basisregels staat bij voorbaat vast. Een aantal regels kan ook samen met de groep vastgesteld worden. Trainer ondersteunt en geeft de waarde van de afspraak aan. De trainer geeft ook aan wat er gebeurt als men zich niet aan de afspraken houdt. Alle afspraken worden op flap-overvel geschreven. Zaken als vereiste inzet, ondermijnend gedrag en afwezigheid worden benoemd. (sheet) Regels Toelichting 1. Op tijd komen Afhankelijkheid van elkaar 2. Strikt met pauzes omgaan Afhankelijkheid van elkaar 3. Niet roken/ drinken/ eten tijdens de Hygiëne, gezondheid, bijeenkomsten overlast 4. Afmelden bij ziekte of verhindering Afhankelijkheid van elkaar 5. Geen drugs of alcohol Goede prestaties verwacht 6. Inzet, consequente deelname Op elkaar kunnen rekenen 7. Wat binnen de groep gezegd wordt, Veiligheid, respect voor blijft binnen de groep 8. Respect voor elkaar Basisvoorwaarde in elkaar 9. Aanvullende regels: telefoongebruik, Geen verstoringen tijdens het werk wc-bezoek 10. Huiswerk hoort bij de bijeenkomst Beroep op eigen verantwoordelijkheid 11. Bij missen van een bijeenkomst moet Beroep op eigen verantwoordelijkheid een inhaalopdracht uitgevoerd worden. 12. Zelf afwezigheid melden Beroep op eigen verantwoordelijkheid De afspraken worden door ieder geaccepteerd en door middel van een handtekening geaccordeerd. De trainers geven aan dat zij een overtreding van regels aan de leiding van de inrichting zullen melden. De leiding kan overgaan tot disciplinaire maatregelen.

23 Programma handleiding: Wie ben ik, waar sta ik Kennismaken Duur: 15 minuten Leerdoel/ inhoud: In tweetallen elkaar interviewen. Kweken van interesse in elkaar. Opdracht 1.1 werkboek. Deelnemers interviewen elkaar, 5 minuten elk, en stellen elkaar aan de trainers voor. Vragen kunnen zijn: 1. Hoe heet je? 2. Waar kom je vandaan, welk land/stad? 3. Waar komt je naam vandaan, wat betekent het? Weet je waarom deze naam is gekozen? 4. Wat verwacht je van deze training? Waar wordt het lastig en wat zou je dan kunnen doen? Ieder stelt de ander voor aan de groep. De trainers letten erop dat de deelnemers respectvol met elkaar omgaan. De trainer gaat hier niet te diep op in, maar geeft wel duidelijk blijk van interesse in de verhalen en kan eventueel kort doorvragen. 4. De beginsituatie: we zitten in hetzelfde schuitje. Duur: 5 minuten Vorm: Leerdoel/ inhoud: Mondelinge toelichting door trainer. Deelnemers vernemen nogmaals de kern van de training. Je zit nu vast en hebt meerdere veroordelingen achter de rug. Je staat in het midden van je leven. Eigenlijk zou de training moeten heten: Wie ben ik, wat deed ik, zit er een terugkerend patroon in mijn leven, waar sta ik nu en waar wil ik naartoe? Welke richting gaat mijn leven in? Hoe verschillend jullie ook zijn: dat je hier zit heb je gemeenschappelijk en dat je binnenkort weer vrijkomt ook. Over de periode daarna, wat je dan met je leven wilt, gaat deze training/ cursus. Pauze Duur: 15 minuten 5. Je doet iets en je wilt wat: motivatie. 5a. Motivatie van dit moment. Duur: 5 minuten Vorm: Leerdoel/ inhoud: Mondelinge presentatie. Deelnemers vertrouwd maken met het begrip motivatie en de verschillende aspecten van motivatie. Overheadprojector en sheets. Wat is motivatie eigenlijk? Wat je ook gaat doen: je moet er voor gemotiveerd zijn. Motivatie betekent dat je iets wilt bereiken en dat je er iets voor over hebt. Je gaat iets doen om dat te bereiken.

24 Programma handleiding: Wie ben ik, waar sta ik 24 Suggesties: je wilt graag als heftruckchauffeur werken. Je bent gemotiveerd voor het vak van heftruckchauffeur. Je gaat een opleiding tot heftruckchauffeur volgen. Daarna ga je solliciteren bij een distributiebedrijf om als heftruckchauffeur te werken. Dus bij motivatie wil je iets en daarna ga je iets doen om je wens werkelijkheid te maken. Of: je wilt graag een woning. Je bent gemotiveerd om te gaan zoeken waar en bij wie je hiervoor moet zijn. Je gaat organisaties opsporen die je kunnen helpen, je onderzoekt de financiële mogelijkheden. Dus bij motivatie wil je iets en daarna ga je iets doen om je wens werkelijkheid te maken. 5b. Verschillende aspecten van motivatie. Duur: 10 minuten Vorm: Leerdoel/ inhoud: Schriftelijk en socratische vraagstelling, met behulp van sheets. Oefenen met het begrip motivatie van uit eigen ervaring. Overheadprojector en sheets. Opdrachten hoofdstuk 1 werkboek Schrijf eens op wat jij vroeger allemaal wilde. Vertel dit in de groep Trainer vraagt door: welke acties heb je ondernomen om dat te bereiken? Of, met andere woorden: wat had je er voor over? Trainer merkt (daar waar nodig is) op dat motivatie bij sommige wensen groter was dan bij andere, of dat elke motivatie ontbrak omdat men er niets voor over had, of men deed er niets voor. De trainer geeft verder uitleg over motivatie: wat is nodig om motivatie vast te houden? Ten eerste dat je ook gelooft dat je je wens werkelijkheid kunt maken. Bijvoorbeeld: als je graag uit je schulden wilt komen, maar je gelooft niet dat jij dat kunt, dan zul je ook niet snel overgaan tot acties of het gedrag dat nodig is. Je zult al snel denken: zie je wel, het lukt mij toch niet. Het is dus heel belangrijk dat je ook zelf gelooft dat je zult slagen. Iets geloven is een keuze en kan alleen groeien als je discipline kunt opbrengen. Er zijn namelijk veel verleidingen op het pad, verleidingen die je testen. Vaak geven mensen iets op wanneer de goede voornemens steeds mislukken. De enige weg om hier uit te komen is om te besluiten het anders te doen en daar weer in te geloven. Hoe meer succesvolle momenten, des te sterker je in jezelf gelooft. Je motivatie groeit dan. Maar dat valt niet mee, wanneer je in het verleden vaker teleurgesteld bent in jezelf als het gaat om zelfdiscipline. Daarom is het belangrijk dat je weet dat motivatie kan worden beïnvloed en versterkt door in- en externe hulpbronnen. Een deel van de motivatie moet je uit jezelf halen. Dat zijn interne of persoonlijke hulpbronnen, zoals: eigenwaarde gevoel van samenhang persoonlijke effectiviteit stressbestendigheid streven naar vooruitgang. Een ander deel van je motivatie kan versterkt worden door externen, bijv. inspirerende mensen uit je familie, buurt of van instanties. Externe hulpbronnen of steun van de omgeving zijn: ontplooiingsmogelijkheden op school of werk informatie vanuit school coaching door trainers/ docenten

25 Programma handleiding: Wie ben ik, waar sta ik 25 steun van familie steun van vrienden steun van anderen; De motivatiemonitor die je voor deze training hebt ingevuld, heeft jou geleerd welke hulpbronnen van belang zijn om je motivatie vast te houden. De trainer probeert aan de hand van een voorbeeld van een ingevulde motivatiemonitor aan te geven hoe je die informatie kan omzetten naar aandachtspunten. De trainer stimuleert dit door aan de groep te vragen of de deelnemers hun motivatiemonitor voor de geest kunnen halen en vraagt of ze eens hardop willen aangeven wat hun aandachtspunten zouden kunnen zijn. De trainer geeft de deelnemers de opdracht een afspraak te maken met de ITB-er om samen de motivatiemonitor te bespreken op aandachtspunten. De trainer maakt vervolgens de volgende stap. Als je je wens wilt bereiken, is nog iets nodig: je moet jezelf kunnen concentreren bij het doen. Als je steeds wordt afgeleid bij wat je doet bereik je je doel niet. Je niet laten afleiden is dus een belangrijke voorwaarde voor succes. Bijvoorbeeld: als je vrijwilligerswerk wilt gaan doen, moet je ook naar die organisatie toe gaan, je moet op tijd komen, taken uitvoeren en dergelijke. Als je s ochtends niet uit je bed kunt komen, omdat je de avond daarvoor erg laat naar bed bent gegaan, dan ben je afgeleid van je taken. Je bent helemaal niet geconcentreerd bezig. De trainer geeft een overzicht over de term motivatie: (sheet) Je bent gemotiveerd als: 1. je wilt iets 2. je gelooft dat je het kunt bereiken 3. je komt in actie 4. je kunt je op je doel concentreren 5. je de momenten van demotivatie herkent en hulpbronnen opzoekt. Opdracht 1.2 Zet er een kruisje achter als het op jou van toepassing is. Voor mij is het lastig om: Te bedenken wat ik wil Te geloven dat ik het kan bereiken In actie te komen Me te concentreren op mijn doel Opdracht 1.3 Duur: 10 minuten Vorm: Leerdoel/ inhoud: Schriftelijk, met plenaire terugkoppeling Oefening met de drie stappen Schrijf 2 dingen op die je wel eens wilde. a. Geloofde je bij deze twee dingen dat je het kon? b. Wat heb je gedaan om je doel te bereiken? c. Hoe zat het met de concentratie?

26 Programma handleiding: Wie ben ik, waar sta ik 26 Plenaire terugkoppeling. De trainer stuurt op de dingen die goed gingen. Vraagt daar op door. De trainer is gericht op: a. als je dit stramien volgt heb je de meeste kans op succes en b. er zijn altijd momenten dat je tegen hobbels/moeilijkheden en grenzen aanloopt. Opdracht 1.4 Wat kun je doen om jezelf te motiveren? Duur: 15 minuten + 1. Schrijf in je map twee dingen op die je zou willen in de toekomst. 2. de trainer inventariseert en vraagt door: a) wat heb je er voor over? b) geloof je er in dat het lukt? c) wat zijn je zwakke momenten en wie/ wat kan je daarbij helpen? d) wat ga je er voor doen? De volgende vragen vul je in samen met de ITB-er: e) welke externe hulpbronnen (mensen of instanties) zijn van belang om je motivatie vast te houden? f) welke persoonlijke hulpbronnen zijn van belang om je motivatie vast te houden? g) welke lessen kan ik meenemen uit de motivatiemonitor om mijn motivatie te versterken? Deze opdracht staat in het werkboek, maar ook in de portfolio. In de loop van de training gaan de deelnemers deze opdracht in de portfolio invullen, zodra duidelijk wordt waar ze echt aan willen gaan werken. Opdracht 1.4 is bedoeld als oefening. De opdracht in de portfolio als ze echt een keuze hebben gemaakt. De trainers dragen er zorg voor dat de deelnemers dan ook de portfolioopdracht invullen. ALTERNATIEF VOOR 1.4 Opdracht 1.5 Willen en bereiken Duur: 30 minuten Vorm: Leerdoel/ inhoud: Interview in tweetallen Deelnemers ervaren dat willen een richtinggevend principe is, m.a.w. het geeft energie en richting om doelen te bereiken. A begeleidt B aan de hand van de volgende stappen/ vragen: 1. Ga naar een ervaring waarin je iets werkelijk wilde en dat ook hebt bereikt 2. B vertelt over deze ervaring aan A, A luistert en vraagt door zonder het in- of aan te vullen 3. B vertelt wat hij heeft bereikt: wat heb je overwonnen, welke weerstanden heb je overwonnen, welke prijs heb je betaald of wel welke inspanning/ inzet - materieel of immaterieel - moest je leveren? 4. B ervaart die situatie in het hier en nu en vertelt hoe dat voelt en hoeveel energie het gaf/ geeft 5. A vraagt aan B wat de beloning was van deze inzet (wilsenergie) Vervolgens worden de rollen omgedraaid.

27 Programma handleiding: Wie ben ik, waar sta ik 27 Opdracht 1.6 (huiswerkopdracht voor warming up) Leerdoel/ inhoud: Deelnemers zien dat bepaald gedrag getuigt van motivatie. Pennen en kleurpotloden. Deelnemers vullen de lijst in en geven middels kleur aan waar ze veel gedrag of weinig gedrag vertonen. De trainer vraagt plenair na hoe de kleuren eruit zien: veel rood is veel actie. Vraag door: wat doe je concreet? De trainer legt de link met de verschillende aspecten van motivatie. Is veel actie per definitie veel motivatie? Opdracht 1.6 (kort evalueren) Pak eerst pen en kleurpotloden voor je aan de gang gaat. Hieronder staat een lijst met allerlei activiteiten. als je het nooit doet, kleur je dat vakje geel als je het soms doet, kleur je dat vakje blauw als je het vaak doet, kleur je dat vakje rood. Je kunt ook zelf activiteiten invullen. Activiteit Doe ik veel Doe ik nooit Doe ik soms sporten Blowen Fietsen Uitgaan Klussen bier drinken vrijwilligerswerk Gokken Gamen Internetten Koken Puzzelen de hond uitlaten muziek luisteren televisie kijken ouder(s) bezoeken kind(eren) bezoeken msn-en vriend(en) bezoeken Wat voor kleuren krijgt jouw opdracht? Ofwel: kun je je motivatie ook laten zien in je gedrag?