BRIEF. Lerarenopleiding & Leraarsgedrag en VELON werkgroep onderzoek. Inhoud. L&L brief februari 2010

Transcriptie

1 L & L Nieuwsbrief van de VOR-Divisie Lerarenopleiding & Leraarsgedrag en VELON werkgroep onderzoek BRIEF De L&L-brief is een gezamenlijke uitgave van de VOR-divisie Lerarenopleiding en Leraarsgedrag en de VELON-werkgroep Onderzoek. Meer informatie over de activiteiten van de divisie vindt u op de VORwebsite: Jaargang 16, nummer 1 Inhoud Inhoud... 1 Van de redactie... 2 VELON studiedag De kennisbasis van de lerarenopleider... 2 Verslag CARN-NL Conferentie praktijkonderzoek CARN Nederland... 3 VOR themaconferentie Nederland: Land van een leven lang leren?... 4 Boekbespreking Becoming a teacher educator... 7 Nieuw redactielid... 9 Verschenen proefschriften...10 Congressen...10 Volgende divisiebijeenkomst: The skilled mentor...11 Mededelingen van het bestuur

2 Van de redactie Beste VOR- en VELON-leden, Bij deze ontvangt u de eerste nieuwsbrief van De redactie wenst u een inspirerend en succesvol 2010! In deze eerste editie van dit jaar verschillende terugblikken, zoals op de VELON studiedag, de CARN conferentie en de VOR themaconferentie. Verder in deze nieuwsbrief: een boekbespreking Becoming a teacher educator, informatie over verschenen proefschriften, een overzicht van congressen en ten slotte mededelingen van het bestuur. Met de nieuwsbrief willen we u op de hoogte houden van de activiteiten binnen ons (onderzoeks)veld. Hebt u zelf een interessant nieuwtje, een boeiende activiteit bijgewoond, een vacature binnen uw instelling, of heeft u tips, laat het ons weten via: e.t.canrinus@rug.nl. De redactie bedankt hierbij de mensen die hebben meegewerkt aan deze nieuwsbrief: Lidewey van der Sluis, Hans van Huijgevoort, Ellen van den Berg en Hanneke Breteler. De volgende nieuwsbrief zal uitkomen omstreeks mei Lisa Gaikhorst neemt vanaf deze nieuwsbrief de plaats in van Marjolein Dobber. De redactie bedankt Marjolein voor de prettige samenwerking tijdens de afgelopen jaargangen en wenst haar veel succes met haar werkzaamheden. Lisa zal zich verderop in deze nieuwsbrief voorstellen. Wij wensen u veel leesplezier! Migchiel van Diggelen, Esther Canrinus en Lisa Gaikhorst VELON studiedag De kennisbasis van de lerarenopleider Hanneke Breteler VELON (verenigingsondersteuner) Dit verslag is eerder verschenen in het Tijdschrift voor Lerarenopleiders (VELON/VELOV), 30 (4), Dit jaar werd met succes voor de vijfde keer de VELON-studiedag georganiseerd door de werkgroepen Belero, Opleiden in de School, Onderzoek en (dit jaar voor het eerst) Passend opleiden met als thema: De kennisbasis van de erarenopleider. Voor dit lustrum waren de leden van de VELON te gast op Pabo Groenewoud te Nijmegen. Er waren circa 200 deelnemers, waaronder 34 nieuwe leden. Het groeiend aantal belangstellenden vraagt om meer ruimte voor de studiedagen in de toekomst. De dag kenmerkte zich door een goede sfeer en een interessante inhoud. Rien van Domburgh startte de dag als dagvoorzitter met een korte inleiding, waarin de laatste ontwikkelingen binnen VELON werden genoemd. Er werd melding gemaakt van het heuglijke feit dat er een nieuwe werkgroep Opleiders van opleiders in oprichting is. 2

3 Voor de werkgroepen Onderzoek en Passend opleiden ging het programma verder met een inspirerende keynote van dr. Klaas van Veen. Hierin werden de aard en contouren van de kennisbasis van lerarenopleiders verkend. Met deze overwegingen gingen de werkgroepen verder met hun eigen programma. De werkgroepen Belero en Opleiden in de School gingen eerst binnen de werkgroepen aan de slag en sloten de ochtend af met deze keynote. Na de lunch liepen de vier programmalijnen van de ochtend verder in een middagprogramma. Marco Snoek zorgde voor een plenaire inhoudelijke afsluiting van de dag. Dat het onderwerp van deze studiedag actuele thematiek is, blijkt ook uit het project over het verder ontwikkelen van de kennisbasis van lerarenopleiders, dat nu van start gaat. Dit project is een samenwerkingsverband van de VU, Windesheim en VELON. Mieke Lunenberg lichtte het project nader toe. Tijdens de afsluiting stond ook het in oktober 2009 verschenen uitgave van de VELON centraal, getiteld: "Perspectieven op samen leraren opleiden". Ko Melief overhandigde namens de redactie van het boek, het eerste exemplaar aan Steven ten Brinke, voorzitter van de SRLo. Rien van Domburgh bedankte tot slot de werkgroepenvoor hun actieve bijdrage aan deze studiedag. Daarna vond nog de goed bezochte jaarlijkse algemene ledenvergadering plaats. Tijdens deze vergadering werd de Beroepsstandaard voor Schoolopleiders door de leden vastgesteld. De aanwezige leden stemden ook in met het aanstellen van een nieuw bestuurslid, Anja van Berkel. Het aftreden van bestuurslid Willem van der Wolk werd aangekondigd en de zittingstermijn vansecretaris Erik Bolhuis werd onder luid applaus van de leden verlengd. Tijdens de borrel werd teruggeblikt op een inhoudelijk goede dag. De VELON nodigt u van harte uit voor de studiedag op 12 november 2010! De locatie en het thema worden later bekend gemaakt. Verslag CARN-NL Conferentie praktijkonderzoek CARN Nederland Door Hans van Huijgevoort Fontys Hogescholen Zaterdag 28 november 2009 is in het gebouw van de Faculteit Educatie van de Hogeschool Utrecht de landelijke conferentie gehouden van Carn Nederland om de uitwisseling van onderzoeksresultaten te stimuleren. Daar konden laagdrempelig kleine onderzoeken met elkaar worden gedeeld en kon feedback worden gevraagd voor lopend onderzoek. Daar presenteerden studenten die net hun Master of Education of hun Master SEN /OSO hadden afgerond, maar ook docenten van scholen die, in het kader van de Dieptepilot Academische Opleidingsschool, bezig zijn met een actieonderzoek, medewerkers van hogescholen die onderzoek doen of zich bezig houden met het begeleiden van actieonderzoek en praktijkonderzoek. Vanuit verschillende hogescholen waren lectoren aanwezig; ook zij presenteerden hun onderzoek. De aanwezigen waren afkomstig van meerdere scholen (VO en PO), Hogescholen (Bachelor en Master opleidingen, Pabo, SEN/OSO, VO en MBO, zowel docenten als lectoren), Universiteiten en onderwijsadviesinstellingen. De conferentie werd geopend door Stef Heinsman, directeur van Instituut Archimedes lerarenopleiding VO en MBO, die een boeiend voorbeeld gaf van backward reasoning: als je het resultaat wilt verbeteren moet je vanaf het begin aanwezig zijn en niet aan het einde pas instappen. Vervolgens sprak Piet Verschuren, hoogleraar van de Radboud Universiteit, over 3

4 Ontwikkelingen in praktijkgericht onderzoek. Verandering, veroudering en verwondering zijn drie kernbegrippen van de moderne samenleving. Hij heeft met de aanwezigen gekeken naar de bijdrage die onderzoek kan leveren aan de problemen die zich voordoen in het onderwijs. Welke vormen van onderzoek zijn met name geschikt om het onderwijs te innoveren? Hoe verhouden zich de voor het onderwijs geschikte methoden zich tot de andere vormen van praktijkgericht onderzoek. Verschuren gaf aan dat onderzoek doen een uitstekende methode is om de professionaliteit van docenten te vergroten. Vervolgens waren er twee ronden met duo-presentaties en discussies over praktijkonderzoek gevolgd door een afsluiting waar stilgestaan werd bij het leren van onderzoekers door het doen van onderzoek. De 65 deelnemers waren erg enthousiast. Er zijn ervaringen uitgewisseld, feedback gegeven, studenten konden leren presenteren, er konden nieuwe ideeën opgedaan worden en kennisbronnen uitgewisseld. Er is volop gewerkt aan het elkaar informeren, maar er is zeker ook gewerkt aan het samen vorm geven aan de ontwikkeling van en de integratie van praktijkonderzoek binnen het HBO. Voor meer informatie over CARN NEDERLAND kunt U mailen naar: h.vanhuijgevoort@fontys.nl Ada.Herwig@hu.nl VOR themaconferentie Nederland: Land van een leven lang leren? Door Lidewey E.C. van der Sluis Nyenrode Business Universiteit Congresorganisatie Op 24 november 2009 vond op Nyenrode het jaarcongres van de Vereniging voor Onderwijs Research (VOR) plaats. Dit congres werd dit jaar vanuit de VOR-divisie Bedrijfsopleidingen, Beroepsonderwijs, en Volwasseneneducatie georganiseerd i.s.m. de Nyenrode Business Universiteit. Het congres werd mede mogelijk gemaakt door het Netherlands Laboratory for Lifelong Learning (NELLL) van de Open Universiteit i.v.m. het 25-jarige bestaan van de OU. Congresthema: Leren als ontwikkelcontinuum Het thema van het congres was Onderzoek, onderwijs en beleid voor een leven lang leren. 4

5 Dit thema werd door de dagvoorzitter en congresdirecteur prof. dr. Lidewey van der Sluis i, hoogleraar Strategisch Talent Management op Nyenrode, ingeleid. Dat deed zij door onderstaande verhelderende matrix op aansprekende wijze toe te lichten. Leerdoelen Leerstations Talentontwikkeling/ Kwalificaties/Comp etenties Participatie/ Socialisatie/ Integratie Doelrealisatie/ Drijfveren Levensinvulling/ Bezieling/ Zingeving Basisonderwijs Secundair Onderwijs Beroepsonderwijs - (V)MBO en HBO Universitair onderwijs - WO Leren op de arbeidsmarkt Tabel 1. Leren als ontwikkelcontinuüm Op de drie onderste rijen van deze tabel lag de focus van het congres. De nadruk lag daarbij op het achterhalen van de leerdoelen per leerstation. Er was discussie over de vraag wie die leerdoelen bepaalt en hoe die kunnen worden behaald. Zo was er ruime aandacht voor leermethodes die tot de gewenste leerresultaten moeten leiden. Dat continu leren een gedeelde verantwoordelijkheid is van individu en maatschappij werd door Van der Sluis duidelijk gemaakt met het volgende figuur. 5

6 Permanent leren: Verantwoordelijkheden Persoonlijk rentmeesterschap Onderwijs Maatschappelijke verantwoordelijkheid Maatschappij Politiek Levenslang Leren Bedrijfsleven Not-for-profit organisaties Arbeidsmarkt Prof. Dr. Lidewey E.C. van der Sluis 2009 Figuur 1. Permanent leren vanuit gedeelde verantwoordelijkheden Van der Sluis lichtte dit figuur toe en gaf daarbij aan dat er individuele verschillen bestaan in de intrinsieke behoefte om te leren. Mensen zijn daarin verschillend en die diversiteit zouden we vanuit een maatschappelijk perspectief moeten erkennen, herkennen, en benutten ten dienste van de algehele participatie op de arbeidsmarkt. Uiteraard kan die leerbehoefte worden aangewakkerd. Dit kan bijvoorbeeld door het bieden van leermogelijkheden en uitdagingen waardoor leren als proces wordt gestimuleerd. Ook wordt ontwikkeling aangemoedigd door aansprekende personen, ook zij die al in de postlaborale levensfase verkeren, over hun leerprocessen te laten vertellen. Lastig is hierbij dat de Nederlandse cultuur hierin hinkt op twee gedachten c.q. waarden. Enerzijds is Nederland een land waar elk talent telt en waar je kwalificaties belangrijk zijn als paspoort voor je arbeidsmarktparticipatie. Anderzijds zijn wij een volk waar de houding doe maar normaal, dan doe je al gek genoeg nog dominant leeft waardoor het gemiddelde al gauw de maat der dingen wordt. Op uiteenlopende wijzen kwamen bovenstaande noties vanuit het thema in het programma terug. De eerste spreker, mr. Leonard Geluk voorzitter College van Bestuur ROC Midden Nederland, lid van de Onderwijsraad en eerder onderwijswethouder in Rotterdam, besprak het thema vooral vanuit zijn visie op benodigd beleid om in Nederland permanente ontwikkeling te bewerkstelligen. Hij is kritisch ten aanzien van de status quo. Nederland is niet klaar voor een leven lang leren. Ook benadrukt hij het tweesporen beleid in het leerlandschap in Nederland. Hij benoemde het liberale deel waar excellentie en eigen verantwoordelijkheid als leitmotieven gelden voor continu blijven leren. Daarnaast onderstreepte hij net als van der Sluis het sociale karakter van Nederland als land waar ook vooral de zorg voor elkaar vanuit onderlinge solidariteit nadrukkelijk op de agenda staat en wordt beleefd. Dit duale karakter was voor veel aanwezigen een eye-opener. De tweede spreker, prof. dr. Jo Thijssen emeritus hoogleraar Onderwijskunde, gaf college over de historische achtergrond van het huidige leerlandschap. Hij benadrukte de inconsistentie in het 6

7 beleid dat er de afgelopen decennia op deze portefeuille is gevoerd. Nederland lijkt een land te zijn dat in leerwensen en leermogelijkheden voor een dubbeltje op de eerste rang wil zitten. De Nederlandse voorzieningen voor een leven lang leren zijn zeer bescheiden en versnipperd zo constateerden zowel Geluk als Thijssen. De econoom Van der Sluis vulde dit aan met de opmerking: In een open kenniseconomie waar Nederland zich in wil profileren en onderscheiden, is dat op zijn minst een zorgelijke uitgangspositie. Over de vraag of de nationale overheid daar echt iets aan zal doen, liepen de meningen uiteen. Thijssen karakteriseert de overheid op grond van historische gegevens als afhoudend en onbetrouwbaar, terwijl Geluk en Van der Sluis desondanks kansen zien in het gevoel van urgentie ten gevolge van de huidige financiële crisis. Na het ochtendprogramma volgde een middag met diverse parallelle workshops. Het werd gedurende de dag steeds duidelijker: als het gaat om het inbedden van een leerklimaat voor permanente ontwikkeling in Nederland, is er werk aan de winkel. Voor de overheid, voor de scholen, voor het bedrijfsleven, en voor onderzoekers. En voor burgers zelf die geven om hun participatie in de maatschappij. Blijvende participatie vereist zorg dragen voor en investeren in voortdurende ontwikkeling. Van jezelf en van elkaar. i Lidewey van der Sluis is hoogleraar Strategisch Talent Management, Nyenrode Business Universiteit. Oprichter en directeur Nyenrode Powerhouse Competing for Talent. Tevens voorzitter van de VOR-divisie Bedrijfsopleidingen, Beroepsonderwijs, en Volwasseneneducatie (BBV). L.vdsluis@nyenrode.nl Boekbespreking Becoming a teacher educator Door Ellen van den Berg Hogeschool Edith Stein/ Universiteit Twente Dit verslag is eerder verschenen in het Tijdschrift voor Lerarenopleiders (VELON/VELOV), 30 (3), Becoming a teacher educator. Theory and practice for teacher educators is een internationaal handboek voor de beginnende lerarenopleiders dat bij Springer uitgegeven is. Het is geredigeerd door Anja Swennen en Marcel van der Klink. Anja Swennen is eindredacteur van dit tijdschrift geweest en Marcel van der Klink is al jaren lid van onze redactie. Kortom twee mensen binnen de lerarenopleiding die hun sporen als redacteur ruimschoots hebben verdiend. Deze ervaring zullen ze zeker nodig gehad hebben om van de bijdrage van in totaal 32 auteurs uit verschillende landen een eenheid te smeden. Dat hen dat gelukt is, is zeker een compliment waard. Het boek bestaat uit vier delen: 1. Changing contexts of teacher education 2. Induction of teacher educators 3. Aspects of the work of teacher educators 4. Teacher educators as researchers. 1. Changing contexts of teacher education De veranderende context van de lerarenopleiding wordt vanuit verschillende perspectieven beschreven. In het eerste hoofdstuk staat het Europese perspectief centraal. Het laat overzichtelijk en systematisch zien dat er grote verschillen in Europa zijn wat betreft structuur en inhoud van de lerarenopleidingen. De eenheid is nog ver te zoeken. Het tweede hoofdstuk over het werk en de identiteit van lerarenopleiders bevat casebeschrijvingen uit drie landen, en ook onze VELON- 7

8 standaarden staan daarin prominent vermeld. De ethische dimensie staat centraal in hoofdstuk 3, zowel belicht vanuit het opleidingsinstituut als vanuit de stageschool. Op pagina 53 staan de componenten van de ethische code van het MOFET instituut uit Israel genoemd. Een dialoog over deze code zou ook binnen onze verenigingen (VELON en VELOV) zeker de moeite waard zijn. Hoofdstuk 4 gaat over Opleiden in de school De hoofdmoot van dit hoofdstuk bestaat uit drie casebeschrijvingen, één uit Malta en twee uit Nederland. Jammer dat alleen het voortgezet onderwijs aandacht krijgt, omdat zeker in Nederland Opleiden in de school ook in het basisonderwijs een grote vlucht genomen heeft. De discussie waarmee het hoofdstuk eindigt is boeiend. Er is helaas geen relatie met de eerdere casebeschrijvingen gelegd. Het laatste hoofdstuk in dit deel gaat over de lerarenopleider als nascholer. En voor die rol beschrijven de auteurs ook een competentieprofiel. Deze sectie biedt een breed overzicht van belangwekkende zaken die in de wereld van de lerarenopleidingen spelen. Soms is gekozen voor een systematische beschrijving, soms wat meer voor doorkijken via casebeschrijvingen. Sterk aan de meeste hoofdstukken is dat de auteurs hun betoog concretiseren door competenties te omschrijven waar de beginnende lerarenopleider aan dient te voldoen. De indruk bestaat wel dat de lerarenopleider vooral gezien wordt als iemand die op een opleidingsinstituut werkt. Aan de competenties voor de opleider in de school wordt nog nauwelijks aandacht besteed. 2. Induction of teacher educators Dit deel van het boek bestaat uit twee hoofdstukken. Hoofdstuk 6 laat de beginnende lerarenopleider zelf aan het woord via systematische en ook op empirisch onderzoek gebaseerde beschrijvingen. In hoofdstuk 7 staat het begrip second induction phase centraal. Hiermee bedoelen de auteurs dat een lerarenopleider meestal de eerste inductiefase al achter de rug heeft, namelijk in de overgang van de lerarenopleiding naar de schoolpraktijk. Deze tweede fase gaat om de inductie tijdens de eerste jaren als lerarenopleider. In een handboek voor beginnende lerarenopleiders zou je verwachten dat juist deze inductiefase veel aandacht krijgt. Dat is qua omvang in dit boek niet het geval. De hoge kwaliteit van beide hoofdstukken compenseert echter voor dit tekort. 3. Aspects of the work of teacher educators Dit deel, in mijn ogen de kern van het boek, bestaat uit vijf hoofdstukken. Hoofdstuk 8 behandelt het begrip diversiteit, zowel in de doelgroepen waarvoor de lerarenopleiding opleiden als binnen de lerarenopleidingen zelf. Ik vind dit afgewogen hoofdstuk één van de parels die dit boek rijk is. Het volgende citaat zou een motto dienen te zijn voor alle lerarenopleider: Gradually, the teaching force is becoming more culturally and ethnically heterogeneous and this is to be welcomed (p. 119). Hoofdstuk 9 gaat volgens de titel over het relateren van leerstijlen aan onderwijsstijlen. Dit is een lastig onderwerp, waar de auteurs niet helemaal uitkomen. In de conclusie relativeren ze de titel van het hoofdstuk dan ook door te stellen dat hun doel was om de lezers een sensibiliteit bij te brengen voor het verschil tussen leerstijl en onderwijsstijl. Het onderwerp reflectie mag niet ontbreken in een boek over lerarenopleiders. Hoofdstuk 10 is aan deze klassieker gewijd. Sterk aan dit hoofdstuk is dat er onderzoeksprojecten in beschreven worden. Ook een project waarin lessen opgenomen worden vanuit het perspectief van de leraar. Deze opnamen vormen dan het startpunt voor reflectie. Het voorbereiden van studenten op de stagepraktijk is het volgende hoofdstuk in dit deel. De auteurs van dit hoofdstuk ankeren hun redenering sterk binnen hun eigen opleidingsinstituut. De grote verschillen in de wijze waarop leraren in Europa opgeleid worden is er wellicht de oorzaak van dat dit hoofdstuk niet zo erg toegankelijk voor mij was. Hoofdstuk 12 is een mooi hoofdstuk over het belang van authentiek toetsen in de lerarenopleiding: goed onderbouwd en met praktische handreikingen. 8

9 Een keuze maken binnen de vele aspecten van het werk van een lerarenopleider is lastig. Uiteraard heb ik de rol van ICT bij het opleiden van leraren gemist en anderen zullen weer hun favoriete aspecten noemen die aandacht vragen. Daarom zou juist bij dit deel een verantwoording van de redacteuren voor de keuze van en de samenhang binnen deze sectie welkom zijn geweest. 4. Teacher educators as researchers Dit laatste deel van het boek bevat twee mooie hoofdstukken. Hoofdstuk 13 over het nut van onderzoek met een verhelderend onderscheid tussen education research, educational research en professional enquiry. Hoofdstuk 14 gaat over zelfstudie van lerarenopleiders. Over dit onderwerp zijn in dit tijdschrift recentelijk diverse artikelen gepubliceerd. De redacteuren vragen hier terecht aandacht voor meer onderzoek naar de inductie en professionalisering van lerarenopleiders. Dit handboek biedt veel handvatten om onderzoeksthematieken aan te ontlenen. Het boek is bedoeld voor beginnende lerarenopleiders. Ik vind de doelgroep voor dit boek veel breder. Volgens mij is het buitengewoon waardevol voor alle lerarenopleiders en diegene die beleidsmatig voor de lerarenopleiding verantwoordelijk zijn. Het biedt een overzicht van de kennisbasis en aanzetten tot een kennisbasis rond het beroep van lerarenopleider. Met het verschijnen van dit internationale handboek hebben we een standaardwerk voor onze professie. Voor het tot stand brengen hiervan verdienen beide redacteuren alle hulde! Nieuw redactielid Beste VOR- en VELON-leden, Hierbij wil ik me graag aan jullie voorstellen. Mijn naam is Lisa Gaikhorst en ik ben de nieuwe secretaris van de VOR-divisie L&L en redactielid van deze nieuwsbrief. Ik ben erg verheugd dat ik deel kan uitmaken van deze divisie! Inhoudelijk sluit de divisie goed aan bij mijn onderzoeksinteresse. Ik heb een aantal jaren gewerkt als lerares in het basisonderwijs, en van daar uit is mijn interesse ontstaan voor het opleiden en ondersteunen van docenten. In het kader van mijn studie Onderwijspedagogiek aan de Vrije Universiteit van Amsterdam heb ik een afstudeeronderzoek uitgevoerd naar de begeleiding van startende docenten. Uit dit onderzoek kwam duidelijk naar voren dat de begeleiding op veel scholen niet goed geregeld is, terwijl starters hieraan juist zoveel behoefte hebben. Ik wilde na mijn afstuderen graag verder met het onderzoek naar de begeleiding van starters en was dan ook erg blij dat ik hiervoor de mogelijkheid kreeg. Per juni 2009 kon ik bij het Onderwijscentrum van de Vrije Universiteit aan de slag met een promotieonderzoek dat zich richt op (het verbeteren van) de ondersteuning van startende leraren in een grootstedelijke omgeving. Ik zie er erg naar uit om met andere onderzoekers op dit terrein (jullie dus!!!) ervaringen uit te wisselen, dus hopelijk tot ziens! Veel leesplezier toegewenst en mochten jullie opmerkingen of vragen hebben, mail dan gerust 9

10 Verschenen proefschriften Audrey Seezink (Universiteit van Tilburg): Continuing teacher development for competencebased teaching: The role of teachers in competence-based prevocational secondary education Tamara Platteel (Universiteit Leiden): Knowledge development of secondary school L1 teachers on concept-context rich education in an action-research setting Congressen Velov-Velon Thema: Hoe bereiden we ons voor op een toekomst die we niet kennen maar waar we wel door middel van onderwijs vorm aan geven? Locatie: Leeuwenhorst Congrescentrum, Noordwijkerhout Datum: 8 en 9 maart 2010 Meer info: AERA Thema: Understanding Complex Ecologies in a Changing World Locatie: Denver, Colorado, USA Datum: 30 april 4 mei Meer info: EARLI SIG 11 Teaching and Teacher Education (i.s.m. SIG 4 Higher Education) Thema: Future visions for learning and teaching Locatie: Helsinki, Finland Datum: juni 2010 Meer info: ORD Thema: De lerende leraar als onderzoeker en ontwerper Locatie: Universiteit Twente, Enschede 10

11 Datum: juni 2010 Meer info: Volgende divisiebijeenkomst: The skilled mentor De volgende divisiebijeenkomst zal plaatsvinden op 7 april (zie voor organisatorische informatie: mededelingen bestuur, deze nieuwsbrief). Frank Crasborn en Paul Hennissen zullen tijdens deze bijeenkomst de inhoud van hun gezamenlijke promotieonderzoek toelichten. Hieronder vindt u een korte toelichting op het onderwerp van hun onderzoek. Prof. dr. Douwe Beijaard (Eindhoven School of Education, TU/e) en drs. Anja Swennen (onderwijscentrum, VU) zullen als referenten optreden. The skilled mentor. Mentor teachers use and acquisition of supervisory skills In Nederlandse scholen voor primair- en voortgezet onderwijs, en in het beroepsonderwijs en de volwasseneneducatie zijn jaarlijks naar schatting praktijkbegeleiders van leraren in opleiding actief. De meeste praktijkbegeleiders ( mentor teachers ) verrichten dit begeleidingswerk naast hun hoofdtaak als leraar van leerlingen. Een goede leraar van leerlingen is niet per definitie ook een goede begeleider van (aanstaande) leraren. Om de begeleiders te ondersteunen in hun belangrijke werk verzorgen veel lerarenopleidingen, vaak in samenwerking met scholen, trainingen in begeleidingsvaardigheden. Voor Frank Crasborn en Paul Hennissen, twee lerarenopleiders werkzaam bij Fontys Hogescholen, vormde hun jarenlange ervaring met het trainen van deze doelgroep de inspiratiebron voor het opzetten van wetenschappelijk onderzoek. Zij onderzochten het gebruik en het verwerven van begeleidingsvaardigheden door begeleiders van aanstaande leraren. Dit leidde tot een onderzoeksproject met acht deelstudies waarin zowel naar gedragsaspecten als naar gerelateerde cognitieve aspecten van begeleidingsgedrag werd gekeken. Gedragsaspecten werden onder de loep genomen op basis van, in totaal, ruim 100 observaties van authentieke begeleidingsgesprekken. Cognitieve aspecten werden onderzocht met behulp van, in totaal, ruim 120 stimulated recall interviews met zowel begeleiders als studenten. De resultaten van het onderzoek leveren een bijdrage aan de ordening van begrippen en concepten die gebruikt worden om begeleidingsgedrag van begeleiders in begeleidingsgesprekken te beschrijven en te analyseren; geven een gedetailleerd inzicht in het begeleidingsgedrag in authentieke begeleidingsgesprekken en de manier waarop studenten dit ervaren; leggen cognities van begeleiders, gekoppeld aan hun handelen in begeleidingsgesprekken, bloot; geven inzicht in invloeden van trainingen in begeleidingsvaardigheden op de ontwikkeling van het doen en denken van begeleiders in begeleidingsgesprekken. Het grootste deel van de deelstudies van het onderzoeksproject is inmiddels gepubliceerd in een aantal internationale wetenschappelijke tijdschriften. Een van die publicaties werd in 2009 door de Amerikaanse Association of Teacher Educators (ATE) bekroond met de Award for Distinguished Research in Teacher Education. In juni van dit jaar hopen Frank Crasborn en Paul Hennissen te promoveren aan de Technische Universiteit te Eindhoven op hun gezamenlijke proefschrift, getiteld The skilled mentor. Mentor teachers use and acquisition of supervisory skills. 11

12 Mededelingen van het bestuur Benoeming Jan Vermunt Per 1 januari 2010 is Jan Vermunt benoemd tot hoogleraar-directeur van het IVLOS als opvolger van Robert-Jan Simons. Divisiebijeenkomst De inhoudelijke bijeenkomst van onze divisie L&L / Velon-Werkgroep Onderzoek zal op 7 april a.s. van uur plaatsvinden in zaal BG 0.36 van het Bestuursgebouw van de Universiteit Utrecht (Uithof, Heidelberglaan 8). Voor routes en een plattegrond zie: Bus 11 en 12 vanuit Utrecht CS stoppen voor de deur. Voor deze bijeenkomst kunt u zich aanmelden via het volgende adres: c.vankan@fontys.nl. Indien u zich voor 23 maart aanmeldt, ontvangt u tijdig informatie over de agenda van de themabijeenkomst en de inhoud van de bijdragen. Colofon Redactie: Migchiel van Diggelen (ESoE) Esther Canrinus (UOCG) Lisa Gaikhorst (Onderwijscentrum VU) Divisiebestuur Jan Vermunt (voorzitter) Gerda Geerdink Rosanne Zwart Miranda Timmermans Wietske Miedema Carlos van Kan (secretaris) Lisa Gaikhorst (secretaris) Redactie- en Divisiesecretariaat: Behoeftenonderzoek onder de leden In de vorige nieuwsbrief is vermeld dat er een behoeftenonderzoek onder de leden uitgevoerd zal worden. Dit onderzoek zal binnenkort van start gaan. Nieuw uitgekomen boeken 1. Bergen, T., Melief, K., Beijaard, B., Buitink J., Meijer, P., & Van Veen, K. (red.) (2009). Perspectieven op samen leraren opleiden. Apeldoorn: Garant. zie voor meer informatie: ent/item.xml?id= Donk, C. van der, & Van Lanen, B. van. (2009). Praktijkonderzoek in de school. Bussum: Coutinhou. Lisa Gaikhorst Onderwijscentrum Vrije Universiteit Postadres: De Boelelaan HV Amsterdam Tel: Fax: l.gaikhorst@ond.vu.nl 12