Tweede Kamer der Staten-Generaal

Transcriptie

1 Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar Aanvullende pensioenen IMr. 5 BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN SOCIALE ZAKEN EN WERKGELEGENHEID Aan de Voorzitter van de Tweede kamer der Staten-Generaal 's-gravenhage, 23 januari 1992 In de nota aanvullende pensioenen (TK, , , nr. 2) heeft het kabinet overleg aangekondigd met de Stichting van de Arbeid (STAR) over diverse in de nota behandelde onderwerpen. Het overleg met de STAR heeft kort gezegd tot doel het coördineren van het overheidsbeleid en het beleid van sociale partners op pensioengebied alsmede het beïnvloeden van het decentrale pensioenbeleid van sociale partners via de weg van argumentatie en overtuiging. Het overleg is inmiddels gestart (op 31 oktober 1991 en 22 november 1991 vonden besprekingen plaats) en zal worden voortgezet na de UCV van de Vaste Commissie voor Sociale Zaken en Werkgelegenheid op 3 februari Van de zijde van het kabinet werd het overleg gevoerd door ondergetekende. De delegatie van de STAR bestond uit de Commissie Pensioenen van de STAR. Het overleg werd gevoerd aan de hand van een gespreksnotitie die door de Commissie Pensioenen was opgesteld en die door de Commissie Pensioenen ter kennisneming naar de Vaste Commissie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid is gezonden. Met deze brief wil ik de Kamer tussentijds informeren over de belang rijkste resultaten van het overleg. Een nadere inhoudelijke reactie op onderdelen van de gespreksnotitie van de STAR zal ik geven tijdens de UCV op 3 februari a.s.. Kostenbeheersing Het kabinet roept in de nota aanvullende pensioenen op tot beheersing van de pensioenkosten. Waar verbeterïngen dringend gewenst zijn - bijvoorbeeld ten aanzien van de gelijke behandeling van mannen en vrouwen - zal er eerder sprake moeten zijn van herschikking van bestaande pensioeninspanningen dan van een vergroting van pensioen lasten. De STAR heeft in zijn reactie op deze oproep naar voren gebracht F ISSN Sdu Uitgeverij Plantijnstraat 's Gravenhage 1992

2 dat kostenbeheersing, waar het gaat om aanvullende pensioenregelingen in het particuliere bedrijfsleven, een eigen verantwoordelijkheid is van de sociale partners betrokken bij pensioenregelingen. De overheid kan, naar de mening van de STAR, aan dit criterium geen bevoegdheid ontlenen om het bedrijfsleven nadere normen op te leggen. In het overleg met de STAR is door mij bevestigd dat kostenbe heersing in pensioenregelingen primair een verantwoordelijkheid van sociale partners is. De overheid heeft evenwel een verantwoordelijkheid voor een evenwichtige ontwikkeling als basis voor een verhoging van de arbeidsparticipatie en als draagvlak voor de sociale zekerheid. In de Inkomensnota 1992 wordt uiteengezet dat het inkomensbeleid hierin een belangrijke rol zal dienen te vervuïlen, vooral in de vorm van inkomens matiging. Het kabinet trekt deze lijn van inkomensmatiging door naar de sfeer van de aanvullende pensioenen. Daar is alle reden toe gelet op de vergrijzing die hogere kosten met zich mee brengt voor de oudedags voorziening. Aangezien daarnaast ook de gelijke behandeling van mannen en vrouwen extra kosten in de pensioensfeer oplevert, is er extra reden alert te zijn op de kostenontwikkeling. Overigens heb ik de STAR meegedeeid dat het kabinet geen voornemens heeft om terzake van de pensioenkosten normen op te leggen aan het bedrijfsleven. Wel doet het kabinet een beroep op het verantwoordelijkheidsgevoel van het bedrijfs leven om terughoudend te zijn bij kostenverhogende pensioenafspraken. Fiscale begeleiding Het kabinet heeft de principiële vraag aan de orde gesteld of de overheid altijd fiscaal zou moeten begeleiden wat sociale partners aan pensioenregelingen overeenkomen. De overheid kan overwegen een zekere beperking in fiscale begeleiding aan te brengen. De STAR vraagt zich af of het kabinet overweegt het fiscale instrument in te zetten in het kader van de door het kabinet gewenste normstelling voor pensioen De STAR wijst een inzet van het fiscale instrument van de hand. De STAR houdt vast aan de - ook in het buitenland veelal gehan teerde - omkeerregel op basis van het pragmatische fiscale inkomens begrip. Ik heb de STAR meegedeeld dat het kabinet thans geen problemen heeft de fiscale begeleiding van pensioenopbouw in te perken. Ander zijds heb ik er op gewezen dat niet uitgesloten kan worden dat het onderwerp fiscale begeleiding van pensioenen op een later tijdstip weer actueel wordt. Pensioenplicht Het kabinet ziet af van een wettelijke pensioenplicht. In plaats daarvan roept het kabinet de STAR op te komen tot een aanbeveling aan het bedrijfsleven om in de sectoren waar nog geen pensioenregeling bestaat zoveel mogelijk alsnog een regeling in te voeren en om andere toetre dingsdrempels dan urengrenzen in bestaande pensioenregelingen zoveel mogelijk te slechten. De STAR heeft meegedeeld dat op korte termijn binnen de STAR het overleg wordt gestart over de wijze waarop de beleidsinspanning terzake in concreto kan worden geïntensiveerd. In dat verband zal ook worden overwogen of een krachtige aanbeveling van de STAR aan het bedrijfsleven daartoe een bijdrage kan leveren.

3 Pensioennorm Het kabinet stelt in de nota aanvullende pensioenen dat het overleg wil voeren met de STAR over het ontwikkelen van een nieuwe pensioennorm waaraan het bedrijfsleven de kwaliteit van pensioenregelingen kan toetsen. De STAR stelt in zijn reaktie dat het de vraag is of het in de huidige situatie wenselijk is op centraal niveau een uniforme pensioennorm te ontwikkelen, waaraan de pensioenregelingen die op decentraal niveau tot stand komen, kunnen worden getoetst. Een dergeüjke uniforme aan het bedrijfsleven op te leggen pensioennorm, zou leiden tot een niet te rechtvaardigen inperking van de vrïjheid van sociale partners op decen traal niveau, welke niet meer past in het kader van de huidige arbeidsver houdingen. De keuze van het type pensioenregeling en van het streef niveau van de pensioenuitkomsten verschilt in dit opzicht niet van andere aspecten van het arbeidsvoorwaardenbeleid, zoals bijvoorbeeld dat van de loonontwikkeling. De STAR is evenwel bereid met het kabinet te overleggen over mogelijkheden om ter ondersteuning van het decentrale niveau te komen tot een goede afstemming van het pensioenbeleid dat op centraal en decentraal niveau wordt gevoerd. Geconstateerd kan worden dat het in de pensioennota gehanteerde begrip «pensioennorm» aanleiding geeft tot misverstanden. De term wekt kennelijk de indruk dat het kabinet een uniforme norm zou nastreven die vervolgens aan het bedrijfsleven moet worden opgelegd. Ik heb in het overleg met de STAR getracht dit misverstand weg te nemen. Een centrale bindende pensioennorm zou immers in strijd zijn met het principiële uitgangspunt van de nota, namelijk dat de aanvullende pensioenen tot de primaire verantwoordelijkheid van sociale partners behoren. De doelstelling in de pensioennota is de huidige officieuze pensioennorm (gericht op 70% eindloon) weg te nemen. Daarvoor in de plaats zou moeten komen een beleidsvisie van overheid en sociale partners over mogelijkheden voor en vereisten aan een pensioenbeleid in de jaren negentig. Het kabinet heeft voor die beleidsvisie enkele elementen genoemd, waaronder middelloonsysteem en meer keuzemo gelijkheden voor deelnemers. Ter vermijding van misverstanden over het karakter van het te voeren overleg over de te ontwikkelen beleidsvisie zou ik liever over coördinerend pensioenoverleg willen spreken dan over overleg over een pensioennorm. Het doel van dit overleg blijft ook met een andere naam ongewijzigd: het coördineren van het overheidsbeleid en het beleid van sociale partners op pensioengebeid alsmede het beïnvloeden van het decentrale pensioenbeleid van sociale partners via de weg van argumentatie en overtuiging. Middelloonsysteem Het kabinet wil in het coördinerend pensioenoverleg het middelloon systeem als wenselijk alternatief van de eindloonregelingen naar voren brengen. Daarmee kan niet gezegd zijn dat het kabinet het middelloon systeem en een op het middelloonsysteem gebaseerde norm voor het niveau van aanvullend pensioen aan het bedrijfsleven zou willen opleggen. De overheid heeft daar ook geen wettelijke bevoegdheden voor. Anderzijds wil het kabinet de stimulansen die tot op heden bestaan voor de totstandkoming van pensioenregelingen op basis van de officieuze pensioennorm van 70% eindloon wegnemen. In dat verband moet het voornemen van het kabinet worden gezien om het kortings verbod van artikel 72 AOW in te trekken. De toetsing aan de 70%

4 eindloonnorm in het kader van het dispensatiebeleid in verband met het kortingsverbod ex art. 72 AOW zal dan tot het verleden behoren. De STAR acht de door het kabinet in de pensioennota aangedragen argumenten voor overgang naar een pensioenstelsel gekenmerkt door middelloonregelingen onvoldoende om dit te ondersteunen. De kritiek van de STAR op de argumenten van het kabinet overtuigen mij niet. In de UCV op 3 februari zal ik daar een toelichting op geven. In het overleg met de STAR ben ik overigens niet ingegaan op de pro's en contra's van eindloon of middelloon, daarvoor komen nog andere gelegenheden, maar heb ik verduidelijkt dat het kabinet een pleidooi houdt voor middelloon systemen en deze niet eenzijdig kan en wil opleggen. Het kabinet wil wel de vanzelfsprekendheid van zowel het eindloonsysteem als het streef niveau van 70% eindloon ter diskussie stellen. Het gaat hier immers om normen die in de jaren 60 ontwikkeld werden. Aangezien de maatschap pelijke omstandigheden thans niet meer dezelfde zijn als dertig jaar geleden, is er naar de mening van het kabinet behoefte aan nieuwe antwoorden op pensioengebied. Het toepassen van het middelloon systeem is naar de mening van het kabinet een zinvol onderdeel van een nieuw antwoord. Franchises De STAR is het met het kabinet eens dat er redenen zijn om de samenloop van franchise en AOW nader te bezien. Naar mijn mening zal daarbij, mede gelet op het aspect van de gelijke behandeling in de toekomst niet ontkomen kunnen worden aan een uniforme franchise. De STAR erkent dat er, vanwege allerlei ontwikkelingen (o.a. gelijke behan deling, meer tweeverdieners en alleenstaanden), redenen zijn voor de sociale partners om zich te beraden over de inhoud van de pensioenre geimgen, met inbegrip van de thans gebruikelijke franchisebedragen. Het probleem van de samenloop van AOW en aanvullend pensioen zal nader besproken worden in het coördinerend pensioenoverleg. De suggestie van het kabinet om niet de AOW, maar het minimumloon als vertrekpunt voor de franchise te nemen zal daarbij aan de orde komen. Het kabinet acht in verband met de franchise-problematiek drie zaken van belang. Allereerst moet het risico van ongelijke behandeling vermeden worden. Dat kan door een gelijke franchise toe te passen ongeacht de leefvorm. Ten tweede zou de hoogte van de franchise zodanig moeten zijn dat geen werknemers op grond van de hoogte van de franchise worden uitgesloten. Het gaat hierbij om het terugdringen van het aantal uitsluitingen van pensioenregelingen. Ten derde zou een eventuele verlaging van de franchises per saldo niet mogen leiden tot hogere kosten voor de pensioenregeling. Een franchiseverlaging moet dus gecompenseerd worden door andere maatregelen in de pensioenre geling. Een goede inschatting van mogelijkheden en effecten van het bepalen van de franchise-hoogte kan overigens alleen op het niveau van de pensioenregeling zelf bepaald worden. Het is niet zinvol hierover op centraal niveau bindende uitspraken te willen doen. Waardevastheid Naar de mening van het kabinet biedt waardevastheid voor ingegane pensioenen een afdoende mate van inkomenszekerheid. In verband met de kostenstijgingen als gevolg van de vergrijzing houdt het kabinet een pleidooi voor een beperking van het indexatieniveau van ingegane pensioenen tot ten hoogste waardevastheid. In het overleg is geconsta teerd dat de STAR de opvatting van het kabinet, dat waardevastheid voor

5 ingegane pensioenen een afdoende mate van inkomenszekerheid biedt, niet zonder meer deelt. De STAR stelt zich op het standpunt dat het een goede zaak is dat de sociale partners op decentraal niveau volledig bevoegd blijven het toeslag of indexatiebeleid te bepalen (binnen het wettelijke kader van gelijke behandeling van slapers en gepensioneerden bij toeslagverlening). Ook in dit verband wil ik er op wijzen dat de aanvullende pensioenen geen voorstellen bevat om de decentrale verantwoordelijkheid van sociale partners op dit punt aan te tasten. Wel heeft het kabinet de aandacht gevraagd voor het aspect kostenbeheersing, ook bij het index atiebeleid. Overigens wijst de STAR er op dat het in de marktsector gevoerde indexatiebeleid meestal waardevastheid van ingegane pensioenen nastreeft, met mogelijkheden om, afhankelijk van de omstandigheden en de financiële ruimte, zowel naar boven als naar beneden af te wijken van waardevastheid. In de praktijk bestaat er kennelijk geen groot verschil met het door het kabinet als wenselijk beschouwde indexatiebeleid. Keuzemogelijkheden in pensioenregelingen Het kabinet bepleit vergroting van de keuzemogelijkheden van werknemers ten aanzien van hun pensioen. Als mogelijkheden noemt het kabinet het creëren van keuzepakketten binnen pensioenregelingen, het beperken van het collectieve aansprakenniveau met individuele keuzemo geiijkheden vanaf dat niveau, het bieden van keuzemogelijkheden tussen soorten arbeidsvoorwaarden (bijvoorbeeld individuele vervroeging pensi oenleeftijd versus educatief verlof op jongere leeftijd). Hoewel de STAR twijfels uit over de behoefte aan flexibilisering heeft zij zich bereid verklaard om - uitgaande van de huidige uitvoerings structuur van pensioenen - in het coördinerend pensioenoverleg op creatieve wijze te studeren op mogelijkheden van en eventuele belemme ringen voor een specifieke vorm van flexibilisering, namelijk flexibele pensionering, wordt de aandacht van de STAR gevraagd in de discus sienota «leeftijdscriteria in het arbeidsbestel» die op 28 oktober 1991 naar de STAR is gezonden (met een naschrift aan de Kamer). Ik heb de STAR gevraagd dat deel van de discussienota dat betrekking heeft op belemmeringen voor flexibele pensionering snel te behandelen. Waardeoverdracht De STAR zal op korte termijn een technische werkgroep instellen voor het formuleren van rekenregels voor het beoogde wettelijk recht op waardeoverdracht. Op mijn verzoek zal in de werkgroep ook aandacht besteed worden aan de belangen van specifieke groepen zoals herintre dende vrouwen. Pensioenkamer en monitorfunctie pensioenen. Geconcludeerd kan worden dat zowel bij de sociale partners als bij de overheid behoefte bestaat aan een monitor op pensioengebied om zicht te houden op de ontwikkelingen op dit terrein. In het overleg is afgesproken dat - alvorens tot besluitvorming over de inrichting van de monitorfunctie te komen - de Pensioenkamer eerst de behoefte aan informatie inventariseert. Binnenkort zal ik op basis van de rapportage door de Pensioenkamer met de STAR overleg voeren over de wijze waarop de monitorfunctie gestalte kan krijgen. Dit laat overigens onverlet dat het kabinet van mening is dat de Wet op de Pensioenkamer kan worden ingetrokken.

6 Gemaakte afspraken Ik heb met de Commissie Pensioenen afgesproken dat het coördi nerend pensioenoverleg na de UCV op 3 februari a.s. zal worden gestart. Uiteraard ben ik bereid de Kamer te informeren over het verloop en de resultaten van dat overleg. De Staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, E. ter Veld