Tweede Kamer der Staten-Generaal

Transcriptie

1 Tweede Kamer der StatenGeneraal 2 Vergaderjaar Wijziging van de Wet op de inkomstenbelasting 1964, de Wet op de loonbelasting 1964 en de Algemene Ouderdomswet in het kader van de invoering van een ouderenaftrek Nr. 3 MEMORIE VAN TOELICHTING Algemeen In het regeerakkoord (Kamerstukken II 1993/94, , nr. 11) is bijzondere aandacht geschonken aan de (inkomens)positie van ouderen. In algemene zin zijn er verschillende ontwikkelingen in gang op pensioen terrein die voor ouderen van groot belang zijn. In het regeerakkoord wordt onder meer het belang van flexibele pensionering aangegeven. Ook andere beleidsvoornemens zoals met betrekking tot VUTregelingen raken de positie van ouderen. Dergelijke ontwikkelingen laten onverlet dat de inkomenspositie van ouderen zowel in algemene zin als met betrekking tot woonlasten en ziektekosten bijzondere aandacht vergt, mede omdat er per definitie bijna geen kans meer is om die inkomenspositie te verbeteren. Met ingang van 1995 zal met het oog hierop een inkomensafhankelijke ouderenaftrek in werking treden voor ouderen met alleen een AOWuitkering of ouderen met een inkomen inclusief de AOWuitkering dat niet boven de eerste tariefschijf van de loon en inkomstenbelasting uitgaat. In concreto betreft het een verhoging van de belastingvrije som met f 475 voor belastingplichtigen die de leeftijd van 65 jaar hebben bereikt en in 1995 een inkomen hebben dat minder bedraagt dan f Opgemerkt zij nog dat de positie van personen van 65 jaar en ouder een andere is dan die van personen die jonger dan 65 jaar zijn. Hoewel zich ook in laatstbedoelde groep personen bevinden met een fragiele inkomenspositie, kan van hen in veel gevallen niet worden gezegd dat zij permanent geringe mogelijkheden hebben om hun inkomenspositie te verbeteren. Om deze reden geldt de regeling alleen voor personen van 65 jaar en ouder. Ouderenaftrek Met het oog op de kwetsbare inkomenspositie van ouderen met alleen AOW of AOW met een laag aanvullend pensioen heeft de regering in aanvulling op het regeerakkoord besloten dat de ouderenaftrek voor 1995 wordt vastgesteld op een zodanig niveau dat wordt voorkomen dat een bejaard echtpaar met alleen AOW in inkomensontwikkeling achterblijft bij de modale werknemer. Dit betekent dat het koopkrachtverlies voor 4U544F ISSN Sdu Uitgeverij Plantijnstraat 'sgravenhage 1994

2 gehuwde ouderen met alleen AOW naar de huidige inzichten, als gevolg van de ouderenaftrek, wordt teruggebracht van 1% naar V*%. Voor alleenstaande ouderen met alleen AOW wordt het koopkrachtverlies teruggebracht van 1% naar Vfe%. Mede gelet op de korte invoeringsperiode tot 1 januari 1995 is gekozen voor een relatief eenvoudige maar daarom niet minder doeltreffende maatvoering. De ouderenaftrek heeft voor 1995 de vorm van een individuele, inkomensafhankelijke verhoging van de belastingvrije som. Deze aftrek bedraagt voor 1995 f 475. Voor het recht op de ouderenaftrek moet zijn voldaan aan twee criteria: de belastingplichtige dient de leeftijd van 65 jaarte hebben bereikt èn zijn inkomen dient in de eerste schijf te vallen. Bij een inkomen boven de inkomensgrens van f vervalt derhalve het recht op de ouderenaftrek. Gehuwde ouderen hebben ieder recht op de ouderenaftrek zolang hun individuele inkomen beneden de inkomensgrens blijft. Het bedrag van de ouderenaftrek ad f 475 en de inkomensgrens van f zijn de bedragen die zullen gelden voor het jaar De voorgestelde ouderenaftrek is afhankelijk van de individuele leeftijd en het individuele inkomen. Afgezien is van overdraagbaarheid van de ouderenaftrek. Overdraagbaarheid van de ouderenaftrek zou in beginsel mogelijk zijn in het beperkte aantal gevallen waarin de belastingplichtige in tariefgroep 3 wordt ingedeeld en de partner 65 jaar of ouder is maar door het ontbreken van AOWrechten geen of zeer weinig inkomen heeft. Een dergelijke overdraagbaarheid zou overwegende uitvoerings problemen in de sfeer van de loonbelasting meebrengen, onder meer omdat de inhoudingsplichtigen veelal niet op de hoogte zijn van de leeftijd van de partner van een werknemer of uitkeringsgerechtigde. Om te voorkomen dat de loonbelasting en de inkomstenbelasting op dit punt zouden gaan uiteenlopen is thans tevens afgezien van overdraagbaarheid in de sfeer van de inkomstenbelasting. Overdraagbaarheid uitsluitend voor de inkomstenbelasting zou extra Tbiljetten en ook onbegrip bij belastingplichtigen veroorzaken. In de gekozen eenvoudige opzet wordt dit vermeden. Ook de korte invoeringstermijn van de onderhavige ouderenaftrek dwingt ertoe de aftrek zo eenvoudig mogelijk vorm te geven. Een aanpassing van het koppelingsmechanisme van de Algemene Ouderdomswet zorgt ervoor dat de ouderenaftrek buiten de nettonetto koppeling blijft zodat de netto AOW voor ouderen zonder aanvullend pensioen stijgt. Het bruto AOWpensioen wordt door de voorgestelde ouderenaftrek niet gewijzigd. De ouderenaftrek wordt daartoe niet toegepast bij de berekening van het bruto AOWpensioen uit het netto referentieminimumloon. Door de invoering van de ouderenaftrek stijgt het netto pensioen wel. Gehuwden die beiden boven de 65 jaar zijn, onder vinden elk afzonderlijk het voordelige effect van de aftrek van f 475. Voor een toelichting op de technische vormgeving van de voorgestelde aanpassing van het koppelingsmechanisme van de AOW wordt verwezen naar de artikelsgewijze toelichting. De omstandigheid dat veel mannen, mede door de werking van artikel 5 van de Wet op de inkomstenbelasting 1964, een hoger inkomen hebben dan vrouwen kan, afhankelijk van de omstandigheden, meebrengen dat die mannen niet voor de ouderenaftrek in aanmerking zullen komen terwijl hun echtgenote daarvoor wel kwalificeert. De mogelijkheid dat meer vrouwen dan mannen voor de ouderenaftrek in aanmerking komen, kan alleen als een indirect effect worden gezien. Dit effect zien wij niet als indirecte discriminatie, omdat dit effect direct verbonden is aan de keuze voor inkomensafhankelijkheid van de ouderenaftrek.

3 Voor 1996 en verder zal de wenselijkheid van een aanpassing van de regeling worden bezien. Daarbij kan worden gedacht aan een regeling waarin ter vereenvoudiging ook bestaande faciliteiten voor ouderen kunnen opgaan. Voorts zal in 1996 het resterende deel van het in het regeerakkoord gereserveerde bedrag van f 100 mln voor de ouderenaftrek kunnen worden ingezet. Budgettaire effecten De invoering van de voorgestelde ouderenaftrek van f 475 leidt tot een belastingderving van 55 mln in In volgende jaren zal de derving 60 mln bedragen. Inkomenseffecten Tabel: Inkomenseffecten invoering ouderenaftrek van f 475 in de loon an inkom stenbelasting (in percentan van het besteedbare inkoman) Effect in guldens AOW AOW + f AOW + f AOW + f AOW + f AOW + f AOW + f AOW + f Aileenstaanden f80 0,5 0,3 0,3 0,2 Gezinnen (2 x 65+) f160 0,7 0,5 0,4 0,4 0,2 Ter toelichting op de tabel zij het volgende opgemerkt. Twee partners van 65 jaar of ouder zijn door de individualisering van de AOW per definitie tweeverdiener. Zij hebben ieder recht op de ouderen aftrek indien het individuele inkomen beneden de inkomensgrens van f blijft. De procentuele inkomenseffecten in de tabel zijn uitgedrukt in het gezinsinkomen. Bij tweeverdieners is verondersteld dat het aanvuliend pensioen in zijn geheel door een van de partners wordt aangebracht. Vanaf AOW plus f krijgt in dat geval alleen de minstverdienende partner eenmaal de ouderenaftrek. Bij gelijke inkomensaanbreng hebben beide partners echter recht op de ouderen aftrek tot een bruto gezinsinkomen van ruim f Uitvoeringsaspecten Voor de uitvoering van het wetsvoorstel worden geen nieuwe organen of bestuursinstrumenten in het leven geroepen. Het wetsvoorstel vergt van de inhoudingsplichtigen met een geautoma tiseerde loonadministratie een eenmalige aanpassing van de loonberekeningsprogrammatuur. Doordat de peildatum van de ouderenaftrek voor de loonbelasting en inkomstenbelasting niet gelijk is, zal een groep ouderen in de loonbelastingsfeer niet het gehele bedrag aan ouderenaftrek kunnen genieten. Deze groep ouderen kan het niet benutte gedeelte van de aftrek via een aanslag inkomstenbelasting terugvragen (indien althans het terug te ontvangen bedrag hoger is dan de teruggaafgrens ad f 25). Voor de Belastingdienst betekent dit een (beperkte) toename van het aantal aanslagen inkomstenbelasting. De extra werkzaamheden zullen worden opgevangen binnen de bestaande formatie van de Belastingdienst. De uitvoeringskosten voor de Belastingdienst met name voor aanpassing van de geautomatiseerde systemen en de voorlichting bedragen in 1995 eenmalig f 2 mln.

4 Inwerkingtreding De beoogde ingangsdatum van het wetsvoorstel is 1 januari Artikelsgewijze toelichting Wet op de inkomstenbelasting 1964 Artikel I, onderdelen A. 1 en A.2, bevat de verhoging van de belasting vrije som met f 475 ingeval men in aanmerking komt voor de ouderen aftrek. Artikel I, onderdeel B. De voor de inkomstenbelasting geldende voorwaarden die beslissend zijn voor het al of niet genieten van de ouderenaftrek zijn opgenomen in een nieuw lid van artikel 55 van de Wet op de inkomstenbelasting De daarin opgenomen inkomensgrens ad f is zodanig gekozen dat voor in tariefgroep 2 ingedeelde belasting plichtigen het recht op de ouderenaftrek vervalt zodra het inkomen het eind van de eerste schijf bereikt (f [schijfgrens] + f 6074 [basis aftrek]) (bedragen 1995). Artikel I, onderdeel C, voorziet in het opnemen van de inkomensgrens voor het van toepassing zijn van de ouderenaftrek in het artikel waarin de automatische inflatiecorrectie is geregeld. Wet op de loonbelasting 1964 Artikel II. De in artikel II opgenomen wijzigingen van de Wet op de loonbelasting 1964 komen overeen met de in artikel I opgenomen wijzigingen van de Wet op de inkomstenbelasting Algemene Ouderdomswet Artikel III. Het voorstel om een ouderenaftrek in de loon en inkomsten belasting in te voeren heeft consequenties voor het in de Algemene Ouderdomswet neergelegde koppelingsmechanisme. Bij de voorgestelde aanpassingen in het brutonettotraject van artikel 9, zesde, zevende en achtste lid, van die wet wordt ervan uitgegaan dat de inhoudingen, zoals geformuleerd in de betreffende leden, op hetzelfde niveau blijven als deze zouden zijn geweest zonder de ouderenaftrek. Om dat te bereiken worden de brutoniveaus zodanig vastgesteld, dat de brutobedragen zonder toepassing van de ouderenaftrek nog steeds op het «gewone» netto niveau zouden uitkomen. Dit is evenwel een fictie omdat de Sociale Verzekeringsbank of een andere inhoudingsplichtige bij de feitelijke inhouding wel de groene tabel toepast. Op deze manier wordt gereali seerd dat het nettovoordeel van de ouderenaftrek aan de AOWgerechtigde toevalt. Aanpassing van de nettobrutotrajecten van de vakantieuitkeringen hoeft niet plaats te vinden omdat de ouderenaftrek alleen van toepassing is op het tijdvakloon. Inwerkingtreding Artikel IV. Ingevolge artikel IV treedt de wet in werking met ingang van 1 januari In dit artikel is voorts geregeld dat de in het voorstel opgenomen bedragen op die datum niet meer worden gewijzigd door de

5 Bijstellingsregeling 1995 die de automatische inflatiecorrectie effectueert, aangezien hiermee reeds rekening is gehouden. De Staatssecretaris van Financiën, W. A. F. G. Vermeend De Staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, R. L 0. Linschoten