PGGM Kwartaalverslag Actief Aandeelhouderschap

Transcriptie

1 PGGM Kwartaalverslag Actief Aandeelhouderschap Onze stem- en engagementactiviteiten in het derde kwartaal van 2008

2 Actief aandeelhouderschap en PGGM PGGM biedt haar klanten een breed scala van diensten van pensioenadministratie tot integraal vermogensbeheer. Als vermogensbeheerder stelt PGGM zich op als actief aandeelhouder namens haar klanten. Dit doen wij onder andere door actief gebruik te maken van het spreek- en stemrecht op aandeelhoudersvergaderingen. Wij zijn van mening dat het gebruik maken van deze rechten, en daarmee invulling gevend aan de medezeggenschap binnen ondernemingen, bijdraagt aan het creëren van aandeelhouderswaarde op de korte en lange termijn. Daarnaast gaan wij regelmatig een constructieve dialoog (engagement) aan met ondernemingen in portefeuille. Het doel van engagement is bij te dragen aan een stabiel en verantwoord rendement door verbeteringen op gebied van milieu, met betrekking tot sociale aspecten en ondernemingsbestuur (ESG thema s) na te streven en af te dwingen. Ook zien wij dat engagement met betrekking tot voor ons belangrijke thema s als mensenrechten, gezondheid en medicijnen uiting geeft aan onze identiteit en die van onze klanten. Waarom verantwoord beleggen Verantwoord beleggen is één van onze Investment Beliefs. Wij zien verantwoord beleggen als een logisch onderdeel van onze opdracht. Het is bovendien een belangrijk onderdeel van onze identiteit en die van onze klanten. Wij streven er daarom naar verantwoord beleggen te integreren in al onze beleggingsactiviteiten. Openheid in kwartaalrapportage PGGM hecht veel waarde aan transparantie over alle uitgangspunten en activiteiten. Met dit verslag willen wij geïnteresseerde partijen informeren over onze stem- en engagementactiviteiten. Wij streven ernaar zoveel mogelijk openheid te geven over onze specifieke activiteiten. In sommige gevallen zullen wij ons terughoudend moeten opstellen in verband met vertrouwelijkheid van informatie, bijvoorbeeld bij engagementprojecten met ondernemingen. Sinds 1 januari 2008 is PGGM een uitvoeringsorganisatie die in opdracht de pensioenuitvoering en het integraal vermogensbeheer van haar klanten uitvoert. PGGM staat haar klanten bij in de advisering omtrent dit beleid en doet dit vanuit de sterke overtuiging dat verantwoord beleggen onderdeel van dit beleid moet zijn. De klanten van PGGM blijven eigenaar van het uitbestede pensioenvermogen en bepalen zelf het pensioenen beleggingsbeleid. Deze publicatie is een integrale rapportage van de door PGGM voor haar klanten uitgevoerde activiteiten op het gebied van verantwoord beleggen en de wijze waarop PGGM in dit kwartaal namens haar klanten actief is geweest als aandeelhouder. Wij geloven dat verantwoord beleggen bijdraagt aan een hoog en stabiel rendement, omdat we door integratie van de analyse van ESG-factoren in beleggingsbeslissingen, risico s en kansen beter in kaart kunnen brengen en beheersen c.q. benutten. Als universeel belegger hebben wij bovendien belang bij kwaliteit en continuïteit van het financiële en maatschappelijke systeem. Daarom stimuleren wij goed functionerende markten. Dit kwartaal: Aanpassing van de Code Tabaksblat Heroverweging positie ten opzichte van Fortis Sluipende overname van Continental AG Gevolgen van de kredietcrisis voor UBS AG Proxy contest bij Yahoo! Wal-Mart update In dialoog met Sime Darby Meer transparantie in de extractieve sector PGGM Kwartaalverslag Actief Aandeelhouderschap derde kwartaal 2008

3 Stemmen in cijfers in Q3 Stemcijfers in Q3 Stemmen Q3 (Q1-Q3) Cumulatief Aantal vergaderingen Aantal gestemde vergaderingen Aantal niet-gestemde vergaderingen Aantal gestemde vergaderpunten Percentage gestemd (doel 2008 > 85%) 92% 92% Aandeelhoudersvergaderingen in Q3 2% 6% Verdeling stemgedrag naar vergaderpunten in Q3 Managementvoorstellen Aandeelhoudersvoorstellen 44 Totaal aantal vergaderpunten Vergaderpunten voor gestemd Vergaderpunten tegen gestemd 301 Vergaderpunten onthouden van stemming 68 Totaal aantal vergaderpunten Vergaderpunten gestemd met managementaanbeveling Vergaderpunten gestemd tegen managementaanbeveling 397 Totaal aantal vergaderpunten % Gestemd Niet gestemd wegens blokkering Niet gestemd overig Aandeelhoudersvoorstellen voor gestemd 20 Aandeelhoudersvoorstellen tegen gestemd 4 Aandeelhoudersvoorstellen onthouden van stemming 20 Totaal aantal aandeelhoudersvoorstellen 44 Verdeling steminstructies in Q3 Verdeling managementvoorstellen in Q3 (per categorie) 7% 2% 91% Voor Tegen Onthouden Beschermingsconstructie Bestuurdersbenoemingen Kapitaaluitbreiding Beloningen Fusies en overnames Overig Verdeling van aandeelhoudersvergaderingen naar regio in Q3 Verdeling aandeelhoudersvoorstellen in Q3 (per categorie) 42% 19% 11% 47% Nederland Europa (excl. Nederland) Noord-Amerika Azië Rest van de Wereld Beloningen Bestuurdersbenoemingen Gezondheid en milieu Sociale omstandigheden Overig PGGM Kwartaalverslag Actief Aandeelhouderschap derde kwartaal 2008

4 Engagement in cijfers Q3 Verdeling van engagementactiviteiten in Q3 Verdeling van engagementactiviteiten naar regio in Q3 5% 2% 11% 3% F&C REO* 22% 29% Nederland Europa (excl. Nederland) F&C in speciale Noord-Amerika opdracht van PGGM Azië 93% PGGM 35% Rest van de Wereld *REO staat voor Responsible Engagement Overlay van F&C. Het REO programma is van toepassing op de gehele PGGM portefeuille en is een overlay dienst die PGGM, samen met andere institutionele beleggers, van F&C afneemt en waarmee F&C namens PGGM invulling geeft aan ESG-engagement met ondernemingen. Engagementactiviteiten en mijlpalen in Q3 Engagementactiviteiten en mijlpalen dit jaar (cumulatief) Corporate governance Gezondheidszorg/ Andere medicijnen onderwerpen* Corporate governance Gezondheidszorg/ Andere medicijnen onderwerpen* Aantal projecten Aantal mijlpalen** Aantal projecten Aantal mijlpalen** * zijn corruptie, milieumanagement, transparantie en biodiversiteit en behoren niet tot de engagementspeerpunten waarin PGGM zelf rechtstreeks betrokken en/of actief wil zijn. ** Mijlpalen zijn positieve ontwikkelingen bij ondernemingen die (mede) kunnen worden toegeschreven aan de dialoog die is gevoerd. 4 PGGM Kwartaalverslag Actief Aandeelhouderschap derde kwartaal 2008

5 Onze activiteiten nader toegelicht Stemactiviteiten Wij stemmen op de aandelen in portefeuille volgens ons eigen stembeleid dat in 2007 is vastgesteld. Per 1 juni 2008 passen wij meer gedetailleerde stemrichtlijnen toe. Deze zijn beschikbaar op onze website. Op de stemfocuslijst staan ondernemingen, waaronder alle Nederlandse ondernemingen, waar te allen tijde voor de gehele positie wordt gestemd. Vergaderingen van Nederlandse ondernemingen worden waar mogelijk bezocht of middels vertegenwoordiging gestemd. Indien deze mogelijkheid niet bestaat zullen wij op afstand onze stem uitbrengen (het zogenoemde proxy voting ). Het proxy voting is gecentraliseerd en een gespecialiseerde dienstverlener faciliteert ons in de uitvoering. Hierbij wordt gebruik gemaakt stemadviezen waarbij onze stemrichtlijnen en onze grondbeginselen zijn geïntegreerd. In het derde kwartaal van 2008 hebben we op 582 aandeelhoudersvergaderingen gestemd, op in totaal vergaderpunten. We streven er naar om op alle aandeelhoudersvergaderingen te stemmen, met uitzondering van markten waarbij stemmen resulteert in een blokkering van de aandelen om verhandeld te worden (blokkeringsmarkten). Voor ondernemingen op de stemfocuslijst stemmen we in die gevallen wel. Dit kwartaal is op 52 aandeelhoudersvergaderingen niet gestemd. Dit is 8% van alle vergaderingen. In 39 gevallen (6%) is niet gestemd, omdat de vergadering plaatsvond in een blokkeringsmarkt. Op dertien vergaderingen (2% van alle vergaderingen in dit kwartaal) kon niet worden gestemd door incidentele tekortkomingen in het functioneren van de stemketen zelf. Voor twaalf van deze vergaderingen zijn er abusievelijk geen elektronische stembewijzen ( ballots ) binnengekomen en in één geval kwam de ballot op de dag van de vergadering binnen en dus te laat om nog te kunnen stemmen. In beide situaties gaat het om incidenten die we trachten te beperken door alle betrokken partijen hierop aan te (blijven) spreken. Engagementactiviteiten In het derde kwartaal van 2008 is wereldwijd met 348 ondernemingen uit onze portefeuille dialoog gevoerd over milieu, sociale aspecten en ondernemingsbestuur. Dit is een zeer sterke stijging ten opzichte van het aantal ondernemingen waarmee in de eerste twee kwartalen dialoog is gevoerd. Deze stijging is voor een belangrijk deel te danken aan het feit dat het stemseizoen geen grote piek heeft in dit kwartaal. De engagementactiviteiten worden sinds 2001 grotendeels door en in samenwerking met F&C uitgevoerd, vooral via het speciaal hiertoe door F&C ontworpen Responsible Engagement Overlay (REO) programma. Bij de invulling van dit programma worden jaarlijks ondernemingen geselecteerd voor dialoog op basis van het belang dat verschillende klanten in deze ondernemingen hebben. Dit standaard product benadert daarmee al goed onze portefeuille. Naast deze dialoog met de grootste ondernemingen in onze portefeuille, voert F&C ook, op speciaal verzoek, dialoog met andere ondernemingen uit onze portefeuille. Deze ondernemingen zijn vooral geselecteerd vanuit onze eigen speerpunten voor engagement gericht op betrokkenheid van ondernemingen bij mensenrechtenschendingen Onze activiteiten in verschillende regio s In de volgende hoofdstukken treft u per regio achtergrondinformatie en uitleg aan over de wijze waarop wij stemmen en onze engagementprojecten uitvoeren. Deze regiohoofdstukken bevatten naast regiospecifieke gegevens, uitgebreidere beschrijvingen van belangrijke thema s en voorbeelden. 5 PGGM Kwartaalverslag Actief Aandeelhouderschap derde kwartaal 2008

6 Nederland Stemresultaten Nederland Q2 Voor Tegen Onthouden 20 Stemactiviteiten In het derde kwartaal van 2008 heeft PGGM in Nederland op twee vergaderingen van aandeelhouders gestemd, beiden op afstand (proxy voting). In totaal is er in Nederland dit kwartaal op twintig vergaderpunten gestemd. PGGM heeft VOOR alle vergaderpunten gestemd tijdens zowel de jaarlijkse aandeelhoudersvergadering van James Hardie Industries N.V., als de buitengewone aandeelhoudersvergadering van Zentiva N.V. Beide ondernemingen zijn niet van Nederlandse oorsprong, maar zijn statutair in Nederland gevestigd. In dit kwartaal waren er voor de Nederlandse vergaderingen geen aandeelhoudersvoorstellen geagendeerd. Engagementactiviteiten In Nederland is namens en door PGGM met 10 ondernemingen dialoog gevoerd over een breed scala van onderwerpen. Het betreft negen ondernemingen uit de AEX en één uit de Amsterdam Small Cap Index (AScX), Kas Bank. Met financiële instellingen werd vooral over corporate governance gesproken. Bij de dialoog met ondernemingen uit andere sectoren speelde het onderwerp klimaatverandering een relatief grote rol. Verdeling engagementactiviteiten naar onderwerp Aanpassing van de Code Tabaksblat Op 4 juni 2008 heeft de Monitoring Commissie Corporate Governance Code het rapport over de evaluatie en actualisering van de Code Tabaksblat aangeboden aan de Ministers van Justitie en Financiën. De Commissie nodigde belangstellenden uit te reageren op de voorstellen van de Commissie tot aanpassing van de Code Tabaksblat (concept Code Frijns). De Code Tabaksblat is van groot belang voor institutionele beleggers en maakt dan ook een wezenlijk onderdeel uit van de PGGM corporate governance beginselen. PGGM vindt het belangrijk dat de concept Code Frijns van commentaar en suggesties wordt voorzien door institutionele beleggers en heeft daarom actief meegewerkt aan het tot stand komen van een gezamenlijk standpunt vanuit Eumedion. In haar reactie aan de Monitoring Commissie heeft Eumedion onder andere laten weten van mening te zijn dat de Commissie Frijns het voor aandeelhouders te moeilijk maakt om belangrijke onderwerpen voor de aandeelhoudersvergadering te agenderen. De volledige reactie is terug te vinden op Heroverweging positie ten opzichte van Fortis Ook dit derde kwartaal hebben wij Fortis kritisch gevolgd en de dialoog gezocht met het bestuur van Fortis. Gezien alle negatieve publiciteit, met name na het vertrek van bestuursvoorzitter Votron, hebben wij er bewust voor gekozen om onze engagement met Fortis niet in de openbaarheid te voeren. Net na het afsluiten van deze verslagperiode is bekend geworden dat de Staat der Nederlanden, België en Luxemburg belangrijke activa, zoals de bank en verzekeringsactiviteiten, hebben overgenomen. Het recent door Fortis overgenomen deel van ABN AMRO is daarbij in handen gekomen van de Nederlandse Staat. Daarmee is nagenoeg zeker dat Fortis in de huidige vorm zal ophouden te bestaan. We zullen onze positie ten opzichte van Fortis en/of delen daarvan nu moeten heroverwegen. PGGM Kwartaalverslag Actief Aandeelhouderschap derde kwartaal 2008

7 Europa (exclusief Nederland) Stemresultaten Europa (excl. Nederland) in Q3 Voorstellen totaal in Q3 Managementvoorstellen in Q3 Aandeelhoudersvoorstellen in Q Voor Tegen Onthouden Stemactiviteiten In de regio Europa (exclusief Nederland) heeft PGGM in het derde kwartaal van 2008 bij 65 aandeelhoudersvergaderingen haar stem uitgebracht voor in totaal 731 vergaderpunten. In de regio Europa kwamen dit kwartaal onder andere bezoldigingsvoorstellen en machtigingen tot uitgifte van nieuw kapitaal aan de orde. Er stond in deze regio slechts één aandeelhoudersvoorstel op de agenda. Verdeling van engagementactiviteiten naar land werden gevoerd met West-Europese ondernemingen. Belangrijke reden voor de focus op deze landen is gelegen in het feit dat hier de meeste grote ondernemingen (large caps) te vinden zijn. Vanwege de keuze voor maximale afspiegeling van klantenportefeuilles in de activiteiten in het kader van het REO programma, zijn deze ondernemingen sterk vertegenwoordigd in de activiteiten die F&C uitvoert. Verdeling engagementactiviteiten naar onderwerp Verenigd Koninkrijk 5 51 Zwitserland Duitsland 12 Spanje 9 Frankrijk Scandinavië Overig Net als in de eerste twee kwartalen van het jaar, werden ook in het derde kwartaal relatief veel engagementactiviteiten in het Verenigd Koninkrijk ondernomen. De overige Europese engagementactiviteiten was het onderwerp dat het meest aan bod kwam in Europa. Anders dan in Nederland, werd dit onderwerp aangesneden bij ondernemingen uit nagenoeg alle sectoren, dus ook bij financiële instellingen. Er werd hierbij aandacht gevraagd voor kansen en bedreigingen van klimaatverandering op PGGM Kwartaalverslag Actief Aandeelhouderschap derde kwartaal 2008

8 verschillende financiële producten (bijvoorbeeld verzekeringen en financieringen). Belangrijke zaken die werden besproken met ondernemingen in de categorie andere onderwerpen waren onder andere duurzaamheidsmanagement en rapportage, ethische kwesties (integriteit, corruptie en omkoping) en milieumanagement. Sluipende overname van Continental AG Continental AG is een Duitse toeleverancier van de autoindustrie. Het familiebedrijf Schaeffler Gruppe is actief in hetzelfde marktsegment, maar is qua omzet drie keer zo klein. Eerder dit jaar verworf Schaeffler een belang van 35 procent in Continental door middel van de inzet van diverse directe en afgeleide financiële instrumenten (aandelen, opties, derivaten, etc.). Schaeffler verkreeg op deze manier (indirecte) zeggenschap in Continental, zonder hiervoor belangen te moeten melden. De Duitse effectenwetgeving schrijft bij het verwerven van een direct belang in aandelen een meldingsplicht voor om zo de markt te informeren dat een aandeelhouder een aanzienlijke positie heeft verworven. Deze vorm van transparantie dient zowel de markt als het bestuur van een onderneming. De Duitse toezichthouder Bundesanstalt für Finanzdienstleistungsaufsicht (BaFin) gelastte een onderzoek naar het niet melden van verworven (indirecte) zeggenschap in Continental door Schaeffler. Eind augustus concludeerde BaFin dat Schaeffler geen meldingsverplichtingen heeft geschonden. Daags na het BaFin-besluit kwamen Continental en Schaeffler tot een akkoord waarbij het zeggenschap van Schaeffler door het bestuur van Continental is geaccepteerd, onder de voorwaarde dat Schaeffler de komende vier jaar niet meer dan 49,99 procent van de aandelen in Continental AG in handen krijgt. Deze casus heeft pijnlijk een onvolkomenheid in de Duitse wetgeving inzake meldingsvereisten blootgelegd. Er lijkt inmiddels voldoende steun te zijn in Duitsland om de huidige wetgeving aan te passen, zodat sluipende overnames (zogenoemde creeping controls/takeovers ) zoals deze in de toekomst niet meer zijn geoorloofd. Het voorgaande kan zich ook in Nederland voordoen. In augustus startte het Ministerie van Financiën met haar consultatie over het conceptbesluit Transparantie uitgevende instellingen. Hiermee implementeert Nederland een uitvoeringsrichtlijn van de Europese Commissie over de transparantievereisten die gelden voor beursgenoteerde ondernemingen. Eumedion heeft het Ministerie van Financiën in dit kader laten weten dat zij meer duidelijkheid verwacht over de precieze reikwijdte van de nieuwe plicht voor aandeelhouders om bepaalde derivatenconstructies, zoals equity swaps en contracts for difference, mee te tellen in het kader van de meldingsplicht van substantiële aandelenbelangen. Daarnaast heeft Eumedion nog een groot aantal technische opmerkingen en kanttekeningen bij het conceptbesluit doorgegeven. Het volledige commentaar, waaraan PGGM een actieve bijdrage heeft geleverd, op het conceptbesluit is terug te vinden op Gevolgen van de kredietcrisis voor UBS AG De Zwitserse bank UBS is de grootste vermogensbeheerder ter wereld. Begin 2008 moest UBS, mede als gevolg van de wereldwijde kredietcrisis, vele miljarden afschrijven. Het was daarmee op dat moment de zwaarst getroffen bank in Europa. Dit leidde niet veel later tot het vertrek van de voorzitter van de raad van commissarissen, de heer Ospel, en een tweetal andere commissarissen. In het begin van dit derde kwartaal heeft PGGM, samen met een institutionele belegger uit het Verenigd Koninkrijk, gesprekken gevoerd met de nieuwe voorzitter van de raad van commissarissen, de heer Kurer, en de onafhankelijke commissaris, de heer Marchionne. Naast de herstelstrategie van UBS, is in het bijzonder gesproken over de samenstelling van het bestuur en de raad van commissarissen. Wij hebben onze suggesties om de raad van commissarissen te versterken met personen met uiteenlopende expertise, met name in het bankwezen en met betrekking tot risicomanagement, teruggezien in de personen die zijn voorgedragen en waarover in een buitengewone aandeelhoudersvergadering in het vierde kwartaal kan worden gestemd. PGGM Kwartaalverslag Actief Aandeelhouderschap derde kwartaal 2008

9 Noord Amerika Stemresultaten Noord Amerika in Q3 Voorstellen totaal in Q3 Managementvoorstellen in Q3 Aandeelhoudersvoorstellen in Q Voor Tegen Onthouden Stemactiviteiten In de regio Noord-Amerika heeft PGGM in het derde kwartaal van 2008 bij 157 aandeelhoudersvergaderingen haar stem uitgebracht voor in totaal vergaderpunten. Wederom zijn ook in dit kwartaal, in vergelijking tot de overige regio s, verreweg de meeste aandeelhoudersvoorstellen geagendeerd in Noord- Amerika. Maar liefst 42 aandeelhoudersvoorstellen (95%) van de in totaal 44 voorstellen van aandeelhouders wereldwijd die dit kwartaal werden behandeld, stonden op de agenda s van vergaderingen in de Verenigde Staten en Canada. Proxy contest bij Yahoo! Op de agenda van de aandeelhoudersvergadering van Yahoo! stond een proxy contest (zie voor uitleg van dit begrip PGGM Kwartaalverslag Actief Aandeelhouderschap eerste kwartaal 2008, blz. 9). Carl Icahn, grootaandeelhouder van Yahoo!, drong via de proxy contest aan op het ontslag van het voltallige bestuur van Yahoo!. De actie van Icahn volgde uit zijn ongenoegen over de manier waarop Yahoo! eind januari 2008 was omgegaan met het bod van Microsoft op alle uitstaande aandelen van Yahoo! en over hoe ook latere onderhandelingen werden gevoerd. Yahoo! verwierp in januari het bod van Microsoft, omdat de geboden prijs per aandeel (gedeeltelijk in cash en gedeeltelijk in aandelen Microsoft) niet de werkelijke waarde van Yahoo! zou reflecteren. Bij gesprekken begin mei tussen Yahoo! en Microsoft over een mogelijke overname bleek de bepaling van de juiste prijs per aandeel wederom een groot struikelblok, waarop Microsoft haar bod introk. In de tussentijd wapende Yahoo! zich tegen een mogelijke overname door Microsoft door in februari kostbare, voor alle Yahoo!-werknemers geldende, vertrek- c.q. ontslagregelingen overeen te komen. Daarnaast ging de onderneming de samenwerking aan met haar directe concurrent Google om advertentieruimte op internet te delen. Na afketsing van de volledige overname van Yahoo! door Microsoft, volgde nog een aantal verkennende gesprekken tussen Yahoo! en Microsoft over de mogelijkheid om alleen de "zoekactiviteiten" van Yahoo! aan Microsoft over te doen. Deze exercitie zou mede tot stand zijn gekomen op initiatief van Icahn, die van mening was dat het huidige bestuur van Yahoo! niet in staat was de koppositie op het gebied van zoekfuncties op internet te vergroten of zelfs te handhaven. PGGM Kwartaalverslag Actief Aandeelhouderschap derde kwartaal 2008

10 Voordat de voorstellen van Icahn om het bestuur van Yahoo! naar huis te sturen en eigen bestuurders te benoemen in stemming werd gebracht, kwam er een eind aan het conflict. Op 21 juli 2008 werd gepubliceerd dat Icahn en twee door hem voorgedragen bestuurders zouden worden benoemd als bestuurder van Yahoo!. Tevens werd bekend gemaakt dat zittend bestuurder Robert Kotick zou opstappen na de aandeelhoudersvergadering. In reactie daarop heeft de vergadering van aandeelhouders de door het management van Yahoo! voorgedragen bestuurders (her)benoemd en zijn Icahn c.s. als nieuwe bestuurders benoemd. Engagementactiviteiten Verdeling engagementactiviteitenactiviteiten naar land 8% Canada Verenigde staten 92% Verdeling engagementactiviteiten naar onderwerp 20% 36% 10% 5% 29% Net als in Europa lag de nadruk van de engagementactiviteiten in Noord-Amerika het zwaarst op klimaatverandering, gevolgd door corporate governance en integriteit (onderdeel van de categorie andere onderwerpen ). Wij zijn van mening dat deze verdeling van onderwerpen de juiste accenten legt bij de meest actuele onderwerpen. Update Wal-Mart In het vorige kwartaalverslag berichtten wij over de toezegging van Wal-Mart om in een bijeenkomst met een kleine groep institutionele beleggers onze vragen met betrekking tot de naleving van (inter)nationale arbeidswetgeving te beantwoorden. De bijeenkomst staat gepland voor eind oktober. In het volgende kwartaalverslag doen wij verslag van deze bijeenkomst. De regionale verdeling van engagementactiviteiten weerspiegelt het relatief grote gewicht van ondernemingen uit de Verenigde Staten in onze portefeuille (ten opzichte van het gewicht van Canadese ondernemingen). 10 PGGM Kwartaalverslag Actief Aandeelhouderschap derde kwartaal 2008

11 Azië Stemresultaten Azië in Q3 Voorstellen totaal in Q3 Managementvoorstellen in Q Voor Tegen Onthouden Stemactiviteiten In de regio Azië heeft PGGM in het derde kwartaal van 2008 bij 247 aandeelhoudersvergaderingen haar stem uitgebracht voor in totaal vergaderpunten. Gebrekkige informatievoorziening blijft een punt van zorg in deze regio en PGGM was dan ook vaak genoodzaakt om TEGEN voorstellen te stemmen. Dit kwartaal vond meer dan 51% van alle vergaderingen (en 62% van alle vergaderpunten) plaats in India. Er stonden in deze regio geen aandeelhoudersvoorstellen op de agenda. Presentie bestuursvergaderingen Aan ons stembeleid liggen verschillende corporate governance-beginselen ten grondslag. Zo vereist een goede corporate governance niet alleen een gedegen governancestructuur, maar ook een goede invulling daarvan. Een voorbeeld is de manier waarop de raad van commissarissen c.q. de niet-uitvoerende bestuurders hun rol in het toezicht en machtsevenwicht binnen de onderneming vervullen. Wij hechten veel belang aan gekwalificeerde, onafhankelijke commissarissen en niet-uitvoerende bestuurders, omdat zij mede toezien op de door het bestuur voorgestelde strategieën, mogelijke risico s voor de onderneming en het voorkomen van deze risico s. Om zich goed van hun taak te kunnen kwijten, zijn wij van mening dat de aanwezigheid van commissarissen en nietuitvoerende bestuurders bij de verschillende (bestuurs)- vergaderingen van groot belang is. Wij willen daarom graag weten of commissarissen en niet-uitvoerende bestuurders daadwerkelijk present zijn bij (bestuurs)vergaderingen. Wanneer de presentiegraad naar onze mening te laag is, verbinden wij daar consequenties aan voor de personen in kwestie. Veelal zal - waar mogelijk - TEGEN de herbenoeming van deze personen worden gestemd. In dit derde kwartaal hebben wij met name in India een aantal vergaderingen gehad waar dit speelde (zie ook bijlage 1). In India wordt de herverkiezing van niet-uitvoerende bestuurders jaarlijks geagendeerd, waardoor we in staat zijn geweest om door onze wijze van stemmen de ondernemingen en in het bijzonder de personen in kwestie, erop te wijzen dat een lage presentiegraad niet te verenigen is met een goede corporate governance. 11 PGGM Kwartaalverslag Actief Aandeelhouderschap derde kwartaal 2008

12 Engagementactiviteiten Verdeling engagementactiviteitenactiviteiten naar land 6% 6% China 6% 22% 30% 15% 15% India Zuid-Korea Japan Maleisië Singapore Overig Engagementactiviteiten in Azië zijn goed verdeeld over de regio, waarbij ondernemingen uit de (economisch) grote landen sterk vertegenwoordigd zijn. Verdeling engagementactiviteiten naar onderwerp 13% 13% 49% 20% 5% Ook de onderwerpen van engagement zijn goed verdeeld. Wel zien we dat, meer dan in Noord-Amerika en Europa, het meer algemene onderwerp duurzaamheidsmanagement en rapportage relatief vaak wordt besproken met Aziatische ondernemingen. Dit onderwerp wordt vaak aangesneden aan het begin van een dialoog over verantwoord ondernemen, als meer gerichte discussie over specifieke duurzaamheidsonderwerpen minder aan de orde is. De relatieve grote aandacht voor duurzaamheidsmanagement en rapportage (in alle drie kwartalen dit jaar) zien wij dan ook als een indicatie dat in grote delen van Azië de ontwikkeling van het onderwerp verantwoord ondernemen zich over het algemeen nog in een beginstadium bevindt. Japan vormt hierop overigens een uitzondering. Met ondernemingen uit dit land werd vooral over corporate governance en ethische kwesties (integriteit, corruptie en omkoping) gesproken. In dialoog met Sime Darby Dit kwartaal sprak F&C mede namens PGGM met Sime Darby, een van de twee grootste palmolieplantage-eigenaren in Maleisië. De onderneming is daarnaast betrokken bij de ontwikkeling van de controversiële Bakun Dam. De onderneming opereert in marktsegmenten waar sociale en milieurisico s groot zijn en daarom is veel aandacht besteed aan de manier waarop het bedrijf deze risico s in kaart brengt en beheerst. Daarnaast is ingegaan op de manier waarop de lokale gemeenschappen waar de onderneming opereert, worden geconsulteerd. Met betrekking tot de palmolieproductie geeft de onderneming aan zich ten doel te stellen in 2009 al haar palmolie onafhankelijk gecertificeerd te willen hebben. Daarnaast heeft Sime Darby toegezegd nader onderzoek te zullen verrichten naar de beschuldigingen met betrekking tot ontbossing door hun toeleveranciers in Indonesië. 12 PGGM Kwartaalverslag Actief Aandeelhouderschap derde kwartaal 2008

13 Rest van de Wereld Stemresultaten Rest van de Wereld in Q3 Voorstellen totaal in Q3 Managementvoorstellen in Q3 Aandeelhoudersvoorstellen in Q Voor Tegen Onthouden Stemactiviteiten PGGM heeft in het derde kwartaal van 2008 in de rest van de wereld bij 111 aandeelhoudersvergaderingen haar stem uitgebracht voor in totaal 619 vergaderpunten. In deze categorie vond dit kwartaal het Israëlische stemhoogseizoen plaats waardoor dit land relatief oververtegenwoordigd is in het derde kwartaal. Er stond in deze regio slechts één aandeelhoudersvoorstel op de agenda. Engagementactiviteiten Verdeling engagementactiviteitenactiviteiten naar land 5% 5% Australië 25% Brazilië 18% Mexico Rusland Zuid-Afrika 18% 21% Peru Overig 8% Verdeling engagementactiviteiten naar onderwerp 13% 8% 55% 24% 0% In de rest van de wereld werd over een groot aantal onderwerpen gesproken, maar klimaatverandering, ethiek, integriteit en corruptie (onderdeel van de categorie andere onderwerpen ) voerden de boventoon. Vooral in Rusland werd een zeer actieve dialoog gevoerd met energie-ondernemingen en ondernemingen in de metaal- en mijnbouwsector. Met deze ondernemingen werd een breed scala aan relevante onderwerpen besproken: corporate governance en ethiek, milieumanagement en klimaatverandering, duurzaamheidsmanagement en rapportage en bescherming van mensenrechten. De dialoog werd vooral gevoerd met ondernemingen uit Australië, Brazilië, Rusland en Zuid-Afrika. 13 PGGM Kwartaalverslag Actief Aandeelhouderschap derde kwartaal 2008

14 Meer transparantie in de extractieve sector Voor PGGM als universele belegger in aandelen in alle markten en sectoren zijn goed functionerende markten en financiële systemen van groot belang. Naast de dialoog met individuele ondernemingen, ondersteunt of onderneemt PGGM ook initiatieven die bredere groepen ondernemingen in bepaalde sectoren en/of over bepaalde onderwerpen aanspreken. Dit noemen wij marktengagement. Een voorbeeld hiervan is onze steun voor het Extractive Industries Transparency Initiative (EITI). Dit initiatief is erop gericht meer transparantie tot stand te brengen over de betalingen door ondernemingen en inkomsten van overheden uit olie- en gaswinning en mijnbouw om zo corruptie, armoede en conflicten terug te brengen. Binnen dit initiatief zijn zowel bedrijven uit de extractieve sector, als overheden, Ngo s en beleggers vertegenwoordigd. Onlangs ondertekende PGGM samen met een grote groep andere beleggers een brief om niet deelnemende ondernemingen uit deze sector aan te sporen hun medewerking aan dit belangrijke initiatief te verlenen. Om vervolg te geven aan deze brief, bezoekt F&C mede namens PGGM een aantal van deze ondernemingen, onder andere in Latijns-Amerika. 14 PGGM Kwartaalverslag Actief Aandeelhouderschap derde kwartaal 2008

15 Bijlage 1: Verslagen van vergaderingen van ondernemingen op onze stemfocuslijst in Q3 Bharat Heavy Electricals Ltd. Bharat Heavy Electricals Limited is een fabrikant en distributeur van apparatuur voor de industrie- en energiesector. Op de jaarlijkse aandeelhoudersvergadering heeft PGGM TEGEN de herbenoeming van één van de niet-uitvoerende bestuurders gestemd. Dit vanwege het feit dat de betreffende bestuurder Gupta slechts 62,5% van de vergaderingen gedurende het voorgaande jaar had bijgewoond, zonder hiervoor een valide verklaring te kunnen geven. Gebrekkige aanwezigheid van niet-uitvoerende bestuurders tijdens bestuursvergaderingen kan leiden tot het mogelijk tekortschieten van hun toezicht op de handelingen van de uitvoerende bestuurders. PGGM is van mening dat dit potentiële risico's met zich meebrengt die onder andere hun weerslag kunnen hebben op de prestaties van de onderneming in kwestie. PGGM heeft VOOR alle overige agendapunten gestemd. CPN Retail Growth Property Fund CPN Retail Growth Property Fund is een Thais beursgenoteerd vastgoedfonds. De vastgoedportfolio bestaat uit twee winkelcentra in de Thaise hoofdstad Bangkok, die beheerd worden door Central Pattana Public Company Limited ('CPN'). Op de buitengewone aandeelhoudersvergadering, die in dit kwartaal werd gehouden, waren enkele voorstellen ter verhoging van het kapitaal geagendeerd. Dit kapitaal wordt gebruikt voor investeringen in twee nieuwe winkelcentra. Omdat deze voorstellen binnen de hiervoor door PGGM gestelde grenzen vielen, heeft PGGM VOOR deze voorstellen gestemd. PGGM heeft echter TEGEN het laatste vergaderpunt gestemd, omdat de inhoud niet op voorhand duidelijke was. De inhoud zou ter vergadering nader worden ingevuld. Het beleid van PGGM voorziet erin dat altijd TEGEN vergaderpunten wordt gestemd waarvan de inhoud onduidelijk of zelfs onbekend is. Land Securities Group plc Land Securities Group Plc is het grootste beursgenoteerde vastgoedfonds van het Verenigd Koninkrijk met in totaal 14 miljard aan winkelvastgoed in bezit. Op de jaarlijkse aandeelhoudersvergadering stonden, naast de gebruikelijke formaliteiten, onder andere de herverkiezing van enkele bestuurders, de aanstelling van de externe accountant en een machtiging tot uitgifte van aandelen op de agenda. Omdat alle voorstellen voldeden aan ons beleid ten aanzien van deze agendapunten, heeft PGGM VOOR alle voorstellen gestemd. Mapletree Logistics Trust Mapletree Logistics is een beursgenoteerd vastgoedfonds met logistiek vastgoed verspreid over meerdere landen in Azië. Op de jaarlijkse aandeelhoudersvergadering heeft PGGM VOOR twee voorstellen met betrekking tot een éénmalige kapitaalsverhoging gestemd. Deze verhoging zal worden aangewend voor de (her-)financiering van projecten en het aflossen van leningen. Voor het derde voorstel op de agenda, een standaard machtiging tot uitgifte van aandelen, heeft PGGM TEGEN gestemd, omdat dit voorstel niet voldeed aan ons beleid. Oil & Natural Gas Corporation Ltd. Oil and Natural Gas Corporation (ONGC) is de olie- en gasmaatschappij met de hoogste productie in India. Zoals bij een aantal andere ondernemingen in India, speelt ook hier de problematiek omtrent de hoge absentiegraad van toezichthoudende bestuurders. Één van hen, Rajendra Kumar Pachauri, was bovenmatig absent zonder hiervoor een acceptabele verklaring te geven. Hoewel een presentiepercentage van 16,7% normaliter reden zou zijn voor PGGM om TEGEN de herbenoeming van de betreffende bestuurder te stemmen, heeft PGGM daar in dit specifieke geval van afgezien. PGGM besloot toch VOOR herbenoeming te stemmen, omdat de heer Pachauri een prominent voorvechter is op het gebied van natuur en milieu. Hij heeft onder andere in zijn hoedanigheid als voorzitter van het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) samen met Al Gore de Nobelprijs voor de Vrede in ontvangst mogen nemen. Wij vinden het van groot belang dat individuen van deze statuur bij ondernemingen in deze sector toezicht houden op het bestuur en het natuur- en milieubeleid. Op de jaarlijkse aandeelhoudersvergadering heeft PGGM derhalve VOOR alle voorstellen gestemd. Wij zullen de presentie van de heer Pachauri in de toekomst nauwkeurig blijven monitoren. Sterlite Industries (India) Ltd. Sterlite Industries is onder andere actief op het gebied van koperproductie. Tijdens de jaarlijkse vergadering van aandeelhouders heeft PGGM gezien de hoge absentiegraad TEGEN de herbenoeming van twee toezichthoudende bestuurders gestemd. De heren A. Agarwal en D. Agarwal waren slechts bij 14,3% respectievelijk 57,1% van alle bestuursvergaderingen aanwezig. Dat de heer A. Agarwal tevens voorzitter is van het gehele bestuur en daarmee extra verantwoordelijkheden heeft aanvaard, maakt onze zorgen op een effectief toezicht op de handelingen van het uitvoerende bestuur extra pregnant. Daarnaast heeft PGGM zich onthouden van stemming bij de herverkiezing van de CEO van Sterlite, de heer K.K. Kaura, omdat deze als uitvoerend bestuurder naar onze mening ook niet voldoende vergaderingen had bijgewoond (te weten 71,4%). De overige agendapunten hebben wel onze goedkeuring verkregen. Tata Steel Ltd (formerly Tata Iron & Steel Co Ltd) Tata Steel is een staalonderneming dat onderdeel uitmaakt van het internationaal industrieel conglomeraat Tata Group. Het Brits-Nederlandse Corus maakt sinds begin 2007 onderdeel uit van Tata Steel. Op de jaarlijkse aandeelhoudersvergadering heeft PGGM TEGEN meerdere agendapunten gestemd. Allereerst heeft PGGM TEGEN de herbenoeming van de toezichthoudende bestuurder de heer Krishna gestemd. Hij is in het voorgaande jaar slechts bij 57% van de bestuursvergaderingen aanwezig geweest en heeft zo zijn rol als toezichthouder naar onze mening niet voldoende kunnen uitvoeren. Verder heeft PGGM TEGEN de agendapunten gestemd waarbij een verruiming werd gevraagd in de verhoudingen tussen eigen en vreemd vermogen. PGGM heeft VOOR de overige agendapunten gestemd. The British Land Company plc The British Land Company is één van de grootste beursgenoteerde projectontwikkelings- en vastgoedfondsen in het Verenigd Koninkrijk. Op de jaarlijkse aandeelhoudersvergadering waren verschillende punten, zoals herverkiezingen, beloningsplannen en benoemingen van de externe accountant geagendeerd. Omdat al deze voorstellen aan ons beleid ten aanzien van deze agendapunten voldeden, heeft PGGM VOOR alle voorstellen gestemd. The Link Real Estate Investment Trust The Link Real Estate Investment Trust is een beursgenoteerd vastgoedfonds dat gespecialiseerd is in commercieel vastgoed en parkeergarages. Op de jaarlijkse aandeelhoudersvergadering heeft PGGM VOOR alle voorstellen gestemd, omdat deze conform ons beleid waren. 15 PGGM Kwartaalverslag Actief Aandeelhouderschap derde kwartaal 2008

16 Bijlage 2: Ondernemingen waarmee engagement is gevoerd in het tweede kwartaal van 2008 Noot: indien dit kwartaal een mijlpaal is bereikt met engagement, dan wordt dat aangegeven met een cel met gele achtergrondkleur. Land Land Onderneming 3I GROUP ABBOTT LABORATORIES ACCIONA ES ADECCO CH ADIDAS DE AFLAC INC AHOLD NL ALCOA INC ALLIANZ DE ALTRIA GROUP ALUMINA AU ALUMINIUM CORP CN INBEV BR AMEREN CORPORATION AMERICAN INTERNATIONAL GROUP AMERIPRISE FINANCIAL INC AMERISOURCEBERGEN CORPORATION AMGEN INC ANGLO AMERICAN ANGLOGOLD ASHANTI ZA ANHANGUERA EDUCACIONAL PARTICIPACOES BR APPLE COMPUTER ARACRUZ BR ARCELOR-MITTAL NL ARKEMA ADR HK ARROW ENERGY AU ASSOCIATED BRITISH FOODS ASTRAZENECA ATOS ORIGIN FR ATRALIAN PHARMACEUTICAL INDTRIES AU AUTODESK INC AVIVA AXA FR BABCOCK INTERNATIONAL GROUP BANCO BILBAO-VIZCAYA (BBVA) ES BANCO SANTANDER ES BANK OF COMMUNICATIONS CO LTD CN BARCLAYS BARLOWORLD ZA BARRICK GOLD CORPORATION CA BERKELEY GROUP BG GROUP BHP BILLITON PLC BIG LOTS INC BIG YELLOW GROUP PLC BIOGEN IDEC INC BP BREWIN DOLPHIN HOLDINGS PLC BRISTOL-MYERS SQUIBB BRITISH AMERICAN TOBACCO BROTHER IND JP BULGARI IT BUMI RESOURCES ID BUNZL CAPITAL ONE FINANCIAL CORP CAPITALAND LIMITED SG 16 PGGM Kwartaalverslag Actief Aandeelhouderschap derde kwartaal 2008

17 Land Land CARILLION CARPHONE WAREHOE CARREFOUR FR CASINO GUICHARD FR CENTEX CORP CENTURYTEL INC CHEVRON CHINA COAL ENERGY CN CHINA CONSTRUCTION BANK CN CHINA HONGXING SPORTS CN CHINA LIFE INSURANCE CN CHINA MERCHANTS BANK RU CHINA MOBILE CN CHINA NATIONAL BUILDING MATERIAL CO HK CHINA PETROLEUM & CHEMICAL CORP CN CHINA RESOURCES ENTERPRISE LTD HK CHINA SHENHUA CN SCHLUMBERGER CHUBB CORPORATION CIA DE BEBIDAS BR CIPLA LTD IN CITRIX SYSTEMS INC CITY DEVELOPMENTS SG CLOROX COMPANY CNOOC LTD CN CNPC (HONG KONG) LTD HK COCA-COLA COMPANY COCA-COLA HELLENIC BOTTLING GR COLGATE-PALMOLIVE COMPANY COMPAGNIE FINANCIERE RICHEMONT CH COMPANHIA PARANAENSE DE ENERGIA - COPEL BR COMPUWARE CORPORATION CONAGRA FOODS INC CONFAB INDTRIAL SA CONOCOPHILLIPS CONSOL ENERGY CORIO NL CORNING INC COINS PROPERTIES INC CSL AU CSR CSX CORPORATION CUMMINS ENGINE COMPANY INC CVRD - COMPANHIA VALE DO RIO DOCE BR CVS CAREMARK CORPORATION DAIWA HOE INDTRY DANSKE BANK DARDEN RESTAURANTS INC JP DK DBS GROUP HOLDINGS LTD SG DEAN FOODS COMPANY DEERE & COMPANY DELL INC DERWENT LONDON DEUTSCHE BANK AG DE DEUTSCHE TELEKOM DE DEVELOPERS DIVERSIFIED REALTY CORP DEVON ENERGY DISCOVERY HOLDING COMPANY DOWNER EDI AU DR REDDY'S LABORATORIES LTD IN ELI LILLY & CO EMC CORPORATION ENERGIAS DE PORTUGAL PT ENI IT EQUIFAX INC ERAMET SA FR 17 PGGM Kwartaalverslag Actief Aandeelhouderschap derde kwartaal 2008

18 Land Land ERDENE RESOURCE DEVELOPMENT CA ERSTE BANK AT ESPRIT HOLDINGS HK EVRAZ GROUP RU EXPEDITORS INTERNATIONAL OF WASHINGTON INC EXXONMOBIL FANUC JP FIRST HORIZON NATIONAL CORP FIRST QUANTUM MINERALS LTD CA FORTIS NL FRANKLIN RESOURCES INC FREEPORT MCMORAN FRESENI MEDICAL CARE DE FRIENDS PROVIDENT FUJI TELEVISION NETWORK INCORPORATED JP GAMUDA MY GAZPROM RU GENZYME CORPORATION GLAXOSMITHKLINE GLENMARK PHARMACEUTICALS IN GOLDFIELDS LTD ZA GOLDMAN SACHS GRAINGER TRT GROUP4 SECURICOR GRUPO MEXICO MX HANA FINANCIAL KR HBOS HENNES & MAURITZ SE HESS CORPORATION HEWLETT-PACKARD COMPANY HOLCIM CH HOME RETAIL GROUP PLC HON HAI PRECISION INDTRIES TW HSBC HYUNDAI DEVELOPMENT KR HYUNDAI HEAVY INDTRIES KR HYUNDAI MOTOR COMPANY KR HYUNDAI STEEL CO KR IMPERIAL HOLDINGS ZA INDTRIAL AND COMMERCIAL BANK OF CHINA DE ING GROUP NL INTEL CORPORATION INTERNATIONAL PERSONAL FINANCE INTUIT INC INVESTOR AB SE JIANGXI COPPER CO CN JOHNSON & JOHNSON JPMORGAN CHASE KASBANK NL KAZAKHMYS KZ KB HOME KELLER GROUP KIMBERLEY CLARK MEXICO MX KINGBOARD CHEMICAL HOLDINGS KY KINGFISHER KIRBY CORPORATION KLEPIERRE FR KOHLS CORPORATION KOREA GAS CORP KR KT FREETEL KR KULIM (MALAYSIA) BERHAD MY LAFARGE MALAYAN CEMENT MY LEGG MASON INC LEGGETT & PLATT INC LEHMAN BROTHERS HOLDINGS LG ELECTRONICS KR 18 PGGM Kwartaalverslag Actief Aandeelhouderschap derde kwartaal 2008

19 Land Land LIBERTY INTERNATIONAL LOJAS AMERICANAS BR LONMIN L'OREAL FR LOIL RU LUNDIN MINING CA M&T BANK CORPORATION MACQUARIE INFRASTRUCTURE AU MAGINDTRIES CA MAHINDRA & MAHINDRA LTD IN MARATHON OIL CORPORATION MARKS & SPENCER MARRIOTT INTERNATIONAL MARUBENI CORP JP MATTEL INC MCDONALD'S CORPORATION MCGRAW-HILL COMPANIES MERCK & CO MERCK KGAA DARMSTADT DE METCASH LTD AU METLIFE INC METOREX ZA METRO AG DE METROPOLITAN HOLDINGS ZA MIDAS SG MINAS BUENAVENT MINERVA MINSUR PE MITSUI & CO LTD JP MONSANTO COMPANY MOTOROLA INC MTR CORP HK MUELLER WATER PROD. INC MYLAN INC NABORS INDTRIES LTD BM NATIONAL OILWELL VARCO NESTLÉ CH NEWMONT MINING CORP NEXEN INC CA NEXT NINTENDO JP NOBLE ENERGY INC NORDEA SE NORFOLK SOUTHERN CORPORATION NORILSK NICKEL RU NORSK HYDRO NO NOVARTIS INTERNATIONAL AG CH NOVATEK RU NUCOR CORPORATION OCCIDENTAL PETROLEUM CORPORATION ONO PHARMA JP OIL & NATURAL GAS IN ORIX JP OSAKA GAS JP PALADIN ENERGY LTD AU PANASONIC JP PEPSICO INC PERPETUAL PETROBRAS ENERGIA PARTICIPACIONES BR PETRO-CANADA CA PETRONAS MY PFIZER INC PHILIPS NL PING AN INSURANCE CN PITNEY BOWES PORTS DESIGN LTD HK POSCO KR PROVIDENT FINANCIAL PRUDENTIAL FINANCIAL INC PRUDENTIAL PLC PTT EXPLORATION QUINTAIN ESTATES & DEVELOPMENT TH 19 PGGM Kwartaalverslag Actief Aandeelhouderschap derde kwartaal 2008

20 Land Land RANBAXY LABORATORIES LTD IN RANDSTAD NL RED BACK MINING INC CA REED ELSEVIER NL RELIANCE INDTRIES LTD IN REPSOL YPF ES REXAM RIO TINTO ROSNEFT RU ROYAL BANK OF SCOTLAND GROUP ROYAL DUTCH SHELL RWE DE RYDER SYSTEM SAINSBURY (J) SAMSUNG ELECTRONICS KR SAMSUNG HEAVY INDTRIES KR SANTANDER CENTRAL HISPANO ES SCHERING-PLOUGH CORPORATION SEARS HOLDINGS CORPORATION SEMBCORP INDTRIES SG SHANGHAI INDTRIAL HOLDINGS HK SIGMA-ALDRICH CORPORATION SILIC FR SIME DARBY MY SINO LAND HK SK CORPORATION KR SMITH INTERNATIONAL SNC LAVALIN CA SOJITZ HOLDINGS CORP JP SOLARWORLD DE SOUTHERN COPPER CORPORATION SPECTRA ENERGY CORP SPONDA FI STANLEY WORKS STATE BANK OF INDIA IN STATOIL NO SUMITOMO CHEMICAL JP SUMITOMO METAL MINING JP SUN PHARMACEUTICALS LTD IN SUNCORP-METWAY AU SUNTRT BANKS SWATCH GROUP CH SWISS RE CH SYNOV FINANCIAL CORPORATION T ROWE PRICE GROUP INC TAISHO PHARMACEUTICAL JP TARGET CORPORATION TATA CONSULTANCY SERVICES IN TATA MOTORS LTD IN TATA STEEL IN TECK COMINCO CA TELLABS INC TENCENT HOLDINGS HK TESCO TEXAS INSTRUMENTS INCORPORATED TIME WARNER INC TOTAL FR TOYOTA MOTOR CORP NPV JP TRANE INC TUI TRAVEL PLC DE TULLOW OIL TYCO INTERNATIONAL LTD BM UBS CH UMICORE BE UNIBANCO BRASIL BR UNILEVER UNION PACIFIC CORPORATION 20 PGGM Kwartaalverslag Actief Aandeelhouderschap derde kwartaal 2008

21 Land UNITED UTILITIES PLC VEDANTA RESOURCES VIVACON DE VODAFONE VOLCAN PE VORNADO REALTY TRT WALGREEN COMPANY WAL-MART DE MEXICO MX WALMART STORES INC WESTFIELD GROUP AU WHIRLPOOL CORPORATION WHOLE FOODS MARKET WOLSELEY WOLTERS KLUWER NL WOOLWORTHS HOLDINGS ZA WORKSPACE GROUP WYETH XSTRATA YARA INTERNATIONAL NO YUE YUEN INDTRIAL CN ZURICH FINANCIAL SERVICES CH Disclaimer PGGM biedt de stemrapportage aan als een vorm van dienstverlening voor haar cliënten en overige geïnteresseerden. Hoewel PGGM de grootst mogelijke zorgvuldigheid in acht neemt bij de samenstelling van deze rapportage op grond van diverse in- en externe bronnen die betrouwbaar mogen worden geacht, kan PGGM niet garanderen dat deze informatie altijd volledig, juist, en/of tijdig is. Evenmin garandeert PGGM dat het gebruik ervan leidt tot de juiste analyses en/of resultaten en/of dat de informatie geschikt is voor specifieke doeleinden. PGGM kan derhalve nimmer verantwoordelijk worden gesteld voor onder andere - maar niet uitsluitend - eventuele onvolkomenheden, onjuistheden en/of op een later tijdstip aangebrachte wijzigingen. Zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van PGGM is het gebruik van deze rapportage niet toegestaan anders dan het specifieke doel waarvoor PGGM deze rapportage heeft opgesteld. 21 PGGM Kwartaalverslag Actief Aandeelhouderschap derde kwartaal 2008