Dit kwartaal. Dit kwartaal in vogelvlucht 3. Stem- en engagementactiviteiten uitgelicht 4. Stemmen in cijfers Q1 9. Engagement in cijfers Q1 10

Transcriptie

1 1 VER ANT WOORD BELEGGEN Kwartaalverslag Actief Aandeelhouderschap Eerste kwartaal 2011

2 Dit kwartaal Dit kwartaal in vogelvlucht 3 Stem- en engagementactiviteiten uitgelicht 4 1 Verhoging agenderingsdrempel Randstad en Wereldhave 4 2 Invoeren elektronisch stemmen 4 3 Klimaatdiscussie in Brussel voortgezet 5 4 Say on Pay U.S.A. in de praktijk 6 5 Meer transparantie over olielekkages door Shell in Nigeria 7 6 Proxy contest bij MMC Norilsk Nickel 8 Stemmen in cijfers Q1 9 Engagement in cijfers Q1 10 PGGM en verantwoord beleggen Kwartaalverslag Actief Aandeelhouderschap W Eerste kwartaal 2011

3 Dit kwartaal in vogelvlucht Dit kwartaal sprak PGGM weer een groot aantal ondernemingen en marktpartijen over hun beleid en activiteiten op het gebied van milieu, sociale zaken en ondernemingsbestuur. Ook stemden wij op aandeelhoudersvergaderingen, waarvan dit kwartaal bijna 50% in Azië plaats vond. In dat kader brachten wij een bezoek aan Azië waar wij spraken met verschillende onder nemingen en toezichthouders over corporate governance in Singapore, Indonesië, Thailand, en Maleisië. In sommige markten constateerden wij progressie wat ons aanmoedigde om de dialoog voort te zetten en bij te dragen aan verdere corporate governance verbeteringen in deze landen. Ook bezochten wij de Verenigde Staten waar wij spraken met Amerikaanse ondernemingen over de nieuwe say-on-pay regels. Ondernemingen moeten nu een Compensation Discussion and Analysis (CD&A) toevoegen aan de vergadermaterialen waarin zij het totale beloningspakket behandelen. In het eerste kwartaal stemden wij daardoor op 76 say-on-pay voorstellen, waarbij wij tegen acht voorstellen stemden. Uiteindelijk is een van deze voorstellen (van Hewlett Packard) niet door de vergadering aangenomen. Daarnaast zette IIGCC, het samenwerkingsverband van Europese institutionele beleggers op het gebied van klimaatverandering, mede namens PGGM de klimaatdiscussie voort in Brussel. Ook had de proxy contest bij MMC Norilsk Nickel onze aandacht, net zoals eerder al de grote milieuvervuiling in het noorden van Rusland. In dit verslag kunnen wij niet alle activiteiten van dit kwartaal toelichten, soms uit vertrouwelijkheid en soms omdat wij nog geen resultaten kunnen beschrijven. In dit verslag worden een aantal voorbeelden waarbij dat wel mogelijk is uitgelicht. Vooruitblik In het volgende kwartaal is het aandeelhoudersvergaderingenseizoen in volle gang. Meerdere aandeelhoudersvergaderingen in Nederland zullen wij persoonlijk bezoeken. Ook krijgen aandeelhoudersvoorstellen op het gebied van milieu en sociale zaken extra aandacht van PGGM. In het volgende kwartaal zullen wij daar verslag van doen. Uiteraard waren wij ook in Nederland actief. Zo spraken wij Randstad en Wereldhave over de agenderingsdrempel. Dit is een drempel voor het plaatsen van onderwerpen op de aandeelhoudersvergadering. Beide ondernemingen wilden deze drempel verhogen waardoor een verslechtering optreedt voor kleine aandeelhouders. Ons project om elektronisch stemmen in te voeren bracht succes. Randstad en Wereldhave kondigden beide aan om elektronisch stemmen in te voeren. Hierdoor stemmen aandeelhouders op de vergadering met een stemkastje in plaats van per acclamatie. Hierdoor is een meer neutrale stemming geregeld. 3 Kwartaalverslag Actief Aandeelhouderschap W Eerste kwartaal 2011

4 Stem- en engagementactiviteiten uitgelicht Nederland Verhoging agenderingsdrempel Randstad en Wereldhave Op 31 maart vond de jaarlijkse aandeelhoudersvergadering van Randstad Holding N.V. plaats. Een van de agendapunten was een statutenwijziging waarmee de drempel voor het agenderen van voorstellen voor aandeelhouders werd aangepast. Tot de vergadering was deze drempel 1% of aandelen ter waarde van 50 miljoen. De onderneming stelde voor om deze bepaling te schrappen en zich te conformeren aan de criteria zoals de wetgever deze zal stellen. Omdat de wetgever naar alle waarschijnlijkheid deze drempel hoger zal zetten, betekent dit een grote verslechtering voor kleinere aandeelhouders om voorstellen te kunnen agenderen. Wij zijn daar tegen. Hoewel wij met Randstad over dit onderwerp in gesprek zijn gegaan en onze onvrede kenbaar hebben gemaakt, heeft de onderneming toch besloten vast te houden aan deze wijziging. PGGM heeft ter vergadering tegen dit voorstel gestemd maar helaas heeft de meerderheid van de vergadering, mede door de invloed van de grootaandeelhouder die meer dan 30% van de aandelen controleert, toch besloten om dit voorstel, met 67% van de stemmen, goed te keuren. Alle overige voorstellen zijn eveneens aangenomen. In dit eerste kwartaal van 2011 waren wij ook in dialoog met Wereldhave. Bij Wereldhave speelde hetzelfde als bij Randstad. Ook zij stelden een statutenwijziging voor waarmee de drempel voor het agenderingsrecht van 1 procent vervalt en er daardoor aan de wettelijke drempel wordt voldaan, die waarschijnlijk hoger zal komen te liggen. Mede naar aanleiding van ons bezwaar heeft Wereldhave inmiddels op haar website laten weten dat: Gehoord hebbende de afwijzende reactie van enkele grootaandeelhouders betreffende één onderdeel van de voorgestelde statutenwijziging, het aanpassen van de agenderingsdrempel, heeft de Prioriteit van Wereldhave besloten het voorstel aan te passen, in dier voege dat artikel 27 lid 4 van de statuten niet wordt gewijzigd. Kortom, Wereldhave heeft ons verzoek ingewilligd waarmee voorkomen is dat de rechten van kleine aandeel houders verder verslechterd zouden worden. Invoeren elektronisch stemmen In het eerste kwartaal van 2011 zijn de eerste successen geboekt in het project om elektronisch stemmen in te voeren op aandeelhoudersvergaderingen. Eind 2010 hebben wij dit project opgestart. Hoewel een grote meerderheid van de AEX ondernemingen inmiddels standaard de stemming op aandeelhouders vergaderingen elektronisch (via stemkastjes) laat geschieden waren er nog een aantal ondernemingen waar dit niet het geval was. Bij deze ondernemingen stemden de aandeelhouders bij acclamatie. Dit houdt in dat stemmen tegen en onthoudingen tijdens de vergadering mondeling kenbaar dienden te worden gemaakt. De onder nemingen in kwestie zijn hierover aangeschreven door PGGM waarin wij onze bezwaren over deze manier van stemming mededeelden. PGGM is van mening dat het stemmen bij acclamatie niet verenigbaar is met artikel 120, lid 5, sub d, boek 2 BW waarin wordt vereist dat ondernemingen voor elk genomen besluit het aantal stemmen vaststellen dat voor en tegen het besluit (op de aandeelhoudersvergadering) is uitgebracht, alsmede het aantal onthoudingen. Verder vinden wij dat het uitgangspunt bij iedere stemming neutraal moet zijn. Bij het stemmen bij acclamatie is dit niet het geval, want zwijgen betekent in de praktijk instemmen. Een elektronische stemming geeft de onderneming tevens de mogelijkheid om eenvoudig op de vergadering zelf en kort na afloop, de resultaten van de stemming te publiceren. Naar aanleiding van onze brieven en gesprekken die PGGM met de ondernemingen heeft gevoerd hebben twee van de aangeschreven AEX ondernemingen (Randstad Holding en Wereldhave) besloten om met ingang van de aandeelhoudersvergadering van dit jaar een elektronische stemming in te voeren. 4 Kwartaalverslag Actief Aandeelhouderschap W Eerste kwartaal 2011

5 Stem- en engagementactiviteiten uitgelicht Europa Klimaatdiscussie in Brussel voortgezet PGGM voert, zowel individueel als met IIGCC, het samenwerkingsverband van Europese institutionele beleggers op het gebied van klimaatverandering, een dialoog met politici en beleidsmakers in Brussel. Wij voeren deze dialoog om meer stabiliteit en voorspelbaarheid van het energiebeleid in Europa te creëren en behouden. Vooral beleid ten aanzien van stimulering van duurzame energie en energie efficiency hebben hierbij onze aandacht. Als universeel belegger heeft PGGM baat bij stabiliteit op dit vlak. Zo beleggen wij direct in duurzame energie. Maar ook indirect kan klimaatbeleid het risico-rendement van onze beleggingen beïnvloeden. Bijna alle economische activiteiten zorgen voor emissie van broeikasgassen en een wettelijke beperking van deze uitstoot kan dan ook vele beleggingen raken. Eerder organiseerden wij in Brussel een discussiebijeenkomst voor beleidsmakers, politici en beleggers. Dit kwartaal heeft medeorganisator IIGCC, de handschoen opgepakt en zich opnieuw nadrukkelijk gemengd in de beleidsdiscussies die in Brussel worden gevoerd over klimaatverandering. Aan de hand van IIGCC s position paper over EU klimaaten energiebeleid (ontwikkeld in samenwerking met onder andere PGGM) hebben discussies plaatsgevonden met de voorzitter van de Europese Commissie (Barroso) en de Europese Commissaris voor klimaatactie (Hedegaard). IIGCC heeft in deze gesprekken nogmaals benadrukt waaraan goed klimaatbeleid volgens institutionele beleggers zou moeten voldoen: Duidelijkheid die beleggers vertrouwen geeft, ook in de toekomstige richting waarop beleid zal bewegen Transparantie en geloofwaardigheid Gericht op waarborging financiële belangen; aantrekkelijk risico-rendementsprofiel van klimaatvriendelijke beleggingen Concreet vroeg IIGCC om ambitieuze middellange en lange termijn doelstellingen, regionale en nationale actieplannen en concrete wetgeving over duurzame energie en energie efficiëntie. Bovendien werd het belang benadrukt van een hoge CO 2 prijs als stuwende kracht voor groene investeringen. De Commissie gaf te kennen dat klimaatbeleid nog steeds hoog op de agenda staat, en dat een actieve dialoog met private partijen belangrijk is. De financiële crisis is echter wel een tijdelijk belemmering voor snelle ontwikkelingen op dit vlak. Later in het kwartaal presenteerde de Commissie haar Roadmap for moving to a competitive low-carbon economy in 2050, een visiedocument waarin wordt uitgelegd uit Europa een klimaatvriendelijk ont wikkeling kan doormaken in de komende jaren die zal leiden tot een CO 2 reductie van 80% in In december van 2010 heeft IIGCC in de consultatiefase reeds commentaar geleverd over deze roadmap. PGGM was hier nauw bij betrokken. Na publicatie van de roadmap heeft IIGCC ook publiekelijk met een persbericht commentaar geleverd. Dit commentaar bevatte, naast de bovengenoemde meer algemene beleidsaanbevelingen, een oproep voor meer aandacht voor grensoverschrijdende infrastructuur programma s en voor energie efficiency in bestaande bouw. Beide zijn noodzakelijk om institutionele beleggers te betrekken bij het realiseren van deze ambitieuze doelen. 5 Kwartaalverslag Actief Aandeelhouderschap W Eerste kwartaal 2011

6 Stem- en engagementactiviteiten uitgelicht Verenigde Staten Say on Pay U.S.A. in de praktijk In de VS zijn sinds januari dit jaar grote ondernemingen (met een free float van $ 75 miljoen of meer) verplicht om voorstellen inzake say-on-pay te agenderen. Hierdoor krijgen aandeelhouders de mogelijkheid een adviserende stem uit te brengen over de beloning van de uit voerende bestuurders. In tegenstelling tot de Nederlandse situatie wordt niet gevraagd om een goedkeuring van het remuneratiebeleid van de onderneming maar om een goedkeuring van de beloning zelf en de structuur volgens welke deze beloningen tot stand komen. Dit heeft een sterk retrospectief karakter. Say-on-pay bestaat uit drie elementen: De remuneratie van uitvoerende bestuurders (dit varieert van het vaste salaris en variabele beloning tot elementen als privé gebruik van het zakenvliegtuig en de levensverzekering) De vergoedingen die worden uitgekeerd na beëindiging van de arbeidscontract in het kader van een fusie of overname De frequentie waarin dergelijke voorstellen worden geagendeerd (1, 2 of 3 jaar) In de afgelopen jaren heeft PGGM aandeelhoudersvoorstellen die vroegen om de invoering van say-on-pay consequent gesteund. De reden hiervoor was dat er bij veel ondernemingen nauwelijks een correlatie was tussen de beloning van de bestuurders en de prestaties van de onderneming. Behalve (waar mogelijk) een stem tegen de herbenoeming van de leden van de remuneratiecommissie hadden aandeelhouders geen formele mogelijkheden tot inspraak voor wat betreft beloningen. Met de introductie van de Management Say on Pay (MSOP) in het kader van de Dodd-Frank Wall Street Reform and Consumer Protection Act is deze mogelijkheid er wel gekomen. Ondernemingen dienen een Compensation Discussion and Analysis (CD&A) toe te voegen aan de vergadermaterialen waarin zij het totale beloningspakket behandelen. Ons ideaal is het goedkeuren van een remuneratiebeleid waarbij de nietuitvoerende bestuurders verantwoordelijk zijn voor de uitvoering hiervan en hierop kunnen worden afgerekend (via een dechargeverlening of herbenoeming). Dit ideaal is in de VS helaas nog ver weg en op korte termijn niet haalbaar. Gezien de complexiteit van deze materie heeft PGGM besloten extra bronnen te gebruiken om say-on-pay voorstellen goed te kunnen beoordelen. Daarnaast is besloten om een aantal criteria te formuleren waar say-on-pay voorstellen minimaal aan moeten voldoen (zoals transparantie, meetbaarheid en een duidelijke correlatie tussen de beloning en prestaties van de onderneming). Ook is recentelijk gekozen voor een driejaarlijkse frequentie (omdat dit het meest overeenkomt met de Nederlandse situatie waar het beloningsbeleid normaliter voor meerdere jaren van toepassing is). Van de 76 say-on-pay voorstellen waar PGGM in het eerste kwartaal op heeft kunnen stemmen hebben wij bij acht voorstellen tegen gestemd. Uiteindelijk is een van deze voorstellen (van Hewlett Packard) niet door de vergadering aangenomen. 6 Kwartaalverslag Actief Aandeelhouderschap W Eerste kwartaal 2011

7 Stem- en engagementactiviteiten uitgelicht Nigeria Meer transparantie over olielekkages door Shell in Nigeria PGGM is al enige tijd in dialoog met Shell over zijn activiteiten in Nigeria. Tijdens deze gesprekken hebben wij Shell erop aangedrongen meer openheid te geven over de olielekkages en de schoonmaak hiervan in Nigeria. In ons laatste gesprek met Shell constateerden wij dat zij op dit gebied een belangrijke stap vooruit hebben gemaakt. Sinds het begin van dit jaar staat op de website van Shell in Nigeria een database, waarin zij steeds de recentste informatie over nieuwe olielekkages vanuit Shell faciliteiten weergeven. In ons gesprek gaf Shell aan dat het aantal lekkages over 2010 en het aandeel van de operationele lekkages hierin weer verminderd is. Ook gaf Shell aan dat zij door verdere verbetering van de veiligheidssituatie in 2010 weer een groot aantal lekkagelokaties heeft kunnen schoonmaken. De uiteindelijke cijfers hierover worden in april bekend gemaakt. In april zetten wij de dialoog met Shell voort en zullen wij onder andere vragen stellen over de voortgang van het programma om het affakkelen van gas terug te brengen en over de effectiviteit van de nieuwe aanpak om lokale gemeenschappen te ondersteunen. In de database staan gegevens met betrekking tot de lekkages, zoals locatie, omvang en oorzaak. Ook zijn foto s bijgevoegd. Dit laatste is van groot belang, omdat Shell er nog wel eens van werd beschuldigd de oorzaak van een lekkage als sabotage te betitelen. In tegenstelling tot bij een operationele lekkage, hoeft Shell bij sabotage geen compensatie aan de lokale bevolking te betalen. De foto s spreken in de meeste gevallen echter voor zich. In de database zijn ook de onderzoeksrapporten van de zogeheten Joint Investigations (JIV) terug te vinden. In een JIV team zitten naast vertegenwoordigers van Shell, verschillende overheidsinstanties en de politie, ook leden van de lokale bevolking uit de buurt van de locatie van de lekkage. Zij tekenen allen het uiteindelijke onderzoeksrapport, waarin onder andere omvang en oorzaak worden vastgesteld. Tenslotte wordt in de database aan gegeven wat de status is van de schoonmaakactiviteiten en wanneer deze formeel zijn afgerond. 7 Kwartaalverslag Actief Aandeelhouderschap W Eerste kwartaal 2011

8 Stem- en engagementactiviteiten uitgelicht Daarom heeft PGGM de benoemingen van vier onafhankelijke kandidaten gesteund. Uiteindelijk zijn twee van deze kandidaten daadwerkelijk door de vergadering ver kozen (de heren Mills en Bebchuk). Wij verwachten dat zij, gezien hun brede ervaring op de gebieden van mijnbouw (Mills) en Corporate Governance (Bebchuk), van toegevoegde waarde zullen zijn voor de onderneming. Rusland Proxy contest bij MMC Norilsk Nickel Op verzoek van grootaandeelhouder UC Rusal Investment Management LLC vond op 11 maart een proxy contest (zie voor uitleg van dit begrip PGGM Kwartaalverslag Actief Aandeelhouderschap eerste kwartaal 2008, blz. 9) plaats van het Russische mijnbouwbedrijf MMC Norilsk Nickel. Binnen Norilsk Nickel speelt zich al enige tijd een machtsstrijd af tussen twee grootaandeelhouders (Rusal en Interros) die in korte tijd heeft geleid tot meerdere aandeelhoudersvergaderingen waarbij Rusal heeft geprobeerd om meer invloed binnen de board of directors te krijgen. Rusal heeft echter, naast directe vertegenwoordigers die de belangen van Rusal zullen behartigen, ook kandidaten voorgedragen die voor meer onafhankelijkheid zullen zorgen. Omdat het onafhankelijk toezicht binnen Norilsk Nickel vrijwel afwezig was, vindt PGGM dit een stap in de goede richting. Naast deze interne machtsstrijd, heeft Norilsk Nikkel ook te maken met grote milieuvervuiling in het noorden van Rusland, waarover PGGM zich eveneens zorgen maakt. Namens PGGM is de onderneming in de afgelopen jaren dan ook diverse malen aangesproken over beheersing van milieuschade en verbetering van veiligheid van werknemers en omwonenden. De onderneming heeft een plan ontvouwd dat voor significante reductie van schadelijke emissies in 2015 moet zorgen. Ook zijn enkele resultaten bereikt op het gebied van verbetering van veiligheid. Desalniettemin zal de onderneming ook op deze onderwerpen in de komende jaren kritisch worden gevolgd en zal worden aangedrongen op verdere verbetering van beheersing van de milieuschade. 8 Kwartaalverslag Actief Aandeelhouderschap W Eerste kwartaal 2011

9 Stemmen in cijfers Q1 aandeelhoudersvergaderingen Verdeling Van aandeelhoudersvergaderingen naar regio Gestemd 95% Niet gestemd wegens blokkering 5% Niet gestemd overig 0% Nederland 1% Europa (excl. Nederland) 13% Noord-Amerika 23% Azië 46% Rest van de Wereld 17% Verdeling managementvoorstellen (per categorie) Beschermingsconstructie 26 Bestuurdersbenoemingen Kapitaaluitbreiding 277 Beloningen 436 Fusies en overnames 130 Overig Verdeling aandeelhoudersvoorstellen (per categorie) Beloningen 10 Corporate governance 4 Bestuurdersbenoemingen 98 Gezondheid en milieu 4 Sociale omstandigheden 1 Overig 26 Verdeling SteminStructieS Voor 82% Tegen 15% Onthouden 3% StemcijferS Q1 cumulatief (Q1) Aantal vergaderingen Aantal gestemde vergaderingen Aantal niet-gestemde vergaderingen 3 3 Aantal gestemde vergaderpunten Percentage gestemd (doel %) 99,4% 99,4% Percentage niet-gestemd 0,6% 0,6% Vergaderpunten gestemd conform managementaanbeveling Vergaderpunten gestemd tegen managementaanbeveling 784 totaal aantal vergaderpunten Aandeelhoudersvoorstellen voor gestemd 53 Aandeelhoudersvoorstellen tegen gestemd 85 Aandeelhoudersvoorstellen onthouden van stemming 5 totaal aantal aandeelhoudersvoorstellen Kwartaalverslag Actief Aandeelhouderschap W Eerste kwartaal 2011

10 Engagement in cijfers Q1 Verdeling van engagementactiviteiten naar regio Verdeling engagementmijlpalen naar regio Nederland 7% Europa (excl. Nederland) 36% Noord-Amerika 29% Azië 22% Rest van de Wereld 8% Nederland 9% Europa (excl. Nederland) 39% Noord-Amerika 30% Azië 16% Rest van de Wereld 6% Verdeling lopende engagementprojecten naar onderwerp Verdeling engagementmijlpalen naar onderwerp Corporate governance 19% Mensenrechten 12% Klimaatverandering 11% Gezondheid 4% Andere onderwerpen 54% Corporate governance 24% Mensenrechten 7% Klimaatverandering 3% Gezondheid 3% Andere onderwerpen 63% Engagementactiviteiten en mijlpalen cumulatief over 2011 Gezondheid Klimaatverandering Mensenrechten Corporate governance Andere onderwerpen** 4 mijlpalen* 20 projecten 3 mijlpalen 48 projecten 9 mijlpalen 55 projecten 29 mijlpalen 85 projecten 76 mijlpalen 240 projecten * Mijlpalen zijn positieve ontwikkelingen bij ondernemingen die (mede) kunnen worden toegeschreven aan de gevoerde dialoog. ** Andere onderwerpen zijn corruptie, milieumanagement, transparantie en biodiversiteit. 10 Kwartaalverslag Actief Aandeelhouderschap W Eerste kwartaal 2011

11 PGGM en verantwoord beleggen PGGM houdt bij het geheel van beleggingsactiviteiten bewust rekening met de invloed van milieu-, sociale en ondernemingsbestuur factoren (ESG). Dat noemen wij verantwoord beleggen. Voor PGGM is dit een manier om onze verantwoordelijkheid naar de maatschappij en onze klanten invulling te geven. Voor ons gaan namelijk een hoog en stabiel rendement en verantwoord beleggen heel goed samen. PGGM integreert verantwoord beleggen in het algemene beleggingsbeleid. Verantwoord beleggen draait voor ons om een scala van beleggingsactiviteiten. Zo gaat het om zaken die wij wel doen, zoals de financiële impact van ESG factoren meenemen bij onze beleggingsanalyses, het aanspreken van ondernemingen, en het stemmen op aandeelhoudersvergaderingen. Ook gaat het om beleggingen die wij vanuit onze identiteit en die van onze klanten niet doen door middel van het uitsluiten van ondernemingen. Actief aandeelhouderschap en PGGM In dit verslag rapporteren wij specifiek over onze stemen engagementactiviteiten. Het stemrecht is een van de belangrijkste rechten van een aandeelhouder. Daarom stemmen wij namens onze fondsen en klanten op basis van een eigen oordeel op aandeelhouders vergaderingen. Hierdoor dragen wij bij aan het bereiken van goed ondernemingsbestuur. Ook letten wij op voorstellen op milieu- of sociaal gebied. Wij zijn van mening dat het gebruik maken van deze rechten bijdraagt aan het creëren van aandeelhouderswaarde op de korte en lange termijn. Daarnaast gaan wij regelmatig een constructieve dialoog (engagement) aan met ondernemingen in portefeuille en met marktpartijen. Wij zien het als onze verantwoordelijkheid om ondernemingen en markten aan te spreken op hun beleid en activiteiten. Dit noemen wij engagement en wij proberen hiermee verbeteringen op milieu-, sociaal, en ondernemingsbestuur gebied te realiseren vanuit de visie dat dit uiteindelijk bijdraagt aan een beter maatschappelijk en/of financieel rendement van onze beleggingen. Specifiek kijken wij bij engagement naar voor ons belangrijke thema s als mensenrechten, klimaatverandering en gezondheid die uiting geven aan onze identiteit en die van onze klanten. Openheid in kwartaalrapportage PGGM hecht veel waarde aan transparantie over onze uitgangspunten en activiteiten. Met dit verslag willen wij geïnteresseerde partijen informeren over onze stemen engagementactiviteiten. Wij streven ernaar zoveel als mogelijk openheid te geven over onze specifieke activiteiten. In sommige gevallen stellen wij ons terughoudend op in verband met vertrouwelijkheid van informatie, bijvoorbeeld bij engagementprojecten met ondernemingen. 11 Kwartaalverslag Actief Aandeelhouderschap W Eerste kwartaal 2011

12 Colofon Dit verslag is een uitgave van PGGM Vermogensbeheer B.V. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Dr. Marcel Jeucken Hoofd Responsible Investment PGGM Vermogensbeheer B.V. Noordweg Noord JG Zeist Postbus AC Zeist Telefoon: responsible.investment@pggm.nl Grafisch ontwerp: PI&Q, Zeist Disclaimer PGGM biedt deze rapportage aan als een vorm van dienstverlening voor haar cliënten en overige geïnteresseerden. Hoewel PGGM de grootst mogelijke zorgvuldigheid in acht neemt bij de samenstelling van deze rapportage op grond van diverse in- en externe bronnen die betrouwbaar mogen worden geacht, kan PGGM niet garanderen dat deze informatie altijd volledig, juist, en/of tijdig is. Evenmin garandeert PGGM dat het gebruik ervan leidt tot de juiste analyses en/of resultaten en/of dat de informatie geschikt is voor specifieke doeleinden. PGGM kan derhalve nimmer verantwoordelijk worden gesteld voor onder andere maar niet uitsluitend eventuele onvolkomenheden, onjuistheden en/of op een later tijdstip aangebrachte wijzigingen. Zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van PGGM is het gebruik van deze rapportage niet toegestaan anders dan het specifieke doel waarvoor PGGM deze rapportage heeft opgesteld april 2011 PGGM Vermogensbeheer B.V. Noordweg Noord 150 Postbus 117, 3700 AC Zeist K.v.K