Actuariële en bedrijfstechnische nota van Stichting Pensioenfonds voor Dierenartsen

Transcriptie

1 Actuariële en bedrijfstechnische nota van Stichting Pensioenfonds voor Dierenartsen Vastgesteld op 19 december 2012

2 Inhoudsopgave 1. INLEIDING HOOFDLIJNEN VAN HET INTERNE BEHEERSINGSSYSTEEM EN VAN DE OPZET VAN DE ADMINISTRATIEVE ORGANISATIE EN INTERNE CONTROLE PROFIEL ORGANISATIESCHEMA VERDELING TAKEN, BEVOEGDHEDEN EN VERANTWOORDELIJKHEDEN EXTERNE DESKUNDIGEN EN UITBESTEDE WERKZAAMHEDEN CONTROLEMECHANISMEN DESKUNDIGHEID EN EDUCATIE PENSION FUND GOVERNANCE PROCEDURES EN CRITERIA VOOR DE OPNAME VAN DEELNEMERS BIJ HET PENSIOENFONDS HOOFDLIJNEN VAN DE PENSIOENREGELING HERVERZEKERING FINANCIËLE OPZET EVENWICHTSVERMOGEN Aanwezig pensioenvermogen Voorziening pensioenverplichtingen Minimaal vereist eigen vermogen Vereist eigen vermogen Evenwichtsvermogen PREMIEBELEID Omzettingsfactoren premie in pensioen Kostendekkende premie Gedempte kostendekkende premie Minimaal vereiste premie Premiekorting BELEGGINGSBELEID Doel pensioenfonds Doel en stijl beleggingsbeleid Organisatie beleggingen Vermogensbeheerstructuur Strategische allocatie Risicobeheersing Performance Rapportage TOESLAGBELEID FINANCIËLE STURINGSINSTRUMENTEN ONDERTEKENING...33 BIJLAGEN...34 VERKLARING INZAKE DE BELEGGINGSBEGINSELEN INLEIDING ORGANISATIE EN REGELING BELEGGINGSBELEID VAN HET PENSIOENFONDS UITVOERING FINANCIEEL CRISISPLAN INLEIDING ELEMENTEN VAN EEN CRISISPLAN CRISISPLAN VAN STICHTING PENSIOENFONDS VOOR DIERENARTSEN WANNEER IS ER SPRAKE VAN EEN CRISIS?... 45

3 5. BIJ WELKE ONDERGRENS QUA DEKKINGSGRAAD KAN HET FONDS NOG HERSTELLEN ZONDER MAATREGELEN? WELKE MAATREGELEN HEEFT HET PENSIOENFONDS TER BESCHIKKING IN GEVAL VAN EEN CRISIS? HOE REALISTISCH IS DE INZET VAN DEZE MAATREGELEN? WAT IS HET VERWACHTE FINANCIËLE EFFECT VAN DE INZET VAN DEZE MAATREGELEN? HOE IS BIJ DEZE MAATREGELEN REKENING GEHOUDEN MET EVENWICHTIGE BELANGENAFWEGING? OP WELKE WIJZE WORDT ER MET BELANGHEBBENDEN GECOMMUNICEERD EN WANNEER? HOE IS HET BESLUITVORMINGSPROCES VORMGEGEVEN? OP WELKE WIJZE WORDT HET CRISISPLAN GETOETST? SELECTIEPROCES EXTERNE MANAGERS

4 1 1. Inleiding Zoals in artikel 3 lid 2a van de statuten is vermeld, werkt Stichting Pensioenfonds voor Dierenartsen, hierna te noemen 'het pensioenfonds', volgens een actuariële en bedrijfstechnische nota (abtn). De inhoud van deze abtn beoogt op hoofdlijnen inzicht te geven in het functioneren van het fonds op alle beleidsterreinen. Het beleid is hierbij afgestemd op de uitvoeringsbepalingen van de Pensioenwet en de Wet verplichte beroepspensioenregeling, in het bijzonder paragraaf 9 van het Besluit financieel toetsingskader pensioenfondsen. Deze abtn beschrijft de werkwijze van het pensioenfonds naar de situatie vanaf 31 december 2012 en is onderverdeeld in de volgende hoofdstukken: de hoofdlijnen van het interne beheersingssysteem en van de opzet van de administratieve organisatie en interne controle (hoofdstuk 2); procedures en criteria voor de opname van deelnemers bij het pensioenfonds (hoofdstuk 3); de hoofdlijnen van de pensioenregeling (hoofdstuk 4); herverzekering (hoofdstuk 5); de financiële opzet (hoofdstuk 6); de financiële sturingsmiddelen (hoofdstuk 7).

5 2 2. Hoofdlijnen van het interne beheersingssysteem en van de opzet van de administratieve organisatie en interne controle 2.1 Profiel Stichting Pensioenfonds voor Dierenartsen (SPD), statutair gevestigd te Utrecht is opgericht op 1 januari Het fonds is een beroepspensioenfonds en heeft tot doel uitvoering te geven aan het pensioenreglement, zoals dat geldt voor de praktiserende dierenartsen. Het pensioenfonds ontwikkelt uitsluitend activiteiten die haar in staat stellen haar maatschappelijk functie het verzorgen van (gewezen) deelnemers voor de financiële gevolgen van arbeidsongeschiktheid, overlijden of pensionering op basis van solidariteit en collectiviteit zo goed mogelijk uit te voeren. Het pensioenfonds ontwikkelt géén activiteiten die niet behoren tot de kerntaken van een pensioenfonds en heeft dus geen nevenactiviteiten. 2.2 Organisatieschema Deelnemersvereniging Certificerend accountant Waarmerkend Actuaris Verantwoordingsorgaan audit audit audit Afgesproken pensioenregeling Bestuur van het fonds advies advies Diverse Commissies 1 Fondsmanager Adviserend accountant Adviserend Actuaris Risicoherverzekering advies Andere Adviseurs Pensioenbeheer Deelnemersadministratie Uitkeringsadministratie Secretariaatswerkzaamheden Incasso Verslaglegging Uitbestedingsovereenkomst Uitbestedingsovereenkomst Vermogensbeheer Beheer vermogen Vermogensadministratie Rapportage performance Beleggingsadviezen Figuur 1: Organisatieschema Stichting Pensioenfonds voor Dierenartsen 1 Het pensioenfonds kent drie vaste permanent aanwezige bestuurscommissies. Als eerste de beleggingsadviescommissie die het bestuur adviseert omtrent het te voeren beleggingsbeleid en de performance van de vermogensbeheerder beoordeelt. De tweede permanente commissie is de communicatiecommissie, deze commissie adviseert het bestuur omtrent het te voeren communicatiebeleid en toetst de gevoerde communicatie. De derde commissie is de PFG-commissie, die het bestuur op gebied van Pension Fund Governance adviseert. Daarnaast worden op ad-hoc basis in voorkomende gevallen werkgroepen gevormd met de opdracht studie te doen en het bestuur te adviseren over specifieke vraagstukken/onderwerpen waarvoor het bestuur zich geplaatst ziet.

6 3 2.3 Verdeling taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden Het pensioenfonds wordt bestuurd door het bestuur, bestaande uit ten minste vijf en maximaal zeven bestuursleden. Het bestuur kiest uit zijn midden een voorzitter, een vice-voorzitter en een secretaris. Het bestuur is verantwoordelijk voor het beheer van het pensioenfonds en de vaststelling of wijziging van statuten en pensioenreglement. Het bestuur heeft onder andere de volgende bevoegdheden: vaststellen en/of wijzigen van statuten en reglementen van het pensioenfonds; vaststellen en/of wijzigingen van uitvoeringsbesluiten; aangaan en ontslaan van contractuele verplichtingen met derden (waaronder benoeming administrateur, vermogensbeheerder etc.); benoeming externe deskundigen ( waaronder accountant, waarmerkend actuaris en adviserend actuaris). Statutair vergadert het bestuur zo dikwijls als de voorzitter of ten minste twee leden van het bestuur dat wenselijk achten, doch ten minste eenmaal per zes maanden. Het bestuur stelt jaarlijks het jaarverslag met daarin opgenomen de jaarrekening vast. Het pensioenfonds kent een verantwoordingsorgaan, waar aan het bestuur verantwoording aflegt over het gevoerde beleid. Daarnaast kent het pensioenfonds een beroepspensioenvereniging als bedoeld in de Wet verplichte beroepspensioenregeling. Deze vereniging, zijnde de Deelnemersvereniging Pensioenfonds Dierenartsen (DPD), bepaalt de opzet van de regeling, benoemd onder meer de bestuursleden en heeft een adviserende rol bij reglementswijzigingen (statutair vastgelegd). Het pensioenfonds streeft ernaar om één keer per jaar een informatieve bijeenkomst voor deelnemers en gepensioneerden te organiseren. Het bestuur heeft verder een aantal taken gedelegeerd aan de beleggingscommissie, de communicatiecommissie, de PFG-commissie en de geschillencommissie. De taken en verantwoordelijkheden van de commissies zijn vastgelegd in de afzonderlijke reglementen. De bestuursleden ontvangen voor hun werkzaamheden een passende vacatievergoeding. 2.4 Externe deskundigen en uitbestede werkzaamheden Binnen de kaders van het door het bestuur vastgestelde beleid wordt de uitvoering van het pensioen- en beleggingsbeleid uitbesteed aan externe pensioen- en vermogensbeheerder(s) en maakt het bestuur tevens gebruik van andere externe deskundigen Het bestuur benoemt de externe deskundigen, waaronder een waarmerkend actuaris (Towers Watson) en een accountant (PwC). De externe accountant controleert de jaarrekening en de verslagstaten ten behoeve van de Nederlandsche Bank (DNB). De accountant rondt zijn controle af met het verstrekken van een accountantsverklaring bij de jaarrekening en rapporteert zijn bevindingen in de managementletter. De waarmerkend actuaris stelt jaarlijks een actuarieel verslag en een actuariële verklaring op ten behoeve van de jaarlijkse rapportagestaten aan DNB. Daarbij voorziet hij het bestuur van een toelichting in een actuarieel rapport. Naast voornoemde waarmerkend actuaris verantwoordelijk voor de actuariële controle ten behoeve van de jaarverslaglegging, stelt het bestuur een adviserend actuaris aan (niet zijnde

7 4 dezelfde persoon) die in opdracht van het bestuur adviseert in financiële en actuarieeltechnische aangelegenheden. De externe deskundigen kunnen gevraagd en ongevraagd aan het bestuur hun advies uitbrengen. Het bestuur heeft het pensioenbeheer uitbesteed aan Syntrus Achmea Pensioenbeheer Het pensioenbeheer bestaat onder meer uit onderstaande dienstverlening: het voeren van de deelnemersadministratie; pensioenbeheer; fondsmanagement (bestuursondersteuning); het verzorgen van het interne actuariaat; het verzorgen van de uitvoering (her)verzekeringsovereenkomsten; secretariële begeleiding van het bestuur door een fondssecretaris; incasso van pensioenpremies; excasso van pensioenen; financiële administratie. Het pensioenfonds heeft de pensioenadministrateur bovenstaande taken opgedragen en in samenspraak tussen beiden is een dienstverleningsovereenkomst- een SLA - tot stand gekomen waarin de bovenstaande taken nader zijn uitgewerkt. Het bestuur heeft de uitvoering van het vermogensbeheer (fiduciair beheer en vermogensbeheer) uitbesteed aan Syntrus Achmea Vermogensbeheer (SAVB). Het bestuur heeft daarbij SAVB gemandateerd voor de hieraan verbonden werkzaamheden. Het pensioenfonds en SAVB hebben de afspraken, inzake uitbesteding, vastgelegd in beheerovereenkomsten. Nadere afspraken over de kwaliteit van de dienstverlening (fiduciair beheer en vermogensbeheer) zijn vastgelegd in de dienstverleningsovereenkomst voor strategisch pensioenmanagement. De overeenkomsten en de dienstverleningsovereenkomst voorzien in een procedure om de bestaande dienstverlening aan te passen of nieuwe diensten toe te voegen. In overleg tussen het bestuur en de uitvoerder worden daarover afspraken gemaakt en contractueel vastgelegd. SAVB heeft onder meer de volgende taken: het leveren van strategisch pensioen management, uitvoering van het risicomanagement en selecteren, aansturen van de vermogensbeheerders en het beheren van het vermogen volgens de door het bestuur gegeven aanwijzingen (zie bijlage voor de te hanteren selectiecriteria inzake externe managers). Deze aanwijzingen worden jaarlijks vastgelegd in de beleggingsnota. Elk kwartaal wordt een overzicht van de stand van de beleggingen verstrekt. De Asset Liability Management advisering (ALM) is ondergebracht bij SAVB. Deze afdeling adviseert het bestuur onder meer over het premie-, toeslagverlenings- en beleggingsbeleid. De uitbestede bedrijfsprocessen zijn vastgelegd in procesbeschrijvingen en werkinstructies. Per proces is een matrix met taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden opgesteld. Handhaving van een beheerste en integere bedrijfsvoering vindt plaats via controles door de Interne Accountantsdienst van SAVB. In het kader van een integere bedrijfsvoering geldt voor de medewerkers van SAVB een gedragscode, die voldoet aan de daartoe door De Nederlandsche Bank gestelde eisen. Voor de medewerkers van SAVB geldt een aanvullende gedragscode, die voldoet aan de daartoe door de Autoriteit Financiële Markten gestelde eisen. Naast de gedragscodes zijn maatregelen genomen ter voorkoming van fraude. In de ICT-

8 5 procedures zijn beveiligingen ingebouwd en in alle processen zijn functiescheidingen aangebracht met betrekking tot het vaststellen, controleren en accorderen. Binnen de bedrijfscultuur van SAVB zijn aandacht voor interne controle en het voldoen aan wettelijke en overige externe regelgeving, wezenlijke onderdelen van het dagelijkse handelen van de medewerkers. Het klantbewustzijn wordt gestimuleerd door middel van jaarlijks te houden klanttevredenheidsonderzoeken bij besturen, werkgevers, deelnemers en pensioengerechtigden. Het klachtenmanagement is gestructureerd opgezet en wordt gebruikt om verbeteringen in de processen aan te brengen. In het kader van het procesmodel dat ten grondslag ligt aan de dienstverleningsovereenkomsten, zijn de uitbestede processen systematisch geanalyseerd en zijn per proces beheersingsmaatregelen getroffen. Aan verbetering van de bedrijfsprocessen wordt voortdurend gewerkt. De in de dienstverleningsovereenkomsten opgenomen processen worden via interne kwaliteitscontroles systematisch geanalyseerd en geoptimaliseerd. De geconstateerde verbeterpunten worden door de lijn opgepakt en ingevoerd. Indien dit raakvlakken heeft met de afspraken in de dienstverleningsovereenkomsten wordt hierover gerapporteerd aan het bestuur. SAVB heeft een ISAE-3402 rapportage. Deze verklaring geeft zekerheid dat de processen van de uitvoerder en de daarin opgenomen interne controles in opzet en bestaan adequaat zijn en effectief hebben gewerkt. Syntrus Achmea Pensioenbeheer is voor de uitvoering van de werkzaamheden van het pensioenfonds in het bezit van een ISAE-3402 rapportage. 2.5 Controlemechanismen Het bestuur is verantwoordelijk voor de juiste en volledige registratie van het daadwerkelijke bedrijfsgebeuren van het pensioenfonds. Daar een belangrijk gedeelte van de uitvoering van het pensioenfonds is ondergebracht bij de pensioenadministrateur en de vermogensbeheerder zijn ook daar maatregelen genomen die de juiste en volledige registratie garanderen. De bevoegdheden van de administrateur en de vermogensbeheerder zijn vastgelegd in een cliëntovereenkomst en een procuratieregeling. Verder zijn in dit kader bij de administrateur en de vermogensbeheerder onder andere de volgende specifieke maatregelen te noemen: controletechnische functiescheiding: Enkele belangrijke voorbeelden: scheiding van taken en verantwoordelijkheden van deelnemersadministratie en uitkeringen, tussen deelnemersadministratie en incasso, vermogensbeheer en vermogensadministratie. Controlerende functies bij functionarissen binnen de afdeling boekhouding en intern actuariaat; toepassen van het vier-ogenprincipe bij de verwerking van mutaties; duidelijk vastgelegde bevoegdhedenstructuur met betrekking tot de waarden binnen het pensioenfonds. Uitgangspunten daarbij zijn het beperken van de bevoegdheden per persoon en het beperken van het aantal personen per bevoegdheid; stelsel van maatregelen voor beveiliging van informatie: fysieke en logische toegangsbeveiliging, back up and recovery, uitwijkmogelijkheden, duidelijke changemanagementprocedure; toetsing van beleggingstransacties aan beleggingsrichtlijnen, rapportage van uitzonderingen; klachtenprocedure.

9 6 In het kader van een integere bedrijfsvoering geldt voor de medewerkers van de uitvoeringsorganisaties een gedragscode, die voldoet aan de daartoe door DNB gestelde eisen. Voor de medewerkers van Syntrus Achmea Vermogensbeheer geldt een aanvullende gedragscode, die voldoet aan de daartoe door de Autoriteit Financiële Markten (AFM) gestelde eisen. De pensioenadministrateur informeert het bestuur elk kwartaal over de uitvoering middels de SLA-rapportage. Verder stelt de uitvoerder maandelijks door middel van audits vast of de administratieve organisatie en de daarin opgenomen maatregelen van interne controle werken. Hiervoor is de uitvoerder in het bezit van een SAS70-verklaring. De externe accountant zal het bestuur middels de managementletter attenderen op geconstateerde leemtes in de administratieve organisatie en het stelsel van interne controlemaatregelen. Met de waarmerkend actuaris is een overeenkomst overeengekomen waarin diens werkzaamheden voor het pensioenfonds zijn vastgelegd. Ter voorkoming van belangenconflicten en van misbruik of oneigenlijk gebruik van de bij de stichting aanwezige informatie heeft de stichting een gedragscode opgesteld. Deze gedragscode geldt voor de bestuursleden en de door het bestuur aangewezen personen en instanties. Overige toezichthouders (AFM, DNB) dragen op hun beurt ook hun steentje bij aan de toetsing van opzet, bestaan en werking van de Administratieve Organisatie/ Interne Controle (AO/IC). 2.6 Deskundigheid en educatie Het bestuur heeft een deskundigheidsplan opgesteld. In dat plan is een deskundigheidsverdeling opgenomen. Het deskundigheidsplan inventariseert in hoeverre de vereiste deskundigheden binnen het bestuur voorhanden zijn, en indien en voor zover niet voorhanden, op welke wijze een verbetering van die deskundigheden wordt bewerkstelligd. Elk bestuurslid zorgt voor het verwerven en onderhouden van voldoende kennis op pensioengebied om zijn verantwoordelijkheid als bestuurslid waar te kunnen maken. Waar nodig zal hij zijn kennis uitbreiden door het volgen van opleiding en cursussen. Daarnaast worden aan bestuursleden vakbladen aangeboden. In de uitvoering van haar taken laat het bestuur zich bijstaan door adviseurs op diverse gebieden (accountancy, actuariële zaken, juridische zaken, communicatie).

10 7 2.7 Pension Fund Governance Verantwoordingsorgaan Het bestuur legt jaarlijks verantwoording af over het gevoerde beleid aan het verantwoordingsorgaan. Het verantwoordingsorgaan is een orgaan van het pensioenfonds dat jaarlijks de werkwijze, het beleid en de keuzes van het bestuur beoordeelt. Het verantwoordingsorgaan geeft een schriftelijk en beargumenteerd oordeel. Vervolgens geeft het bestuur van SPD een schriftelijke en beargumenteerde reactie hierop. Zowel het oordeel van het verantwoordingsorgaan, als de reactie van het bestuur, worden opgenomen in het jaarverslag. Intern toezicht Acht beroepspensioenfondsen - waaronder SPD - hebben de handen ineen geslagen om gezamenlijk vanuit de Stichting Dienstverlening Beroepspensioenfondsen (SDB) het intern toezicht in het kader van Pension Fund Governance (PFG) te organiseren. SDB oefent het intern toezicht uit in het kader van PFG op de besturen van aangesloten beroepspensioenfondsen. De basis voor het intern toezicht is neergelegd in de Code Pension Fund Governance van de Stichting van de Arbeid en wettelijk verankerd in de Wvb. Het toezicht richt zich met name op het beoordelen van de beleids- en bestuursprocedures en - processen, op de checks and balances, de wijze waarop de uitvoering van de regeling wordt bestuurd en aangestuurd en op de wijze waarop wordt omgegaan met de risico s op de langere termijn voor het pensioenfonds. Voor de inrichting van het intern toezicht heeft het bestuur gekozen voor intern toezicht door een visitatiecommissie. Deze visitatiecommissie, die bestaat uit 3 leden en een secretaris, bezoekt eens in de drie jaar het bestuur van SPD. Compliance officer Met ingang van 1 maart 2008 heeft SPD het Nederlands Compliance Instituut (NCI) aangewezen als externe compliance officer. De compliance officer ziet toe op de naleving van de gedragscode, welke jaarlijks door het bestuur wordt ondertekend, en rapporteert hier ook jaarlijks over.. Bestuursevaluatie Het bestuur bespreekt jaarlijks zijn eigen functioneren en het functioneren van de door het bestuur ingestelde commissies. Elk jaar vindt een aparte bestuursevaluatie plaats binnen het bestuur als geheel. Hierin wordt ook de rapportage van de externe compliance officer over de naleving van de gedragscode betrokken. Tevens worden functioneringsgesprekken met de individuele bestuursleden gepland. Voor een correcte gang van zaken is er een helder protocol opgesteld.

11 8 3. Procedures en criteria voor de opname van deelnemers bij het pensioenfonds Volgens de statuten van het pensioenfonds (artikel 6) is elke dierenarts in Nederland die als zodanig - hetzij zelfstandig, hetzij in dienstverband - praktijk uitoefent, op 31 december 2006 nog geen 60 jaar was, in Nederland woont en de leeftijd van 65 jaar nog niet heeft bereikt, verplicht deelnemer bij het pensioenfonds. Het deelnemerschap is aangevangen bij inwerkingtreding van de pensioenregeling (i.c. per 1 januari 2007) of op de dag waarop men aan de voorwaarden voor de deelname is gaan voldoen. Het deelnemerschap eindigt, op de dag van overlijden van de deelnemer; op de dag waarop de deelnemer anders dan door overlijden of vanwege algehele arbeidsongeschiktheid heeft opgehouden te voldoen aan de voorwaarden voor deelnemerschap; op de pensioendatum of de eerdere datum waarop het ouderdomspensioen volledig ingaat. Iedere in Nederland werkzame dierenarts is verplicht aan het fonds alle opgaven te verstrekken en alle verklaringen en bescheiden te overleggen die het fonds nodig vindt voor de juiste uitvoering van de wettelijke verplichtstellingsbeschikking en van de pensioenregeling.

12 9 4. Hoofdlijnen van de pensioenregeling De hoofdlijnen van de pensioenregeling kunnen als volgt worden samengevat. Karakter pensioenregeling Deelnemer Beroepsinkomen Maximum beroepsinkomen Deze pensioenregeling is een premieregeling in de zin van de Wet verplichte beroepspensioenregeling. Zie hoofdstuk 3 van deze abtn. Elke deelnemer dient jaarlijks vooraf aan het pensioenfonds een opgave te doen van het (geschatte) beroepsinkomen, en de werkgraad. Deze opgave geschiedt door middel van een standaard formulier waarbij onderscheid wordt gemaakt naar een vijftal manieren waarop de deelnemer zijn beroep van dierenarts uitoefent. Voor 2012 bedraagt het maximaal voor de pensioenberekening in aanmerking te nemen beroepsinkomen (2013: ). Dit maximum wordt jaarlijks verhoogd op basis van de prijsstijging (CPI alle huishoudens afgeleid oktober-oktober). Franchise Voor 2012 bedraagt de franchise (2013: ). Deze franchise wordt jaarlijks verhoogd op basis van prijsstijging (CPI alle huishoudens afgeleid oktober-oktober). Pensioengrondslag Pensioendatum Verplichte premie Het product van de werkgraad (getal tussen 0 en 1) en het verschil tussen het voor de pensioenberekening in aanmerking te nemen beroepsinkomen (herleid naar volledige werkgraad) en de franchise. Eerste van de maand waarin de deelnemer de 65-jarige leeftijd bereikt. De door een deelnemer verplicht af te dragen premie in een jaar bedraagt een percentage van zijn/haar pensioengrondslag in dat jaar. Genoemd percentage hangt af van de leeftijd van de deelnemer per 1 januari van het betreffende jaar. Met de leeftijd loopt dit percentage via 5- jaars cohorten op van minimaal 8,1% tot maximaal 33,6%

13 10 Pensioentoekenning Partnerpensioen op risicobasis Arbeidsongeschiktheid Uit de afgedragen c.q. verschuldigde premie in een jaar vindt aan de deelnemer toekenning van aanspraken op levenslang ouderdomspensioen, partnerpensioen, en wezenpensioen plaats. Deze toekenning vindt plaats op het moment waarop de premie voldaan moet worden. De omvang van deze toekenningen wordt bepaald op basis van door het bestuur voor betreffend jaar vastgestelde actuariële inkoopfactoren. Jaarlijks brengt de adviserend actuaris aan het fonds een advies uit inzake deze actuariële inkoopfactoren volgens de uitgangspunten als nader omschreven in hoofdstuk 6 van deze abtn. Per definitie bedraagt het in te kopen partnerpensioen 70% van het in te kopen ouderdomspensioen, en het in te kopen wezenpensioen 14% van het in te kopen ouderdomspensioen. Naast het uit de jaarlijkse opbouw verkregen partnerpensioen (ad 70% van het opgebouwde ouderdomspensioen) bestaat er voor de partner van de deelnemer die tijdens deelnemerschap overlijdt vóór de pensioendatum, nog aanspraak op een extra nabestaandenpensioen ten bedrage van 1,225% van de laatst voor overlijden vastgestelde pensioengrondslag vermenigvuldigd met het aantal jaren gelegen tussen de datum van overlijden en de pensioendatum. Dit extra partnerpensioen wordt door het fonds op risicobasis in herverzekering gegeven. Voor de deelnemer die op grond van wettelijke criteria (hierbij geldt een wachttijd van 2 jaar) geheel of gedeeltelijk arbeidsongeschikt is, wordt door het fonds gehele respectievelijk gedeeltelijke vrijstelling van premiebetaling verleend terwijl de pensioenopbouw voor de betreffende deelnemer voortgang vindt. De vrijgestelde premie betreft de premie op het niveau per de datum van intreding van arbeidsongeschiktheid, waarbij deze premie jaarlijks met 3% stijgt. De oplopende premiepercentages, met de leeftijd als van toepassing voor actieven, worden voor arbeidsongeschikten niet langer gevolgd.

14 11 Vrijwillige voortzetting Overgangsbepaling Vrijwillige extra premiebijdrage Mogelijke pensioenherschikking Indien het deelnemerschap eindigt en de deelnemer niet langer verplicht is tot deelname aan de regeling op grond van de verplichtstellingsbeschikking, kan het deelnemerschap op basis van deze regeling aansluitend vrijwillig worden voortgezet voor een periode van 3 of 10 jaar. De fiscale gevolgen van de vrijwillige voortzetting komen voor rekening van de deelnemer die gebruik maakt van de mogelijkheid om de regeling vrijwillig voort te zetten. Voor de deelnemers die op 31 december 2006 al deelnemer waren en die in 1965 of eerder geboren zijn, geldt een lager maximum voor het beroepsinkomen. Deze verlaging impliceert een navenant lagere (verplichte) premiebijdrage. Deze overgangsregeling beoogt het feit te compenseren dat voor betreffende deelnemers in de oude pensioenregeling op jonge leeftijd een veel hogere verplichte bijdrage gold in vergelijking met die in de nieuwe regeling. Op verzoek van een deelnemer mag ten behoeve van een hoger eigen pensioen, op vrijwillige basis extra premie worden ingelegd. De omvang van de extra premie-inleg kan nooit meer bedragen dan een derde deel van de premie die de deelnemer op basis van de reguliere regeling verschuldigd is. De deelnemer kan ervoor kiezen om 11%, 22% of 33% extra premie te betalen. De deelnemer geeft zijn keuze aan op het inkomensopgaveformulier. De regeling kent een aantal mogelijkheden voor de deelnemer om naar eigen keuze pensioensoorten tegen elkaar uit te ruilen, pensioeningangsdata te verschuiven en/of het pensioenniveau in de tijd te wijzigen. Zulke pensioenherschikkingen geschieden op actuarieel neutrale basis tegen de per de omzettingsdatum geldende actuariële berekeningsgrondslagen (zie hoofdstuk 6). De actuariële berekeningsgrondslagen worden hierbij herleid naar sekseneutrale omzettingsfactoren, waarbij de verdeling tussen de seksen binnen het fonds in acht wordt genomen. In de regeling zijn de volgende keuzemogelijkheden opgenomen: vervroegen of uitstellen van het ouderdomspensioen (geheel of gedeeltelijk), volledig of gedeeltelijk uitruilen van partnerpensioen en ouderdomspensioen, hoog/laag-regeling

15 12 Voorwaardelijke toeslagen De opgebouwde pensioenen van actieven alsook de verworven pensioenrechten van gerechtigden met een ingegaan pensioen of met premievrije aanspraken kunnen jaarlijks worden verhoogd op grond van een bestuursbesluit daartoe. Er is geen doelgericht indexatiebeleid en er wordt niet gestreefd naar een inflatiecompensatie of iets dergelijks. De mate van verhogen is afhankelijk van de financiële positie van het fonds en de behaalde rendementen. Indien en zolang het fonds niet voldoet aan de wettelijk voorgeschreven solvabiliteitsvereisten is er geen toeslagverlening. Aanspraken ultimo 2006 De tot en met 31 december 2006 opgebouwde pensioenen van,actieven zijn per 1 januari 2007 op actuarieel neutrale basis omgezet in ouderdomspensioen ingaand vanaf 65- jarige leeftijd met daaraan gekoppeld 70% recht op partnerpensioen. De tot en met 31 december 2006 opgebouwde pensioenen van gewezen deelnemers worden bij hernieuwde deelname alsnog per 1 januari 2007 op actuarieel neutrale basis omgezet in ouderdomspensioen ingaand vanaf 65-jarige leeftijd met daaraan gekoppeld 70% recht op partnerpensioen.

16 13 5. Herverzekering Inzake de risico s van vooroverlijden en arbeidsongeschiktheid heeft het fonds een herverzekeringscontract gesloten met AEGON Levensverzekering N.V. te Den Haag, hierna te noemen de herverzekeraar. Bij de herverzekeraar zijn de volgende verzekeringsvormen ondergebracht: a. Een kapitaal uit te keren bij overlijden van een deelnemer. De te verzekeren risicokapitalen worden eens per jaar door de administrateur van het fonds aan de herverzekeraar aangeleverd. Het in herverzekering te geven risicokapitaal wordt hierbij berekend als de actuariële contante waarde van een eventueel direct ingaand partnerpensioen voor de partner van een deelnemer, onder aftrek van de bij overlijden vrijvallende pensioenreserve voor betreffende deelnemer. b. Een met 3% per jaar stijgende arbeidsongeschiktheidsrente uit te keren vanaf de datum van arbeidsongeschikt geraken op basis van wettelijke criteria (2 jaar na ziekte) tot aan de pensioendatum. Voor deelnemers die onder de wettelijke regeling voor een arbeidsongeschiktheidsuitkering (de WIA) vallen, geldt als criterium voor toekenning van een uitkering de wettelijke beschikking ter zake. Voor deelnemers die niet onder de wettelijke verzekering vallen, is het fonds een verbintenis aangegaan met een private keuringsinstelling, namelijk Cunningham Lindsey Nederland B.V. te Amsterdam. Vaststellingen door deze organisatie worden door de herverzekeraar ongeclausuleerd gevolgd. De overeenkomst met de herverzekeraar is aangegaan voor de periode 1 januari 2004 tot en met 31 december Aan het einde van de contractsperiode i.c. per 1 januari 2014 ontvangt het fonds het saldo van de over de contractsperiode gecumuleerde technische resultaten. Indien het gecumuleerde resultaat negatief is, is dit volledig voor rekening van de herverzekeraar.

17 14 6. Financiële opzet De voornaamste financiële doelstellingen van het fonds zijn: het minimaliseren van de kansen op een dekkings- en/of reservetekort (zie paragraaf 1.4 van dit hoofdstuk), alsmede van de mate van dekkings- en/of reservetekort; het waarborgen van de opbouw van de pensioenaanspraken overeenkomstig de in het reglement vastgelegde bepalingen; het maximaliseren van het beleggingsrendement teneinde toeslagen te kunnen realiseren en de premie op een aanvaardbaar niveau te kunnen houden. In dit hoofdstuk wordt de financiële opzet van het fonds uiteengezet. Ingegaan wordt op de waarderingsgrondslagen van de pensioenverplichtingen en het belegde vermogen, alsmede de uitgangspunten voor het premiebeleid, het beleggingsbeleid en het toeslagbeleid. 6.1 Evenwichtsvermogen Aanwezig pensioenvermogen De beleggingen worden gewaardeerd op reële waarde. Slechts indien de reële waarde van een belegging niet betrouwbaar kan worden vastgesteld vindt de waardering plaats op basis van rekenmodellen. Dit houdt in voor: Vastgoedbeleggingen: beursgenoteerde (indirecte) vastgoedbeleggingen worden gewaardeerd tegen de per balansdatum geldende beurskoers. De niet-beursgenoteerde vastgoedbeleggingen worden gewaardeerd op reële waarde. Aandelen: beursgenoteerde aandelen en participaties in beursgenoteerde beleggingsinstellingen zijn gewaardeerd tegen de per balansdatum geldende beurskoers. Niet aan een beurs genoteerde fondsen zijn gewaardeerd tegen de reële waarde op basis van de door de vermogensbeheerder van het fonds afgegeven intrinsieke waarde, zijnde een benadering van de reële waarde. Vastrentende waarden: beursgenoteerde aandelen en participaties in beursgenoteerde beleggingsinstellingen zijn gewaardeerd tegen de per balansdatum geldende beurskoers, verhoogd met de lopende intrest. Niet aan een beurs genoteerde fondsen zijn gewaardeerd tegen de reële waarde op basis van de door de vermogensbeheerder van het fonds laatste afgegeven intrinsieke waarde. Niet aan een beurs genoteerde fondsen zijn gewaardeerd op basis van de geschatte toekomstige nettokasstromen (rente en aflossingen) die uit de beleggingen zullen voortvloeien, contant gemaakt tegen de geldende marktrente en rekening houden met het risicoprofiel en de looptijd. Derivaten: derivaten worden in de jaarrekening opgenomen tegen de reële waarde. De verwerking van waarde-veranderingen van de reële waarde is afhankelijk van het feit of het afgeleide instrument al dan niet als afdekkingsinstrument wordt aangemerkt. Indien geen reële waarde beschikbaar is, wordt de waarde bepaald met behulp van marktconforme waarderingsmodellen. Indien een derivatenpositie negatief is wordt het bedrag onder de schulden verantwoord. Overige beleggingen: onder overige beleggingen worden opgenomen die beleggingen die niet als een van de hierboven opgesomde beleggingen geclassificeerd kunnen worden. Tevens worden onder de overige beleggingen opgenomen nog af te wikkelen beleggingstransacties en liquide middelen die beheerd worden door de vermogensbeheerder. De overige beleggingen worden gewaardeerd tegen reële waarde.

18 15 Vorderingen en overlopende activa: Vorderingen worden opgenomen tegen de reële waarde van de tegenprestatie, gewoonlijk de geamortiseerde kostprijs. Een voorziening wordt getroffen op de vorderingen op grond van de verwachte oninbaarheid Voorziening pensioenverplichtingen Het fonds voert de pensioenregeling uit conform het pensioenreglement en verzekert de hieruit voortvloeiende opgebouwde pensioenaanspraken in eigen beheer. Het fonds stelt voor de onvoorwaardelijk jegens het fonds verworven pensioenaanspraken een voorziening pensioenverplichtingen vast. De vaststelling van de voorziening pensioenverplichtingen geschiedt op basis van de volgende uitgangspunten: berekening vindt plaats op basis van marktwaardering; de grondslagen zijn gebaseerd op de meest recente en prudente verwachtingen inzake overlijden, arbeidsongeschiktheid en de voorzienbare trend van de ontwikkeling van de levensduur; de methodiek van vaststelling is van jaar op jaar consistent; wijziging in juridische, demografische en/of economische omstandigheden vormen aanleiding tot heroverweging van de gekozen methodiek en de te hanteren grondslagen. De voorziening pensioenverplichtingen is gelijk aan de actuariële contante waarde van de kasstromen die voortvloeien uit de toegekende pensioenaanspraken van actieven en van de pensioenrechten van de overige verzekerden met ingegaan of nog uitgesteld pensioen, inclusief de over het verleden reeds toegekende toeslagen daarop. De voorziening pensioenverplichtingen wordt jaarlijks vastgesteld met de volgende actuariële berekeningsgrondslagen: Disconteringsvoet Sterfte Uitkeringen Leeftijden Gehuwdheid Conform de meest actuele rentetermijnstructuur, zoals deze maandelijks wordt gepubliceerd door DNB. Volgens de Prognosetafel van het Actuarieel Genootschap. Hierin zijn de sterfteontwikkelingen geprognosticeerd tot Voorts wordt rekening gehouden met het verschil in overlevingskansen tussen de werkende en de totale bevolking door middel van een reductie op de sterftekansen volgens het Towers Watson ervaringssterftemodel De uitkeringen zijn continu betaalbaar verondersteld. De leeftijd wordt in jaren en maanden nauwkeurig vastgesteld. De vrouwelijke partner/deelnemer wordt verondersteld drie jaar jonger te zijn dan haar mannelijke deelnemer/partner. Tot de pensioenleeftijd (65 jaar) wordt voor alle deelnemers uitgegaan van 100% gehuwdheid, ongeacht de burgerlijke staat. Na ingang van het pensioen wordt het bepaalde-man/vrouw-systeem toegepast op basis van de werkelijke situatie.

19 16 Wezenopslag Excassokosten Voor niet ingegaan latent wezenpensioen wordt een voorziening getroffen ad 3% op de netto voorziening pensioenverplichtingen voor opgebouwd nabestaandenpensioen van niet-ingeganen. Voor het dekken van toekomstige kosten die samenhangen met het uitkeren van pensioen wordt de voorziening pensioenverplichtingen (inclusief de opslagen voor sterftetrend en wezenpensioen) verhoogd met een opslag van 1% in Voor de jaren daarop volgend wordt de opslag jaarlijks met 0,2%-punt verhoogd tot het niveau van 3% is bereikt. Indien en zodra de dekkingspositie boven 105% is, zal door het bestuur worden bezien in hoeverre een versnelde ingroei mogelijk is Minimaal vereist eigen vermogen Het minimaal vereist eigen vermogen wordt vastgesteld conform de Wet verplichte beroepspensioenregeling met de voorgeschreven berekeningswijze volgens artikel 11 van het Besluit Financieel Toetsingskader. Ultimo 2011 bedraagt het minimaal vereist eigen vermogen 4,1% van de voorziening pensioenverplichtingen. Indien het aanwezige pensioenvermogen (zie paragraaf 6.1.1) minder bedraagt dan de som van de voorziening pensioenverplichtingen en het minimaal vereist eigen vermogen, bestaat er een dekkingstekort. In dat geval zal het pensioenfonds DNB direct inlichten over de ontstane situatie. Tevens zal het fonds een kortetermijnherstelplan opstellen. Hieruit moet blijken dat het pensioenfonds zo snel mogelijk - maar uiterlijk binnen een periode van drie jaar - na ontstaan van de onderdekking het minimaal vereist eigen vermogen heeft hersteld Vereist eigen vermogen Het vereist eigen vermogen wordt vastgesteld conform de Wet verplichte beroepspensioenregeling met de voorgeschreven berekeningswijze volgens artikel 12 van het Besluit Financieel Toetsingskader. Het is het vermogen dat behoort bij de evenwichtssituatie van het fonds. In die situatie is het eigen vermogen zodanig vastgesteld dat met de wettelijk vastgestelde zekerheidsmaat van 97,5% ten aanzien van de als onvoorwaardelijk aangemerkte onderdelen van de pensioenovereenkomst wordt voorkomen dat het fonds binnen één jaar beschikt over minder middelen dan de hoogte van de voorziening pensioenverplichtingen. Ultimo 2011 bedraagt het vereist eigen vermogen 11,6% van de voorziening pensioenverplichtingen Evenwichtsvermogen Evenwichtsvermogen Het evenwichtsvermogen voor het fonds wordt bepaald als de som van de voorziening pensioenverplichtingen en het aldus gedefinieerde vereiste eigen vermogen (S). Reservetekort Indien het pensioenvermogen minder bedraagt dan het evenwichtsvermogen, bestaat er een reservetekort. In dit geval zal het pensioenfonds DNB direct inlichten over de ontstane situatie.

20 17 Tevens stelt het pensioenfonds een langetermijnherstelplan op met in achtneming van de wettelijke eisen ter zake. Daarin beschrijft het pensioenfonds de maatregelen die worden genomen om binnen maximaal 15 jaar het reservetekort op te heffen. Vrij vermogen Het vrije vermogen van het fonds bestaat uit het deel van het aanwezige pensioenvermogen voor zover dat uitgaat boven het evenwichtsvermogen. 6.2 Premiebeleid Omzettingsfactoren premie in pensioen Jaarlijks vooraf worden door het bestuur van het fonds nieuwe pensioeninkoopfactoren vastgesteld op grond van een advies van de adviserend actuaris van het fonds. Deze pensioeninkoopfactoren gelden ongewijzigd vanaf 1 januari van een boekjaar voor dat gehele jaar. De pensioeninkoopfactoren worden door de adviserend actuaris berekend op basis van de volgende uitgangspunten en/of berekeningsgrondslagen: Disconteringsvoet Het tarief wordt berekend met een vaste discontovoet van 3%.. Sterfte Sekseneutraliteit Partnerschap/leeftijdsverschil Volgens de Prognosetafel van het Actuarieel Genootschap. Hierin zijn de sterfteontwikkelingen geprognosticeerd tot Voorts wordt rekening gehouden met het verschil in overlevingskansen tussen de werkende en de totale bevolking door middel van een reductie op de sterftekansen volgens het Towers Watson ervaringssterftemodel De inkoopfactoren worden op sekseneutrale basis berekend als een middeling tussen de voor mannen berekende factor en die voor vrouwen. Genoemde middeling wordt hierbij gebaseerd op de actuele verhouding tussen het aantal mannelijke en vrouwelijke deelnemers in het fonds. Uitgegaan wordt van de inkoop van ouderdoms- en partnerpensioen in de verhouding 100:70 voor alle deelnemers ongeacht het al of niet aanwezig zijn van een partner. De vrouwelijke deelnemer/partner wordt verondersteld drie jaar jonger te zijn dan haar mannelijke partner/deelnemer. Wezenopslag Kosten Voor de verzekering van wezenpensioen wordt op de koopsomfactor voor partnerpensioen een opslag toegepast ad 3%. Voor excassokosten worden de netto inkoopfactoren verhoogd met een opslag van 3%. Voor administratiekosten worden de bruto inkoopfactoren verhoogd met een opslag van 7,5%.

21 18 Termijnbetaling Arbeidsongeschiktheid De daadwerkelijke betaling van de premie vindt viermaal per jaar plaats, een kwart in de maanden januari, april, juli en oktober. Aangezien de pensioentoekenning c.q. de pensioeninkoopfactor wordt bepaald op basis van de leeftijd van de deelnemer per 1 januari van het jaar, wordt in de factoren een opslag opgenomen voor de termijnbetaling ad 2%. Deze opslag wordt toegepast over de netto inkoopfactoren inclusief de opslagen voor excasso en wezenpensioen. Voor de verzekering van het premievrijstellingsrisico is op de bruto inkoopfactoren een opslag toegepast ad 5,7%. Partnerpensioen op risicobasis Solvabiliteits-opslag In de netto inkoopfactoren is de actuariële risicopremie begrepen voor dekking van het niet opgebouwde maar op risicobasis verzekerde partnerpensioen. Hierbij wordt ervan uitgegaan dat er in 90% van de gevallen een partner aanwezig is. Via een zogenaamde solvabiliteits-opslag op de inkoopfactoren wordt er voor gezorgd dat de premie afdracht aan het pensioenfonds in een jaar, gelet op de pensioeninkoop in het betreffende jaar die volgt uit de premie en de voor het jaar vastgestelde inkoopfactoren, bijdraagt aan de instandhouding van het vereist eigen vermogen. De solvabiliteits-opslag voor jaar t is gelijk aan het Vereist Eigen Vermogen in de evenwichtssituatie zoals vermeld in het beteffende jaarverslag van 31 december van het jaar t Kostendekkende premie Volgens de FTK-beleidsregels bestaat de zogenaamde kostendekkende premie uit de volgende elementen: 1. koopsom voor de onvoorwaardelijk onderdelen van de pensioentoezegging; 2. solvabiliteitsopslag over premieonderdeel 1; 3. opslag voor uitvoeringskosten; 4. koopsom voor de voorwaardelijke onderdelen van de pensioentoezegging met inachtneming van de geformuleerde ambitie en de wijze van financieren. Deze elementen van de kostendekkende premie zijn als volgt nader gedefinieerd: ad 1. de actuariële benodigde premie voor de inkoop van de onvoorwaardelijke onderdelen uit het pensioenreglement berekend op basis van de nominale rentetermijnstructuur. Deze actuariële benodigde premie wordt vastgesteld als de in het boekjaar te verwachten toename van de voorziening pensioenverplichtingen door pensioeninkoop. De risicopremies van nog niet opgebouwde aanspraken op partnerpensioen en voor dekking van het arbeidsongeschiktheidrisico zijn eveneens vervat in dit premieonderdeel. Hierbij wordt gerekend op basis van de actuariële grondslagen, zoals beschreven onder 6.1.2; ad 2. een solvabiliteitsopslag die gelijk is aan het percentage vereist eigen vermogen over premieonderdeel ad 1 zoals beschreven in paragraaf 6.1.4;

22 19 ad 3. voor uitvoeringskosten is over premieonderdeel ad 1 een opslag toegepast ad 7,5%. Tezamen met de jaarlijks beschikbare vrijval aan excasso-opslag over de uitkeringen en de vrijval aan beheersvergoeding over het vermogen zijn hiermee de totale uitvoeringskosten van het fonds gedekt; ad 4. er is geen sprake van een indexatieambitie of doelgericht indexatiebeleid. Er kunnen toeslagen worden toegekend indien en voor zover dit uit meeropbrengsten c.q. vrije middelen van het fonds kan worden gefinancierd. In de situatie van het fonds is er derhalve geen voorwaardelijke toezegging van indexaties en dus ook geen premie hiervoor (zie 6.4) Gedempte kostendekkende premie Op grond van artikel 123 lid 2 Wet verplichte beroepspensioenregeling mag de kostendekkende premie worden gedempt. Het pensioenfonds maakt met ingang van 1 januari 2012 gebruik van deze mogelijkheid. De gedempte kostendekkende premie wordt vastgesteld overeenkomstig paragraaf 6.2.2, met dien verstande dat de koopsom voor de onvoorwaardelijke onderdelen van de pensioentoezegging wordt berekend op basis van een rekenrente van 5%. Deze rekenrente ligt lager dan het beleggingsrendement dat op basis van de beleggingssamenstelling van het pensioenfonds op de langere termijn mag worden verwacht Minimaal vereiste premie De minimaal vereiste premie is gelijk aan de gedempte kostendekkende premie (zie paragraaf 6.2.3). Door deze bepaling wordt een minimum grens gesteld aan de pensioeninkoopfactoren als bedoeld in paragraaf In geval van een dekkingstekort dient de ontvangen premie bij te dragen aan herstel (premiedekkingsgraadeis). Als het pensioenfonds in deze situatie verkeert, worden de inkoopfactoren van het jaar X standaard getoetst aan de premiedekkingsgraadeis op basis van de grondslagen, zoals deze op 31 oktober van het jaar X-1bekend zijn Premiekorting Het bestuur kan indien er sprake is van een vrij vermogen besluiten tot toepassing van een premiekorting door middel van een reductie op de vastgestelde solvabiliteits-opslag (zie paragraaf 6.2.1). Hierbij wordt niet verder gegaan dan het op nihil stellen van betreffende opslag. 6.3 Beleggingsbeleid In dit beleggingsplan wordt het beleggingsbeleid van het pensioenfonds beschreven. In dit plan zijn tevens de richtlijnen vastgelegd voor het vermogensbeheer.

23 Doel pensioenfonds Het doel van het pensioenfonds is om binnen de perken van haar middelen pensioenrechten toe te kennen volgens daartoe in het pensioenreglement te stellen voorwaarden. Het pensioenfonds verwerft haar middelen primair uit hieronder vermelde bronnen: premiebetalingen door deelnemers; opbrengsten uit de beleggingen van het fonds; van de herverzekeraar ontvangen gelden; andere inkomsten Doel en stijl beleggingsbeleid Teneinde de beoogde pensioenuitkeringen op korte en lange termijn veilig te stellen wenst het bestuur de toevertrouwde middelen op een verantwoorde en solide wijze te beleggen. Centrale doelstelling is om het risico dat niet aan de verplichtingen kan worden voldaan (risico op onderdekking) en het risico op reservetekort te beheersen. Het pensioenfonds voert een actieve beleggingsstijl. Dit wil zeggen dat zal worden getracht op basis van marktvisie een hoger rendement te behalen dan de benchmark. Dit zal gebeuren binnen de in dit plan vastgestelde restricties Organisatie beleggingen Het bestuur bepaalt in overleg met externe adviseurs welke financiële risico s acceptabel zijn. Zij kijkt daarbij naar de ALM, regelgeving en algemene uitgangspunten. Het bestuur van het pensioenfonds is verantwoordelijk voor het strategische beleggingsbeleid. Onder het strategische beleggingsbeleid wordt verstaan de vaststelling van het doel en de stijl van het beleggingsbeleid, de strategische allocatie en bandbreedtes, de benchmarks en de definitieve keuze van de vermogensbeheerder(s). Tijdens de bestuursvergaderingen wordt verslag gedaan van de beleggingscommissie vergaderingen. Tevens worden adviezen van de beleggingscommissie beoordeeld.. De beleggingscommissie heeft een voorbereidende en adviserende rol inzake het strategische beleggingsbeleid richting het bestuur. Daarnaast is de beleggingscommissie verantwoordelijk voor de nadere invulling alsmede de uitvoering van het strategische beleggingsbeleid. Hieronder moet onder andere worden verstaan het vaststellen van de specifieke richtlijnen voor de deelportefeuilles, het opstellen van de mandaten voor de vermogensbeheerder(s), het toetsen en evalueren van het gevoerde en te voeren beleid van de vermogensbeheerder(s), het onderhouden van contacten met adviseurs en het bijhouden van beleggingstechnische kennis. De beleggingscommissie vergadert minimaal vier keer per jaar. De vermogensbeheerder is verantwoordelijk voor het tactische en operationele beleggingsbeleid, alsmede verantwoordelijk voor het verzamelen, administreren en rapporteren over de beleggingen aan bestuur en beleggingscommissie Vermogensbeheerstructuur Het bestuur heeft Syntrus Achmea Vermogensbeheer (SAVB) aangesteld als externe adviseur en vermogensbeheerder. SAVB zal in haar rol als Financieel Pensioenmanagement adviseur

24 21 het bestuur strategisch adviseren. Daarnaast zal de portefeuille ingevuld worden met mandaten die door SAVB beheerd worden en externe mandaten Strategische allocatie Het bestuur heeft in 2010 de volgende strategische portefeuille vastgesteld, op basis van de in 2006 vastgestelde ALM-portefeuille 1 : ALM-portefeuille strategische portefeuille Aandelen Europa 11.0% Aandelen Verenigde Staten 5.0% Aandelen Opkomende Markten 2.0% Aandelen Japan 1.0% Totaal Aandelen 26.0% 19.0% Staatsobligaties euro 29.4% Niet-Staatsobligaties euro 24.6% High Yield 5.0% Indexleningen 5.0% Opkomende Markten 2.0% Totaal Obligaties 66.5% 66.0% Direct Vastgoed Nederland 7.5% Totaal Vastgoed 7.5% 7.5% Infrastructuur 2.5% Private Equity 2.5% Grondstoffen 2.0% Totaal Alternatieve Beleggingen 7.0% Liquiditeiten 0.5% Totaal Liquiditeiten 0.5% Totaal portefeuille 100.0% 100.0% Op basis van de bovenstaande strategische portefeuille heeft het bestuur de volgende normportefeuille 2012 vastgesteld: 1 In 2009/2010 is een ALM studie uitgevoerd, echter voor de daaruit voortvloeiende ALM-portefeuille (uitbreiding van het strategische gewicht in aandelen) werd geen toestemming verleend door DNB, omdat het pensioenfonds zich in een herstelfase bevindt.

25 22 Normportefeuille huidig nieuw midden min max Aandelen Europa 11.5% 11.5% 6.5% 16.5% Aandelen Verenigde Staten 5.0% 5.0% 0.0% 10.0% Aandelen Opkomende Markten 2.0% 2.0% 0.0% 7.0% Aandelen Japan 1.0% 1.0% 0.0% 6.0% Totaal 19.5% 19.5% 14.5% 24.5% Staatsobligaties euro 29.4% 29.4% 24.4% 34.4% Niet-Staatsobligaties euro 24.6% 24.6% 19.6% 29.6% Indexleningen 5.0% 5.0% 0.0% 10.0% High Yield 5.0% 5.0% 0.0% 10.0% Obligaties Opkomende Markten 2.0% 2.0% 0.0% 7.0% Totaal 66.0% 66.0% 61.0% 71.0% Direct Vastgoed 6.0% 6.0% 1.0% 11.0% Indirect Vastgoed 1.5% 1.5% 0.0% 6.5% Totaal 7.5% 7.5% 2.5% 12.5% Infrastructuur 2.5% 2.5% 0.0% 5.5% Grondstoffen 2.0% 2.0% 0.0% 5.0% Overig 1.5% 1.5% 0.0% 4.5% Private Equity 0.5% 0.5% 0.0% 3.5% Totaal 6.5% 6.5% 3.5% 9.5% Liquiditeiten 0.5% 0.5% 0.0% 5.5% Totaal 0.5% 0.5% 0.0% 5.5% Totaal portefeuille 100.0% 100.0% Gedurende het jaar zijn de bandbreedtes rondom de beleggingscategorieën symmetrisch, waarbij geen negatieve gewichten zijn toegestaan. In verband met een lage liquiditeit in de beleggingscategorieën Infrastructuur, Private equity en overige alternatieve beleggingscategorieën kunnen deze categorieën op de korte termijn onderen/of overwegingen vertonen. Deze worden bij de liquide beleggingscategorieën gecompenseerd (zie hieronder). Compensatieregels voor illiquide beleggingen Ten behoeve van efficiënte aansturing van de portefeuille en zuivere performancemeting zullen de benchmarkgewichten voor de illiquide assets maandelijks gelijk worden gesteld aan de portefeuillegewichten: - Direct vastgoed - Infrastructuur - Private Equity Indien het verschil tussen portefeuillegewicht en benchmarkgewicht groter is dan 0,50% zal dit verschil gecompenseerd worden volgens de compensatieregels: - een waardeverandering en/of (des)investering Alternatieve beleggingen (ex commodities) wordt gecompenseerd door een aanpassing in het gewicht van Aandelen Europa, - Direct Vastgoed 50% Aandelen Europa en 50% Niet-Staatsobligatie euro