Een tijd dat Nederland wereldkampioen volksgezondheid was. In de jaren 30 en 50 had Nederland de hoogste levensverwachting ter wereld

Transcriptie

1 JOHAN MACKENBACH Een tijd dat Nederland wereldkampioen volksgezondheid was In de jaren 30 en 50 had Nederland de hoogste levensverwachting ter wereld Door de lage zuigelingensterfte en de successen van de sociale hygiëne STILLE SUCCESSEN VAN DE PUBLIEKE GEZONDHEIDSZORG NL VROUWEN NL MANNEN Oeppen & Vaupel, 2002 Ook gezonde levensverwachting in Europese middenmoot Leeftijd waarop eerste chronische ziekte: vrouwen 42, mannen 48 jaar Aantal jaren met lichamelijke beperkingen: vrouwen 12 jaar, mannen 7 jaar CIA,

2 Waardoor zijn we afgezakt? Het falen van de publieke gezondheidszorg Nieuwe waterleidingen, nieuwe rioleringen Gezondheidsschade door roken groter dan elders leidt o.m. tot meer ziekte en sterfte op gevorderde leeftijd Kwaliteitsproblemen in de gezondheidszorg groter dan elders leidt o.m. tot hogere sterfte rond de geboorte RIVM, 2008 Richardus et al PERINATALE STERFTETRENDS Problemen zonder eigenaar: COMMISSIE niemand stelt zich verantwoordelijk voor de volksgezondheid Veel te trage reactie van de publieke gezondheidszorg: AFBUIGING een leger dat is voorbereid op de vorige oorlog 2

3 MINISTERS VAN GEZONDHEIDSZORG Gezondheidsdoelen stellen Koers uitzetten langs determinanten Monitoren en tijdig bijsturen Historische successen van publieke hygiene, sociale hygiene, Gestold in programma s die prioriteiten van verleden weerspiegelen Modernisering van instellingen komt pas sinds kort op gang, van beroepen nog niet NA 100 JAAR UIT DE BOSSEN NA 100 JAAR LANDELIJK DEKKEND De Bekker e.a., 2006; Mackenbach,

4 Waterleiding en riolering als icoon Het paradigma van de publieke hygiene Gaan deze klassieke oplossingen ook op voor moderne problemen? SGRC, januari 2007 Lezers van de British Medical Journal kiezen riolering en drinkwaterleiding als de grootste medische doorbraak sinds Riolering/drinkwaterleiding (16%) 2. Antibiotica (15%) 3. Anesthesie (14%) 4. Vaccinaties (12%) 5. Ontdekking van DNA ( 9%) Cholera in Parijs, 1840 John Snow en de Broad Street pomp, Londen

5 Invoering drinkwaterleiding: 1854 Amsterdam 1874 Rotterdam 1874 Den Haag 1900: 40% bevolking Nederland Tussen 1870 en 1970 daalde de sterfte in Nederland met 75% Daarvan komt een zesde door daling van diarrheeziekten Verschillen tussen arm en rijk verdwenen als sneeuw voor de zon Uit derde wereld overigens ook bewijs voor effecten sanitatie en water Voor preventie is niet altijd inzicht in directe oorzaken van ziekte nodig Passieve bescherming is vaak effectiever dan actieve gedragsverandering Met universele maatregelen voorkom je gezondheidsverschillen ONGELOOFLIJK MAAR WAAR Mackenbach, 2010 Mackenbach,

6 Huidige gezondheidsproblemen lijken vooral met gedragsfactoren samen te hangen Maar dat was in de 19 de eeuw ook zo, toch is toen niet volstaan met voorlichting over koken van drinkwater vóór gebruik Verkeersveiligheid Transvetzuren Sterfte aan wegverkeersongevallen Lichaamsbeweging en overgewicht? Verdere afname verkeerssterfte door 3000 rotondes, km 30 km/u-zones, km 60 km/u zones, Transvetzuren: - toegevoegd aan margarine, baken braadvet, koek en gebak, frituur -verhoogt serumcholesterol en daarmee risico hartvaatziekten 6

7 Op initiatief voedingsindustrie is toevoeging verminderd aan margarines, bak- en braadvet De epidemie van overgewicht Inname transvetzuur verminderd van 4,8 naar 1,6 energie% (!!) Daling serumcholesterol van de hele bevolking, incl. lager opgeleiden Hierdoor daling sterfte aan hart-en vaatziekten met honderden per jaar Dik zijn is normaal gevolg van abnormale omgeving Noodzaak van lichaamsbeweging is sterk afgenomen Aanbod van calorierijk voedsel is sterk toegenomen Breng noodzaak van lichaamsbeweging terug Maak vrijwillige lichaamsbeweging aantrekkelijker dan stil zitten Breng aanbod van calorierijke voedingsmiddelen terug Maak beperking van voedselinname aantrekkelijker dan veel eten Schaf roltrappen af Gebruik van lift alleen tegen betaling Plaats printers verdieping hoger Geen parkeerplaatsen bij woningen Beperk verkooppunten voedsel Accijns op frisdrank Gemaksvoedsel kleinere porties. Nieuwe waterleidingen Naast actieve gedragsverandering is meer passieve bescherming nodig 7

8 Wat IJsland, Zweden en Zwitserland kunnen, kunnen wij ook Sterkere publieke gezondheidszorg nodig, inclusief Minister van Gezondheid Nieuwe waterleidingen nodig: klassieke oplossingen nog steeds geldig STELLING 1. DAT WE GEEN WERELDKAMPIOEN VOLKSGEZONDHEID MEER ZIJN, IS DE SCHULD VAN DE PUBLIEKE GEZONDHEIDSZORG. STELLING 2. OM WEER WERELDKAMPIOEN VOLKSGEZONDHEID TE WORDEN, IS EEN HERVORMING VAN DE PUBLIEKE GEZONDHEIDSZORG NODIG. 8