Naar een duurzaam beheer van het veenweidegebied. Piet-Jan Westendorp Aquatisch ecoloog Witteveen+Bos

Transcriptie

1 Naar een duurzaam beheer van het veenweidegebied Piet-Jan Westendorp Aquatisch ecoloog Witteveen+Bos

2 Inleiding Is een duurzaam beheer mogelijk? Nederland veenland Huidige toestand veenweidegebied Streefbeeld en beleid Onderzoek Maatregelen en monitoring Enkele resultaten Veenvorming Ruimte voor vragen en opmerkingen

3 Is een duurzaam beheer van het veenweidegebied mogelijk? Een duurzamer beheer is mogelijk, maar vergt de nodige inspanning Een werkelijk duurzaam beheer betekent eigenlijk 100% inzetten op veenvorming

4 Nederland veenland Niets dan moeras en bos Laag- en Hoogveen Zout, brak en zoet Brandstof Boeren

5 Nederland veenland Ieder water is gedoemd te verlanden Verlanding is veenvorming Tegengaan betekent eindeloos baggeren of wachten op een natuurramp Maar let wel er zijn 2 soorten bagger Productie van organische stof (b.v. uitgraven van petgaten) Afbraakproduct (veenbagger)

6 Nederland veenland J.H. Swildens (1781) Vaderlandsch A-B boek voor de Nederlandsche jeugd 228 jaar geleden wisten ze al veel! Turf is vaderlandsche brand; stook toch niet te veel. Van den grond waarop gy woont is de Turf een deel. 't Is mede zeker, dat noch de hooge, noch de laage Veenen wederom aangroeijen, of ten minsten is die aangroei van geen belang.

7 Huidige toestand (brakke) veenweidegebieden Ilperveld en Wormer- en Jisperveld Achteruitgang natuurwaarden Verslechtering waterkwaliteit Veenafbraak Daarnaast ook nog vervuiling (stortplaatsen)

8 Streefbeeld en beleid Steeds meer aandacht voor natuur en milieu, klimaatverandering en duurzaamheid Europees en nationaal beleid Natura2000 behoud en herstel van beschermde leefgebieden en soorten van helder en plantenrijk water in het veenweidegebied KRW alle wateren in 2015 in goede ecologische toestand Saneren stortplaatsen

9 Onderzoek Hoe werkt het systeem en wat zijn de stuurknoppen? Water en veen = 1 systeem, dus integrale benadering - aspect waterkwaliteit - aspect veenafbraak Effecten van maatregelen toetsen Monitoring Allemaal in dienst van beheer

10 Onderzoek Belangrijke processen - 1. Alternatieve stabiele toestanden (water) - 2. Veenafbraak en baggervorming (veenland en waterbodem)

11 Onderzoek Alternatieve stabiele toestanden Troebel en algenrijk Helder en plantenrijk -Hoogproductief -Troebel -Veel algen, weinig planten -Veel vis (karper, brasem) -Veel baggervorming -Matig productief -Helder -Veel planten, weinig algen -Minder vis (snoek, zeelt) -Ook bagger, maar minder

12 Onderzoek Alternatieve stabiele toestanden Nutrientenbelasting (vooral P,N) Hysterese-effect: weerstand tegen verandering Nutrienten zorgen voor omslag Voedselweb stabiliseert De terugweg kost meer inspanning dan de heenweg Stabiel helder Instabiel Helder of troebel Stabiel troebel

13 Onderzoek Alternatieve stabiele toestanden Belangrijke oorzaak hoge belasting: boezemwater (50%), levert niet alleen fosfaat maar jaagt ook de veenafbraak aan... Fosfaatbelasting Ilperveld en Wormer- en Jisperveld Externe belasting Inlaatwater Kwel Bemesting Vogels Interne belasting bodem

14 Veenafbraak Principe afbraak veen (organische stof) Bacterien en Schimmels Organische stof Elektronenacceptor Afbraakprodukten Bacterien en Schimmels Veen Zuurstof, sulfaat of nitraat of etc Bagger + nutrienten Veenvorming Verschillende remmende factoren Zuur, zout etc.

15 Veenafbraak It s all about chemistry SO4 H2S PO4 2 CH2O(N, S, P) + SO4 HS- + HCO3- + CO2 + H2O + N,S,P Cl- Brakke venen > 3000 mg/l S2- + FePO4 FeS(2) + PO4

16 Veenafbraak De veentompoes Recent onderzoek sterke aanwijzingen hypothese Verschillende anekdotische voorbeelden Nu gericht onderzoek Wormer- en Jisperveld Boezemwater Bemesting NH4+ NO3- N2 Bagger Anaerobe afbraak van veen NH4+ P HCO3- Sloot Weiland

17 Samenvatting problematiek veenweidegebied Water Troebel water met veel bagger door hard en sulfaatrijk inlaatwater Percelen Veenafbraak door ontwatering, bemesting en bekalking De veenweide-spagaat Brak zoet Veenopbouw - veenafbraak Veenmoeras veenweide Natuur andere functies

18 Maatregelen Drie type maatregelen: Isoleren Afkoppelen boezem Afdekken bodem Peilfluctuatie Verbrakken Visstandbeheer Tijdelijk droogzetten

19 Maatregelen Proefvakken Wormer- en Jisperveld Laboratoriumopstelling Watersnipvak 9 Helder en plantenrijk

20 Maatregelen Monitoring is noodzakelijk o.a. slibdikte water- en bodemchemie flora en fauna

21 Enkele resultaten Watersnipvakken (vak 9) - Na isolatie, baggeren en visstandbeheer - helder en plantenrijk - Verbrakkingsexperiment - minder afbraak bij mg/l Cl Doorstroom experiment WJ-veld - uit bagger veel nalevering fosfaat - regenwater positief effect - verbrakken nog positiever (zoutrem) Maatregelen op korte termijn effectief - blijven herhalen - afbraak gaat in laag tempo door

22 Is een duurzaam beheer van het veenweidegebied mogelijk? Veenweidebeheer is veenafbraak Met maatregelen kan proces afgeremd worden Baggeren, visstandbeheer en isolatie of verbrakken Verschillende initiatieven om veenvorming te stimuleren En baggeren? De noodzaak om te baggeren blijft zolang we water willen behouden

23 Veenvorming? Veenvorming, willen we dat? Veenvorming betekent een ander landgebruik en waterbeheer Geen ontwatering, bekalking en bemesting Wonen, werken en recreatie in het moeras? Koolstofvastlegging landstijging

24 Piet-Jan Westendorp