13 j a a r H e r s t e l p l a n N a a r d e r m e e r

Transcriptie

1 13 j a a r H e r s t e l p l a n N a a r d e r m e e r

2 M E E R M E E R 13 j a a r H e r s t e l p l a n N a a r d e r m e e r

3 Het Naardermeer: 100 jaar oud en daarmee het eerste erkende natuurgebied van Nederland. In dit moerasgebied wisselen grote plassen, rechte vaarten, riet- en hooilanden en moerasbos elkaar af. Een gebied met hoge nationale en internationale natuurwaarden, maar ook een gebied dat ingeklemd wordt door bebouwing, wegen, hoogspanningsleidingen en spoorlijnen. Jaarlijks komen duizenden mensen het Naardermeer bekijken, te voet, op de fiets of vanuit de excursieboot. En het ziet er prachtig uit. Dat is anders geweest: eind jaren zeventig van de vorige eeuw waren de waterkwaliteit en bijbehorende Veertigmorgen natuurwaarden enorm achteruitgegaan. Gelukkig werd dit signaal onderkend en zijn in de jaren tachtig de eerste stappen gezet om de natuur te herstellen. Een brede aanpak Al snel was duidelijk dat meer maatregelen en een gezamenlijke inzet van betrokken partijen nodig waren om de achteruitgang van de natuurwaarden om te buigen. Op initiatief van de Provincie Noord-Holland, Vereniging Natuurmonumenten en het Hoogheemraadschap Amstel, Gooi en Vecht is in 12 een grootscheeps herstelplan van start gegaan. Maar liefst twaalf organisaties tekenden een convenant waarin de maatregelen en de verdeling van taken en financiën nauwkeurig zijn vastgelegd. De koers is bepaald Om doelgericht aan de slag te kunnen, zijn in het herstelplan streefbeelden van het Naardermeer voor de korte (0) en de lange (0) termijn beschreven. Dit laatste is ver weg, maar herstel van de natuur heeft nu eenmaal tijd nodig. Voor het streefbeeld is de toestand van het Naardermeer omstreeks de jaren dertig van de vorige eeuw als referentie genomen. Het streefbeeld gaat uit van een compleet ecosysteem. De kwel vanuit het Gooi voorziet het Naardermeer geheel van water. Het water is helder met doorzicht tot op de bodem. Er komen uitgestrekte kranswiervelden voor en een gevarieerde visstand. Het kenmerkende proces van verlanding vindt plaats waardoor de verschillende verlandingsstadia, van open water met krabbenscheer tot veenbos, in het gebied aanwezig zijn. Behalve aalscholvers en purperreigers zijn er ook weer lepelaars, roerdompen en zilverreigers. En het herstel zou helemaal compleet zijn met de terugkeer van de visarend en de otter. Werk in uit voering Het Herstelplan Naardermeer omvat veertien herstelmaatregelen. De belangrijkste hiervan zijn: - Halveren van de drinkwateronttrekking in het Gooi - Bevorderen van infiltratie van regenwater in het Gooi - Peil verhogen in omliggende polders - Aanwijzen en saneren Bodembeschermingsgebieden - Baggeren van de waterbodem - Maaibeheer van riet- en hooiland - Cyclisch beheer, terugzetten verlanding - Begrenzen en verwerven nieuwe natuur - Verantwoord uitvoeren planologische ontwikkelingen - Inrichten ecologische verbindingszones 13 jaar Herstelplan Naardermeer

4 Dertien jaar later Om een vinger aan de pols te houden is afgesproken dat de uitvoering van de maatregelen en de ontwikkeling van de natuurwaarden nauwkeurig vastgelegd worden. In 1 is een tussenbalans opgemaakt van de eerste vijf jaar van het herstelplan. In 06 is het boek Meer Meer verschenen, met de resultaten van dertien jaar Herstelplan Naardermeer. Maatregelen Van de veertien herstelmaatregelen zijn inmiddels tien maatregelen volledig uitgevoerd. Voor de overige vier zijn al wel plannen opgesteld. En de uitvoering hiervan staat voor de komende jaren gepland. Het gaat om: - bevorderen van infiltratie van regenwater in bestaande wijken in het Gooi; - verwerven of pachtvrij maken van ha nieuwe natuur rondom het gebied, gevolgd door verhogen van het waterpeil; - uitvoeren van een drietal bodemsaneringsprojecten in de omgeving; - aanleggen van ecologische verbindingen met het Gooimeer en de Ankeveense Plassen. Water De ondergrondse wegzijging van water uit het meer is groter dan voorheen werd aangenomen. Ook blijkt de verhoging van het waterpeil in de omliggende polders minder invloed te hebben op de vermindering van deze wegzijging. Zelfs als de Horstermeer (een diepliggende polder in het Vechtplassengebied) onder water gezet zou worden, is dat onvoldoende om het water in het Naardermeer op peil te houden. Veel water stroomt weg naar het landbouwgebied tussen het Naardermeer en de Vecht. De wateraanvoer vanuit de Gooise Heuvelrug is weliswaar vergroot maar minder dan verwacht. Het inlaten en zuiveren van water uit de Vecht blijft ook in de toekomst noodzakelijk. Op dit punt is het streefbeeld niet realistisch. Het baggeren en zuiveren van het inlaatwater zijn erg succesvol. Het water is weer helder met overal doorzicht tot op de bodem. Natuur in het water De plassen van het Naardermeer zijn bijzonder rijk aan soorten. Er komen honderden soorten kiezelwieren, fytoplankton en macrofauna voor. De soorten die kenmerkend zijn voor zeer schoon water nemen in aantal en in verspreiding toe. De waterplantenvegetatie is gevarieerd met uitgebreide kranswiervelden, verschillende soorten fonteinkruiden en soorten als groot nimfkruid en krabbenscheer.

5 Defosfateringsinstallatie Naardermeer Peilverhoging Hilversumse Bovenmeent 13 jaar Herstelplan Naardermeer

6 AMOEBE van 18 het ecosysteem Naardermeer voor de 7uitgangssituatie van het Herstelplan 17 (12) en de huidige situatie (0). 8 De rand van de blauwe cirkel geeft het (korte termijn) streefbeeld aan van Afwijkingen van een parameter naar binnen of naar buiten geven aan 1 10 dat de streefwaarde hiervoor 1 nog niet bereikt 11 is Streefbeeld Streefbeeld Streefbeeld Suppletiebehoefte Streefbeeld1 Trilveen 2 Doorzicht BB 3 Chlorophyl a BB Hoogveen 16 2 Bloemrijk hooiland P-totaal BB Wintermaaibeheer 21 Doorzicht GM 18 Krabbenscheer 6 Chlorophyl a GM 1 Trilveen 7 P-totaal GM 1 8 Sulfaat GM 18 Chloride GM Waterbodem Klasse 1 11 Watervegetatie 16 GM 12 Watervegetatie 1 overig 1 13 Oevervegetatie/drijftillen13 Moerasvogels 6 21 Rietlandvogels 7 22 Overige fauna 8 23 Ecologische infrastructuur BB = Bovenste 10 Blik 11 12GM = Groote Meer

7 Natuur boven water Door het plaggen van hooi- en rietlanden gaat het goed met bijzondere plantensoorten als ronde zegge, vleeskleurige orchis en moeraskartelblad. De moerasbossen van het Naardermeer behoren tot de oudste en mooiste van Nederland. Met de moerasvogels gaat het, op een enkele uitzondering na, goed. Bedreigde soorten als waterspitsmuis, heikikker, ringslang en bijzondere libellen komen nog steeds in het gebied voor. Slechter gaat het met het waterriet, waardoor broedplaatsen van onder andere grote en kleine karekiet en purperreiger dreigen te verdwijnen. In het natuurontwikkelingsgebied rondom het Naardermeer doen de moerasvogels het heel goed. De aantallen en soorten zijn hier verrassend talrijk en zelfs bijzondere soorten als kleinst waterhoen en roodborsttapuit zijn er gaan broeden. Recreatie Met de uitbreiding van het Naardermeer zijn ook de recreatiemogelijkheden vergroot. Er zijn wandelpaden en verschillende observatie- en informatiepunten aangelegd. Zo kan een toenemend aantal bezoekers genieten van de schoonheid van de natuur. Het samenwerkingsverband Herstel Naardermeer Waternet (Hoogheemraadschap Amstel, Gooi en Vecht) Provincie Noord-Holland Vereniging Natuurmonumenten Gemeente Bussum Gemeente Hilversum Gemeente Muiden Gemeente Naarden Gemeente Weesp Gewest Gooi en Vechtstreek Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit Ministerie van Verkeer en Waterstaat (Rijkswaterstaat) Nederlandse Spoorwegen Meer Meer Dertien jaar Herstelplan Naardermeer heeft gezorgd voor een groter en robuuster Naardermeer, met water van zeer goede kwaliteit en met een enorme soortenrijkdom aan planten en dieren. Het streefbeeld voor 0 is grotendeels gehaald, met uitzondering van de sterke vermindering van de hoeveelheid inlaatwater, wat niet realistisch blijkt. Het Naardermeer is zelfs al een eind op weg naar het streefbeeld van 0. De ontwikkeling van jonge verlandingsstadia uit open water heeft meer tijd nodig. Ook de doorwerking van de grotere hoeveelheid kwel op de hieraan gebonden flora en fauna is momenteel nog niet zichtbaar. Doelsoorten als kwak, lepelaar, grote zilverreiger en visarend komen het gebied zo nu en dan al bezoeken, dus een broedgeval zit er in toekomst misschien ook wel in. Het gaat de goede kant op met het Naardermeer, maar het kan altijd beter en de bedreigingen liggen op de loer, dus ook voor de toekomst geldt: inzet voor het behoud en verdere ontwikkeling van het Naardermeer blijft nodig. Paringswiel van het lantaarntje Colofon Tekst: Natuurmonumenten: Annemiek Boosten en Ines van Hees Foto s: W. Kolvoort, G. Lemmen, KINA/H.J. Roersma, KINA/B. Klazenga Vormgeving: WAT anders, Annette de Brueijs, Harlingen Drukwerk: Flevodruk Harlingen BV Deze brochure geeft een beknopte samenvatting van het boek Meer Meer, 13 jaar herstelplan Naardermeer. Van dit boek is een beperkte hoeveelheid gedrukt. Het is te bestellen bij de beheereenheid Naardermeer: 13 jaar Herstelplan Naardermeer

8 Iedereen weet, waar het ligt en de meeste Nederlanders sporen wel een- of meermalen er door, want de drukste spoorbaan van het land kruist het in zijn geheele breedte. En wie er wat voor over heeft, om het eens op zijn gemak te bekijken, kan dat ook gemakkelijk gedaan krijgen, daarvoor hoef je maar lid te worden van de Vereeniging, wier eigendom het is. Bovendien, al onze andere plassen en meren worden mettertijd wel gedempt of drooggemalen, maar het Naardermeer is bestemd, om in lengte van dagen nat te blijven. Mei, 112 Jac. P. Thijsse.