Opties van Call tot Put Harry Klip OptieAcademy

Transcriptie

1 Opties van Call tot Put Harry Klip OptieAcademy Copyrght OptieAcademy

2 Inhoud 1. Inleiding 2. Hoe verdienen met aandelen 3. Beleggen of speculeren 4. Wat zijn opties? 5. Call en Put 6. Historie van opties 7. Europese versus Amerikaanse stijl 8. Van open outcry naar schermhandel 9. Optiehandel vak op zich 10. Handelsplan 11. Hefboom werking van opties 12. Visie juist en toch verliezen 13. Kansberekening 14. AEX index 15. Kopen van call en put opties 16. Het aandeel stijgt 17. Het aandeel blijft gelijk 18. Het aandeel daalt 19. Put optie 20. Verkopen (schrijven) van een call optie 21. Verkopen (schrijven) van een put optie 22. Straddle 23. Strangle 24. Bull spread 25. Bear spread 26. Aandelen met geschreven call 27. Handelsfilosofie 28. Conclusie 1

3 Hoofdstuk 1 Inleiding In dit e-book wil ik u meenemen in de fascinerende wereld van opties. Opties worden zowel bejubeld als bevreesd. Bijna iedereen heeft er wel een mening over, maar weinig mensen weten precies de ins en outs er van. OptieAcademy probeert u over de vrees voor opties heen te helpen, want opties zijn een fantastisch financieel product waar iedere belegger, mits voldoende onderlegd, wat aan heeft. Ik zal u de historie uiteenzetten, welke marktspelers er zijn, welke opties er zijn, enkele strategieën behandelen en hoe u deze kunt toepassen in uw beleggingsportefeuille. Zelf ben ik begonnen met de handel in opties al 1985 toen ik Bedrijfseconomie studeerde aan de HES. Mijn eerste optie was een calloptie op Akzo, hetzelfde aandeel waarin ik als professionele optiehandelaar in de jaren 90 gehandeld heb. Afhankelijk van de (positieve of negatieve) positie werd dit aandeel Pakzo of Zakzo genoemd. Mijn mooiste tijd was rond 2000 toen ik ging handelen in internetaandelen als UPC en KPNQwest, de zogenaamde Kippen. Aangezien mijn naam Harry Klip is, werden daar al snel woordgrappen over gemaakt. Het handelssymbool was KQIP en regelmatig werd de Q veranderd in een L. Gelukkig ben ik nooit opgepakt vanwege voorkennis in mijn eigen fonds. 2

4 Ik ben begonnen als een zelfstandige trader ( local ) in futures in samenwerking met MeesPierson, maar besloot al snel dat de handel in opties nog fascinerender was. Vervolgens ben ik voor andere bedrijven gaan werken om uiteindelijk mijn eigen derivatenbedrijf te starten. Door de jaren heen heb ik veel meegemaakt van zomerrallies, internethausse, Aziëcrisis in 1998 tot de internetcrash in Daarnaast ook overnames en verandering van open outcry naar schermhandel. Hoe verdienen met aandelen Een aandeel vertegenwoordigt een deel van het eigendom van een onderneming. Dit eigendomspapier kan normaliter op twee manieren geld opleveren, via: 1. Dividend 2. Koerswinst Ad 1) Dividend klinkt goed, maar is eigenlijk een uitkering aan de aandeelhouders, die betaald wordt door het bedrijf. Dit dividend gaat ten koste van de cash en daardoor is het bedrijf dus minder waard! Historisch 3

5 gezien komt 70% van het rendement op Europese aandelen uit het dividend (zie grafiek, bron: MSCI). Ad 2) De tweede manier om geld met aandelen te verdienen is door middel van koerswinst. Misschien kent u al de Efficiënte Markt Theorie. Die theorie gaat er vanuit dat alle gegevens al bekend zijn en in de huidige beurskoers verwerkt zijn. Als er nieuws bekend wordt gemaakt, zullen alle factoren in de markt hun verwachtingen aanpassen, zodat de markt als geheel altijd gelijk zal hebben volgens de hypothese. Veel analisten geloven hierin, maar de rijkste belegger ter wereld, Warren Buffett, heeft het ongelijk ervan bewezen door jarenlang meer dan 20% gemiddeld aan rendement te behalen. Dat is geen geluk meer te noemen! In crisistijden wordt meer het accent op dividend gelegd, terwijl dat bij koerswinst niet het geval is. Zelfs Buffett weet niet wanneer aandelen stijgen. De praktijk is dat koersen bewegen in lange perioden van relatieve rust die worden opgevolgd door korte periodes van extreme koerswinsten. Wij vinden als verklaring voor koerswinsten dat de markt bepaalde aandelen sexy gaat vinden, waarna steeds opnieuw een gek gevonden wordt die bereid is om meer te betalen voor hetzelfde aandeel. De kunst is om vroeg in deze hype te stappen, maar nog belangrijker, om er ook op tijd weer uit te zijn. Er is immers wel een onderliggende waarde wat de waarde van het 4

6 bedrijf nu bepaalt in relatie tot de verdisconteerde verwachte toekomstige winsten. Beleggen of speculeren Op feestjes horen we vaak verhalen over het feit dat beleggen net een casino is. Helaas klopt dat voor veel particuliere beleggers, want die doen vaak geen gedegen onderzoek, maar speculeren en hopen dan op geluk. Dat is in dit geval net als in een casino. Dat 90% van de particuliere beleggers geld verliest, volgens een voor Alex verricht onderzoek van de Universiteit van Maastricht, is dan ook geen verrassing. Als professioneel handelaar heb ik ervaren dat mensen een andere visie hebben op wat handelen in opties nu eigenlijk is. Dat is puur speculeren, vindt men. Dit kan zo zijn als u weinig research doet en veel risico neemt. Bedenk: Als u 1000 hebt en met een speculatie 50% verliest, dan heeft u nog maar 500 over. U moet vervolgens 100% rendement maken om weer op het beginniveau te komen. Dat is mede de reden dat veel beleggers structureel verliezen. Ze maken procentueel dezelfde winsten en verliezen en rennen dus in waarde achteruit. Deze vorm van speculeren wordt vaak via derivaten gedaan. Derivaten zijn afgeleide producten. Opties, Turbo s, Speeders, Sprinters, Futures zijn allemaal afgeleide producten van bijvoorbeeld aandelen. In deze handleiding gaan we het hebben over opties, de meest gebruikte manier om te handelen in derivaten, naast Futures. Ik hoop dat u na lezen van dit ebook tot de conclusie komt dat beleggen in opties voor iedere belegger geschikt is en eigenlijk onmisbaar: bijvoorbeeld om uw portefeuille af te dekken of om extra rendement te genereren. Hoofdstuk 2 Wat zijn opties? Opties zijn afgeleide producten. De prijs van een optie wordt gebaseerd op die van een onderliggende waarde. Dit kan een aandeel zijn, maar ook een index (AEX, Dow Jones, S&P500), valuta (euro/dollar), rente of commodities (goud en olie) zijn. 5

7 De laatste jaren zijn de mogelijkheden enorm toegenomen van alle producten waarop opties verhandeld worden. Ook zijn er meer opties gekomen op een onderliggende waarde door dag-, week-, maand- en jaarsopties. Een optie is een recht om tegen een vooraf bepaalde prijs binnen een afgesproken periode een bepaalde onderliggende waarde te (ver)kopen. Denk bijvoorbeeld aan het kopen van een huis. Wie een koopoptie neemt op een huis, heeft dat huis in feite nog niet gekocht, maar heeft de mogelijkheid (het recht) om binnen een bepaalde periode het huis te kopen. In de financiële markten wordt voor een optie een bedrag betaald aan degene die het recht verleent (dat is de optiepremie). Zonder verkoper kan er niet gekocht worden, dus er zijn altijd 2 partijen met een tegengestelde visie. De winst is dus ook het verlies van een ander, we noemen dit een zero sum game. Toch kunnen zowel de koper en de verkoper beide per saldo geld verdienen als de optie verkoper aandelen als dekking erop aanhoudt. 6

8 Call en Put Er zijn twee soorten opties, te weten: calls en puts. Call: een call is een recht om een onderliggende waarde te kopen tegen een bepaalde prijs, binnen een bepaalde termijn. Put: een put is een recht om een onderliggende waarde te verkopen tegen een bepaalde prijs, binnen een bepaalde termijn. Koop Verkoop Call Recht tot koop Plicht tot verkoop Put Recht tot verkoop Plicht tot koop Opties kunnen derhalve worden gekocht (long) en geschreven (short). In totaal zijn er dus vier mogelijkheden. Het is belangrijk om goed het verschil te beseffen tussen een recht en een plicht. Als je een recht hebt, kun je dit uitoefenen. Als je een plicht hebt, zit je in een afhankelijke positie en moet je wachten totdat de tegenpartij zijn recht uitoefent. Om het recht op de onderliggende waarde te verwerven betaalt de koper een premie aan de verkoper (schrijver) van de optie. Opties kunnen zowel defensief als offensief worden toegepast, afhankelijk van de doelstelling van een belegger. Een defensieve belegger zal andere opties gebruiken dan een offensieve trader. Juist dat aspect maakt opties een product wat een plaats verdient in elke beleggingsportefeuille. Ook zijn er door de combinatie van opties veel mogelijkheden, die u alleen met opties heeft en niet met aandelen. Enkele van deze strategieën komen later aan bod. Historie van opties De optiebeurs is de markt waar in opties wordt gehandeld. Al in de middeleeuwen werd er gebruik gemaakt van opties om toekomstige oogsten veilig te stellen. In de V.O.C. tijd werden optiecontracten op andere scheepsladingen gebruikt om het eigen transport risico te verkleinen. Het bekendste voorbeeld is de speculatie in opties op tulpenbollen in de 7

9 Gouden Eeuw. De Tulpenmanie wordt door economen gezien als de eerste uitgebreid beschreven bubbel in de geschiedenis. In februari 1637 was een tulpenbol evenveel waard als een grachtenpand! Nederland s werelds oudste effectenbeurs (zie figuur) al vanaf de V.O.C. tijd. De start van de optiehandel begint in Chicago waar in 1973 de Chicago Board Options Exchange (CBOE) werd opgericht. In Nederland kon als eerste in Europa in opties gehandeld worden op de Amsterdamse optiebeurs, sinds Eerst kon er alleen maar in een paar aandelen alleen callopties gehandeld worden. Later is dit gestaag uitgebreid, met puts en werd de duur van opties van 1 maand tot 5 jaar uitgebreid en opties op AEX-index. Momenteel zijn er ook week- en dagopties. Nederland staat hoog aangeschreven in de optiewereld door de introductie van 5 jaars- en dagopties en door internationaal opererende marketmakersbedrijven, zoals Optiver, All options en IMC. Deze bedrijven maken een markt op de optiebeurs. Zij handelen geheel voor eigen rekening en risico en hebben een contract met een clearing, die zorgt voor de uitoefening van contracten, waardoor er geen domino effect kan ontstaan als een marketmakersbedrijf omvalt. Op de top van de markt, omstreeks 2001, waren ongeveer 1000 handelaren actief op de Optiebeurs, maar daar zijn nu nog weinig handelaren van over. Inmiddels is er bij grote handelsbedrijven op iedere handelaar ook een IT-er 8

10 werkzaam. De handel is daarmee zowel fysiek als qua mentaliteit compleet veranderd. Bij de handel in opties is het zelden de bedoeling dat men de aandelen echt koopt of verkoopt en wordt de optie vóór het aflopen (expireren) van de hand gedaan. Het is aan de koper van een optie om te beslissen om deze uit te oefenen (exercisen). De verkoper/schrijver van de optie zit in de afwachtende positie. Europese versus Amerikaanse stijl Bij Europese opties is uitoefening alleen mogelijk op een afgesproken datum (expiratiedatum). Dit zijn bijvoorbeeld opties op een index, zoals de AEX, waar een verrekening plaatsvindt in geld (cash settlement). Bij Amerikaanse opties is uitoefening altijd mogelijk. Het is altijd toegestaan dat de koper zijn optie uitoefent, maar vaak is dat alleen slim voor een dividenduitkering. De houder van de call, krijgt dan voor iedere optie 100 aandelen in portefeuille. 9

11 Een ezelsbruggetje is dat Europese opties éénmalig uitgeoefend kunnen worden en Amerikaanse opties altijd. In het algemeen kun je zeggen dat Amerikaanse opties extra mogelijkheden bieden om een optie vroegtijdig uit te oefenen en hierdoor geeft dit de optie een meerwaarde. Van open outcry naar schermhandel Sinds 2003 is het systeem hoe opties verhandeld worden, gewijzigd van open outcry naar schermhandel. Anders gezegd, de fysieke vloer waar honderden handelaren in opvallende gekleurde jasjes schreeuwend hun prijzen kenbaar maakten is overgegaan naar een computersysteem waar de prijzen via het computerscherm tot stand komen. Voor de particuliere beleggers maakt dit systeemtechnisch gezien weinig verschil. De wijze van handelen bleef voor hun hetzelfde (via internet of telefoon), al werd de spread (verschil tussen bied- en laatprijs) wel kleiner. De particuliere belegger ziet immers niet ziet wie zijn tegenpartij is en hoe de prijs tot stand komt. Voor de professionele optiehandelaren was het verschil echter wel groot, want nu zijn er 2 soorten handelaren. De contractuele marketmaker met verplichtingen naar Euronext en de vrije traders. Die laatste categorie is flink afgenomen. Het is nu meer een spel geworden wie de snelste computer heeft om alle berekeningen voor optieprijzen in milliseconden te maken met de laatste onderliggende waarde. Van 1992 tot en met 2003 heb ik deze vaak hysterische markt meegemaakt. De optiewereld is een wereld op zich en valt niet te vergelijken met een normale baan. Als je er hard schreeuwt is dat juist. Welke baas in een ander bedrijf, uitgezonderd misschien die van The Voice of Holland, zou dat waarderen? Bij het handelen in aandelen zijn er vele mogelijkheden om geld te verdienen. De meeste mensen zullen in het algemeen een aandeel op een 10

12 bepaald moment kopen met de doelstelling deze op een later tijdstip met winst weer te verkopen. In het geval de koers van een aandeel niet stijgt of zelfs daalt, dan wordt er geen winst of zelfs verlies gemaakt op deze transactie. Bij deze strategie is het dus van belang om het juiste instapmoment én net zo belangrijk het juiste uitstapmoment te kiezen. Een foute visie kost geld. Bij opties kan dit anders liggen. Opties waren in eerste instantie bedoeld als instrument om risico's af te dekken. Het interessante aan de handel in opties is echter dat er diverse strategieën mogelijk zijn waarmee geld kan worden verdiend als een aandeel in waarde gelijk blijft of zelfs daalt. Zelfs als je visie op het onderliggende aandeel fout was, kun je toch met opties geld verdienen. Dat kan, omdat de prijs afhankelijk is van vele factoren en prijs niet evenredig (niet lineair) beweegt. Hier gaan we later op in. Optiehandel vak op zich Door opties op een juiste wijze toe te passen kan ook meer rendement gemaakt worden dan met de handel in aandelen. Het handelen in opties met de bedoeling er een consistente winst mee te behalen is echter geen gemakkelijke opgave. Iedereen die denkt snel rijk te kunnen worden komt vaak bedrogen uit. Voordat u gaat beleggen in opties, is het belangrijk dat u eerst leert wat de mogelijkheden zijn, maar nog veel belangrijker, wat de risico's zijn. Er zijn adviesdiensten die beweren dat u niets van opties hoeft te weten, maar dat u gewoon hun aanbevelingen moet volgen. Deze adviesdiensten vergeten er dikwijls bij te zeggen wat de mogelijke verliezen zijn. In normale omstandigheden kan dit goed werken, maar af en toe zijn er onverwachte gebeurtenissen die een grote koerssprong veroorzaken. Als u dan niet vooraf weet wat de risico's zijn, kunt u in enkele uren alles verliezen. Als u echter weet wat de risico's zijn, kunt u zich ertegen indekken. Dit kan echter alleen als u weet wat opties zijn en welke factoren van invloed zijn. De handel in opties is een vak op zich en dient als zodanig beschouwd te worden. Net als in ieder beroep duurt het enige tijd voordat je vertrouwd 11

13 bent met je gereedschap en je de benodigde kennis hebt opgebouwd. Bedenk dat een timmerman ook niet door de theorie zijn vak geleerd heeft. De meerwaarde zit hem in de praktijkervaring. Weten hoe hard en met welke hamer je welke spijker moet slaan en zelfs dan sla je wel eens de plank mis. Met opties wordt (figuurlijk) ook wel eens de plank misgeslagen, omdat de koersbeweging de foute kant opgaat, waardoor je een flink verlies lijdt. Handelsplan Zorg dat je een handelsplan hebt, waardoor je al bij voorbaat hebt nagedacht over een alternatief plan als het gewenste scenario totaal niet uitkomt. Dit heeft te maken met een goed riskmanagement, waardoor je altijd verliezen beperkt. Ga daarom goed voorbereid volgens een uitgewerkt handelsplan te werk, net als je in je eigen vak zou doen. Zo kun je als timmerman stevige handschoenen dragen ter bescherming. Opties kunnen ook dienen als een bescherming. (Zo kun je met putopties je aandelen beschermen). Opties zijn dus een zeer veelzijdig instrument, maar worden niet altijd goed gebruikt door de belegger. OptieAcademy kan u hierbij van dienst zijn en wij bieden hiervoor diverse Masterclasses. 12

14 Hoofdstuk 3) Hefboom werking van opties Opties hebben een zogenaamde hefboomwerking. Dit betekent dat je met een klein bedrag relatief hoge rendementen kunt behalen, maar ook grote verliezen kunt lijden. ( zie Figuur: Hefboom) Hoe verder out of the money (uit het geld) de optie is, des te groter de hefboom is. We geven hieronder een paar voorbeelden met call opties om het effect van de grotere hefboom te laten zien. We gaan uit van het aandeel Aperam op een koers van 10 euro. We onderzoeken 3 verschillende call opties: 1 call optie met een uitoefenprijs van 8 voor 2,50. (in the money) 1 call optie met een uitoefenprijs van 10 voor 1. (at the money) 1 call optie met een uitoefenprijs van 12 voor 0,50. (out of the money) Aan het einde van de looptijd is de waarde van het aandeel Aperam gestegen naar 12. We bekijken nu het effect van de hefboom op de verschillende opties. De optie met uitoefenprijs 8: gekocht voor 2,50 waarde nu: 4,00 13

15 Eindresultaat stijging van 60% De optie met uitoefenprijs 10: gekocht voor 1,00 waarde nu: 2,00 Eindresultaat stijging van 100% De optie met uitoefenprijs 12: gekocht voor 0,50 waarde nu: 0,00 Eindresultaat verlies van 100% Hier kunt u de hefboom aan het werk zien. In het eerste voorbeeld een resultaat van 60% in vergelijking met het resultaat van de aandelen van 20%. In het tweede voorbeeld met een nog grotere hefboom zelfs een winst van 100%! In het derde voorbeeld ziet u dat het ook heel slecht kan aflopen wanneer u werkt met een grote hefboom; de hele inleg is verloren gegaan. Bedenk ook: wanneer het aandeel niet was gestegen naar 12, maar gedaald naar 8 dan was bij iedere optie (8,10 en 12 serie) de gehele inleg verloren gegaan. Wees u dus bewust van het risico van het werken met een hefboom. Iedere optie heeft zijn eigen bijzondere kenmerken, zoals uitoefenprijs en looptijd, waardoor de keuze van de juiste optie van eminent belang is. Visie juist en toch verliezen Het kan heel goed zijn, dat uw visie op de beweging van de onderliggende waarde (hier Aperam) goed was, maar dat u desondanks toch geen geld verdient, omdat u de verkeerde optie had gekocht. Hoe groter de hefboom (dus hoe meer out of the money de optie is), hoe groter de kans is dat een optie zonder waarde expireert. Dit betekent dat u met een ver out of the money optie een kleine kans heeft op winst, maar daar staat tegenover dat als uw visie uitkomt en de optie in the money wordt, u door de grote hefboom een flinke winst kunt maken. 14

16 Stel dat u een 12 call had gekocht voor 0,50 en de koers van Aperam naar 13,50 stijgt, dan wordt de optie 1,50 waard en heeft u 200% winst gemaakt op uw inleg. U ziet dus dat u met opties veel geld kunt verdienen, maar de kans is groter dat u met deze call 100% van uw inleg verliest. Kansberekening Pure kansberekening vertelt ons dat de kans dat een OTM call intrinsieke waarde krijgt, (ITM wordt) klein is, zodat ze absoluut gezien weinig kosten. Denk aan een weddenschap dat het Nederlands elftal van San Marino verliest. De kans is klein. Anders gezegd: een gokje wagen op winst van San Marino zal zeer goedkoop zijn, maar is relatief gezien te duur, want in de praktijk is de kans heel klein dat dat ook gebeurt. Zo moet u een ver OTM call ook zien. Ik kan niet genoeg benadrukken dat optiehandel iets is dat u moet leren in de praktijk (of van iemand uit de praktijk). Zelfs met goede software, die perfect de optiewaarde toont, weet u niet wanneer u uw positie moet sluiten als uw visie niet uitkomt. Het is daarom verstandig om eerst met een kleine positie te starten, of op papier, om zo de praktijk van opties te ondervinden. Als u toch leergeld moet betalen, kunt u dat het beste niet met echt geld doen. Ik moet hierbij wel gelijk zeggen dat op papier handelen anders is dan wanneer u beseft dat er echt geld op het spel staat. De factor emotie speelt een belangrijke rol als geld in het geding is. Onze voorkeur gaat dan ook uit om met 1 contract te beginnen, als u de theorie onder de knie hebt. Later kunnen de posities dan worden uitgebreid. AEX index De AEX index is een index van 25 hoofdfondsen van de Amsterdamse effectenbeurs. Hierin zijn de grootste bedrijven van Nederland, zoals Shell (RDSA), Philips, Unilever, ING, KPN en Arcelor Mittal vertegenwoordigd. Ieder aandeel heeft een bepaalde weging in deze index, die jaarlijks in maart gewijzigd wordt. Een fonds mag bij de start van een nieuwe samenstelling van de index maximaal 15% van de index uitmaken. Dit om ervoor te zorgen dat niet 1 15

17 fonds, zoals Shell, bepalend wordt voor een hele index, wat in 2002 gebeurde toen de AEX voor 50% uit bank- en verzekeringsaandelen bestond. Dat zorgde ervoor dat de AEX ook veel meer daalde in 2003, toen deze sectoren hard onderuit gleden. In de AEX-index maken slechts een vijftal fondsen de helft van de index uit, namelijk RDSA, Unilever, Philips, Arcelor Mittal en ING. Hierdoor kan onze AEX- index gemakkelijker gemanipuleerd worden door marktpartijen, die de koers van de AEX op expiratie willen bepalen. Dit expiratiespel doet zich iedere week vrijdags tussen en uur voor. Zowel de AEX index opties als FTI futures (termijncontract op de AEX) worden dan afgewikkeld tegen geldwaarden. De expiratiekoers is het gemiddelde van alle hele minuten tussen en uur (31 prikken ), zodat het moeilijk is om te manipuleren. Kopen van call en put opties Een call optie geeft u het recht om een bepaald aandeel te kopen tegen een vooraf afgesproken prijs gedurende een bepaalde termijn. Opties zijn een gestandaardiseerd product wat inhoudt dat iedereen deze tegen gelijke voorwaarden op hetzelfde moment kan verhandelen. Zo gelden voor uw buurman bij dezelfde optie precies dezelfde prijzen als voor u (alhoewel de kosten per broker flink kunnen verschillen). U spreekt bijvoorbeeld af dat u 1 jaar lang het recht heeft om de aandelen te kopen tegen de afgesproken prijs, de uitoefenprijs ( strike ) waarvoor u dus een premie betaalt. De looptijd van de optie geeft de duur aan waarin de optie geldig is. De prijs die u afspreekt noemen we: de uitoefenprijs. We zullen u het één en ander uitleggen aan de hand van een voorbeeld. Voorbeeld calloptie Stel, uw buurman heeft 100 aandelen van het bedrijf Aperam. De huidige waarde van de aandelen is 10 per stuk. totale waarde is 100 x 10 =

18 U maakt de afspraak met uw buurman dat u het recht heeft zijn 100 aandelen een jaar lang te mogen kopen voor 1000 ( 10 per aandeel). U betaalt de buurman 1 per aandeel voor dit recht, in totaal dus 100. Wat u eigenlijk gedaan heeft is een call optie kopen met een looptijd van 1 jaar en de uitoefenprijs van 10. Een optie heeft normaal betrekking op 100 aandelen. De 1,- (maal 100) wordt optiepremie genoemd en genoteerd als 1 op de optiebeurs. De 100 aandelen waarop de opties betrekking hebben wordt onderliggende waarde genoemd. We bekijken 3 mogelijke scenario's: Het aandeel stijgt Een jaar later is het aandeel Aperam 20% gestegen naar 12. U maakt nu gebruik van uw recht om de aandelen te mogen kopen voor 10. Dan koopt u de aandelen van de buurman voor ( 100x10=) 1000 en verkoopt ze gelijk weer voor de huidige marktprijs van In jargon: U oefent uw kooprecht uit. Het resultaat: Aandelen 20% gestegen Uw buurman heeft 10% rendement gemaakt op zijn aandelen, want hij heeft van u 100 ontvangen voor de optie. U heeft 100% rendement op uw optie. Immers u kocht de optie voor 100 en u ontvangt nu = 200. Terwijl het aandeel met 20% is gestegen is uw optie 100% meer waard geworden. Dit is het hefboom effect van de optie. Dit effect moet u goed begrijpen, want als u hiermee onzorgvuldig omgaat, dan kunnen de risico s van het handelen in opties groot zijn. Vroeger op de beurs zeiden we altijd: Je bent een rund als je met opties stunt. (Figuur: kopen call optie) 17

19 Het aandeel blijft gelijk Eén jaar later is het aandeel Aperam nog steeds 10 waard. Uw recht om de aandelen te kopen voor 10 is na een jaar nu niets meer waard. U kunt de aandelen immers voor 10 op de beurs kopen. De 100 bent u kwijt. Uw buurman kan er wel om lachen, want hij heeft nog mooi 10% rendement gemaakt door het verkopen van de optie voor 100. Terwijl de aandelen niet gestegen zijn, heeft hij toch een rendement waar hij tevreden mee is. Immers hij wilde zijn aandelen wel verkopen op 10 en kreeg daar zelfs 1 over en nog steeds kan hij het aandeel verkopen voor 10. Ook kan hij opnieuw een call verkopen. Resultaat: Aandelen 0 % gestegen Buurman: 10% winst U: 100% verlies. Het aandeel daalt Na een jaar is het aandeel Aperam 20% gezakt naar 8. Uw recht om de aandelen te kopen voor 10 is na een jaar niets meer waard. U kunt de aandelen immers nu voor 8 kopen, dus de 100 bent u kwijt. Uw buurman is ook niet blij, want zijn aandelen zijn nog maar 800 waard. Gelukkig had hij nog 100 voor de optie ontvangen wat zijn verlies wat heeft beperkt. Hij had achteraf beter een put kunnen kopen. Resultaat: Aandelen 20% gezakt. 18

20 Buurman: 10% verlies U: 100% verlies Put optie Een put optie geeft u het recht om een bepaald aandeel te verkopen tegen een vooraf afgesproken prijs gedurende een bepaalde looptijd. Een contract dat u bijvoorbeeld 1 jaar lang het recht geeft om uw aandelen te verkopen voor de afgesproken prijs, de uitoefenprijs. Put opties kunt u vergelijken met een verzekering. U betaalt een bedrag om uw aandelen te verzekeren tegen koersdalingen. Te vergelijken met als u premie betaalt aan een verzekeraar om uw huis tegen brand te verzekeren. Mocht het fout gaan: Uw aandelen zakken (oftewel uw huis brandt af) dan heeft u geen probleem, want de verzekering betaalt uw schade. Uw putoptie heeft dan zijn werk gedaan en heeft u behoed voor een groot verlies. De (verzekerings) premie is het enige wat u kwijt bent, maar deze heeft u voor een groter verlies behoedt. Voorbeeld put optie 19

21 Bijvoorbeeld: Het aandeel Fried Air staat op 10. U heeft het aandeel in bezit, maar u vertrouwt het niet helemaal en u wilt het liefst een verzekering. U koopt de put optie (zie figuur) met uitoefenprijs 10 en een looptijd van een jaar voor 1. Het bedrijf gaat na een half jaar failliet. De aandelen zijn niets meer waard. U oefent de put optie uit en verkoopt de waardeloze aandelen tegen 10, de uitoefenprijs van uw optie. Nu heeft u alleen de premie ( 1) van de optie verloren. De verzekering heeft u behoed voor een flinke strop van 10-1 = 9 en u bent dan ook blij dat u voor een klein bedrag uw aandeel kon verzekeren tegen koersdaling. Verkopen (schrijven) van een call optie Opties kunt u niet alleen kopen maar ook verkopen. Normaal moet u eerst iets bezitten om het te kunnen verkopen maar bij opties is dat niet zo. Opties verkopen die u niet bezit noemen we het schrijven van opties of opties short gaan. Voor de meeste mensen is dit raar en vergt het een nieuwe manier van denken om te snappen hoe dat werkt. Hoe kun je nu iets verkopen wat je niet hebt? Toch is dit met opties mogelijk, maar staat er wel iets tegenover: een lever- dan wel afnameplicht. Besef wel dat dit niet hetzelfde is als een put kopen. 20

22 Om dit beter te begrijpen kunt u weer het voorbeeld van de brandverzekering gebruiken, maar nu bent u de andere kant, dus de verzekeraar. U biedt verzekeringen aan en u ontvangt nu een premie van de persoon die de verzekering bij u afneemt, maar daar staat wel een tegenprestatie tegenover! U kunt gewoon een optie schrijven/verkopen en dan ontvangt u daar geld voor. Dat geld krijgt u niet zomaar, dat zou iets te mooi zijn. Er zitten wel bepaalde plichten/risico's aan vast. Bij het schrijven van call opties heeft u de plicht op u genomen om aandelen te moeten leveren tegen een bepaalde prijs. Uw bank of broker zal niet zomaar toestaan om deze risico's aan te gaan, dit kan alleen als u voldoende margin (borg) heeft. Iedere broker kan zijn eigen eisen ten aanzien van de marginverplichting stellen. Vooral de grootbanken hanteerden hele hoge marginverplichtingen. Verkopen (schrijven) van een put optie: Afnameplicht Bij het schrijven van put opties moet u aandelen kopen voor een bepaalde prijs. U heeft namelijk de plicht op u genomen om aandelen af te nemen/te verkrijgen voor de uitoefenprijs. Laten we dit met een voorbeeld van een geschreven put optie op de aandelen Aperam verduidelijken. Stel deze aandelen staan op 10. De put optie die u de plicht geeft om deze aandelen over 2 jaar te moeten kopen tegen 10 euro levert nu 3 per aandeel op. De tegenpartij heeft het recht om aandelen Aperam te verkopen, u heeft daarentegen de plicht om deze aandelen te leveren op 10 als de koper dat wenst. Om de optie veilig te kunnen schrijven moet u nu al voldoende geld opzij zetten op uw rekening om over 2 jaar eventueel aan uw verplichting te kunnen voldoen. Over 2 jaar heeft u 10 (minus de ontvangen premie van 3) per aandeel nodig. Met dit geld kunt u weinig risico s nemen, want u moet er altijd rekening mee houden dat u deze aandelen moet afnemen tegen 10. Voor iedere geschreven optie zijn dat 100 aandelen Aperam. Een belegging in bijvoorbeeld een veilige staatsobligatie of deposito heeft de voorkeur om als margin te dienen, maar als u een effectenportefeuille heeft, dan kunt u de zogenaamde trekkingswaarde ervan ook gebruiken. 21

23 Uw rendement in dit voorbeeld is dan 3 per aandeel op eigenlijk een maximale investering van 7 per aandeel. Dit is een rendement van 42% in 2 jaar! Wilt u wat minder risico, dan kunt u een OTM put schrijven, de 8 strike. Wilt u wat meer risico, dan kunt u een ITM put schrijven, bijv de 12 strike. Bedenk wel dat dan de kans dat u de aandelen moet afnemen natuurlijk groter wordt. Immers, de koper van de put optie zal zijn optie uitoefenen als dat gunstig voor hem is, dus als het aandeel Aperam onder de 12 noteert bij expiratie. Hoe meer premie u ontvangt des te groter de kans wordt dat de optie bij expiratie nog intrinsieke waarde heeft en de bezitter van de put (de putkoper) van zijn recht om het aandeel te mogen verkopen, gebruik maakt. Dit zal bij een put met uitoefenprijs van 12 groter zijn dan een put van 8. Wij zullen een voorbeeld geven aan de hand van ArcelorMittal dat 11,40 noteert. Daar gaan we een put schrijven. U wilt op zich wel het aandeel kopen, maar u wilt maar een beperkte investering doen en bijvoorbeeld maximaal 11 betalen. In dit geval zou u een putoptie kunnen schrijven (short gaan) en gaat dan een aankoop verplichting aan voor 100 aandelen tegen de uitoefenprijs van 11. De juni 11 put doet 0,52. Stel dat u deze optie zou schrijven, dan ontvangt u dus eurocent is 52 op uw rekening. Stel dat het aandeel onder de 10 gaat, en u wordt aangezegd om de stukken te kopen op 11 per aandeel, dan betaalt u effectief 10,48 (11-0,52). Dit is ongeveer 8% onder de koers op moment van schrijven. Stel dat het aandeel boven 11 blijft, dan kunt u de ontvangen premie in uw zak steken (zie figuur). 22