Ouderen en alcohol: het is nooit te laat.
|
|
- Joost Bogaerts
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1
2 Ouderen en alcohol: het is nooit te laat. Anneleen Giedts Dr. An Haekens P.Z. Alexianen Tienen
3 Een verhaal apart? o Lange tijd: zowel binnen de ouderenzorg als binnen de verslavingszorg: relatief weinig aandacht o Is er een probleem? o Nood aan aparte benadering?
4 Weinig aandacht Wetenschappelijk onderzoek rond ouderen en verslaving Zeer weinig onderzoek Vooral gericht op prevalentie en incidentie Meer literatuur rond benzo s dan over alcohol In maatschappelijk discours: Probleem? Moet je dat dan nog afpakken?
5 Alcohol en ouder worden: overzicht Diagnostische moeilijkheden Epidemiologie Early-onset en late-onset drinkers Sensitiviteit en tolerantie: anders op oudere leeftijd? Gevolgen lichamelijk psychisch alcohol en de hersenen Behandeling
6 I. Diagnostische moeilijkheden o Alcoholproblemen bij ouderen worden vaak niet gedetecteerd o Moeilijkheden met gangbare diagnostische criteria Criterium van sociale of professionele moeilijkheden Criterium van onthoudingsverschijnselen: ouderen vertonen vaak geen onthoudingsverschijnselen omdat ze nooit voor langere tijd hun gebruik dienen te stoppen
7 Diagnostische moeilijkheden o Criterium van lichamelijke gevolgen is onvoldoende toepasbaar op de groep van ouderen: ouderen vertonen sowieso meer polypathologie dan jongeren. o Criterium van hoeveelheid en frekwentie voor jong volwassenen --) diagnose kan gemist worden ouderen nemen vaak medicatie ouderen lijden soms aan chronische aandoening sensitiviteit voor alcohol neemt toe
8
9 Onderdiagnostiek? o Tekens van alcoholisme worden vaker aan de leeftijd of aan andere aandoeningen toegeschreven: pijnen, slapeloosheid, depressie, angst, geheugenverlies, vallen,... o Therapeutisch fatalisme?
10 Onderdiagnostiek? o Soms worden de problemen ook door de familie gemaskeerd (vanuit schuld- of schaamtegevoel, of soms is er sprake van co-dependentie) o Veelal heerst er een grotere permissiviteit voor alcoholgebruik bij ouderen (ook in WZC) o Soms is de reden gewoon omdat niemand het merkt dat ze drinken
11 Onderdiagnostiek? o Ontkenning, rationalisatie of minimalisering bij de patiënt (evt tgv cognitieve problemen tgv alcoholgebruik) o Ouderen zoeken minder snel hulp o Volgens de American Medical Association is een deel van het probleem dat artsen moeten accepteren dat de oudere alcoholist bestaat
12 II. Epidemiologie o Zeer uiteenlopende bevindingen: 5 tot 16% (algemene populatie ouderen) Grote diversiteit van onderzochte populatie Gebruik van verschillende definities/criteria Klassieke vragenlijsten zijn onaangepast Cfr redenen van onderdiagnostiek o In algemeen ziekenhuis of WZC: hogere prevalentie Adams & Cox (1995): 10% van oudere populatie in een ziekenhuis: alcoholprobleem 20 (tot 50)% in rusthuizen
13 grafiek % dagelijkse alcohol gebruikers jaar jaar jaar jaar jaar jaar 75+ jaar leeftijd
14 Percentage van de bevolking (van 15 jaar en ouder) dat dagelijks alcohol gebruikt, volgens geslacht en leeftijd, Gezondheidsenquête, België, 2013
15 Gemiddeld aantal glazen alcohol per week bij wekelijkse gebruikers (van 15 jaar en ouder), volgens geslacht en leeftijd, Gezondheidsenquête, België, 2013
16 Percentage van de wekelijkse alcoholgebruikers (van 15 jaar en ouder) met overmatig alcoholgebruik (vrouwen: > 14 glazen/week; mannen: > 21 glazen/week), volgens geslacht en leeftijd, Gezondheidsenquête, België, 2013
17 grafiek 6.2 % van de bevolking met problematisch alcoholgebruik jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar leeftijd man vrouw
18 Percentage van de bevolking (van 15 jaar en ouder) met problematisch alcoholgebruik, volgens geslacht en leeftijd, Gezondheidsenquête, België, 2013 (CAGE: minstens 2 van de vier positief)
19 Problematisch alcoholgebruik in de bevolking (CAGEvragenlijst) (2004) -Hebt U ooit de behoefte gevoeld om het drinken te verminderen? (Cut down) -Hebt U zich ooit geërgerd aan de kritiek op uw drankgebruik? (Annoyed by criticism) -Voelt u zich wel eens schuldig mbt uw drankgebruik? (Guilty about drinking) -Gebruikt u s morgens wel eens een borrel om op gang te komen? (Eye-opener drinks) Als 2 van de 4 vragen positief beantwoord worden is er een aanwijzing voor riskante gewoonte
20 Trimbos instituut: Factsheet Alcohol en ouderen in de verslavingszorg (Oktober 2014) o Ouderen ontwikkelen vaak meer dan jongeren de gewoonte om dagelijks te drinken. De meeste overmatige drinkers zijn tussen de 50 en 75 jaar oud. o Ook onder alcoholcliënten in de verslavingszorg komt dit beeld terug. o Bij de 55-plussers dronk (tot voor kort) 70% dagelijks, bij de 55-minners was dit 60%. o Uit een onderzoek van Plusmagazine onder 50-plussers blijkt, dat 50% van de mannen en 35% van de vrouwen op minimaal 4 dagen in de week drinkt. De respondenten in dit onderzoek rapporteerden bovendien, dat dit 15 jaar eerder voor 35% van de mannen en 20% van de vrouwen gold (Ligtenberg, 2014). Het alcoholgebruik bij hun eigen ouders beperkte zich veelal tot het weekend en bijzondere gelegenheden. o Dagelijks drinken heeft vaak te maken met cultuur (het wijntje bij het eten ), geld en vrije tijd. Eigenschappen die passen bij de generatie van babyboomers (Scholten et al, 2012).
21 III. Profiel van de oudere alcoholist 1. Early onset (survivors) o 2/3 o lange VG van alcoholisme o predisponerende persoonlijkheid? o hogere prevalentie van familiale geschiedenis van alcoholisme o meer alcoholgerelateerde problemen o meer psychiatrische comorbiditeit
22 2. Late onset drinkers Waarom wordt een gelegenheidsdrinker of een niet-drinker op latere leeftijd een alcoholist?
23 Late onset drinkers o Ingrijpende levensgebeurtenissen (life events (verlies van partner, naderende dood, vereenzaming, relatieproblemen, ouderdomskwalen, pensionering) Personen die vroeger alcohol gebruikten als reactie op stressvolle omstandigheden, zonder probleemgebruik, hebben op latere leeftijd hogere kans om verslaafd te geraken. Zij hebben geleerd dat alcohol tijdelijk onlust door lust vervangt.
24 o Soms is het moeilijk uit te maken of een bepaalde life event oorzaak of gevolg is van alcoholisme. o Relatie tussen alcoholgebruik en life-events is gecompliceerd Brennan (1999): problematisch drinken en life stressoren versterken elkaar; middelmatig drinken en life stressoren verminderen elkaar LASA (2003): geen causaal verband tussen life events en late onset alcoholisme bij nl ouderen
25 Late onset drinkers o Sociaal netwerk o Eenzaamheid o Wegvallen van werkgerelateerde structuur en verantwoordelijkheid kan maken dat men meer gaat drinken o Gezondheidstoestand: slechter dan nietdrinkers o Bepaalde persoonlijkheidsaspecten Passief-afhankelijke trekken (pessimisme, inactiviteit, schuldgevoelens) o Afhankelijke copingstrategie o Relatief meer vrouwen
26 Late onset drinkers o Vertonen over het algemeen minder somatische gevolgen van hun alcoholgebruik dan early-onset drinkers o Over het algemeen minder ontwrichte levenssituaties o Behandelingsresultaten zouden beter zijn dan early onset drinkers (late onset alcoholist kent vaak nog voldoende gedragsalternatieven van vroeg
27 IV. Verhoogt het ouder worden de sensitiviteit voor alcohol? o Ouderen bereiken een hogere concentratie alcohol in het bloed dan jongeren wanneer ze dezelfde dosis alcohol innemen Dit komt door een leeftijd-gerelateerde afname in lichaamsvocht. Met het ouder worden treedt er immers een herverdeling van de vet - en waterweefsels op. De distributie van alcohol vindt enkel plaats in het waterweefsel en dus daalt het distributievolume van alcohol. Na inname van dezelfde hoeveelheid alcohol zullen de alcoholconcentraties in de organen van ouderen hoger zijn dan bij jongeren (en bij vrouwen hoger dan mannen).
28 o Ouderen zijn dus gevoeliger voor intoxicatie en andere effecten van alcohol. o Tolerantie voor alcohol neemt af met ouder worden. Ouderen kunnen al last krijgen van bepaalde effecten van alcohol (bv coördinatiestoornissen) bij een lagere dosis dan jongeren. Bij jongeren neemt overigens de tolerantie toe met de toename van het alcoholgebruik. Men kan maw stellen dat ouderen op zeker ogenblik last beginnen krijgen van de schadelijke effecten van alcohol terwijl hun drinkpatroon eigenlijk niet veranderd is.
29 V. Gevolgen en verwikkelingen 1. Cardiovasculair 2. Ademhalingsstelsel (verminderde respiratory drive) 3. Autonoom zenuwstelsel (hypo-, hyperthermie, hypotensie, cardiale ritmestoornissen) 4. Verstorend effect op de slaap
30 Gevolgen en verwikkelingen 5. Andere somatische effecten Gastritis, ulcus, leversteatose, cirrose, slokdarmvarices, pancreatitis, polyneuropathie, myopathie, cerebellaire degeneratie, epileptische insulten,.. 6. Interacties met farmaca De groep van ouderen consumeert 25 tot 30% van alle geneesmiddelen
31 Gevolgen en verwikkelingen 7. Psychiatrische gevolgen -Acute intoxicatie (pathologische roes, black outs) -Onttrekkingssyndroom -Alcoholische hallucinose (tijdens drinken) -Alcoholische persoonlijkheidsdeterioratie -Seksuele disfuncties -Relatie tussen alcohol en depressie
32 o Alcohol en depressie NIAAA: oudere alcoholisten zouden drie maal zo veel een depressie ontwikkelen dan 65-plussers zonder alcoholisme Moos, NIAAA research: 30% van 5600 onderzochte ouderen met alcoholisme vertoonden eveneens een psychiatrische aandoening. Oudere depressieve patiënten vertonen 3 tot 4 maal een alcoholafhankelijkheid in vergelijking met niet-depressieve patiënten
33 Bovendien blijkt dat, wanneer er bij een depressieve oudere een comorbiede alcoholstoornis aanwezig is, de prognose voor de depressie slechter wordt. o Alcohol en suïcide suïcide: ernstig probleem op oudere leeftijd complexe relatie suïcide alcoholgebruik alcoholmisbruik: 2 belangrijkste As-I-st in relatie met suïcide op oudere leeftijd
34 VI. Alcohol en de hersenen Grote variabiliteit in effecten van alcohol op de hersenen o Persoonlijke karakteristieken leeftijd? premature aging hypothese versnelde veroudering? op oudere leeftijd: verhoogde kwetsbaarheid geslacht? familiegeschiedenis bv. tolerantie voor alcohol vitaminedeficiëntie: vitamine B1
35 Alcohol en de hersenen o Kwetsbaarheid van verschillende hersenregio s Corticale atrofie tgv neurotoxisch effect van alcohol Thiaminedeficiëntie: ook schade thv diepere hersenstructuren Dubbele kwetsbaarheid: veel verspreide schade in verschillende regio s
36 Alcohol en de hersenen o frontale regio: meer kwetsbaar voor effect van alcohol dan andere regio s schade wordt erger bij t ouder worden weefselverlies in frontale gebieden kan oplopen tot 30% frontale kwab: executieve functies, spraakproductie, controle van sociaal aangepast gedrag, Impact op behandeling/aanpak! o cerebellum
37 o verschillende neurotransmittorsystemen: gevoelig voor alcohol glutamaat: amnesie, dempend GABA: anxiolytisch, amnesie, sedatie serotonine: aangename effecten, angst / agressie dopamine: nc accumbens ( reward - systeem) NA: party effect endorfines: analgesie, stress
38 Syndroom van Wernicke Korsakoff o Acuut Wernicke Syndroom (Stil) delier, ataxie, oogbewegingsstoornissen Diagnose wordt vaak gemist Veel patiënten vertonen niet alleen deze klassieke triade maar tevens comorbiede problemen (bv. hoofdwonde, hypothermie, hypotensie, nystagmus, abnormale gang...)
39 Wernicke: thiamine-deficiëntie o Oorzaken: alcohol vervangt vaak de voeding bij alcoholisten met een Vitamine B1 deficiëntie tot gevolg toegenomen behoefte B1 verminderde intestinale resorptie van thiamine (tgv alcohol, malnutritie, tekort aan foliumzuur & thiamine) o Lichaam stockeert slechts 30 tot 50 mg thiamine en de dagelijkse turnover is tussen 1 en 2 mg. Na 4-6 weken stoppen van inname: reeds een deficiëntie. o Gevolg: inadequate toevoer van energie naar de hersenen Thiamine is een co-enzyme in het glucose-metabolisme, lipide-metabolisme, aminozuurproductie en neurotransmittorsynthese Interindividueel verschil in gevoeligheid voor de ontwikkeling van deze stoornissen en voor de verschillen in kwetsbaarheid van weefsels en celtypes voor thiamine-deficiëntie.
40 Wernicke Syndroom: evolutie o Zo acuut Wernicke-syndroom onbehandeld blijft: kan fataal aflopen (bij 20%) evolutie naar Korsakoff (75%) o Zo tijdig thiaminetoediening: in principe reversibel
41 Evolutie naar Korsakoff o o Niet-alcoholische Wernicke: evolueert minder naar Korsakoff dan alcoholische Wernicke Presenteren zich vroeger met symptomen? Meer duidelijke symptomen? Reageren beter op behandeling (hebben ook minder thiamine nodig) Graad van blijvende hersenschade hangt ook af van de ernst van de neurotoxiciteit van de alcohol
42 Syndroom van Korsakoff o Syndroom van Korsakoff stoornissen van het korte termijn geheugen en gedragsstoornissen die optreden bij een intact bewustzijn en zonder verlies van de intellectuele capaciteiten confabulatie
43 o Korsakoff is geen statische aandoening 25% geen verbetering 25% lichte verbetering 25% significante verbetering 25% recupereert o Behandeling van Korsakoff-patiënten: aangepaste / aparte settings!
44 Alcoholgerelateerde dementie: concept ter discussie o o o o DSM criteria: nogal vaag Oslin: criteria voor alcoholdementie Controversieel Alcoholgerelateerde dementie: multipele oorzaken direct neurotoxisch effect thiamine deficiëntie metabole disfuncties trauma CVA Alzheimer dementie --) Neurocognitieve stoornis
45 o Alzheimer alkohol? verhoogt alcohol het risico op ontwikkeling van AD??? versnelt alcohol dementieel proces??? tegenstrijdige gegevens methodologische beperkingen zoals moeilijkheid om AD van alcoholdementie te onderscheiden zware drinkers sterven voor ze AD kunnen krijgen verder onderzoek nodig
46 IX. Behandeling o Ouderen met een alcoholprobleem hebben evenveel baat bij een behandeling dan jongeren. o Resultaten zijn het best bij late-onset alcoholisten.
47 Behandeling o Resultaten verbeteren wanneer de ouderen behandeld worden in aparte leeftijdsgroepen Groepstherapie Oudere verslaafden kunnen zich moeilijk identificeren met de problemen die aan verslaving bij jongeren geassocieerd zijn
48 Alcohol Problems in Old Age British Society of Gerontology (2011) In recent years there has been a debate as to whether older people should be provided with alcohol treatment or even services specifically tailored to the needs of their age group. Theoretical concerns that seem to support the idea of age-specific treatment include: differing age-associated stresses, perpetuating factors and risk factors for relapse; aspects of treatment for older adults that may require specialized training of staff; beneficial effects of social bonding with same-age peers may enhance group cohesiveness and treatment compliance; health status of older people may preclude certain components of treatment employed with younger adults, such as use of disulfiram (Atkinson, 1995). On the other hand, many researchers have noted that older people are more diverse in terms of their backgrounds, education levels, and level of cognitive ability than younger people (Knight, 1996) therefore older service users may have little in common in terms of needs. Current opinion is that age-specific treatment may improve older adults compliance and outcomes (Slaymaker and Owen, 2008). As a result, treatment facilities across the US have implemented age-specific programs and we have recently carried out a study of specialist older people s alcohol services in the UK (Wadd et al., 2011). Typical UK services include smaller caseloads, lengthy assessment process, a slower pace of treatment, the option of home visits, a high level of multi-agency working, outreach and advocacy, family involvement and a focus on age-specific issues such as grief, loneliness, boredom and retirement.
49 Team Ouderen Afdeling voor algemene ouderenpsychiatrie met specifieke module voor ouderen met een verslavingsproblematiek: Wekelijks 2 psycho-sessies rond verslaving Psychoeducatief Groepsgesprek Inspiratie Motivationele gespreksvoering + ABC Oplossingsgerichte therapie Systemisch denken (contextueel)
50 Behandeling verslaving Algemeen: 3 weken observatie Volgen aparte module in overleg met patiënt Individuele begeleiding Geleidelijke afbouw van opname Daghospitaal nazorg - ontmoetingsgroep Mogelijkheid tot volgen van wekelijkse lessen van Dr Peuskens op de afdeling verslaving alcohol en het lichaam/de hersenen Regels: Nultolerantie? met gedoogbeleid Controle Bij gebruik: 1 weekend binnen
51 MAANDAG DINSDAG WOENSDAG DONDERDAG VRIJDAG 8u15 Les Dr.Peuskens: Verslaving 9u30 tot 10u30 relaxatie 9u30 tot 10u30 afdelingsvergadering 9u30 tot 10u30 wie ben ik - groep 9u15 tot 10u muziektherapie 9u15 tot 10u00 muziektherapie 10u30 tot 11u30 weekendevaluatie 10u30 tot 11u30 ergotherapie OF Psychoeducatie verslaving OF 9u tot 13u Kooktherapie 10u30 tot 11u30 socioeducatie OF 9u tot 12u30 winkelen en koken 10u30 tot 11u30 groepsactiviteit OF Groepsgesprek verslaving 10u30 tot 11u30 psychoeducatie 14u tot 15u groepsactiviteit ergo 14u30 tot 15u30 ergotherapie 14u tot 16u ergotherapie (optioneel) 13u30 tot 14u30 Pastoraal uur 14u tot 15u Open groepsgesprek 15u tot 16u Fitness 15u45 tot 16u45 bilanbespreking 15u tot 16u PMT (beweging) 15u tot 16u weekendplanning
52 Behandeling verslaving Basisdiagnostiek Cognitief: Camcog, FAB, MIS, VAT, GDS, PACL, HAP Eventueel: executieve functies verder nagaan door gespecialiseerd testonderzoek Algemeen psychologisch: VTL, SCL-90, UCL, Dusi, YSQ en ADP-IV
53 Verslavingseducatie Doel: Verhogen of creëren van motivatie Inzicht krijgen in eigen problematiek Contact met anderen met gelijkaardige problemen Afgestemd op noden in de groep Specifieke onderwerpen op vraag
54 Verslavingseducatie Alcohol/medicatie en het lichaam gevolgen voor lichaam en hersenen verhogen van zich zorgen maken Cirkels van verslaving verklarend model voor vicieuze cirkel door samenhang lichaam, psyche, relaties Voor- en nadelen van gebruiken/stoppen Veranderingscirkel ikv verhogen motivatie Terugvalmanagement algemene principes neurobiologie van craving - leerprincipes
55 Groepsgesprek Voorstelling van nieuwe patiënten Voornamelijk hervalpreventie In kaart brengen van risico s: situaties, gebeurtenissen, personen, gedachten en gevoelens Bedenken van alternatieven adhv hervalpreventieplan en brief voor regendagen Bepalen van eerste kleine stap en opvolging hiervan Gesprekken rond gewenste leven, los van alcohol Wat is al goed? Wat behouden? Wat moet anders? Gesprekken rond volhouden, vertrouwen ed. Schaalvragen om evolutie op te volgen Vanuit algemene groep: werken rond sociale vaardigheden
56 Specifiek voor ouderen Veel aandacht voor hervalpreventie Focus op tijdsinvulling Omgaan met eenzaamheid Verlies voorafgaand aan start/herval of gepaard gaan ermee Tempo! Krachtgericht: Belang positieve benadering, zeker waar context het niet meer kan opbrengen Zeker early onset zijn Ervaringsdeskundigen Nog meer survivors by definition Geeft veel materiaal rond uitzonderingen, krachten en valkuilen
57 Aandacht voor de familie! - Kinderen met ouders die al decennia lang drinken - Partners dynamiek binnen koppel Opvallend spoor voor onderzoek en aanpassing behandeling Veel patiënten met verslavingsprobleem die zware VG van trauma ( traumaload ) hebben
58 Moeilijkheden Ouderen die blijven drinken: hopeloze gevallen Quid nultolerantie Gecontroleerd drinken Korte opnames om herstart te maken => Harm reduction: Goede afspraken rond herval Beschermende maatregelen => herstelbenadering Confrontatie met patiënten die wel kiezen voor nuloptie
59 Moeilijkheden Impact van beginnend hersenlijden op verslavingsprobleem Vooral frontale regio is erg kwetsbaar Soms als team executieve functies overnemen
60 X. Besluit o Alcoholisme bij ouderen blijft ondergediagnosticeerd en dus vaak niet of onderbehandeld. o Hulpverleners zouden het gebruik van alcohol als het ware routinematig met hun oudere patiënten moeten bespreken o Bij het adviezen geven aan ouderen (ivm hypertensie, ulcera, etc.) zou tevens moeten gemeld worden dat de symptomen kunnen verergeren met het drinken, en dat medicatie gemengd met alcohol gevaarlijk of zelfs fataal kan zijn. o Oppassen met het advies te geven dat twee glaasjes per dag geen kwaad kan en zelfs goed zou zijn voor de gezondheid
61 Besluit o Bij vermoeden van een alcoholprobleem ouderen verwijzen voor een behandeling. Het is een grote vergissing te denken dat een behandeling voor ouderen met een alcoholprobleem weinig succesvol zou zijn!
62 Ouderen en alcohol: het is nooit te laat o Oproep tot Meer aandacht / alertheid voor deze problematiek Meer kennis / meer onderzoek Meer preventie Gerichtere aanpak Each stage of life has its own rewards for sobriety, and they are all valuable
63
Ouderen & Alcoholgebruik in Nederland
Ouderen & Alcoholgebruik in Nederland Zwolle, 23 april 2012 Gun ze toch hun borreltje!? VU University Amsterdam, Marja Aartsen Windesheim, Carolien Smits Ouderen & Alcohol: waarom interessant? Ouderen
Nadere informatieOuderen en verslaving Dick van Etten Verpleegkundig Specialist GGZ Centrum Maliebaan
Ouderen en verslaving Dick van Etten Verpleegkundig Specialist GGZ Centrum Maliebaan U moet de bakens verzetten en noch sterke drank, noch bier meer gebruiken: houdt u aan een matig gebruik van een redelijke
Nadere informatieOuderen en alcohol. Nanda den Hollander dd 18 april 2016
Ouderen en alcohol Nanda den Hollander dd 18 april 2016 Vraag De beeldvorming die er is ten aanzien van ouderen die overmatig alcohol gebruiken, is van belang. Wat is jullie beeld? Wat vind je ervan? Bijv.
Nadere informatieAlcoholgebruik bij Belgische ouderen: een nuchtere kijk op de cijfers Sarah Hoeck (PhD) Universiteit Antwerpen
Alcoholgebruik bij Belgische ouderen: een nuchtere kijk op de cijfers Sarah Hoeck (PhD) Universiteit Antwerpen sarah.hoeck@uantwerpen.be Inhoud ter inleiding: tijdskader en vergrijzing wie, wat, waarom
Nadere informatieMIDDELENGERELATEERDE en VERSLAVINGSSTOORNISSEN. Dr. Marie-Catherine Monté en Dr. Marieke Waignein
MIDDELENGERELATEERDE en VERSLAVINGSSTOORNISSEN Dr. Marie-Catherine Monté en Dr. Marieke Waignein 28 november 2014 Middelengerelateerde problematiek 1. Algemeen A. Middelengebruik in België B. Gevolgen:
Nadere informatieVroegsignalering alcoholgebruik op de Spoedeisende hulp
Vroegsignalering alcoholgebruik op de Spoedeisende hulp Samenwerking tussen algemeen ziekenhuis en GGZ Roxanne Izendooren Projectleider Vroegsignalering alcoholgebruik 23 april 2012 Opdracht: Vragenlijst
Nadere informatieInFoP 2. Informatie voor Familieleden omtrent Psychose. Inhoud. Inleiding
Informatie voor Familieleden omtrent Psychose InFoP 2 Inhoud Introductie Module I: Wat is een psychose? Module II: Psychose begrijpen? Module III: Behandeling van psychose de rol van medicatie? Module
Nadere informatieInformatie voor Familieleden omtrent Psychose. InFoP 2. Inhoud
Informatie voor Familieleden omtrent Psychose InFoP 2 Inhoud Introductie Module I: Wat is een psychose? Module II: Psychose begrijpen? Module III: Behandeling van psychose de rol van medicatie? Module
Nadere informatieAlcohol gebruik bij ouderen. 16-09-2010 Dick van Etten
Alcohol gebruik bij ouderen 16-09-2010 Dick van Etten Inleiding Prevalentie Risicofactoren, lichamelijke aandoeningen Vroegsignaleren en diagnostiek Ontwikkelde interventies U moet de bakens verzetten
Nadere informatiehoofdstuk 3 Hoofdstuk 4 Hoofdstuk 5
SAMENVATTING 117 Pas kortgeleden is aangetoond dat ADHD niet uitdooft, maar ook bij ouderen voorkomt en nadelige gevolgen kan hebben voor de patiënt en zijn omgeving. Er is echter weinig bekend over de
Nadere informatieUNIVERSITAIR CENTRUM GERIATRIE
UNIVERSITAIR CENTRUM GERIATRIE 1 Drugs en Senioren Drugs en Senioren Prof Dr M Vandewoude Universitair Centrum Geriatrie Antwerpen 2 3 Wat wordt juist bedoeld? «Echte drugs» Alcohol Psychotrope medicatie
Nadere informatieAlcohol misbruik Consequenties voor IC. Roger van Groenendael
Alcohol misbruik Consequenties voor IC Roger van Groenendael à Meerdere MC/IC patiënten met alcohol abusus in VG à Belang voor IC opname? Omvang Meest gebruikte en misbruikte drug wereldwijd NL getallen:
Nadere informatieC2H5OH PROBLEMATIEK + BEHANDELING
C2H5OH PROBLEMATIEK + BEHANDELING INHOUDSOPGAVE WERKING OP DE HERSENEN ACUTE ALCOHOLINTOXICATIE ALCOHOL ONTHOUDINGSSYNDROOM DELIER BIJ ALCOHOL THIAMINE (DEFICIENTIE) WERKING OP DE HERSENEN EFFECTEN ALCOHOL
Nadere informatieCasus 1 Alcohol en uitval. Casus bibliotheek
Je wordt als huisarts in de PI bij een 54 jarige man geroepen die steeds verwarder wordt. Hij zit alleen op cel. Omdat de bewakers hem boos en verward vonden hebben ze de celdeur gesloten in afwachting
Nadere informatieWat is depressie? Oorzaak, omvang, gevolg
Wat is depressie? Oorzaak, omvang, gevolg Prof. Dr. Brenda Penninx Vakgroep psychiatrie / GGZ ingeest Neuroscience Campus Amsterdam Mental Health EMGO+ Institute for Health and Care Research b.penninx@vumc.nl
Nadere informatiePK Broeders Alexianen Tienen
PROGRAMMA 09u30 Ontvangst Koffie 10u00 Verwelkoming en inleiding Ivo Vanschooland Dr. H. Peuskens Getuigenis Pauze Getuigenis Herman Hacour 12u00 Aperitief en lunch 14u00 Werkgroepen begeleid door: Hacour
Nadere informatieStress, depressie en cognitie gedurende de levensloop
SAMENVATTING Stress, depressie en cognitie gedurende de levensloop Inleiding Cognitief functioneren omvat verschillende processen zoals informatieverwerkingssnelheid, geheugen en executief functioneren,
Nadere informatieJ.J. Schijf, GZ psycholoog Brijder Verslavingszorg jaap. schijf@brijder.nl
J.J. Schijf, GZ psycholoog Brijder Verslavingszorg jaap. schijf@brijder.nl Waar gaan we het over hebben? Samen gaan Mechanismen misbruik Consequenties voor bejegening Schadelijke Gevolgen Middelen Kalant,
Nadere informatieGeestelijke gezondheid
In dit onderdeel wordt ingegaan op de geestelijke gezondheid van ouderen. De onderwerpen die worden aangesneden zijn psychische stoornissen en eenzaamheid. Volgens gegevens uit de Rapportage 2001 van het
Nadere informatieGezond genieten. Stellingen 55-plussers en alcohol: WAAR OF NIET WAAR?
Gezond genieten Stellingen 55-plussers en alcohol: WAAR OF NIET WAAR? 1. Op oudere leeftijd kun je lichamelijk beter tegen alcohol. 2. Vanaf het vijfenveertigste jaar heeft alcohol een gunstig effect op
Nadere informatieTemperamentsprofielen bij verslaving
17 februari 2017 Temperamentsprofielen bij verslaving Dr Els Santens Psychiater Team Verslavingszorg Inhoud Kader doctoraatsonderzoek Verslaving Gray s Reinforcement Sensitivity Theory (RST) Temperamentsprofielen
Nadere informatieBrijder Verslavingszorg Hoofddorp
Ons Team Ons team is zeer divers. We bestaan uit het secretariaat, psychologen, maatschappelijk werkers, sociaal psychiatrisch verpleegkundigen, cognitief gedragstherapeutisch werkers, ervaringsdeskundigen,
Nadere informatieWat zijn typische kenmerken van verslaving (DSM-5)? Sterk verlangen om het middel te gebruiken. Al mislukte pogingen om te stoppen of te minderen
VERSLAVING Inhoud Kenmerken verslaving Waarom eens verslaafd moeilijk om te stoppen? Fasen van verandering Behandelvisie Tips voor de omgeving Stel gerust vragen! Wat zijn typische kenmerken van verslaving
Nadere informatieFace it, Work it. Overzicht
Face it, Work it Dr. H. Peuskens Psychiater Psychiatrische kliniek Broeders Alexianen Tienen Overzicht Middelengebruik in Vlaanderen CAO 100 Middelengerelateerde problematiek Expertise in residentiële
Nadere informatieCasus 10. Yoho and a bottle of wine. Hallo collega s,
Hallo collega s, Hierbij weer een nieuwe casus uit het veld waar voor ons allemaal aandachtspunten in zitten. Ik hoop dat jullie er je voordeel mee doen. Heb je een interessante casus meegemaakt, waar
Nadere informatieHerkennen van en omgaan met. Angst en Depressie. Is er vaker sprake van angst en depressie in de palliatieve fase?
Herkennen van en omgaan met Angst en Depressie bij (oudere) mensen met een verstandelijke beperking Is er vaker sprake van angst en depressie in de palliatieve fase? Kennis over angst en depressie Risicofactoren
Nadere informatieBert Garssen Helen Dowling Instituut, begeleiding bij kanker, Bilthoven
De invloed van psychologische factoren op het ontstaan van kanker Bert Garssen Helen Dowling Instituut, begeleiding bij kanker, Bilthoven Uitgangspunt Zijn er fysiologische mechanismen die zouden kunnen
Nadere informatieMistral DTOX, een goed begin is het halve werk. Edwin Spapens GZ-Psycholoog Mistral DTOX & Mistral Kliniek
Mistral DTOX, een goed begin is het halve werk. Edwin Spapens GZ-Psycholoog Mistral DTOX & Mistral Kliniek Cluster jeugd Preventie, inclusief minimale interventie van 1-3 gesprekken I- hulp (ambitie ook
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Addendum A 173 Nederlandse samenvatting Het doel van het onderzoek beschreven in dit proefschrift was om de rol van twee belangrijke risicofactoren voor psychotische stoornissen te onderzoeken in de Ultra
Nadere informatieKennisquiz 1 Alcohol
Kennisquiz 1 Alcohol Weet u welke klachten het gevolg kunnen zijn van alcoholgebruik? Test uw eigen kennis door de antwoorden te omcirkelen. Aan het einde van de quiz geven we de juiste antwoorden en de
Nadere informatie1.0 26/05/2015. Depressie, delier en verslaving bij ouderen. Depressie, delier en verslaving. Psychisch lijden op oudere leeftijd.
Depressie, delier en verslaving bij ouderen Gent, 21.5.2015 Dr. An Haekens Alexianen Zorggroep Tienen 1.0 SEC SUBT Beschrijvi Depressie, delier en verslaving Psychisch lijden op oudere leeftijd Psychiatrische
Nadere informatieGedwongen opname en verslaving Dr Anne Van Duyse - De Sleutel en PC Sint Jan Baptist
Gedwongen opname en verslaving Dr Anne Van Duyse - De Sleutel en PC Sint Jan Baptist Deel 1: Wet op de gedwongen opname Deel 2: problematisch middelengebruik Toetsing van de wet bij verslaving Geesteszieke
Nadere informatieMiddelenmisbruik: een opgave voor het mobiel team
Middelenmisbruik: een opgave voor het mobiel team Leuven, 14 februari 2018 Prof. dr. Frieda Matthys UZ Brussel VUB Free Clinic, Antwerpen Alcoholmisbruik : een opgave voor het mobiel team (Vroeg)detectie
Nadere informatieSuïcidaal gedrag epidemiologie, psychologie en biologie, en behandeling. Prof. dr. C. van Heeringen
Suïcidaal gedrag epidemiologie, psychologie en biologie, en behandeling Prof. dr. C. van Heeringen WHO 2004 de Europese context nu de Europese context toen Kruyt 1960 Suïcide in Vlaanderen SMR, per
Nadere informatieInformatie voor patiënten. Medisch Centrum Haaglanden www.mchaaglanden.nl
Alcohol Informatie voor patiënten F0931-3415 september 2013 Medisch Centrum Haaglanden www.mchaaglanden.nl MCH Antoniushove, Burgemeester Banninglaan 1 Postbus 411, 2260 AK Leidschendam 070 357 44 44 MCH
Nadere informatiePeter Vossenberg Tactus Verslavingszorg. Verslavingsarts KNMG Arts voor Maatschappij en Gezondheid Opleider voor opleiding tot verslavingsarts
Peter Vossenberg Tactus Verslavingszorg Verslavingsarts KNMG Arts voor Maatschappij en Gezondheid Opleider voor opleiding tot verslavingsarts 3 t/m 10 oktober is de themaweek De Kennis van Nu: Verbeter
Nadere informatieVERANDERING VAN GEDRAG: EEN PROBLEEM OF NIET? Marieke Schuurmans Verpleegkundige & onderzoeker UMC Utrecht/Hogeschool Utrecht
VERANDERING VAN GEDRAG: EEN PROBLEEM OF NIET? Marieke Schuurmans Verpleegkundige & onderzoeker UMC Utrecht/Hogeschool Utrecht GEDRAG: De wijze waarop iemand zich gedraagt, zijn wijze van doen, optreden
Nadere informatieBianca Wagenaar-Swart Preventiewerker
Bianca Wagenaar-Swart Preventiewerker Tactus Verslavingszorg Stedendriehoek, Twente, Zwolle/Noord Veluwe en Flevoland Preventie Behandeling Nazorg Alcohol, roken, drugs, medicijnen, gamen, gokken Programma
Nadere informatieOuderenpsychiatrie. De ouderenpsychiatrie van de toekomst. Dr. An Haekens P.K. Broeders Alexianen, Tienen
De ouderenpsychiatrie van de toekomst Oostende, 30.3.2011 Dr. An Haekens P.K. Broeders Alexianen, Tienen Ouderenpsychiatrie Jonge wetenschap Groeiend besef dat gevolgen van veroudering van invloed zijn
Nadere informatieROM in de ouderenpsychiatrie
Improving Mental Health by Sharing Knowledge ROM in de ouderenpsychiatrie Marjolein Veerbeek Richard Oude Voshaar, Anne Margriet Pot Financier: Ministerie van VWS 2 Routine Outcome Monitoring Definitie
Nadere informatieThe relationship between social support and loneliness and depressive symptoms in Turkish elderly: the mediating role of the ability to cope
The relationship between social support and loneliness and depressive symptoms in Turkish elderly: the mediating role of the ability to cope Een onderzoek naar de relatie tussen sociale steun en depressieve-
Nadere informatie07-04-15. Herkennen van en omgaan met. Angst en Depressie. Na vanmiddag. bij ouderen met een verstandelijke beperking
Na vanmiddag Herkennen van en omgaan met Angst en Depressie bij ouderen met e Weet u hoe vaak angst en depressie voorkomen, Weet u wie er meer risico heeft om een angststoornis of depressie te ontwikkelen,
Nadere informatie- 172 - Prevention of cognitive decline
Samenvatting - 172 - Prevention of cognitive decline Het percentage ouderen binnen de totale bevolking stijgt, en ook de gemiddelde levensverwachting is toegenomen. Vanwege deze zogenaamde dubbele vergrijzing
Nadere informatieAngst Stemming Psychose Persoonlijkheid Gebruik middelen Rest
Ad Kaasenbrood, psychiater/psychotherapeut Congres Een te gekke wijk, Bunnik, 8 November 2017 Psychiatrische ziekten Komen vaak voor Zijn ernstig Zijn duur Zijn complex Verhouden zich tot geestelijke gezondheid,
Nadere informatieOp weg naar de speerpuntennotitie lokaal gezondheidsbeleid Boxmeer 2009 2011: Speerpunten voor Boxmeer?? Esther Hendriks 24 september 2009
Op weg naar de speerpuntennotitie lokaal gezondheidsbeleid Boxmeer 2009 2011: Speerpunten voor Boxmeer?? Esther Hendriks 24 september 2009 Op weg naar speerpuntennotitie? Wat doen/deden we al? Welke gezondheidsproblemen
Nadere informatieJongeren en alcohol. Jan Widdershoven Annemieke van der Weij Marianne van Steenbergen Kinderartsen JBZ. Dokters op dinsdag 22 januari 2013
Jongeren en alcohol Jan Widdershoven Annemieke van der Weij Marianne van Steenbergen Kinderartsen JBZ Dokters op dinsdag 22 januari 2013 U voelt u onrustig en krijgt het volgende voorgeschreven: Suspensie
Nadere informatieDiagnose en classificatie in de psychiatrie
Diagnose en classificatie in de psychiatrie Klinische Validiteit Research Betrouwbaarheid Prof dr Bert van Hemert psychiater en epidemioloog Afdelingshoofd psychiatrie DBC Kosten-baten 2 Diagnosen in de
Nadere informatieDepressie en angst bij de ziekte van Parkinson Rianne van Gool Verpleegkundig specialist
Depressie en angst bij de ziekte van Parkinson Rianne van Gool Verpleegkundig specialist Dopamine Ziekte van Parkinson: minder dopamine Dopamine is een signaalstof die de communicatie tussen hersencellen
Nadere informatieOnverklaard maakt onbemind. 8 februari 2011 Utrecht
Psychiatrisch Consultatieve Dienst SLAZ/VUmc Onverklaard maakt onbemind Prof.dr.Adriaan Honig 8 februari 2011 Utrecht Onverklaard maakt onbemind AGENDA Wat verstaan we onder somatisch onvoldoende verklaarde
Nadere informatieAlgemene adviezen Verantwoord alcoholgebruik
Alcohol De afdeling Spoedeisende Hulp van HMC (Haaglanden Medisch Centrum) werkt samen met Brijder en Context aan het signaleren van overmatig alcoholgebruik. Het doel hiervan is om bij problematisch alcoholgebruik
Nadere informatieStress, spanningen, en psychosociale problematiek na confrontatie met een hart- of longaandoening
Stress, spanningen, en psychosociale problematiek na confrontatie met een hart- of longaandoening 1. Wat is stress? 2. Een aandoening als oorzaak voor stress en psychosociale problematiek 3. Problematiek
Nadere informatieDisclosure belangen Janneke Valk, bedrijfsarts
Disclosure belangen Janneke Valk, bedrijfsarts (potentiële) belangenverstrengeling Geen / Zie hieronder Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium
Nadere informatieHoofdstuk 2 Hoofdstuk 3 Hoofdstuk 4. Hoofdstuk 3 Hoofdstuk 4
Samenvatting SAMENVATTING 189 Depressie is een veelvoorkomende psychische stoornis die een hoge ziektelast veroorzaakt voor zowel de samenleving als het individu. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO)
Nadere informatieDepressie na een beroerte
Afdeling: Onderwerp: 6B Neurologie 1 Voor wie is deze folder bedoeld? Deze informatiefolder is bedoeld voor zowel patiënten die in het Ikazia Ziekenhuis zijn opgenomen en/of hun naasten. Door middel van
Nadere informatieVerbanden tussen Coping-Strategieën en. Psychologische en Somatische Klachten. binnen de Algemene Bevolking
2015 Verbanden tussen Coping-Strategieën en Psychologische en Somatische Klachten binnen de Algemene Bevolking Master Scriptie Klinische Psychologie Rachel Perez y Menendez Verbanden tussen Coping-Strategieën
Nadere informatieTineke Vos, psychiater MCH-Bronovo Den Haag 21 september 2015
Tineke Vos, psychiater MCH-Bronovo Den Haag 21 september 2015 Vijf symptomen > 2 weken Ten minste één van de eerste twee Verandering in functioneren Angst kan symptoom zijn van depressie Verschil rouw
Nadere informatieWat kan je doen na een suïcide of suïcidepoging? Multidisciplinaire Richtlijn: Detectie & Behandeling van Suïcidaal Gedrag Gent 30/03/2017
Wat kan je doen na een suïcide of suïcidepoging? Multidisciplinaire Richtlijn: Detectie & Behandeling van Suïcidaal Gedrag Gent 30/03/2017 Wat kan je doen na een suïcidepoging? Peter Beks - Zorg voor Suïcidepogers
Nadere informatieWHITEPAPER. Ouder worden en alcohol drinken: kan het kwaad? Het herkennen van problemen en voorkomen van erger
WHITEPAPER Ouder worden en alcohol drinken: kan het kwaad? Het herkennen van problemen en voorkomen van erger Ouder worden en alcohol drinken: kan het kwaad? Het herkennen van problemen en voorkomen van
Nadere informatieInnovaties voor Amsterdammers met GGZ problematiek. Prof.dr. J.H. Smit jh.smit@ggzingeest
Innovaties voor Amsterdammers met GGZ problematiek Prof.dr. J.H. Smit jh.smit@ggzingeest Directeur Onderzoek & Innovatie GGZ Ingeest Afdeling Psychiatrie Vumc Psychiatrie in getallen: wereldwijd in 2010
Nadere informatieStemmingsstoornissen bij de ziekte van Parkinson
Stemmingsstoornissen bij de ziekte van Parkinson Maastricht, 9 mei 2017 Dr. A.F.G. Leentjens, psychiater Afdeling Psychiatrie MUMC 1951-2014 1926-2002 Inhoud Depressieve klachten -wat is een depressie?
Nadere informatieKenniscafe ouder wordende bewoner 16 februari Marieke Vriesema Annemiek ten Voorde Marieke Mooibroek Marloes Hermelink
Kenniscafe ouder wordende bewoner 16 februari 2017 Marieke Vriesema Annemiek ten Voorde Marieke Mooibroek Marloes Hermelink Welkom Marieke Vriesema Annemiek ten Voorde Marieke Mooibroek Marloes Hermelink
Nadere informatieDilemma s rondom actieve levensbeëindiging bij bejaarden. Paul Beuger, huisarts, Scenarts Jos Verkuyl, geriater
Dilemma s rondom actieve levensbeëindiging bij bejaarden Paul Beuger, huisarts, Scenarts Jos Verkuyl, geriater Programma Inleiding Casuistiek, in groepen Centrale terugkoppeling Inzicht vanuit geriatrisch
Nadere informatieVerschil in Perceptie over Opvoeding tussen Ouders en Adolescenten en Alcoholgebruik van Adolescenten
Verschil in Perceptie over Opvoeding tussen Ouders en Adolescenten en Alcoholgebruik van Adolescenten Difference in Perception about Parenting between Parents and Adolescents and Alcohol Use of Adolescents
Nadere informatieDag van de Zorg 2013. Depressie: watisheten watbrengthetteweeg? Met dank aan het team Vennen 3 en dr. Michel Dierick in het bijzonder.
Dag van de Zorg 2013 Depressie: watisheten watbrengthetteweeg? Met dank aan het team Vennen 3 en dr. Michel Dierick in het bijzonder. 1 Wat is stemming? + - 2 Gemoed, stemming: Constant aanwezige achtergrond,
Nadere informatieEenzaamheid bij Ouderen. Dr. Martin G. Kat Psychiater-psychotherapeut MCAlkmaar/Amsterdam psykat@hetnet.nl
Eenzaamheid bij Ouderen Dr. Martin G. Kat Psychiater-psychotherapeut MCAlkmaar/Amsterdam psykat@hetnet.nl Eenzaamheid: definitie Het gevoel dat de contacten met anderen in aard en/of intensiteit minder
Nadere informatieGezondheid van methadongebruikers. Dr. Gerdien de Weert Iriszorg/NISPA Drs. Erik Paling Novadic-Kentron
Gezondheid van methadongebruikers Dr. Gerdien de Weert Iriszorg/NISPA Drs. Erik Paling Novadic-Kentron Gezondheid van methadongebruikers Levensverwachting iha Ervaren klachten patiënten in methadonprogramma
Nadere informatieStaken antihypertensiva bij ouderen. Groot Haags Geriatrie Referaat oktober 2016 Marielle Hofman, aios geriatrie
Staken antihypertensiva bij ouderen Groot Haags Geriatrie Referaat oktober 2016 Marielle Hofman, aios geriatrie 2 Vragen Zou u antihypertensiva staken bij een geriatrische patiënt met hypertensie en een
Nadere informatieDisclosure Gezond alcoholgebruik (?)
Disclaimer Schadelijke gevolgen van alcoholmisbruik bij ouderen Rob Kok psychiater, klinisch epidemioloog Den Haag Onderzoeker, geen behandelaar Onderzoeken is teamwerk: dank aan Julia van den Berg Jolanda
Nadere informatieVerslaving en de Geïntegreerde RichtlijnBehandeling persoonlijkheidsstoornissen. Hein Sigling, specialismeleider Verslaving.
Verslaving en de Geïntegreerde RichtlijnBehandeling persoonlijkheidsstoornissen Hein Sigling, specialismeleider Verslaving. Hein Sigling juni 2008 Wat staat er over verslaving in de GRB? Middelenmisbruik
Nadere informatieNeurocognitieve stoornissen
Neurocognitieve stoornissen DSM IV DSM 5 Lieve Lemey Carmen Vranken Neurocognitieve stoornissen Context: vergrijzing met prevalentie leeftijdsgebonden ziekten: diabetes, osteoporose, depressie, delier,
Nadere informatieAlcohol en drugs. Wat zien we binnen de huisartsenvoorziening? Hersenschade 21-11-2013. Verbinding maken. met datgene wat onbesproken blijft
Verbinding maken. met datgene wat onbesproken blijft Alcohol en drugs Waar denken we aan? Nadine Mouchart, MSc Medewerker Verslavingspreventie Wat zien we binnen de huisartsenvoorziening? En wat missen
Nadere informatieNeDerLANDse samenvatting
CHAPTER 10 259 NEDERLANDSE SAMENVATTING Benzodiazepines zijn psychotrope middelen met anxiolytische, sederende, spierverslappende en hypnotische effecten. In de praktijk worden zij voornamelijk ingezet
Nadere informatieMedicatie bij Probleemgedrag
Medicatie bij Probleemgedrag Reehorst 10-6-2016 Dr. Martin Kat psychiater M.C.Alkmaar afd. Klin. Geriatrie/ Amsterdam/ CCE psykat@hetnet.nl inhoud Probleemgedrag en de ouderenpsychiatrie Wat doet medicatie
Nadere informatieCognitieve gedragstherapie bij problematisch alcoholgebruik
Cognitieve gedragstherapie bij problematisch alcoholgebruik Informatie voor mensen die hun probleem willen aanpakken 2 Kortdurende motiverende interventie en cognitieve gedragstherapie Een effectieve behandeling
Nadere informatie14 april 2016 Dr. M. Burin
14 april 2016 Dr. M. Burin https://www.youtube.com/watch?v=9pfdtcl jezo https://www.youtube.com/watch?v=xakocii LlwY Ondergediagnosticeerd Onderbehandeld Zelden gebruik van aangepaste pijnschaal Discrepantie
Nadere informatieHET ZAL JE MOEDER MAAR ZIJN
HET ZAL JE MOEDER MAAR ZIJN Ouderen in het ziekenhuis: wat weten we? Marieke J. Schuurmans Hoogleraar Verplegingswetenschap UMC Utrecht Lector Ouderenzorg Hogeschool Utrecht HOEVEEL MENSEN BREKEN ER PER
Nadere informatieRelatie tussen Persoonlijkheid, Opleidingsniveau, Leeftijd, Geslacht en Korte- en Lange- Termijn Seksuele Strategieën
Relatie tussen Persoonlijkheid, Opleidingsniveau, Leeftijd, Geslacht en Korte- en Lange- Termijn Seksuele Strategieën The Relation between Personality, Education, Age, Sex and Short- and Long- Term Sexual
Nadere informatieBehandeling van verslaving en comorbiditeit. de Noord Nederlandse ervaring
Behandeling van verslaving en comorbiditeit de Noord Nederlandse ervaring Gent 14 nov2014 Primaire problematiek naar voorkomen in bevolking en % in behandeling 1 Setting van hulp in VZ VNN 34 ambulante
Nadere informatie17-3-2015. Doel (2008) In kaart brengen van de gevolgen van alcoholgebruik in de adolescentie op het cognitief functioneren.
Relatie tussen alcoholgebruik en neurocognitief functioneren in de adolescentie in een longitudinaal design Outline Introduction Methods Results Conclusion A longitudinal study of its effect on cognitive
Nadere informatieParkinson en Dementie
Parkinson en Dementie Alzheimer Café 4 februari 2019 dr. Arthur G.G.C. Korten neuroloog geheugenpolikliniek Laurentius Ziekenhuis Roermond Inhoud De ziekte van Parkinson Dementie Lewy Body Ziekte en Parkinsondementie
Nadere informatieNEDERLANDSE SAMENVATTING (SUMMARY IN DUTCH)
NEDERLANDSE SAMENVATTING (SUMMARY IN DUTCH) ACHTERGROND Depressie is een ernstige psychiatrische stoornis waar ongeveer één op de vijf à zes mensen gedurende de levensloop mee te maken krijgt. In Westerse
Nadere informatieHyperacusis vanuit psychiatrisch perspectief: diagnostiek en psychofarmacologische behandeling Ines Sleeboom-van Raaij consulent-psychiater
Hyperacusis vanuit psychiatrisch perspectief: diagnostiek en psychofarmacologische behandeling Ines Sleeboom-van Raaij consulent-psychiater 24 april 2014 Jaarvergadering KNO en HHH Disclosures Geen Hyperacusis
Nadere informatie1 Wat is er met me aan de hand? 11
Leven met een alcoholprobleem 07-03-06 09:25 Pagina 7 Inhoud Voorwoord 1 Wat is er met me aan de hand? 11 Typerend beeld van de kwaal 11 Symptomen 12 Vroege en late symptomen 14 Diagnostiek 14 Een paar
Nadere informatie6 e mini symposium Ouderenzorg
6 e mini symposium Ouderenzorg Aanvullende diagnostiek bij dementie in de 1 e lijn Suzanne Boot, specialist ouderengeneeskunde, kaderarts psychogeriatrie i.o. 28-09-2015 Pagina 1 6 e Mini symposium ouderenzorg
Nadere informatieHet executief en het sociaal cognitief functioneren bij licht verstandelijk. gehandicapte jeugdigen. Samenhang met emotionele- en gedragsproblemen
Het executief en het sociaal cognitief functioneren bij licht verstandelijk gehandicapte jeugdigen. Samenhang met emotionele- en gedragsproblemen Executive and social cognitive functioning of mentally
Nadere informatieCOGNITIEVE DISSONANTIE EN ROKERS COGNITIVE DISSONANCE AND SMOKERS
COGNITIEVE DISSONANTIE EN ROKERS Gezondheidsgedrag als compensatie voor de schadelijke gevolgen van roken COGNITIVE DISSONANCE AND SMOKERS Health behaviour as compensation for the harmful effects of smoking
Nadere informatieDe rol van de gedragskundige. LVB en Verslaving Workshopronde 1 Slotbijeenkomst Trimbos 16-04-2013
De rol van de gedragskundige LVB en Verslaving Workshopronde 1 Slotbijeenkomst Trimbos 16-04-2013 Spin in het web? Agenda Korte uiteenzetting LVB en verslaving Functie-eisen Rol gedragskundige Discussie
Nadere informatieInformatie voor Familieleden omtrent Psychose. InFoP 2. Inhoud
Informatie voor Familieleden omtrent Psychose InFoP 2 Inhoud Introductie Module I: Wat is een psychose? Module II: Psychose begrijpen? Module III: Behandeling van psychose de rol van medicatie? Module
Nadere informatieAngststoornissen. Verzekeringsgeneeskundig protocol
Angststoornissen Verzekeringsgeneeskundig protocol Epidemiologie I De jaarprevalentie voor psychische stoornissen onder de beroepsbevolking in Nederland wordt geschat op: 1. 5-10% 2. 10-15% 15% 3. 15-20%
Nadere informatieLeven met een amputatie. Chris Leegwater Vinke Psycholoog
Leven met een amputatie Chris Leegwater Vinke Psycholoog Amputatie 2 Amputatie is voor de geamputeerde meestal een ernstig trauma, niet alleen lichamelijk, maar ook geestelijk. Naast het verlies van de
Nadere informatieAandacht voor alcohol
Aandacht voor alcohol T +32(0)89 32 50 50 F +32(0)89 32 79 00 info@zol.be Campus Sint-Jan Schiepse bos 6 B 3600 Genk Campus Sint-Barbara Bessemerstraat 478 B 3620 Lanaken Medisch Centrum André Dumont Stalenstraat
Nadere informatieKorsakov centrum Slingedael
Korsakov centrum Slingedael Jan W. Wijnia specialist ouderengeneeskunde Rotterdam Geen belangenconflict, geen contact met bedrijven Vroege herkenning WKS Medisch Contact Cover fotografie Jan Lankeveld
Nadere informatieVerslaving apart? Dubbele diagnostiek als standaardbehandeling. dr. C.A. Loth
Verslaving apart? Dubbele diagnostiek als standaardbehandeling in de GGz dr. C.A. Loth Cijfers 1,2 miljoen alcoholisten/problematische drinkers 1,8 miljoen dagelijkse gebruikers benzo s, 22 % gebruikt
Nadere informatieACUTE VERWARDHEID NIET ALTIJD DEMENTIE 10 en 12/11/2015
ACUTE VERWARDHEID NIET ALTIJD DEMENTIE 10 en 12/11/2015 Niet steeds dementie Vraagstelling: 1) Kan elke verwardheid voorkomen worden? 2) Wat kunnen we doen om te voorkomen? 3) Wat kunnen we doen bij acute
Nadere informatieWernicke-Korsakov syndroom
Home no. 1 Februari 2016 Themanummer Antibiotica Eerdere edities Verenso.nl Wernicke-Korsakov syndroom Vaker en minder sluipend dan meestal wordt aangenomen Drs. Ineke Gerridzen i.gerridzen@atlant.nl Preventieve
Nadere informatieInhoud. Ontgifting en stabilisatie. Observatie en Diagnostiek en Behandeling. Cijfers en Onderzoek. Aanbod Jeugd in Nederland
Polls drugsweb Kun je op eigen houtje van drugs afkomen Ja: 85% Moeten we minder gaan drinken Ja: 57% Bang om verslaafd te worden Ja: 21% Drugs meenemen naar buitenland Ja: 73% Wiet is een harddrug Ja:
Nadere informatieHoe denken Zeeuwse jongeren en ouders over alcoholgebruik door jongeren? Onderzoek GGD Zeeland maart 2011
Hoe denken Zeeuwse jongeren en ouders over alcoholgebruik door jongeren? Onderzoek GGD Zeeland maart 2011 Zeeuwse jongeren en alcohol In 2010 is de Zeeuwse campagne Laat ze niet (ver)zuipen! van start
Nadere informatieDe geriatrische patiënt op de SEH. SEH onderwijsdag Sigrid Wittenberg, aios klinische geriatrie
De geriatrische patiënt op de SEH SEH onderwijsdag Sigrid Wittenberg, aios klinische geriatrie Relevante onderwerpen Delier Symptoomverarming Medicatie op de SEH Duur aanwezigheid patiënt op de SEH Delier
Nadere informatieSchizofrenie en comorbide verslaving
Schizofrenie en comorbide verslaving Wilma Reesink GGZ Verpleegkundig Specialist GGNet Apeldoorn Workshopindeling: 1. Stellingen bespreken aan de hand van het Lagerhuismodel met doel: kennis testen, dilemma
Nadere informatieDepressie. Informatiefolder voor zorgteam. Zorgprogramma Doen bij Depressie UKON. Versie 2013-oktober
Depressie Informatiefolder voor zorgteam Zorgprogramma Doen bij Depressie Inleiding Deze folder is bedoeld voor afdelingsmedewerkers die betrokken zijn bij de zorg voor een cliënt bij wie een depressie
Nadere informatie