Omgaan met verschillen in de klas: Onderzoeksresultaten

Transcriptie

1 Omgaan met verschillen in de klas: Onderzoeksresultaten Jolien Geerlings PhD Onderzoeker

2 Overzicht 1) Inleiding 2) Wat hebben we precies onderzocht? 3) Hoe gaan we om met verschillen in de klas? 4) Hoe verklaren we omgang met verschillen in de klas? 5) Wat kunnen we doen om de omgang met verschillen te verbeteren? 6) Vragen & Discussie

3 1) Inleiding Onderzoek Omgaan met verschillen in de klas Onderzoeksvraag: Hoe gaan leerkrachten in de klas om met leerlingen met diverse gedragsproblemen en culturele achtergronden? Universiteit van Amsterdam: verschillen in gedragsproblemen Universiteit Utrecht: verschillen in culturele achtergrond

4 Wie zijn wij? Universiteit Utrecht Prof. Maykel Verkuyten Dr. Jochem Thijs Jolien Geerlings, Msc. Universiteit van Amsterdam Prof. Peter de Jong Dr. Helma Koomen Marjolein Zee, Msc.

5 Wie deden er mee? 42 scholen verspreid over Nederland: - 24 met focus op gedragsproblemen - 18 met focus op culturele achtergrond 113 leerkrachten: - Leeftijd jaar - Gem. 16 jaar ervaring - 60% 4 of meer dagen voor de klas 2380 leerlingen: - leeftijd 9-13 jaar - Steekproef Utrecht: - Meer dan 40 nationaliteiten - 51% Nederlands, 11% Turks, 10% Marokkaans - Steekproef Amsterdam: 90% Nederlands

6 2) Wat hebben we precies onderzocht? Twee soorten diversiteit in de klas: Gedragsproblemen: Pro-sociaal gedrag; delen, helpen Hyperactiviteit: niet stilzitten, makkelijk afgeleid Emotionele problemen: ongelukkig, bang Gedragsproblemen: vechten, woede-uitbarstingen Culturele achtergrond Nederlands, Turks, Marokkaans

7 weinig weinig weinig weinig Er zijn verschillen in de klas Er is culturele diversiteit in de klas Nederlands Turks Marokkaans Anders Er zijn verschillen in gedrag: Met name op het gebied van pro-sociaal gedrag en hyperactiviteit Pro sociaal Hyperactief Emotionele prob. Gedragsprob.

8 Waarom zijn deze verschillen van belang? Onderzoek toont aan: kunnen bijdragen aan de sociale ontwikkeling. spelen een rol in leeruitkomsten. Dat zien we ook terug in ons onderzoek.

9 weinig weinig weinig weinig Cito scores weinig weinig weinig weinig Cito score Gedragsproblemen en leeruitkomsten - Pro-sociale kinderen scoren beter op begrijpend lezen en rekenen Begrijpend lezen - Hyperactieve kinderen en kinderen met emotionele of gedragsproblemen scoren minder op begrijpend lezen en rekenen Pro sociaal Hyperactief Emotionele prob. Gedragsprob. Rekenen Pro sociaal Hyperactief Emotionele prob. Gedragsprob.

10 Culturele achtergrond en leeruitkomsten - Kinderen met een Turkse of Marokkaanse achtergrond scoren lager op begrijpend lezen. - Weinig verschil in de scores bij rekenen.

11 Dus Er zijn verschillen in de klas. En die verschillen doen er ook toe. Vandaar dat we ons afvragen; Hoe gaan we om met die verschillen?

12 2) Wat hebben we precies onderzocht? Omgaan met verschillen - Geen studie naar specifieke handelingen in de klas (bv. Het geven van andere instructies aan leerlingen met gedragsproblemen) Observatie Focus op de beleving: Manier waarop we dingen interpreteren Soms nog belangrijker dan wat er echt gebeurt Beleving van de leerkracht: gevoel van bekwaamheid Gekeken naar bekwaamheid t.o.v. individuele leerling

13 6 Gevoel van bekwaamheid Leerkrachten voelen zich over het algemeen bekwaam. - Het meest bekwaam op het gebied van management, en minder op instructie en motivatie Instructie Management Motivatie

14 Waarom van belang? Gevoel van bekwaamheid (self-efficacy) is erg belangrijk bevonden: Sociale ontwikkeling Academische ontwikkeling Ook dit zien we ook terug in ons onderzoek.

15 Cito score Cito score Gevoel van bekwaamheid & leeruitkomsten Begrijpend Lezen Als een leerkracht zich meer bekwaam voelt, scoren de kinderen in de klas beter op begrijpend lezen en rekenen Bekwaamheidsgevoel Rekenen Bekwaamheidsgevoel

16 3) Hoe gaan we om met verschillen in de klas? A) Hoe beïnvloeden gedragsproblemen de bekwaamheidsgevoelens van leerkrachten? B) Hoe beïnvloed de culturele achtergrond van leerlingen de bekwaamheidsgevoelens van leerkrachten?

17 weinig weinig weinig weinig Gevoel van bekwaamheid & gedragsproblemen 6 Bekwaamheid Leerkrachten voelen zich minder bekwaam ten opzichte van kinderen die: - Minder pro-sociaal gedrag vertonen - Hyperactiever zijn - Emotionele en gedragsproblemen Pro sociaal Hyperactief Emotionele prob. Gedragsprob.

18 Gevoel van bekwaamheid & culturele achtergrond Weinig verschil in gevoel van bekwaamheid tussen kinderen van verschillende culturele achtergronden

19 Bekwaamheidsgevoel Omgaan met gedrag en culturele achtergrond Gedragsproblemen hebben een groter effect op bekwaamheidsgevoelens bij kinderen met een Turkse achtergrond Gedragsproblemen

20 Dus Leerkrachten ervaren een lastigere omgang met kinderen met gedragsproblemen Maar culturele achtergrond speelt hier ook een rol in. Omgang met gedragsproblemen soms lastiger bij kinderen met een Turkse achtergrond.

21 4) Hoe verklaren we de omgang met verschillen? a) Omgang met verschillen in gedrag: - Ervaring - Bijscholing - Leerkracht-leerling relatie b) Verschillen in culturele achtergrond: - Opvattingen over cultuur en culturele diversiteit in de samenleving. - Leerkracht-leerling relatie

22 Bekwaamheidsgevoel Ervaring & Bekwaamheid in gedragsproblemen Geen verschil in hoe lastig leerkrachten het omgaan met kinderen met gedragsproblemen vinden op basis van ervaring. 0-5 jr jr jr. Gedragsproblemen

23 Bekwaamheidsgevoel Bijscholing/studiemiddagen & Bekwaamheid in gedragsproblemen Als leerkrachten bijscholing hebben gehad voelen ze zich bekwamer ten opzichte van het omgaan met gedragsproblemen. Gedragsproblemen

24 Leerkracht-Leerling relatie & Bekwaamheid in gedragsproblemen - Als leerling gedragsproblemen heeft leidt dat tot meer conflict en ervaren leerkracht en leerling minder warmte in onderlinge relatie. - Een meer conflictueuze en minder warme relatie zorgt ervoor dat leerkrachten zich minder bekwaam voelen leerling leerkracht 1 0 weinig weinig warmte conflict

25 Bekwaamheidsgevoel Leerkracht-Leerling relatie & Bekwaamheid in gedragsproblemen Een goede relatie kan ervoor zorgen dat men zich meer bekwaam voelt in de omgang met gedragsproblemen. Warmte weinig Emotionele problemen

26 Dus Hoe bekwaam leerkrachten zich voelen om om te gaan met gedragsproblemen: Is niet gerelateerd aan ervaring. Is wel gerelateerd aan bijscholing/studiemiddagen. Bovendien Gedragsproblemen zorgen voor meer conflict en minder warme interpersoonlijke relaties tussen leerkracht en leerling. Hoe minder goed de interpersoonlijke relatie, hoe minder bekwaam de leerkracht zich voelt. Een goede relatie kan de omgang met gedragsproblemen vergemakkelijken. _ Leerkracht-leerling relatie + Gedragsproblemen _ Bekwaamheidsgevoelens

27 Opvattingen & Bekwaamheid in culturele verschillen weinig Nederlandse achtergrond Multicult. Opv. weinig Multicult. Opv. Multicult. Opv. - Opvattingen geen invloed op bekwaamheid bij Nederlandse achtergrond - Bij kinderen met Turkse achtergrond leiden positievere opvattingen tot minder bekwaamheidsgevoelens, ongeacht gedrag Gedragsproblemen weinig Gedragsproblemen Turkse achtergrond Multicult. Opv. weinig Multicult. Opv. Multicult. Opv. - Bij Marokaanse kinderen ook, maar nog sterker bij gedragsproblemen.

28 Leerkracht-leerling relatie & culturele achtergrond 4 3 Leerling Nederlands - Significant minder warmte gerapporteerd door kinderen met een Turkse of Marokkaanse achtergrond, maar ook minder conflict Warmte Conflict Turks Marokkaans - Leerkrachten ervaren minder warmte ten opzichte van Turkse en Marokkaanse kinderen. Maar ervaren minder conflict met Marokkaanse kinderen Leerkracht Nederlands Turks Marokkaans 1 0 Warmte Conflict

29 Leerkracht-leerling relaties & Bekwaamheid in culturele verschillen weinig Nederlandse achtergrond Warmte weinig Warmte Warmte - LLR geen invloed op bekwaamheid bij Nederlandse achtergrond Gedragsproblemen Turkse achtergrond - Bij kinderen met Turkse achtergrond leidt een goede positievere relatie tot meer bekwaamheidsgevoelens, ongeacht gedrag weinig Warmte weinig Warmte Warmte Gedragsproblemen - Bij Marokkaanse kinderen ook, maar alleen als weinig gedragsproblemen. Bij gedragsproblemen is een goede relatie juist negatief voor bekwaamheidsgevoel.

30 Dus Omgang met culturele verschillen wordt beïnvloed door opvattingen over culturele diversiteit. Wellicht maakt dit mensen meer bewust van de impact van culturele achtergrond De leerkracht-leerling relatie is ook van invloed: Deze relatie soms iets minder positief ervaren bij kinderen van Turkse of Marokkaanse achtergrond, maar ook minder conflictueus. Een goede relatie lijkt belangrijker voor een bekwaam gevoel bij Turkse en Marokkaanse kinderen, dan voor Nederlandse kinderen.

31 Samenvatting van de conclusies 1) Er zijn verschillen in de klas en deze verschillen doen er toe (betere scores, betere sociale ontwikkeling). 2) Leerkrachten ervaren een lastigere omgang met kinderen met gedragsproblemen, en culturele verschillen spelen hierin ook mee. 3) Scholing, opvattingen van leerkrachten en interpersoonlijke relaties tussen leerkracht en leerling dragen bij aan hoe bekwaam leerkrachten zich voelen in de omgang met verschillen.

32 5) Wat kunnen we doen om omgang te verbeteren? Proberen bekwaamheidgevoelens te verbeteren door: 1) Scholing: Als leerkrachten meer scholing hebben gehad voelen ze meer bekwaam om om te gaan met verschillen in de klas. - Maar alleen bewustwording is niet genoeg, want dat kan mensen ook onzekerder maken. 2) Inzetten op leerkracht-leerling relaties: - Hoe beter deze relaties hoe meer bekwaam leerkrachten zich voelen. - Goede onderlinge relaties kunnen ook een buffer vormen bij de omgang met gedragsproblemen in de klas. - Deze relaties ook juist belangrijk in omgaan met culturele diversiteit in de klas.

33 6) Vragen & Discussie Vragen, opmerkingen?