Onderwerp: Evaluatie Topfonds-fondsen voor Vrijetijdseconomie, Herstructurering bedrijventerreinen en Cultuur

Transcriptie

1 STATENBRIEF Onderwerp: Evaluatie Topfonds-fondsen voor Vrijetijdseconomie, Herstructurering bedrijventerreinen en Cultuur Portefeuillehouder: gedeputeerde Markink Kerntaak/plandoel: Vitaal Platteland/Regionale Economie/Cultuur & Erfgoed Doel van deze brief: Het college van Gedeputeerde Staten verzoekt de leden van Provinciale Staten om: Te besluiten conform het ontwerpbesluit Over de inhoud van deze brief te overleggen De inhoud van deze brief voor kennisgeving aan te nemen (informatieplicht) HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH 1 Inhoud voorstel (beoogd resultaat/doel) Via Topfonds Gelderland BV (TG) en haar dochterfondsen investeren wij via leningen en participaties in de Gelderse economie. Het gaat hierbij om revolverende middelen: de uitgezette middelen komen na verloop van tijd weer terug in het fonds zodat deze opnieuw voor hetzelfde doel kunnen worden ingezet. Begin 2015 zijn er drie nieuwe fondsen onder TG opgericht. Dit zijn het Fonds Gelderse Vrijetijdseconomie (FGV), het Fonds Herstructurering Bedrijventerreinen Gelderland (FHBG) en het Fonds Gelderse Cultuurleningen (FGC). Deze fondsen zijn juridisch vormgegeven als BV en 100%- dochters van TG. Aangezien de inzet van revolverende middelen op deze beleidsterreinen nieuw was, is bij de start afgesproken om na twee jaar te evalueren. Deze evaluatie heeft nu plaatsgevonden. In deze Statenbrief informeren wij uw Staten over de uitkomsten van deze evaluatie alsmede de vervolgstappen die wij willen nemen. 2 Aanleiding Zoals u weet, hebben wij de middelen die revolverend en op marktconforme wijze ingezet kunnen worden, ondergebracht bij TG. 1 Sinds met de start van de BV MKB Kredietfaciliteit Gelderland (MKG) - hebben wij ervaring opgedaan met de inzet van revolverende middelen binnen het beleidsveld economie. Dit is met de oprichting van de BV Innovatie- en Energiefonds Gelderland (IEG) in 2012 uitgebreid naar het beleidsveld Energietransitie. Op dit moment is in totaal 188,75 miljoen ter beschikking in TG en haar dochters. Het grootste deel is bestemd voor de thema s innovatie ( 75,25 miljoen) en duurzame energievoorziening ( 59 miljoen). Dit vermogen is inclusief de opbrengsten van twee succesvolle exits binnen het thema innovatie (totaal 12,5 miljoen). Dit bedrag is net als de door de provincie beschikbaar gestelde middelen inzetbaar voor financieringen. 1 Marktconforme wijze houdt in dat de financiering geen verboden staatssteunelementen bevat, zoals een lagere (dan gebruikelijk is in de markt ) rente of andere voorwaarden die als marktverstorend kunnen worden uitgelegd. Inlichtingen bij: Lars Oosters, telefoonnummer (026) adres: post@gelderland.nl

2 Inmiddels is het grootste deel van het aan IEG beschikbaar gestelde kapitaal - met maatschappelijk rendement - geïnvesteerd in of gecommitteerd aan innovatieve Gelderse bedrijven en duurzame energieprojecten. Er is vervolgens in 2014 verkend of de inzet van revolverende middelen ook in andere beleidsterreinen mogelijk was. Immers op deze manier kan een provinciale euro meerdere keren worden ingezet voor de ondersteuning van Gelderse bedrijven en projecten. Ook wordt via deze manier van ondersteuning het ondernemerschap bevorderd. De middelen moeten immers door de ondernemer terugbetaald worden aan het fonds. Uiteraard is het mogelijk dat een bedrijf of project het uiteindelijk niet haalt en de euro niet terugkeert in het fonds. Uit deze verkenning kwam naar voren dat er binnen de beleidsthema s Toerisme en Recreatie, Versterking werklocaties en Cultuur mogelijkheden liggen voor de inzet van revolverende middelen en dat deze middelen via TG ingezet zouden kunnen worden. Samen met TG hebben wij voor deze drie thema s investeringsinstructies opgesteld en deze zijn, samen met de statuten van de BV s en de beheerovereenkomsten, eind 2014 via de voorhangprocedure aan uw Staten voorgelegd 2. Dit heeft begin 2015 geresulteerd in de daadwerkelijke oprichting van de drie nieuwe (kleinere) dochters van TG: het Fonds Gelderse Vrijetijdseconomie (FGV, fondsvermogen 5,5 miljoen), het Fonds Herstructurering Bedrijventerreinen Gelderland (FHBG, fondsvermogen 7,5 miljoen) en het Fonds Gelderse Cultuurleningen (FGC, fondsvermogen 4 miljoen). Doelstelling van de drie fondsen Het FGV richt zich op de realisatie van productvernieuwing en/of kwaliteitsverbetering van de Gelderse toeristische recreatieve sector. Investeringen uit het fonds moeten bijdragen aan het behoud en waar mogelijk vergroting van het marktaandeel van Gelderland op de binnenlandse vakantiemarkt; Het FHBG heeft als doel het stimuleren van de herstructurering van beeldbepalende kavels op bedrijventerreinen. FHBG kan worden ingezet indien de economische functie van het terrein behouden blijft en de herstructurering een positieve kwaliteitsimpuls oplevert voor (een gedeelte van) het omliggende bedrijventerrein; Het FGC richt zich op het bevorderen van ondernemerschap in de cultuur- en de creatieve sector. In het huidige beleid zijn zowel de creatieve sector, als wel het ondernemerschap in de culturele sector, geen aandachtspunten meer Evaluatie na twee jaar Dit voorjaar heeft de afgesproken evaluatie van het functioneren en de resultaten van de fondsen plaatsgevonden. In deze evaluatie zijn ook toekomstverwachtingen meegenomen en is ook nagegaan of eventuele bijsturing mogelijk of wenselijk is. De uitkomsten hiervan kunt u terugvinden in het rapport en de (uitgebreide) samenvatting die als bijlagen bij deze Statenbrief zijn toegevoegd. De eveneens bijgevoegde infografics tonen in één overzicht de belangrijkste feiten en resultaten in het functioneren van de drie fondsen. Plaats van de drie fondsen in TG De drie fondsen zijn qua fondsvermogen een klein onderdeel van TG. Zoals hiervoor is aangegeven is op dit moment is in totaal 188,75 miljoen ter beschikking in TG en haar dochters. Met een aandeel van in totaal 17 miljoen, maken de drie kleinere fondsen 9% uit van het totale fondsvermogen. In bijlage 1 gaan wij nader in op de structuur van TG inclusief haar dochters. 3 Bestaand beleid c.q. kader De belangrijkste conclusies van de evaluatie zijn hieronder aangegeven. In de volgende paragraaf geven we de richting aan die wij naar aanleiding van de evaluatie met de drie fondsen willen inslaan. 2 Zie voor FGV PS , voor FHBG PS en voor FGC PS

3 Algemeen Uit de evaluatie blijkt dat - ondanks de nog steeds aanwezige vraag vanuit de markt naar risicokapitaal - het niet storm heeft gelopen met aanvragen voor leningen of participaties. Verder heeft de inbedding van de fondsen in het breder provinciaal ondersteuningsinstrumentarium te weinig aandacht gekregen. Ook is het advies dat bij de start van de fondsen het fondsmanagement expertise en netwerk in sector moest hebben, niet overgenomen. OostNL, de beheerder van TG en de dochterfondsen, volgt de beheerovereenkomsten en investeringsinstructies goed op. Naast de toets op het maatschappelijke effect van een businesscase, beoordeelt OostNL of de aanvraag voldoende kans van slagen heeft (= of deze financieel sluitend zijn). Dit sluit echter niet op alle beleidsvelden voldoende aan op de behoefte in de praktijk. Met name in het beleidsveld van FHBG, herstructurering van bedrijfsterreinen, blijkt het niet toereikend om te wachten op initiatieven uit de markt en de aanlevering van businesscases. Op dat gebied is een meer proactieve aanpak nodig, die de bestaande investeringsinstructies van de fondsbeheerder overstijgt. Fonds Gelderse Vrijetijdseconomie Hoewel er 42 aanvragen bij dit fonds zijn binnengekomen, heeft dit niet tot een financiering vanuit FGV geleid. De verwachting is wel dat eind 2017 een (grote) financiering zal plaatsvinden. Uit de evaluatie blijkt dat enkele fondsvoorwaarden belemmerend kunnen werken. Zo kan de hoogte van het minimale investeringsbedrag ( ) in combinatie met de cofinancieringseis van 50% indieners van kleine projecten afschrikken. Ook het gehanteerde rentepercentage wordt door enkelen als een probleem ervaren vanwege de beperkte terugverdiencapaciteit in de sector door de lage winstmarges. Tenslotte wordt aangegeven dat de inhoudelijke expertise (vrijetijdseconomie) niet structureel georganiseerd is binnen het fonds en dat het fonds nog niet overal bekend is in de sector. In het rapport wordt aanbevolen om een businessplan uit te werken waarin de rollen van de provincie en die van het fonds verder worden uitgewerkt. Zo kan er gezamenlijk ingezet worden op de communicatie en contact met de sector. Ook kunnen aanpassingen in de investeringsinstructies ervoor zorgen dat een financiering vanuit het fonds aantrekkelijker wordt voor eventuele aanvragers. Fonds Herstructurering Bedrijventerreinen Gelderland Tijdens de evaluatie waren uit dit fonds nog geen financieringen verstrekt. Inmiddels is vanuit het fonds in twee projecten geïnvesteerd. Ook bij dit fonds worden er verbeterpunten geconstateerd. Zo worden de huidige voorwaarden voor een financiering door potentiele aanvragers als hoogdrempelig ervaren, zoals bijvoorbeeld het (marktconforme) rentepercentage. Een ander genoemde beperking van het fonds is dat het moet gaan om (her)bouw op bedrijventerreinen met een vliegwiel-functie voor de rest van het terrein. Ook de bekendheid van dit fonds kan beter. De grootste uitdaging qua financiering manifesteert zich in de ontwikkelfase van projecten en bij het bestaande vastgoed (deels transformatie naar een andere bestemming). In de aanbeveling wordt met name aandacht gevraagd voor die aanjaag- en ontwikkelactiviteiten. Deze zijn binnen de geldende regulering van het fonds niet mogelijk. Verkend zou moeten worden wat nodig en mogelijk is: aanpassing van het fonds in de huidige constructie, of naar een totaal andere constructie. De onderzoekers verwijzen op dit punt naar de ontwikkelingen in het programma Steengoed Benutten. Fonds Gelderse Cultuurleningen Vanuit het fonds zijn er tot nu toe drie financieringen verstrekt. Uit de evaluatie blijkt dat voor de doelgroep de overgang naar meer ondernemerschap en meer inkomstenbronnen ter vervanging van subsidie lastig is. Een provinciaal transitieprogramma, gericht op het versterken van ondernemerschap, zou hen hierbij kunnen helpen, echter hiervoor is bij de start van het fonds niet gekozen. Dit zorgt er o.a. voor dat culturele instellingen en ondernemers er veelal niet in slagen om aan de investeringsinstructies te voldoen. Het FGC heeft een brede scope en richt zich - naast de culturele sector - ook op de creatieve sector, zoals gaming. In de evaluatie wordt aangegeven dat het fonds voor deze laatste sector interessant kan zijn, meer dan voor de traditionele culturele partijen. 3

4 Net als bij het FGV wordt aanbevolen om de huidige investeringsinstructies nader tegen het licht te houden. Zo kan de looptijd van de leningen wellicht verlengd worden en kan het verlagen van de ondergrens van leningen (nu ) soelaas bieden. Dit betekent wel dat de beheerkosten kunnen toenemen. Ook wordt voorgesteld om te onderzoeken of de staatssteunregels ruimte laten om de rente te verlagen. Tenslotte wordt ook bij dit fonds aandacht gevraagd voor een goede borging van de cultuur-inhoudelijke expertise in het fonds en de activiteiten (en rollen) van de provincie nog meer laten aansluiten op die van het fonds. 4 Argumenten/afwegingen/risico's Op basis van de evaluatie en andere ontwikkelingen die momenteel spelen, zoals bij SteenGoed Benutten, willen wij de komende periode de volgende activiteiten in gang zetten: Fonds Gelderse Vrijetijdseconomie Voorstel is om dit fonds voorlopig te continueren. Het fonds kan wellicht aantrekkelijker worden gemaakt voor de doelgroep (vrijetijdssector). Verkend zal worden of het aanpassen van de investeringsinstructies van dit fonds leidt tot meer doelbereik. Uiteindelijk is het van belang dat er voor optimaal doelbereik goede projecten en plannen tot ontwikkeling komen die uitmonden in goede business cases. Naast optimalisatie kansen van het fonds willen we hierbij ook bekijken of er andere faciliterende maatregelen of instrumenten denkbaar zijn die bij kunnen dragen aan beoogde doelen voor de vrije tijdssector. Fonds Gelderse Cultuurleningen Het huidige instrument blijkt in de praktijk onvoldoende in te spelen op de behoefte aan leningen vanuit de sector. Het instrument cultuurleningen lijkt evenwel in andere delen van Nederland wél te werken. Wij willen op korte termijn onderzoeken op welke wijze, onder welke voorwaarden, het aanbieden van revolverende middelen beter kan worden afgestemd met de vraag uit de sector. Hierbij willen we ook de mogelijkheid onderzoeken om de (nog) beschikbare gelden bij een ander fonds dan TG onder te brengen. Tot dat moment zal het Fonds Gelderse Cultuurleningen in de huidige vorm worden gecontinueerd. Wij komen op een later moment met een voorstel bij u terug. Fonds Herstructurering Bedrijventerreinen Gelderland Uit de evaluatie blijkt met name de aanjaag- en ontwikkelactiviteiten cruciaal zijn voor het slagen van een dergelijk fonds. Dergelijke werkzaamheden worden ook voorzien in het programma Steengoed Benutten dat momenteel wordt vormgegeven. SteenGoed Benutten is een ontwikkelprogramma dat gericht is op de aanpak van leegstand en/of dreigende leegstand op cruciale plekken in dorpen en steden. Hierbij kunnen revolverende middelen ingezet worden (naast het subsidie-instrumentarium). Wij menen dat de doelstelling die wij met FHBG beogen, goed geïntegreerd kan worden met de doelstelling van het programma SteenGoed Benutten. De komende periode gaan we bekijken hoe wij financiering en projectontwikkeling in één instrument/fonds kunnen plaatsten. Dit kan uitmonden in een aanpassing van het fonds in de huidige FHBG-constructie, of naar een totaal andere constructie. In de informerende Statenbrief Inzet revolverende middelen SteenGoed Benutten - die u tegelijkertijd met deze Statenbrief ontvangt - gaan wij nader in op het bijbehorende vervolgproces. 5 Financiële consequenties Indien we in het vervolgtraject besluiten om een fonds op te heffen, zullen de resterende middelen (in lijn met de afspraken in de beheerovereenkomsten) terugvloeien naar TG. De provincie kan vervolgens als prioriteitsaandeelhouder van TG aanwijzingen geven wat er met deze middelen moet gebeuren, bijvoorbeeld het laten terugvloeien van deze middelen naar de provincie Gelderland. 4

5 6 Proces en evaluatie Wij zullen dit najaar per fonds invulling geven aan het vervolgtraject. Voor het FGV zullen wij naar verwachting de aangepaste investeringsinstructies dit najaar nog voorleggen aan uw Staten. Dit zal tegelijkertijd gebeuren met het aanpassen van de investeringsinstructies van het IEG en TG. Bij deze laatste aanpassingen gaat het om aanbevelingen die ons college wil opvolgen naar aanleiding van het Rekenkameronderzoek inzake onze revolverende fondsen 3. Wij willen in het kader van cultuurleningen op korte termijn onderzoeken op welke wijze het aanbieden van revolverende middelen beter kan worden afgestemd met de vraag uit de sector. Tot dat moment zal het Fonds Gelderse Cultuurleningen in de huidige vorm worden gecontinueerd. De voorgestelde doorontwikkeling van het FHBG heeft grote raakvlakken met het programma Steengoed Benutten. Wij zullen dit vervolgtraject dan ook via het spoor van SteenGoed Benutten oppakken. Op 11 oktober a.s. worden uw Staten via een technische briefing geïnformeerd over de laatste stand van zaken rondom dit programma. Arnhem, 26 september 2017 zaaknummer Gedeputeerde Staten van Gelderland C.G.A. Cornielje - Commissaris van de Koning P.G.G. Hilhorst - secretaris Bijlagen: Ontwerpbesluit Begrotingswijziging Notitie Evaluatie, samenvatting evaluatie, drie infografics 3 Rekenkameronderzoek Provinciaal geld op afstand. Een onderzoek naar de Gelderse revolverende fondsen (PS ). 5

6 Bijlage 1. Structuur van TG TG investeert alleen in haar dochterfondsen of binnen het beleidsveld innovatie - in andere marktfondsen. Deze dochter- en marktfondsen investeren op hun beurt in bedrijven en/of projecten. Op dit moment heeft TG vijf dochterfondsen onder zich: Innovatie- en Energiefonds Gelderland (IEG). IEG investeert enerzijds in innovatieve bedrijven en anderzijds in projecten op het gebied van duurzame energievoorziening. Voor innovatie is in totaal 38,75 miljoen beschikbaar, voor duurzame energievoorziening 59 miljoen; MKB Kredietfaciliteit Gelderland (MKG) richt zich op bedrijven die in principe gezond zijn maar door de crisis tijdelijk onvoldoende kapitaal kunnen aantrekken. Hiervoor is oorspronkelijk in totaal 47,5 miljoen beschikbaar gesteld 4. Dit fonds verstrekt vanaf 1 januari 2016 geen nieuwe financieringen meer; Het Fonds Herstructurering Bedrijventerreinen Gelderland (FHBG) versterkt de economische functie van bestaande bedrijventerreinen via de herontwikkeling van private kavels. In totaal is hiervoor 7,5 miljoen beschikbaar gesteld; Het Fonds Gelderse Vrijetijdseconomie (FGV) is bestemd voor productvernieuwing en/of kwaliteitsverbetering van de Gelderse toeristisch-recreatieve sector. Ondernemingen in de vrijetijdseconomie kunnen via dit fonds (aanvullend) werkkapitaal verkrijgen voor het doorvoeren van vernieuwing of kwaliteitsverbetering die de attractieve waarde van Gelderland versterkt. Hiervoor is in totaal is 5,5 miljoen beschikbaar gesteld; Het Fonds Gelderse Cultuurleningen (FGC) stimuleert innovatie, talentontwikkeling en kwaliteitsverbetering in de culturele sector. De verwachting is dat door de inzet van revolverende middelen, instellingen in de culturele sector steeds meer op een bedrijfsmatige wijze naar hun financieringsbehoefte gaan kijken. Hiervoor is in totaal 4 miljoen beschikbaar gesteld. Naast haar dochterfondsen investeert TG ook binnen het thema innovatie in marktfondsen. Hiervoor is in totaal 36,5 miljoen beschikbaar. Topfonds Gelderland Marktfonds A Marktfonds B Marktfonds Etc. Innovatie- en Energiefonds Gelderland MKB Kredietfaciliteit Gelderland Fonds Herstruc. Bedrijventerreinen Gelderland Fonds Gelderse Vrijetijdseconomie Fonds Gelderse Cultuurleningen 4 10 miljoen is inmiddels weer teruggestort aan de provincie zodat het door ons beschikbaar gestelde vermogen 37,5 miljoen bedraagt. 6