Het college van Gedeputeerde Staten verzoekt de leden van Provinciale Staten om:

Transcriptie

1 STATENBRIEF Onderwerp: Beleidsontwikkelingen asielzoekers en statushouders Portefeuillehouder: Meijers Kerntaak/plandoel: divers Doel van deze brief: Het college van Gedeputeerde Staten verzoekt de leden van Provinciale Staten om: Te besluiten conform het ontwerpbesluit Over de inhoud van deze brief te overleggen De inhoud van deze brief voor kennisgeving aan te nemen (informatieplicht) HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH 1 Inhoud voorstel (beoogd resultaat/doel) Door middel van deze statenbrief willen wij uw staten informeren over de stand van zaken van de provinciale betrokkenheid bij het vraagstuk van de grote instroom van asielzoekers en van de huisvesting van statushouders. Ook informeren wij u over recente beleidsontwikkelingen die hiermee samenhangen. Wij refereren daarbij mede aan de door uw staten aangenomen moties (motie 15M43 en motie 16M3). Eerdere statenbrieven waarin wij uw staten hebben geïnformeerd, dan wel voorstellen hebben gedaan over dit onderwerp of elementen daarvan zijn: Asielzoekers en provinciale betrokkenheid (PS ), Huisvesting statushouders, provinciaal woonbeleid en het Bestuursakkoord Verhoogde Asielinstroom (PS ), Taakstelling huisvesting statushouders (PS ) en Taakstelling huisvesting statushouders 2 e helft 2015 (PS ). 2 Aanleiding De grote toestroom van vluchtelingen naar Europa en ook naar ons land vraagt veel van alle bestuurslagen in ons land. Veel werk is inmiddels verzet om de opvangcapaciteit, al dan niet tijdelijk, sterk uit te breiden. Het op 27 november 2015, tussen rijk en gemeenten gesloten Bestuursakkoord verhoogde instroom asielzoekers, vormde en vormt daarvoor het kader. In zijn ambtsbericht van 2 februari jl. heeft de Commissaris als rijksheer de minister van Binnenlandse Zaken geïnformeerd over de stand van zaken van de opvang in Gelderland. Dit bericht is ter informatie aan uw staten gestuurd. Hoofdconclusie: Gelderland heeft al veel opvang gerealiseerd, maar de doelstellingen van het Bestuursakkoord zijn nog niet gehaald. De verwachting is gerechtvaardigd dat dat binnen afzienbare termijn wel het geval zal zijn. Dit betekent echter niet dat daarmee zekerheid is over voldoende opvang voor de komende tijd. Wij houden er rekening mee dat het Bestuursakkoord, in welke vorm dan ook, in de loop van dit jaar een vervolg kan krijgen en dat opnieuw uitbreiding van de opvangcapaciteit nodig kan zijn. Inlichtingen bij: dhr. H.P. Faber, telefoonnummer (026) adres: post@gelderland.nl

2 Nu komt ook de volgende fase van de keten nadrukkelijk in beeld, nl. de huisvesting van de statushouders. Voor alle betrokken partijen is inmiddels wel duidelijk dat het om meer gaat dan huisvesting, nl. om integratie in brede zin. Ten opzichte van vorige jaren is deze opgave kwantitatief voor 2016 en volgende jaren veel groter. Het aantal te huisvesten statushouders ligt in 2016, met het aantal van ca. 5100, globaal 50% hoger dan 2015 (totaal 3420) en zeer veel hoger dan 2012 (totaal 536). Zowel het realiseren van opvanglocaties voor asielzoekers als het realiseren van huisvesting en integratie van statushouders is een omvangrijke en complexe maatschappelijke opgave die op de schouders van de gemeenten ligt. Alhoewel de primaire verantwoordelijkheid dus onmiskenbaar bij de gemeenten ligt, zijn er op een aantal punten wel raakvlakken met ons provinciaal beleid. Wij gaan daar in de volgende paragrafen kort op in. 3 Bestaand beleid c.q. kader De ontwikkelingen rond asielzoekers en statushouders zijn ruim een jaar geleden niet voorzien bij het opstellen van het Gelderse Coalitie akkoord Ruimte voor Gelderland. Wel houdt het Coalitie akkoord in meer algemene zin rekening met dynamische beleidsontwikkelingen. De bestuursstijl van co creatie en beleidsontwikkeling in partnerschap biedt hiervoor de basis. Inmiddels hebben wij mede op basis van gedachtewisseling met uw staten en de door u aangenomen motie 15M43 en recent motie 16M3 verschillende activiteiten ontplooid waarmee wij vanuit onze kerntaken invulling geven aan het adagium schouder aan schouder. Specifiek willen wij kort nader ingaan op de volgende beleidsonderwerpen: wonen en statushouders, onderwijs en arbeid, leefbaarheid. Wonen en statushouders De Gelderse gemeenten hebben, ondanks de verhoogde taakstelling in de tweede helft van 2015, de achterstand in de taakstelling huisvesting statushouders grotendeels weggewerkt. Wij zijn daarom van oordeel dat de Gelderse gemeenten in samenwerking met de ketenpartners veel inzet hebben getoond. Wij hebben - gezien de goede resultaten in de tweede helft vertrouwen dat de gemeenten zich onverminderd zullen blijven inzetten en zullen in overleg treden met gemeenten die een achterstand hebben. De zeven gemeenten in de Achterhoek hebben inmiddels besloten tot regionale samenwerking op het gebied van opvang asielzoekers en huisvesting statushouders. Zij verwachten door onderlinge verevening en flexibiliteit in de beleidskeuzes tot een snellere realisatie van opvangcapaciteit en de taakstellingen huisvesting statushouders te komen. Veel gemeenten hebben grote moeite met het halen van de taakstellingen en gezien de verwachte stijging van het aantal te huisvesten statushouders in 2016 worden creatieve en vernieuwende en tijdelijke oplossingen steeds belangrijker, ook om verdringing op de sociale huurwoningenmarkt zoveel mogelijk te voorkomen. Daarmee biedt het vluchtelingenvraagstuk ook kansen voor vernieuwing en flexibilisering van de (huur)woningmarkt. Om gemeenten hierbij te ondersteunen hebben wij tot 1 januari 2017 één miljoen euro beschikbaar gesteld voor tijdelijke sociale woningbouwprojecten. Gemeenten of regio s kunnen een financiële bijdrage krijgen voor de investering in tijdelijke woningen of tijdelijk gebruik van gebouwen, voor het doen van een verkenning naar de mogelijkheden hiertoe en voor het opstellen van een business case. Tijdelijke invulling van leegstaande panden en locaties draagt bij aan leefbaarheid en kwaliteit. Als het gaat om tijdelijke huisvesting van statushouders wordt het maatschappelijk draagvlak verhoogd als er oog is voor een bredere maatschappelijke inbedding. Daarom wordt gemeenten en regio s ook de mogelijkheid geboden een aanvraag te doen voor een samenhangende integratieaanpak met aandacht voor wonen, leren en werken/participeren. 2

3 Regionale samenwerking biedt kansen om te zoeken naar optimale oplossingen voor het huisvesten van statushouders en asielzoekers en om het uitzoekwerk en de lasten te verdelen. In Food Valley is hiermee het afgelopen jaar ervaring opgedaan en hebben de gemeenten het uitzoekwerk voor (integrale) innovatieve pilots verdeeld onder het motto één keer uitzoeken acht keer uitvoeren. Ook in de andere Gelderse regio s wordt in toenemende mate samengewerkt op het onderwerp. In de regio s Achterhoek en Stedendriehoek en Arnhem e.o. bestaan voornemens om stappen te zetten richting een integrale aanpak. In overige regio s worden ervaringen uitgewisseld en samenwerkingskansen verkend. Overleggen hierover vinden plaats in het kader van de regionale woonagenda s. Als provincie agenderen we het thema en ondersteunen we de regio s waar nodig. Onderwijs en arbeid Met het vaststellen van het Gelders beleidskader onderwijs en arbeidsmarkt is gekozen om met regionale partijen, het bedrijfsleven voorop, meer sturing te nemen op blijvende scholing van zittend en toekomstig personeel. Alleen dan kunnen bedrijven zich blijven ontwikkelen en vernieuwen en worden stagnatie en uitval van mensen en werkloosheid verminderd. Wij zijn ervan overtuigd dat samenwerking van bedrijven, onderwijsinstellingen en gemeenten een extra impuls zal geven aan de regionale werkgelegenheid. Het belang hiervan is groot gelet op de huidige en verwachte discrepanties op de arbeidsmarkt. De toename van het aantal statushouders zal hoe dan ook van invloed zijn op deze discrepanties. Wij willen ons inzetten om in regionaal verband, met bedrijven, onderwijsinstellingen en gemeenten, meer regie te ontwikkelen op de factor menselijk kapitaal. Alle Gelderlanders en dus ook de toekomstige statushouders, moeten tijdig en veilig de overstap kunnen maken van werk naar werk of van werk naar scholing ( en vice versa), zowel binnen sectoren als cross-sectoraal. Daarvoor is nodig dat competenties van werknemers blijvend aansluiten bij de vraag van werkgevers. Dit is een verantwoordelijkheid van beide en van belang voor de ontwikkeling van bedrijven, duurzame inzetbaarheid en een grotere arbeidsparticipatie. De instrumenten die wij vanuit het onderwijsarbeidsmarktbeleid hebben en ontwikkelen, zullen door onze partners ( bijvoorbeeld gemeenten en COA) ook goed kunnen worden ingezet voor het stimuleren van onderwijs en arbeidsparticipatie van statushouders. In onze opdracht heeft het bureau K+V een quick scan (zie bijlage) uitgevoerd met als vraag of additionele provinciale inzet geboden is om de onderwijs-en arbeidsparticipatie van statushouders te bevorderen. In aanvulling op deze quick scan zullen wij Gelderse werkgevers benaderen omdat hun visie en behoeften niet specifiek zijn meegenomen in de quick scan. Leefbaarheid Op het terrein van leefbaarheid voeren wij gesprekken met gemeenten en maatschappelijke organisaties. Daarin brengen wij, zoals verzocht in motie 16M3, de behoefte aan ondersteuning bij de integratie van asielzoekers ter sprake. Op dit moment hebben wij daarover nog geen afgerond beeld daarvoor is het nog te vroeg. Uit de eerste gesprekken hebben wij de indruk dat de behoefte zich zal concentreren rond vraagstukken met betrekking tot inburgering. Gemeenten moeten ervoor zorgen dat statushouders een participatieverklaring ondertekenen als onderdeel van hun inburgeringstraject. De feitelijke inburgering moet dan nog plaatsvinden. Uit de gesprekken tot nu toe hebben wij ook de indruk dat het bij de inburgering met name gaat om het leren van de taal als belangrijkste vehikel voor inburgering en integratie. Beheersing van de taal maakt het immers mogelijk te communiceren met Nederlandse buurtgenoten, ambtenaren, werkgevers en anderen. Wij hebben ook de indruk gekregen dat er vele burgers, individueel of gezamenlijk, allerlei initiatieven ontplooien om vluchtelingen (statushouders) te helpen en te ondersteunen. Ook deze min of meer spontane initiatieven hebben een positief effect op de inburgering van vluchtelingen (statushouders). In aansluiting op de visie leefbaarheid zien wij, vooralsnog, mogelijkheden om verbindingen te leggen tussen gemeenten onderling en tussen gemeenten en instellingen die kunnen ondersteunen. Door deze verbindingen kunnen we eraan bijdragen dat kennis en ervaringen tussen gemeenten en andere betrokken partijen worden gedeeld. 3

4 Bij Voorjaarsnota zullen wij hierop terugkomen. Wij zullen dan verder verslag doen van onze gesprekken en zullen, op basis daarvan, voorstellen doen voor het ondersteunen van gemeenten bij de integratie van statushouders. 4 Argumenten/afwegingen/risico's De vluchtelingenstroom heeft grote invloed op de internationale verhoudingen, maar werkt met de komst van zoveel vluchtelingen ook diep door in onze samenleving. Wij hebben begrip voor de zorgen bij velen over veiligheid, radicalisering, terrorisme, andere waarden en normen, verdringing op woningmarkt en arbeidsmarkt. Deze zorgen worden vergroot door een breder gevoel van onzekerheid over de economie en persoonlijke toekomstperspectieven. Tegelijkertijd kunnen en willen we ons niet onttrekken aan de verantwoordelijkheden die wij hebben vanuit medemenselijkheid en op grond van internationale verdragen. Wij hebben oog voor de twijfels en vragen die de noodzakelijke extra opvanglocaties bij de mensen in de directe omgeving oproepen. Een extra zorg vormt het afbrokkelende vertrouwen in ons democratisch bestel die zich steeds vaker uit in intimidatie en zelfs bedreigingen. De minister van Binnenlandse Zaken geeft hierbij zeer terecht aan dat dit onaanvaardbaar is en dat hij gemeenten ook financieel ondersteunt waar dat noodzakelijk is. De uitdaging voor de overheid in brede zin is allereerst te zorgen voor de opvang van de asielzoekers die zich in ons land melden en vervolgens voor huisvesting en integratie van statushouders. Daarbij gaat het om een beleid dat zich richt op mensen en niet op categorieën. Een beleid dat verbinding maakt tussen nieuwe en oude inwoners. Vanuit onze verantwoordelijkheden willen wij bijdragen aan een beleid dat mensen kansen biedt en stimuleert tot eigen verantwoordelijkheid in een harmonieuze omgeving. Wij hebben u eerder geïnformeerd over de praktijk, o.a. over de ontwikkelingen in Food Valley. Daar is in onze provincie het principe van een samenhangende aanpak van de integratie van statushouders tot nu toe het verste uitgewerkt. In meerdere recent verschenen adviezen ((Policy Brief van WRR, SCP en WODC ( Brabantadvies ( Uit_verre_landen vlucht elingen_in_een_gastvrij_brabant_.html?id=941) en quick scan van K+V)) wordt de werkwijze zoals die in Food Valley onderschreven, nl. maatwerk, integraliteit, gelijktijdigheid, samenwerken op regionale schaal, investeren in het proces om tot meer succesvolle integratie te komen. Allemaal op het oog wellicht open deuren, maar in de praktijk zowel weerbarstig als noodzakelijk. Na de fase van sterke uitbreiding van de opvangcapaciteit worden met name de gemeenten nu geconfronteerd met de fase van huisvesting en integratie van groeiende aantallen statushouders. Capaciteit, middelen, instrumenten en expertise moeten weer worden geïntensiveerd. Daarbij is het zaak te leren van de ervaringen en resultaten van het beleid van de afgelopen jaren. Die resultaten zijn niet onverdeeld positief; de analyse in de Policy Brief laat zien dat de kansen op werk voor de doelgroep (zeer) beperkt zijn. Dit wordt vooral geweten aan de langdurende volgtijdelijke aanpak. Het maakt mensen onnodig afhankelijk en passief. In een samenleving die in toenemende mate vraagt om zelfredzaamheid werkt dat averechts. Gepleit wordt voor een veel meer activerende en vooral parallelle aanpak die voorkomt dat mensen pas na een jarenlang traject zich op de arbeidsmarkt kunnen melden en dan in de praktijk weinig kans van slagen blijken te hebben. Omdat werk cruciaal is voor integratie, is het zaak om dat effectiever aan te pakken. 4

5 Als provincie hebben wij geen regierol, maar wij kunnen wel faciliterend zijn. In partnerschap, met gemeenten en maatschappelijke organisaties, willen wij verkennen op welke wijze wij aan die faciliterende rol het beste invulling kunnen geven. Wij zullen daarbij o.a. aansluiting zoeken bij de ontwikkelingen die al gaande zijn in onze provincie. Met name denken wij daarbij aan de verbreding van de regionale ontwikkelingen rond wonen en huisvesting statushouders. In onze aanpak willen wij, met inachtneming van ieders specifieke verantwoordelijkheid, samenhang in het beleid centraal stellen. Geen afzonderlijke sporen voor huisvesting, werken en leefbaarheid, maar samen optrekken met oog voor de wisselwerking. Wij willen waken voor een exclusief beleid voor statushouders, verdringingseffecten zoveel mogelijk voorkomen en maatregelen bevorderen die ook van belang zijn voor autochtone groepen in een zwakke positie. Deze statenbrief vormt een tussenstand in ons denken over deze vraagstukken. De komende tijd willen wij ons partnerschap op de verschillende aspecten intensiveren en daarmee verwachten wij meer zicht te krijgen op vragen en behoeften. Tegelijk zullen wij ondersteuning bieden waar wij dat op basis van ons huidige beleid al kunnen en constructief verdere ontwikkeling mogelijk maken. 5 Financiële consequenties N.v.t. 6 Proces en evaluatie N.v.t. Arnhem, 8 maart zaaknummer Gedeputeerde Staten van Gelderland C.G.A. Cornielje - Commissaris van de Koning P.G.G. Hilhorst - secretaris Bijlagen: Ontwerpbesluit Begrotingswijziging Notitie Naam notitie Quick scan integratie statushouders met betrekking tot onderwijs en arbeidsmarkt, K+V, Arnhem, december