PROFIELEN PARTNERS. van. Steunpilaren van innovatief kennisplatform IK Drenthe Toerisme en Recreatie

Transcriptie

1 PROFIELEN van PARTNERS Steunpilaren van innovatief kennisplatform IK Drenthe Toerisme en Recreatie

2 PROFIELEN van PARTNERS Steunpilaren van innovatief kennisplatform IK Drenthe Toerisme en Recreatie

3 PROFIELEN van PARTNERS een uitgave van het lectoraat Duurzame innovatie in de regionale kenniseconomie in samenwerking met de gemeente Emmen/IK Drenthe 8 Inleiding Gezamenlijk het toerisme op een hoger plan brengen 16 Profiel Gemeente Emmen Bedrijfsleven moet meer het stuur in handen nemen 20 Profiel Alfa-college Overtuigd van meerwaarde IK Drenthe Toerisme en Recreatie 24 Profiel Voilà training en advies In de toekomst kunnen we niet meer zonder elkaar 30 Profiel Hunebedcentrum Monsterverbond in de maak 36 Profiel Breeland recreatie Gastheer is zo dienstbaar als een ceremoniemeester 42 Profiel Hampshire Hotel Zuid-Drenthe Duurzaam verkoopt minder dan rust en ruimte 48 Profiel CenterParcs Parc Sandur Ondernemers zitten op sneller spoor dan onderwijs 54 Profiel Zorggroep Tangenborgh Ook mensen met zorgvraag moeten op vakantie kunnen 58 Profiel Hotel ten Cate: Kunsthotel als toeristische attractie 62 Profiel MaxMind Prioriteiten stellen anders verzuip je 68 Profiel Villa van Streek In de verwondering ligt de sleutel voor het succes 72 Profiel Geopark de Hondsrug Haarlemmerolie voor de gebiedsontwikkeling 78 Profiel Pathuis & Partners Bewoners en toeristen vertoeven graag gezond in Drenthe 84 Profiel Geopark Terra.vita Biografie aardgeschiedenis is toe aan nieuw hoofdstuk 88 Profiel Zoo Osnabrück Meerwaarde in grensoverschrijdende samenwerking 94 Profiel Osnabrücker Land Vakantie in grensstreek biedt het beste van twee landen 98 Profiel Emsland Touristik Grensoverschrijdend toerisme baat bij eenduidige aanpak 104 Profiel Hochschule Osnabrück Succesverhalen levenselixer voor gebiedspromotie 108 Profiel studenten Expeditie is kroon op samenwerking Geoparken 114 Profiel Dierenpark Emmen Venster naar andere werelden 121 Werk in uitvoering: Het vervolg... Partners zoeken elkaars kracht over de grens 4 5

4 6 7

5 Gezamenlijk het toerisme op een hoger plan brengen CIGDEM ZANTINGH INEKE DELIES Jong en dynamisch. Energiek en inspirerend. En vooral: Werk in uitvoering. Dat zijn een paar trefwoorden die het innovatieve kennisplatform IK Drenthe speerpunt Toerisme en Recreatie goed omschrijven. Precies 2,5 jaar heeft het vernieuwende toeristenplatform in Zuidoost Drenthe er op zitten. Een mooi moment voor een tussenbalans. De werkwijze van het lectoraat Duurzame innovatie in de regionale kenniseconomie schiet inmiddels wortel in de gastvrijheidsbranche, het toerisme en de recreatie. De eerste vruchten worden geplukt. Graag willen IK Toerisme en het dubbellectoraat van Stenden Hogeschool/Alfa-college de prikkelende ervaringen met onderwijs, brancheorganisaties en werkveld delen. Want uiteindelijk zijn het de ondernemers en het onderwijs, in comakership, die het samen moeten doen. Profielen van partners beschrijft de eerste oogst. 9

6 Het kennisplatform IK Drenthe Toerisme en Recreatie komt voort uit de goede samenwerking tussen de gemeente Emmen, Stenden Hogeschool, Alfa-college en het bedrijfsleven. Het innovatieve ontmoetingspunt fungeert als draaischijf tussen onderwijs en werkveld en werkt volgens de uitgangspunten die lector dr. Ineke Delies in haar lectoraat heeft ontwikkeld om de samenwerking tussen beroepsonderwijs en bedrijfsleven te versterken. Door de realisatie van de kennisalliantie met het regionale werkveld ontstaat zo ook de mogelijkheid nieuwe combinaties van leren en werken vorm te geven. De methodiek kenmerkt zich door de multidisciplinaire aanpak in clusters en netwerken bij innovaties om het toerisme op een hoger plan te brengen. Het gezamenlijk oppakken van onderzoeksvraagstukken en projecten die dankzij de inzet van mbo- en hbo-studenten het werkveld aan nieuwe inzichten en werkwijzen helpen, blijkt nu al vruchten af te werpen. Vanaf de start van het lectoraat in 2009 is stelselmatig gewerkt aan het leggen van dwarsverbanden tussen kennisorganisaties en bedrijfsleven. Eerst waren de inspanningen gericht op het aangaan van allianties met toonaangevende voorlopers zoals Dierenpark Emmen, Center Parcs Parc Sandur, Geopark De Hondsrug en Van der Valk Emmen. Zij fungeerden op basis van hun omvang en sterk innovatief vermogen als trekker, waar vervolgens andere bedrijven uit de regio bij aan konden haken. Die ondernemingen worden aangeduid als volger. Nadat het zwaankleef-aan-effect succesvol bleek, is dezelfde werkwijze toegepast in de gehele grensstreek zodat ook de regio Meppen, Lingen en Osnabrück tegenwoordig deel uitmaakt van het kennisplatform. Er wordt multidisciplinair gewerkt met kenniskringleden, mbo- en hbo-docenten en studenten die samen met ondernemers op zoek gaan naar onderzoeksvragen en vormen van samenwerking en nieuwe producten en diensten op basis van het partner in ontwikkeling van elkaar zijn. Grensverleggend en grenzeloos. Iets om trots op te zijn Medio 2014 schuilen ruim dertig bedrijven onder de paraplu van IK Drenthe Toerisme en Recreatie, waarvan een stuk of vijf opereren vanuit de Duitse buurregio. Iets om trots op te zijn. Het IK initiatief heeft daarmee een dusdanige omvang en kracht dat allerlei interessante crossovers tussen verschillende disciplines denkbaar zijn. Dat maakt het mogelijk innovatieve grensoverschrijdende leer- en werkprojecten op te tuigen die nieuwe inzichten bieden en uitmonden in kansrijke producten en arrangementen en gekoppeld zijn aan wetenschappelijk onderzoek. Als vertrekpunt voor de innovaties is gekozen voor het veranderend gastprofiel en welke consequenties dat heeft voor werkgevers, werknemers, toekomstige werknemers en huidige studenten en het verblijfsaanbod. Vast staat dat gasten bij hun keuze voor een accommodatie of vakantiebestemming zich laten leiden door andere motieven en een volslagen andere werkwijze hanteren dan in het verleden. Zo wordt er bijvoorbeeld steeds later geboekt, zoekt de gast zelf op internet allerlei alternatieven op basis waarvan een keuze wordt gemaakt en is zijn eigen behoefte of interesse veel meer leidend dan een vast omlijnd aanbod gericht op leeftijdsgroepen. Daarnaast zorgt de voortschrijdende vergrijzing er voor dat een combinatie tussen recreatie, een gezonde levensstijl en zorgbehoefte aan gewicht wint. Niet alleen voor werkgevers en werknemers hebben die verschuivingen consequenties, ook voor studenten is het zaak andere vaardigheden te ontwikkelen. Docenten kunnen door het volgen van een docentenstage nieuwe kennis verwerven en aan de studenten overdragen. Een extra uitdaging. Een belangrijke vraag voor de grensregio is wat het verband is tussen nationale- en regionale cultuur van de partners op het samen leren en werken in grensoverschrijdende netwerken. Met die boeiende onderzoeksvraag houdt projectleider Cigdem Zantingh zich binnen het kennisplatform bezig. De vernieuwende projecten die een directe relevantie voor het werkveld hebben, leiden idealiter vervolgens op hun beurt weer tot aanpassingen in het opleidingsprogramma. Daarmee levert het platform op zijn beurt ook belangrijke handvatten voor de vernieuwing van het onderwijs zodat die actueel blijft en de studenten competenties aanleert waar het bedrijfsleven behoefte aan heeft. De kruisbestuiving die in de projecten optreedt tussen zorg, welzijn, communicatie & marketing, techniek en toerisme toont dat de multidisciplinaire werkwijze hout snijdt. Als belangrijke proeftuinen van de vernieuwende aanpak fungeren de Landesgartenschau in Papenburg en het arrangement voor een grensoverschrijdend Family Event tussen de geoparken de Hondsrug in Drenthe en Terra.vita in het heuvelland rond Osnabrück

7 Fantastische toeristenbestemming Hoewel Drenthe nu al een fantastische toeristenbestemming is met een gevarieerd aanbod, maken Duitsers slechts 9 procent uit van het totale toeristenbezoek aan de provincie. Omgekeerd ligt het niet veel anders met de belangstelling vanuit het Nederlandse grensgebied voor een korter of langer verblijf vlak over de grens bij de oosterburen. Dat is jammer. Het vraagt om nader onderzoek hoe beter en effectiever ingespeeld kan worden op de wensen en behoeften van elkaars inwoners. De nu nog tamelijk prille samenwerking krijgt steeds meer gestalte zoals blijkt uit de verhalen van de partners van beide zijden van de grens. Alleen redden ondernemers het niet, de toekomst ligt in samenwerking, niet alleen met elkaar maar ook met kennisorganisaties zoals het lectoraat en de daaraan verbonden beroepsopleidingen. Uiteindelijk leidt deze vernieuwingsslag tot een slagvaardiger en sterkere toeristenbranche die een economische impuls kan geven aan de regio. In Drenthe is het aandeel van de recreatieve en toeristische sector 7,5 procent van de totale werkgelegenheid. Ondernemers staan voor belangrijke uitdagingen. Noord-Nederland, Nedersaksen en het plattelandsgebied van Noordrijn-Westfalen moeten krachtdadig het hoofd bieden aan demografische krimp in combinatie met economische krimp. Daarnaast vindt er een verschuiving plaats naar een belevenis economie waarbij immateriële zaken zoals service en vermaak, maar ook verdieping belangrijke triggers zijn bij de keuze voor een bepaald gebied of verblijfsvorm. Duurzame samenwerking is nu al en in toenemende mate in de toekomst het sleutelwoord, de partners zijn de steunpilaren die de kansrijke innovaties stutten en schragen. Vanuit de proeftuinen mogen de bloemrijke zaden ook elders wortel schieten. De ervaringen van voorlopers en volgers, hun verwachtingen en inspirerende verhalen delen wij graag met alle huidige en toekomstige relaties zodat de vernieuwing zich verder kan verspreiden. Wij wensen u veel leesplezier en hopen dat u samen met ons blijvend nieuwe wegen wilt bewandelen om de snel veranderende wereld om ons heen goed te kunnen blijven bedienen. Het ondernemerschap dwingt tot continue vernieuwing. Een gezamenlijke aanpak biedt de beste garantie om als regionale samenleving te overleven in de concurrentiestrijd met andere regio s. Elkaar kennen en partners in ontwikkeling willen/kunnen zijn vormt een essentiële basis voor samenwerking. Profielen van partners is een nadere kennismaking op schrift. Een handreiking om middels deze nieuwe samenwerkingsvormen verder te gaan op de ingeslagen weg. Daar nodigen we u graag toe uit. Dr. Ineke Delies Lector Duurzame innovatie in de regionale kenniseconomie Stenden Hogeschool en Alfa-college Drs. Cigdem Zantingh Projectleider IK Toerisme en Recreatie Projectleider Rijnlandacademie Kenniskringlid lectoraat Duurzame innovatie in de regionale kenniseconomie, speerpunt Toerisme in de regio Docent Alfa-college en Stenden Hogeschool 12 13

8 14 15

9 Bedrijfsleven moet meer het stuur in handen nemen ROEL FOLKERTSMA ROEL KWANT NELLEKE MULDER IK Drenthe Toerisme en Recreatie heeft het stadium van volwassenheid nog niet bereikt. Strategisch beleidsambtenaar Roel Folkertsma meent dat de agenda van het innovatieve kennisplatform in Zuidoost Drenthe nog te veel door het onderwijs wordt bepaald. Het moet nog meer iets van het bedrijfsleven worden. Zij moeten de meerwaarde er van inzien en het stuur op den duur in handen nemen. Ik vrees dat als het onderwijs er nu mee zou stoppen het overleg weer instort. Toch ziet hij net als zijn collega s Roel Kwant en Nelleke Mulder duidelijk vooruitgang. Er is gelukkig al veel meer beweging. Niet de onderwijsagenda als leidraad, maar vooral inzichten en projecten leveren die het toeristische en recreatieve werkveld nodig heeft. Daar valt nog wel een slag te maken. Het belang van de toeristische sector voor de gemeente Emmen is evident, schetst beleidsambtenaar toerisme en recreatie Nelleke Mulder. In absolute aantallen is Emmen koploper in Drenthe waar het gaat om werkgelegenheid in de toeristische sector. Zo n 6 procent van de werkende bevolking verdient haar brood in de branche. Het toekomstige Wildlands, Adventure Zoo Emmen wordt de dagattractie van Drenthe en als de ambities uitkomen zelfs van Nederland. Voor de gemeente Emmen is de hechte relatie tussen onderwijs en bedrijfsleven uiterst belangrijk. Door een goed, hoogwaardig en innovatief onderwijsaanbod dat inspeelt op de behoeften van de toeristische sector komt, zo is de achterliggende gedachte, de werkgelegenheid op een hoger peil te liggen. En vinden inwoners van Emmen makkelijker werk en blijven ze ook graag in de gemeente wonen. Het mes snijdt daarmee aan alle kanten. Voor Nelleke ligt het accent binnen IK Toerisme vooral op het nog hechter smeden van de banden tussen onderwijs en bedrijfsleven. Zodat studenten ervaringen op kunnen doen in de praktijk en gelijktijdig nieuwe inzichten kunnen doorgeven. De opleiding sluit daardoor beter aan op de sector en de bedrijven kunnen op andere sporen worden gezet. Ze constateert dat Zuidoost Drenthe nu niet bepaald 17

10 bekend staat om een vooruitstrevende ondernemersgeest. Er heerst niet een cultuur om voorop te lopen. De ondernemerszin is niet bij iedereen even groot. Veel bedrijven zitten op een eiland en zien de meerwaarde van samenwerken nog onvoldoende in, meent de beleidsambtenaar. Als gemeente hanteren wij in het nieuwe beleid het uitgangspunt dat vanuit samenwerking kansrijke vernieuwing mogelijk is. Als ondernemers er in slagen beter aan te sluiten op de ontegenzeggelijk aanwezige kwaliteit van het gebied en zijn karakteristieken kunnen er mooie dingen tot stand komen. Als basis zou gastvrijheid en het bijbehorende gastprofiel nog steviger kunnen worden ingebed. Dat is nog een zoektocht. Maar wel een waardevolle exercitie, aldus Nelleke. De grote spelers op recreatie- en toeristisch gebied hoeven volgens haar niet per definitie ook de meest creatieve en innovatieve bedrijven te zijn. Een klein bedrijf kan daar juist in uitmunten. Het gaat niet alleen om schaalgrootte maar ook om vernieuwingsdrang. Ze wijst op het kunsthotel Ten Cate dat een heel eigen filosofie hanteert om een nieuwe markt aan te boren. Projecten van IK Toerisme die er voor haar uitspringen zijn het Familie Event Geopark, dat mogelijk een jaarlijks terugkerend arrangement oplevert, het doorlopend focussen op gastvrijheid en gastprofiel, de samenwerking tussen deelnemers onderling in arrangementen en kortlopende projecten en de intensievere verkenning van de mogelijkheden die de Duitse markt Zuidoost Drenthe te bieden heeft. Toerisme houdt niet bij de gemeentegrenzen op. In Duitsland is nog veel meer te halen. Daarbij moet je niet te eng denken. Zij trekt de lijnen tot en met het Ruhrgebied in het Zuidoosten en Hamburg in het noorden. Zowel het Geopark de Hondsrug als het toekomstige dierenpark ziet ze daarbij als trekkers met allure. Ik zie wel kansen voor de smaakmakers uit de regio. Cultuurhistorie zoals geboden in natuurpark Veenland of het Vincent van Gogh huis in Nieuw-Amsterdam bieden eveneens aanknopingspunten voor een grotere Duitse belangstelling. Het vernieuwde dierenpark Emmen moet na de verhuizing meer Duitse bezoekers kunnen trekken. Nu schommelt het bezoekersaantal rond de , een ruime miljoen moet haalbaar zijn. Er is de gemeente Emmen veel aan gelegen dat zowel het dierenpark als de grote en kleinere recreatieve- en toeristische werkgevers een goede band met het beroepsonderwijs houden. Onderwijs vormt de sleutel tot de verhoging van de kennis. In die sector fungeer je als ambassadeur van de streek. Je bent er niet meer met een kopje koffie en een koekje maar hebt ook nieuwe vaardigheden nodig. Bezoekers willen proeven en beleven. Volgens Nelleke zijn de rode draden het gastprofiel, gastvrijheid en de samenwerking met Duitsland. Daarnaast kent IK Toerisme ook projecten die niet met iedereen hoeven te worden gedeeld zoals het Familie Event van het Geopark of de Landesgartenschau in Papenburg. Het is zaak te focussen op een paar thema s zodat die tot een goed einde worden gebracht. Intensivering van samenwerking De samenwerking tussen de gemeente Emmen en het beroepsonderwijs is rond 2010 geïntensiveerd. Roel Kwant en Roel Folkersma waren als adviseur centrumvernieuwing betrokken bij de grootscheepse verhuizing van het dierenpark en de herbestemming van de vrijkomende ruimte. Gestart als het project Atalanta, maar inmiddels onderdeel van het programma Centrumvernieuwing, werkt de gemeente aan een gedaanteverwisseling van het stadshart en de creatie van een mensenpark op de plek van de oude dierentuin. Net zoals een vlinder die eerst als onaanzienlijke rups het leven ziet, dan verpopt en vervolgens als wonderschone, kleurige Atalanta door het luchtruim fladdert. Het project verkeert anno 2014 nog in het verpoppingsstadium, maar duidelijk is dat een groot deel van het centrum een metamorfose ondergaat en nu al behoorlijk op de schop gaat. We wilden al die vernieuwing en innovatie een prominente en blijvende plek geven zodat ook de kennisontwikkeling beter zou beklijven, schetst Roel Folkersma. Hij fungeerde als trekker van de werkgroep duurzame economie, innovatie en kennis. Op dat moment was lector Ineke Delies van Stenden Hogeschool en Alfa-college al bezig haar zogenaamde community of practice (CoP) op te tuigen om multidisciplinaire samenwerkingsverbanden in het zadel te helpen. Uiteindelijk mondden die twee ontwikkelingen uit in de bundeling van innovatie en kennis in IK Toerisme. Het moest geen speeltje van overheden of onderwijs zijn, maar iets waar ondernemers werkelijk baat bij zouden hebben, schetst hij de verkenningsperiode. Als kansrijk speerpunt voor innovatie in de gemeenten kwam recreatie en toerisme boven drijven. Roel Kwant constateert dat voor het welslagen van het kennisplatform doorslaggevend is of de deelnemende organisaties, instellingen en bedrijven hun bedrijfsgevoelige informatie tot op zekere hoogte met elkaar willen delen. Het is een vorm van open innovatie. Hij bespeurt nog altijd enige terughoudendheid en argwaan. Ondernemers zijn bang dat als zij iets uit de eigen keuken laten zien, de ander er mee vandoor gaat. Die drempel moeten we wegnemen. Ik zie toch dat bedrijven zich al meer gaan samenvoegen. Dat is de winst die is bereikt. Zijn collega merkt op dat het wel zaak is dat het bedrijfsleven het project gaat ervaren als van en voor henzelf. Zij moeten de agenda meer gaan bepalen. Roel Kwant haakt daarop in: De kwaliteit van het aanbod moet verder worden geoptimaliseerd. De ondernemers zijn daarin leidend. Roel en Roel onderkennen als sleutelwoorden voor het welslagen van IK Toerisme het onderwerp vraagsturing waarbij ondernemers aan het stuur komen te zitten, de noodzaak tot verbinden zodat partijen met elkaar hun slagkracht en kansen vergroten, ondernemingszin omdat het platform wel business moet genereren en een intensivering van de marketing van Zuidoost Drenthe. Daar liggen kansen. Dat vereist meer ondernemerschap in het onderwijs. Zuidoost Drenthe kan op al deze aspecten wel een boost gebruiken. Dat is pure noodzaak

11 Alfa-college overtuigd van meerwaarde IK Drenthe Toerisme en Recreatie JAN VOORTMAN JAN BEREND VAN DER WIJK Geen twijfel mogelijk. ROC Alfa-college merkt dat het innovatieve kennisplatform IK Drenthe Toerisme en Recreatie in toenemende mate vruchten afwerpt. Opleidingsmanager Jan Voortman, zelf afkomstig uit de bancaire wereld, constateert dat het samenwerkingsverband tussen onderwijs, overheden en bedrijfsleven het mbo het nodige oplevert. Zoiets heeft tijd nodig en de juiste mensen die de kar trekken. Regiodirecteur Jan Berend van der Wijk sluit zich graag bij de bevindingen aan. Hij onderstreept dat het onderwijs een belangrijke rol speelt als aanjager van innovaties. Het platform fungeert daarin als inspirerende draaischijf tussen opleidingen en werkveld. De resultaten zijn dusdanig dat we zin in meer krijgen. Al geruime tijd trekt ROC Alfa-college nauw samen op met Stenden Hogeschool in het dubbellectoraat Duurzame innovatie in de regionale kenniseconomie van Ineke Delies. De door haar uitgewerkte methode van multidisciplinaire samenwerking in de onderwijsketen (multi-level) en het in gezamenlijkheid ontwikkelen van projecten (comakership of co-creatie) met bedrijfsleven wordt toegepast in IK Drenthe Toerisme en Recreatie. Tevens zijn er voorlopers, de harde stabiele kern binnen het samenwerkingsverband, en volgers, bedrijven en organisaties die tijdelijk aanhaken en betrokken zijn bij concrete uitvoeringsprojecten. De ervaringen met het dubbellectoraat hebben Jan Berend gesterkt in zijn vertrouwen in de gevolgde innovatieve werkwijze. Ik vind het belangrijk dat wij ons als onderwijsinstelling blijven vernieuwen. We moeten goed kijken naar wat de omgeving van ons vraagt. We hebben daarin duidelijk een dubbelrol, niet alleen moeten we studenten bedienen met een goede, relevante opleiding, we moeten ook het bedrijfsleven en organisaties voorzien van dusdanig kwalitatief goed opgeleide studenten dat zij daar hun voordeel mee doen. Er wordt derhalve een groot appèl gedaan vanuit de samenleving op het ROC om volop mee te denken in innovaties. Daarvoor moeten we goed samenwerken met het bedrijfsleven. Het lectoraat dwingt ons dergelijke innovaties op te zoeken. Wij faciliteren die noodzakelijke vernieuwing. 21

12 Het kennisplatform is een mooi podium waarop organisaties, bedrijven en onderwijs elkaar treffen, ideeën bespreken en tot vernieuwende projecten komen op het gebied van toerisme, zorg en wonen, somt Jan Berend op. Doordat docenten nauw betrokken zijn bij de uitwerking van plannen resulteert de samenwerking in levensechte opdrachten voor studenten waar bedrijven vervolgens direct baat bij hebben. Los van elkaar hebben we niet de power om het zelf te doen. Het ontbreekt aan energie, tijd, mensen en voldoende geld. Toch verandert de wereld om ons heen steeds sneller, het is van belang dat bedrijven de competitie en concurrentie aan kunnen gaan. Studenten en docenten kunnen door het meedenken in zulke innovaties een belangrijke rol vervullen in het versterken van de kenniseconomie. Toerisme kan wel wat meer sexappeal gebruiken Aangezien Drenthe bij uitstek een provincie is waar mensen heentrekken om te recreëren acht de regiodirecteur het buitengewoon plausibel om als een van de speerpunten van het lectoraat te mikken op innovaties in het toerisme. De provincie heeft zelfs de Nederlandse taal verrijkt met een woord: Drenthenieren. Waarmee wordt geduid op het maatschappelijk verschijnsel dat kapitaalkrachtige inwoners na hun pensionering uit de grote steden wegtrekken om de rust van het platteland te zoeken. Onverdeeld gelukkig is Drenthe er niet mee. Het imago van grijs en bezadigd zou het graag willen inruilen voor iets meer hedendaagse aantrekkelijkheid. Het toerisme kan wel wat meer sexappeal gebruiken. Ook daar kan IK Drenthe Toerisme en Recreatie met haar grensverleggende projecten een bijdrage aan leveren. Doordat hbo- en mbo-studenten in de praktijkopdrachten nauw samenwerken zien zowel Jan Berend als opleidingsmanager Jan Voortman de werelden van middelbaar- en hoger onderwijs naar elkaar toegroeien. Heel waardevol, memoreert de regiodirecteur van Alfa-college. Ook binnen de eigen school ziet hij in toenemende mate schotten tussen opleidingen verdwijnen en docenten elkaars vakkennis zoeken. Zorg- en techniekstudenten werkten bijvoorbeeld samen aan het ontwerpen en verbouwen van een zorgvilla. Uiteindelijk resulteerde dit project in een Domotica symposium waarbij allerlei technische toepassingen werden getoond die het mogelijk maken dat ouderen langer in hun eigen huis kunnen blijven wonen. Het lectoraat en de uitwerking van de uitgangsprincipes in IK Drenthe hebben duidelijk een olievlekwerking. De grensoverschrijdende arrangementen waarbij studenten en toeristische bedrijven nauw samenwerken zijn een goed voorbeeld van comakership, betuigt Jan Berend. Hij denkt daarbij aan de Landesgartenschau in Papenburg en het Family Event tussen de geoparken de Hondsrug en Terra.vita bij Osnabrück. Er wordt minder in hokjes gedacht. Duitsland nadrukkelijker centraal stellen Grensoverschrijdende samenwerking heeft wat hem betreft de toekomst. Daar liggen voor afgestudeerde mbo-studenten legio mogelijkheden om werk te vinden. Wij zouden heel graag Duitsland nadrukkelijker centraal willen stellen, ook in keuzemodules. Er is contact gezocht met een Berufsbildende Schule in Leer. Het lectoraat heeft al een nauwere band met de Hochschule Osnabrück, zodat er in de toekomst meer grensoverschrijdende projecten denkbaar zijn, veronderstelt de regiodirecteur. Als ze praktijkervaring opdoen met opdrachten in de Euregio die voortvloeien uit IK Drenthe is de drempel voor een start van hun loopbaan over de grens minder groot. Als je begint met succesvolle projecten, krijg je zin in meer. Jan Voortman is als voormalig directeur van een bank gewend in termen van kosten en opbrengst te denken. Toen hij in 2010 begon zag hij nog niet direct de baten van het kennisplatform toerisme waarbij Alfa-college op dat moment al volop betrokken was. In klinkende munt leverde het niet veel op, constateert hij terugkijkend eerlijk. Inmiddels heeft hij zijn mening bijgesteld, vooral ook omdat er de nodige voortgang is geboekt. Het contact met zowel Stenden Hogeschool als met het bedrijfsleven is toegenomen. Het werpt vruchten af. Dat ziet hij bijvoorbeeld aan een stijging van het aantal meldingen van studenten voor de opleiding leisure. Vier jaar geleden waren dat er een handvol, nu zit hij al op 28 aanmeldingen voor het komende jaar. Er zijn zelfs studenten die vanuit het mbo in Zwolle overstappen naar Hoogeveen omdat ze hebben gehoord van de boeiende projecten binnen de opleiding. Zowel de opzet van een Family Event Geopark en het leerbedrijf in Centerparcs vestiging Parc Sandur bij Emmen spreken jongeren aan, weet Jan. Onze concurrentiepositie is versterkt. Beide projecten komen voort uit IK Toerisme. In Parc Sandur verzorgen vijf mbo ers onder begeleiding van een hbo-student van Stenden Hogeschool het in- en uitchecken van gasten. Daarnaast zijn studenten ook betrokken bij de informatievoorziening over Zuidoost-Drenthe aan bezoekers van de Landesgartenschau in Papenburg. Zulke projecten zijn goed voor de ontwikkeling. Zo ontdekken studenten in de praktijk dat communicatie op afstand soms best lastig kan zijn, zeker als je ook nog eens met anderstaligen te maken hebt. Hij refereert daarmee aan de ervaringen met het opzetten van het Family Event in de beide Geoparken, waarbij is samengewerkt met studenten van de Hochschule Osnabrück. Ze leren er veel van. Bijkomend effect van de intensivering van de samenwerking met Stenden Hogeschool is dat het uitvalpercentage van studenten die doorstromen van mbo naar hbo is afgenomen. Ook met het bedrijfsleven zijn de contacten geïntensiveerd. Jan wijst er op dat de meeste docenten van huis uit geen ondernemers zijn en dat het dus zaak is de juiste leerkrachten te verbinden aan zulke vernieuwende onderwijsvormen waarbij ondernemerschap is vereist. Met een glimlach: Binnen het bedrijfsleven wordt wel eens gezegd dat zolang de scheidsrechter het niet ziet je ook buiten de lijnen mag voetballen. IK Drenthe Toerisme en Recreatie doet een beroep op flexibiliteit, creatief denken en knopen doorhakken. Je moet in staat zijn over de hobbels heen te kijken. Dat vereist ook binnen het onderwijs een andere manier van denken

13 Op haar 24ste was ze al directeur van een hotel in Emmen, inmiddels is ze zelfstandig ondernemer en runt ze een goedlopend advies- en trainingsbureau. Haar passie is ze trouw gebleven. Bij Viola Mulder van Voilà, een geestige knipoog naar haar voornaam en het stijlvol fiksen van een klus, draait alles om gastvrijheid. Dat is haar werkterrein. Ze is een netwerker pur sang. Ik sta altijd vooraan als het om samenwerken gaat. In de toekomst kunnen we niet meer zonder elkaar. Met hart en ziel wil ze zich daarvoor inzetten. In de toekomst kunnen we niet meer zonder elkaar VIOLA MULDER Na haar opleiding aan de Hogere Hotelschool in Leeuwarden en een studie bedrijfskunde aan Nyenrode, kon Viola direct het geleerde in de praktijk toepassen bij het toenmalige hotel de Giraf in Emmen. Horeca, toerisme en dienstverlening waren haar ding. Ik wilde wel in Nederland werken en had de voorkeur voor een eigendomshotel waar je niet eerst de hele hiërarchie doorhoefde om iets voor elkaar te krijgen. Ik houd van snel kunnen schakelen. Die ambitie en handelingssnelheid komt bij een groot bedrijf minder goed tot zijn recht, weet Viola. Zeker bij een internationale hotelketen moet je bij wijze van spreken om carrière te maken eerst 26 schijven langs. Daar word ik niet gelukkig van. Bij de Giraf kon ik direct hoog instappen. Inmiddels maakt dat hotel deel uit van de Hampshire Hotels. Na een paar jaar verruilde ze het directeurschap voor een soortgelijke functie bij Hotel de Börken in Lhee bij Dwingeloo. Ondertussen groeide de behoefte naar het ondernemerschap. Ik heb er altijd van gedroomd om eigen baas te zijn. Niet een horecabedrijf want dan ben je 24-7 in touw voor je eigen onderneming, maar ik wilde wel graag iets met het vak blijven doen. De ideale combinatie heeft ze gevonden in Voilà dat inmiddels ook alweer zes jaar bestaat. Viola heeft als klanten bedrijven in het toerisme, de horeca, de zorg, de retail en de recreatie. Ze verzorgt gastvrijheidtrainingen, levert advies en verzorgt desgewenst ook het interim-management. Ze kan er de humor wel van inzien, want terugkijkend begon ze met haar eigen onderneming juist op het moment dat de economische crisis in Nederland inzette. In 2008 kon niemand vermoeden dat de dip zolang zou aanhouden en zoveel sectoren zou treffen. Toerisme en recreatie zijn niet bepaald branches die het sindsdien voor de wind ging. Toch wist Voilà tegen de stroom in mooie resultaten te halen, verzekert Viola. Ik had een 25

14 heel goed eerste jaar, het tweede jaar was hobbelig en daarna bleef het booming. Haar agenda toont weinig gaatjes. Daarnaast kan Viola zes zelfstandige trainers inzetten die deskundig zijn op een van de werkterreinen die haar bedrijf bestrijkt. We delen allemaal dezelfde passie voor het vak. Daarin verschil ik niet van de recreatie- en horecaondernemers waarmee ik werk. We snappen dat we moeten samenwerken om verder te komen. Ik probeer mijn kennis als inspiratiebron voor hen te gebruiken. Zo houdt ze graag prikkelende inleidingen over het veranderend gastprofiel en wat dat betekent voor werkgever en werknemers in de branche. Niet wollig en omfloerst, maar to the point. Ik wil graag inspireren. Bovengemiddeld je best doen Op de vraag wat de gast van nu zou vinden van de gast van vroeger als hij die ergens zou treffen, komt een kernachtig antwoord. Viola: Ik denk dat hij die een beetje een saaie sukkel zou vinden. De gast van tegenwoordig is veel minder loyaal. Ze informeren zichzelf en kijken naar oordelen van anderen op internet. Als je de huidige gast wilt vangen, moet je bovengemiddeld je best doen. Ze weten alles, willen meer zien, nieuwe ontdekkingen doen. Kortom de branche zal zichzelf continue moeten verbeteren en overtreffen. Op de reactie dat het een wonder mag zijn dat niet alle ondernemers na zo n stevige boodschap het bijltje erbij neer gooien, haalt Viola glimlachend de schouders op. Ik zal niet ontkennen dat ondernemers het in deze branche zwaar hebben en ze zullen best wel eens naar adem snakken. Maar dat is nu juist het vak. En dat is ook voor velen de drijfveer. Harder je best doen, betekent niet automatisch nog meer uren maken. Het betekent vooral goed naar de gast kijken en diens verwachtingen overtreffen. Je moet creatief zijn en je onderscheiden van de massa. Voor het werknemersprofiel heeft het veranderend gastprofiel zeker consequenties, vertelt Viola. Vroeger lag de nadruk vooral op technische instructies zoals het bedienen van de kassa of de vaatwasser. Nu moet je beginnen met het aanleren van vaardigheden hoe je met de gasten omgaat. Het is haar ervaring dat nog veel te weinig ondernemers dat accent leggen. Dienstverlening is niet zwart/wit maar hartstikke grijs. Het zit hem niet in de regeltjes maar in hoe je binnen bepaalde kaders de gast blij maakt. Een simpel voorbeeld. Stel dat een klant om twee over zes vraagt of hij wat kan eten terwijl de keuken om zes uur dichtgaat. Dan is flexibiliteit gewenst en niet een formele reactie. Zo n gast zal een goede beoordeling geven, zijn verwachtingen zijn immers overtroffen door een gastvrij onthaal. De lat komt steeds hoger te liggen Ondernemers moeten elkaar het licht in de ogen gunnen. Als de een doorverwijst naar de ander versterkt dat het gebied en is de kans aanwezig dat zo iemand terugkomt omdat er zoveel te doen is. De branche moppert over de terreur van de sociale media, maar Viola houdt hen graag voor dat ze maar beter de aanwezigheid van review-sites, Twitter of Facebook kunnen accepteren. Je kunt het vervolgens ook voor je laten werken door tevreden gasten uit te nodigen een positief commentaar achter te laten. Dan werkt het in je voordeel. Het is nu eenmaal een feit dat de mening van anderen meer vertrouwen wekt dan een heel positief stukje van eigen hand. Het kost meer moeite de Nederlandse gast het naar de zin te maken dan een buitenlandse omdat Nederlanders al zoveel vergelijkingsmateriaal hebben. Ze zijn al behoorlijk verwend. De lat verschuift en komt steeds hoger te liggen. Bij buitenlanders is het meer de vraag hoe zij op de rijke verscheidenheid in Drenthe kunnen worden gewezen. Drenten zijn veel te bescheiden. Als iedereen de schouders er onder zet dan kan het Duitse achterland zeker iets gaan betekenen voor Drenthe, is haar stellige overtuiging. Dat is de reden dat Viola de grensoverschrijdende samenwerking en het opzetten van gastvrijheidnetwerken onder de paraplu van IK Toerisme een warm hart toedraagt. Door samen te werken kunnen we kennis met elkaar delen en veel meer mensen bereiken. Het netwerk dijt daardoor alleen maar uit. Het gaat er daarbij volgens haar niet om op korte termijn de investering in geld terug te zien. De opbrengst ligt in de lange termijn. Wat nu wordt gezaaid, kan later worden geoogst. In haar eigen werk merkt Viola ook het belang van netwerken. De meeste klanten komen binnen via, via. Omdat ze een positief verhaal hebben gehoord. Aan koude acquisitie doe ik niet. Daar geloof ik helemaal niet in. Zo n samenwerkingsverband is een krachtig middel. Als een ondernemer in de verblijfshoreca verwijst naar een leuke dagrecreatie of omgekeerd dan is dat voor de gast veel waardevoller dan dat je het over jezelf zegt. Zeker in Drenthe zullen de ondernemers het van elkaar moeten hebben. Multidisciplinair, dat heeft volgens Viola de toekomst. Daar ligt de kracht. Ik geloof in het helpen van elkaar. Met haar bedrijf heeft ze heel Nederland als werkterrein, toch heeft ze haar hart verpand aan de Drentse Zuidoosthoek. Hier ligt voor mij het epicentrum

15 Niets verouderd sneller dan een lesboek De toerist van tegenwoordig is compleet anders dan de hotel- of bungalowgast van pakweg tien jaar geleden. Konden voorheen gasten naar leeftijdscategorieën worden bediend door de gastvrijheidsbranche, tegenwoordig geven de interessegebieden en daaruit voortvloeiende behoeften veel meer de doorslag bij het maken van een boeking. Petra Bartelds, beleidsmedewerker van het Alfa-college in Hardenberg, zorgt voor de inbedding van dit ingrijpend nieuwe gastprofiel in het onderwijs. Niets verouderd sneller dan een lesboek. Het projectonderwijs waarbij leren in de praktijk centraal staat heeft grote gevolgen voor de onderwijsinstellingen die er mee werken. De methodiek die uitgekristalliseerd is in het lectoraat voor duurzame innovatie in de regionale kenniseconomie hanteert enkele strenge uitgangspunten: de projecten komen voort uit concrete opdrachten of vragen van het bedrijfsleven, richten zich op meerdere bedrijven, zijn multidisciplinair en worden door teams van mbo- en hbo-studenten en docenten uitgevoerd en begeleid. Zo n werkwijze vraagt ook om een andere inhoud, opbouw en vormgeving van het lesprogramma. Het is Petra s taak de effecten van zo n project voor het onderwijs in kaart te brengen, voor de borging ervan te zorgen en de resultaten inzichtelijk en toetsbaar te maken. Een uitdagende klus. Zo n veranderend gastprofiel betekent nogal wat voor werkveld en onderwijs, schildert Petra. Als potentiële gasten hun keuzes maken omdat ze meer rust zoeken, juist actief willen ontspannen of vermaak en beleving zoeken, moet je voor een hele andere benadering en insteek kiezen dan als je de onderneming inricht op leeftijdscategorieën. Onderliggende boodschap is dat de wereld steeds sneller verandert en dat studenten moeten leren een levenlang flexibel te blijven denken. Ze moeten niet vanuit een vast stramien naar een opdracht en de werkomgeving kijken. Het gaat vooral om het aanleren van een andere houding, benadering en manier van kijken. In de recreatieve sector moet de eerste vraag altijd zijn en blijven wie is je gast en wat wil die? Dat moet je goed verkennen in plaats van te snel uit gaan van vanzelfsprekendheden. Dat betekent dat een recreatie- of toeristisch ondernemer en zijn team snel op veranderingen in de markt moeten kunnen anticiperen. Je moet denken in scenario s, in en-en oplossingen. Het veronderstelt dat je met een frisse blik kijkt naar de omgeving waarin je acteert. Je kunt niet blijven koersen op wat ooit was. Petra constateert dat een dergelijke boodschap voor ondernemers wel even slikken is. De neiging is groot vast te houden aan concepten die een paar jaar geleden nog succesvol waren. Daarnaast is de druk van de waan van de dag zo groot dat het lastig is een adempauze in te lassen en een stap opzij te zetten voor een analyse. Het mooie van de werkwijze binnen het innovatieve kennisplatform is dat IK Toerisme die onderzoeksmogelijkheden dankzij de samenwerking met het onderwijs wel heeft. Studenten, docenten van Alfa-college en Stenden Hogeschool en gastsprekers zoals Viola Mulder van Voilà Advies bieden nieuwe verrijkende inzichten. Ondernemers moeten in toenemende mate bij investeringen in hun achterhoofd houden dat ze flexibel moeten blijven binnen de harde contouren van hun bedrijf. Ook omdat gasten niet meer heel loyaal zijn. Dat is behoorlijk lastig. Voor studenten geldt dat zij zich tijdens hun opleiding die flexibiliteit eigen moeten maken en over schotten van hun eigen werkveld heen moeten kijken om samenwerking op te zoeken. Alleen kun je onvoldoende inspelen op de snel veranderende behoeften van gasten, maar als je het samen doet, kan het vaak wel. De beleidsmedewerkster ziet dat het voor ondernemers in economisch slechte tijden nog moeilijk is de concurrent als potentiële partner te ervaren. Ondernemerschap wordt er niet makkelijker op. Toch ligt de toekomst in samenwerking zoals nu gebeurt in zo n kennisplatform toerisme. De toekomstige gast zoekt veel meer een mix van verschillende disciplines en werkvelden zoals toerisme, recreatie en zorg of wellness en gezondheid. Hij of zij wil graag op maat worden bediend en toch een grote vrijheid hebben in het zelf volledig samenstellen. Dat verlangt een hele andere manier van slim organiseren. Vooral het digitale aanbod, omdat de meeste gasten via internet hun boekingen doen, moet daarop worden ingericht. Wie niet meegaat in dergelijke veranderingen, valt buiten de boot. Dat is niet alleen een harde les voor ondernemers en hun werknemers maar ook voor het onderwijs, meent Petra. De opbrengst van de innovaties die voortvloeien uit het projectonderwijs moeten een plek krijgen in de lesprogramma s. Wij moeten er voor zorgen dat het onderwijs actueel blijft. Docenten mogen niet achter de feiten aan blijven lopen. Deze onderwijsmethodiek moet verankerd zijn om er voor te zorgen dat opleidingen voorop lopen. Dat lukt alleen als we dit samenspel tussen onderwijs en bedrijfsleven zo inrichten dat het een deel wordt van de organisatie. Het is niet alleen maar een leuk speeltje. Het moet een voorbeeld zijn voor alle opleidingen

16 Het scheelt maar een letter en toch markeert het een wereld van verschil, constateert Hein Klompmaker veelbetekenend. Solitair of solidair, dat is de keuze waar veel toeristische- en recreatieve organisaties en ondernemers voor staan. Voor de duidelijkheid: de directeur van het Hunebedcentrum in Borger is een voorstander van de Drentse invulling van omzien naar elkaar. Naoberschap betekent voor hem op lokaal en regionaal niveau de verbinding met elkaar zoeken. Door samenwerking tussen instellingen kunnen we gasten en toeristen mooie dingen laten beleven. Hij acteert als regisseur van een monsterverbond in wording. Een Drentse Trust naar voorbeeld van krachtige Engelse en Scandinavische bondgenootschappen. Monsterverbond in de maak HEIN KLOMPENMAKER Hein vond het lectoraat duurzame innovatie in de regionale kenniseconomie van meet af aan interessant, juist vanwege de multidisciplinaire insteek. Diverse terreinen met elkaar verbinden om op die manier vernieuwing op allerlei terreinen te verwezenlijken. Dat multidisciplinaire denken zit ons in de genen. Een museum is voor mij geen gebouw met vier muren, een dak en een kassa. Wij moeten onze voelhoorns in de samenleving hebben. Het Hunebedcentrum geeft een boeiend kijkje in het leven van het zogenaamde Trechterbekervolk. Deze verre voorvaderen vestigden zich anders dan de nomaden voor hen in kleine landbouwnederzettingen op de hoge zandgronden en bouwden vanaf zo n 3300 voor Christus hun opmerkelijke begraafplaatsen, de hunebedden. Van de 54 bekende hunebedden in Nederland liggen er 52 in Drenthe. De grootste ligt pal naast het Hunebedcentrum. De prikkelende ontdekkingsreis die het museum de bezoekers biedt omvat een film, een tentoonstelling, maar ook een kennismaking met het verhaal van de ontstaansgeschiedenis van de Hondsrug, een belevingstocht langs een kampement met hut en tipi over een blote voetenpad en een wandeling door de grootste keientuin van Nederland. Het centrum verbindt vanaf de nieuwbouw in 2005 de educatieve doelen met onderzoek en zoekt constant naar aansprekende vormen. Mensen kopen per slot van rekening niet voor straf een entreekaartje. 31

17 Zijn afkomst uit het onderwijs verloochend Hein niet en de mogelijkheden die deelname aan het lectoraat en het IK Toerisme hem boden greep hij met beide handen aan. Zo n vier jaar geleden werden de eerste contacten gelegd. Van lieverlee zijn we steeds meer gaan doen. Samenwerking is niet alleen zinnig voor de opleiding omdat wij goede stageplaatsen bieden, maar ook voor ons omdat de studenten ook onderzoeken kunnen uitvoeren. Een sessie met onderzoeker Johan Kasper van European Tourism Futures Institute (ETFI) dat eveneens aan Stenden Hogeschool is verbonden, mondde uit in een plan Naoberschap 2.0. Wat kun je met een aantal organisaties doen in tijden van economische crisis als het water aan de lippen staat en je toch vernieuwing mogelijk wilt maken. De brainstorm leverde zeven cases op waarmee de negen partijen die om de tafel zaten meenden door samenwerking een vuist te kunnen maken. We streven naar een Drentse Trust waarin onderwijs, musea, toeristische- en natuurorganisaties en een Werkvoorzieningschap creatieve combinaties met elkaar aangaan. Drentse Erfgoed Delta De partijen die elkaar in het monsterverbond hebben gevonden zijn naast het Hunebedcentrum, het Recreatieschap Drenthe, het Alfa-college (mbo), Stenden Hogeschool (hbo), de gemeente Borger-Odoorn, Tourist Info Drenthe, het Geopark de Hondsrug, de Stichting Drents Landschap en de Sociale Werkvoorziening WeDeKa waarmee het Hunebedcentrum al 25 jaar intensief samenwerkt door het bieden van sociale arbeidsplaatsen. De negen organisaties opereren onder de werktitel Drentse Erfgoed Delta. Belangrijker dan de uiteindelijke naam is het gedachtegoed dat er als fundament onder ligt. In samenwerking ligt de meerwaarde. Omdat wij het hebben bedacht, nemen wij voorlopig de coördinatie op ons. Ik geloof er in. Zo n trust is een perfect voertuig om verder te ontwikkelen. In plaats van dat we elk zaaltje bij langs moeten, kunnen we door zoveel mogelijk netwerken aan ons te binden de gedachte verder verspreiden. Je moet ergens beginnen liefst niet te groot om de vaart er in te houden, maar het staat anderen vrij eveneens aan te haken. IK Toerisme is als netwerk een belangrijke schakel dat als project een plek kan krijgen onder de paraplu van de Trust i.o. Daarmee maak je het ook voor de toekomst duurzaam. Het geheim van de smid is dat de samenwerking geen extra kosten met zich mee hoeft te brengen, maar mogelijk op termijn wel geld kan besparen. Zo is een van de projecten het opzetten van een distributiecentrum voor boeken en folders die vanuit een punt over Noord-Nederland worden verspreid, in plaats van dat de organisaties met auto s achter elkaar aan rijden. In totaal bedienen we zo n duizend adressen. Door de routes logistiek slimmer af te stemmen kunnen we kosten besparen. Effectiviteit en efficiëntie gaan hand in hand. Een andere bruikbare gedachte die voor meer organisaties interessant kan zijn, is de ontwikkeling van een soort van museale rotonde. De tijdelijke tentoonstellingen worden op een centrale plek opgeslagen waaruit andere organisaties dan weer kunnen putten om een naar hun wensen en behoefte aangepaste tentoonstelling uit het beschikbare materiaal vorm te geven. Vaak worden bij gebrek aan opslagcapaciteit de tentoonstellingen vernietigd, terwijl dat eigenlijk zonde is. In Zweden blijkt zo n tweede leven voor een gebruikte tentoonstelling uiterst positief uit te pakken. Er is dus zeker behoefte aan meer onderlinge afstemming

18 Ondernemers moeten cynisme afgooien Inmiddels is Hein toegetreden tot de stuurgroep ReCoMa-Lab (regionaal Co-makership laboratorium voor het ontwikkelen van innovatief onderwijs door samenwerking met het regionale bedrijfsleven) dat deel uitmaakt van het lectoraat. Stenden Hogeschool en Alfa-college zijn gericht op het onderwijsproces en gezien hun achtergrond iets minder in staat om vanuit de ondernemer te denken. Zo blijft het vreemd dat studenten niet beschikbaar zijn voor stages in het drukste toeristenseizoen, de zomer. Dan kunnen ze juist veel leren. Wij willen graag studenten de praktijk in trekken, daar hoort wel wat meer flexibiliteit bij. Ik ken het veld goed en probeer onderwijs en bedrijfsleven bij elkaar te brengen. Van de andere kant moeten ondernemers hun cynisme afgooien, een aantal heeft al direct een houding dat het nooit wat kan worden. Het onderwijs kan hen zeker wat opleveren. Ik ben er wel beducht voor dat als het project IK Toerisme voorbij is dat dan die samenwerking tussen onderwijs en werkveld weer wegzakt. Daarom zou ik de contacten graag duurzamer maken, bijvoorbeeld door het onder te brengen bij de Trust. Je moet de erfenis ergens aanhaken. Nu al levert het netwerk oplossingen voor praktische problemen. Studenten van Stenden en Alfa verrichten promotiewerk op de Landesgartenschau in Papenburg. Ze moeten ook ergens verblijven. Inmiddels heeft Hein zijn relaties gevraagd of zij een caravan of tent beschikbaar hebben. We kunnen op zo n manier van elkaar profiteren. Hoewel de Duitse Floriade vooral tuinliefhebbers uit heel Duitsland trekt, sluit Hein niet uit dat een enkele op het spoor komt van het Hunebedcentrum en zich verdiept in een vakantie in Drenthe. Veel belangrijker dan het promoten van een individueel hotel of museum is het dat wij een heel gebied meer bekendheid geven. De Hondsrug is interessant. Daar komen bezoekers voor. Het gebied onderscheidt zich, niet de uitsmijter van een brasserie. Het Hunebedcentrum heeft zeker tijdelijk veel gehad aan de media-aandacht nadat het in 2008 de Nederlandse museumprijs won. Twee jaar later volgde een Europese prijs voor het beste educatieve concept. Dat maakt niet dat we tevreden achterover kunnen leunen. We moeten constant onszelf over het voetlicht brengen. De Drentse Trust is daarin een belangrijke stap. Als we meer naar elkaar omkijken worden we er allemaal ook individueel sterker van. Naoberschap staat voor sociale cohesie. Die wil ik graag terug, het is iets positiefs

19 De vlag kan bijna weer uit. Breeland Recreatie stevent af op haar 35 jarig bestaan. Of het een heel uitbundig feest wordt, is nog de vraag. Man van het eerste uur Piet Steenbergen heeft wel vaker pieken en dalen meegemaakt met zijn bedrijf, maar momenteel is het zwaar aan de wind zeilen, vertelt hij. De economische crisis heeft gevolgen voor de sector. Creatief zijn in het bedenken van nieuwe producten, netwerken en gezamenlijk doelgericht promotie maken is belangrijker dan ooit. Elkaar iets gunnen. Zijn belangrijkste les: Je kunt beter met scherp schieten, dan met hagel. Meer dan ooit moeten recreatie- en horecabedrijven digitaal goed vindbaar zijn. Daar is nog een hele slag te maken. Gastheer is net zo dienstbaar als een ceremoniemeester PIET STEENBERGEN De recreatie kwam bij toeval op zijn pad, vertelt Piet. Hij had een goede baan in het onderwijs, zijn vrouw werkte in een gezinsvervangend tehuis. Zijn ouders hadden een boerenbedrijf aan de Bulten in Annen. Toen zijn vader overleed stond Piet voor de keuze of hij een toekomst als bedrijfsopvolger zag zitten. Het antwoord was ronduit nee. Humanitas achtte de plek buitengewoon geschikt voor een vakantieboerderij en kocht huis en grond. Een open schuur kreeg een dak, maar in 1979 besloot de organisatie een punt te zetten achter de recreatieve poot. Op dat moment konden Piet en zijn vrouw geen tweede keer weigeren. Mijn vrouw leek het leuk om met kinderen en scholen te werken. Dat hebben we uitgebouwd. Iedereen uit hun omgeving verklaarde ze voor gek, vertelt Piet. In de Hunzevallei viel op dat moment helemaal niets te beleven, een akkerbouwgebied tegen de flank van de Hondsrug. In de luwte van de toeristische hotspots. We begonnen als pioniers. Er was een groepsaccommodatie, zonder receptie. De ontvangst van gasten en het afhandelen van de boekingen en betalingen vonden plaats aan de keukentafel. Behoorlijk basic. In 1985 en 1986 overwoog het echtpaar het bijltje erbij neer te leggen. Zakelijk zat er weinig muziek in. We wilden het verkopen. Piet had nog altijd zijn baan in het onderwijs aangehouden, er was dus een escape. Een relatie kwam op dat moment met een gouden tip. Waarom ga je niet iets bedenken waar je goed in bent en richt 37