LNV CONSUMENTENPLATFORM. Geeft decontaminatie veilig pluimveevlees? Den Haag, 17 december 2004

Transcriptie

1 LNV CONSUMENTENPLATFORM Geeft decontaminatie veilig pluimveevlees? Den Haag, 17 december 2004 Op 17 december 2004 sprak het LNV Consumentenplatform over het thema Geeft decontaminatie veilig pluimveevlees?. Er zijn vier decontaminatiemethoden besproken: chloorbehandeling, hittebehandeling, melkzuurbehandeling en doorstralen. Het ministerie van LNV legde de volgende vragen aan het Consumentenplatform voor: Wat is uw mening over het toepassen van decontaminatie in relatie tot de nadelige gezondheidseffecten van de consumptie van besmet vlees? Zijn er andere oplossingen met vergelijkbaar effect meer gewenst dan decontaminatie? Is het huidige risico op Salmonella- en Campylobacterbesmetting (on)acceptabel voor alle Nederlanders of alleen voor specifieke groepen? Welke methoden zouden uw voorkeur hebben indien decontaminatie nationaal wordt toegestaan? Zijn er extra voorwaarden nodig voor een verantwoorde introductie van decontaminatie van pluimveevlees? Over iedere vraag is breeduit gesproken. In dit verslag staat een weergave van die discussie met daaropvolgend een opsomming van beleidssuggesties van het Consumentenplatform aan het ministerie van LNV. Tot slot volgen enkele procedurele punten. Discussie 1

2 Decontaminatie, brede afweging Het LNV Consumentenplatform is van mening dat consumenten primair veilige en schone producten willen kopen, decontaminatie is hieraan ondergeschikt. Een beleidsmedewerker van het ministerie van LNV voegt aan de discussie toe dat Campylobacter vijftigduizend voedselinfecties per jaar veroorzaakt. Leden binnen het Consumentenplatform vragen zich wel af of de maatschappelijke kosten van deze besmettingen opwegen tegen de kosten die in de keten gemaakt zullen moeten worden voor decontaminatie. Uit het consumentenonderzoek blijkt dat consumenten weten dat wanneer zij niet zorgvuldig met pluimveevlees omgaan zij het risico lopen op een maag- en/of darminfectie. Zij zijn zich doorgaans niet bewust dat Salmonella en Campylobacter een serieus risico voor de volksgezondheid vormen en dat Campylobacter 30 doden per jaar eist. Het Consumentenplatform vraagt de overheid juiste informatie te verstrekken aan consumenten over de risico s van Salmonella en Campylobacter. Enkele leden stellen voor om een klinische afweging te maken van de risico s van Campylobacter en Salmonella tegenover de maatschappelijke kosten van decontaminatie. Dit kan lastig zijn omdat consumenten risico s op een andere manier beleven en risico s zich onverwachts tot een crisis (voor de overheid) kunnen ontwikkelen. Bij de keuze om decontaminatie wel of niet toe te staan of te verplichten vraagt het Consumentenplatform het ministerie ook uitvoerig na te gaan hoe deze afweging bij andere maatschappelijke risico s, zoals het aantal verkeersrisico s of risico s van nieuwe medicijnen, wordt gemaakt. Het LNV Consumentenplatform vindt keuzevrijheid een belangrijke voorwaarde en is van mening dat het ministerie decontaminatie niet mag verplichten. De decontaminatiemethode moet volgens de leden wel op het etiket worden vermeld zodat mensen met een allergie hier rekening mee kunnen houden. 2

3 Als uit onderzoek blijkt dat decontaminatie veiliger is voor de volksgezondheid, economisch voordeliger is dan andere oplossingen of beter is dan het accepteren van het aantal ziekte- en sterfgevallen door Salmonella en Campylobacter, kan volgens enkele platformleden decontaminatie worden toegepast. Andere leden wijzen erop dat decontaminatie voor nieuwe problemen met de volksgezondheid kan zorgen doordat bacteriën worden uitgeroeid. Volgens de hygiënehypothese heeft (teveel) hygiëne ook nadelen en wordt het gezien als één van de oorzaken van de sterke toename van allergieën, astma en auto-immuunziekten. Een ander gevaar van decontaminatie zou kunnen liggen in het ontstaan van resistente bacteriën. Salmonella en Campylobacter Het Consumentenplatform maakt in de discussie onderscheid tussen Salmonella en Campylobacter. De aanpak van deze bacteriën vraagt om verschillende maatregelen. Niet alle maatregelen zijn over één kam te scheren. Salmonella is door hygiënisch werken in de keten goed in de hand te houden. Volgens enkele leden is kip uit Brazilië, Thailand en Zweden Salmonellavrij doordat de keten daar schoner is. Salmonella kan volgens het Consumentenplatform aan het begin van de keten worden aangepakt. Salmonella was vroeger ook een groot probleem bij varkensvlees. Door deze keten op orde te brengen is varkensvlees nu Salmonellavrij. Het Consumentenplatform vraagt het ministerie na te gaan waarom deze ketens wel Salmonellavrij zijn terwijl het nog steeds een probleem is in de Nederlandse pluimveeketen. Om het pluimveevlees Salmonellavrij te krijgen, is het aanscherpen van HACCP mogelijk een oplossing. Een schonere keten (van boer tot aan slachterij) werkt niet als eindoplossing voor het uitbannen van Campylobacterbesmettingen in pluimveevlees. Als uit nader onderzoek blijkt dat het risico van Campylobacterbesmettingen niet op andere manieren kan worden beperkt, zijn enkele leden van mening dat dit risico moet worden geaccepteerd. Andere leden stellen in dat geval voor om decontaminatie toe te passen. 3

4 Verantwoordelijkheid Volgens het LNV Consumentenplatform zijn de producenten in de voorliggende schakels van de keten verantwoordelijk voor het schoon aanleveren van de producten (ook als decontaminatie wordt toegestaan) en de overheid voor het regelen en controleren. Daarnaast legt het Consumentenplatform een grote verantwoordelijkheid bij consumenten zelf. Zij moeten op een verantwoorde manier omgaan met voedselproducten. Het is daarom volgens het Consumentenplatform van belang dat de overheid blijft voorlichten. Meer voorlichting kan in de ogen van de leden het aantal besmettingen en voedselinfecties terugdringen. Enkele leden merken op dat de eigen verantwoordelijkheid van de consumenten relatief is omdat zij niet met operatiekamernauwkeurigheid in de keuken te werk gaan. Zij wijzen het ministerie erop dat in de consumentenvoorlichting naast de mogelijke risico s van pluimveevlees ook aandacht besteed moet worden aan het feit dat koken ontspannen en leuk kan zijn. Risicogroepen In het consumentenonderzoek zijn zwangere vrouwen, jonge kinderen onder de vijf jaar en bejaarden als risicogroepen onderscheiden. Zelfstandig wonende ouderen worden door het Consumentenplatform gezien als een serieuze risicogroep, omdat een Salmonella- of Campylobacterbesmetting bij hen ernstigere gevolgen en zelfs een fatale afloop kan hebben en zij vaker (pluimvee)vlees niet juist bereiden. Om dit risico op een besmetting te verkleinen, kunnen volgens de leden kanalisatie ( schone kippen gaan direct naar de slager of supermarkt en besmette kippen worden verwerkt, omdat verwerking de bacteriën dood) of het wassen met citroen en azijn (een decontaminatiemethode die veel in tropische landen wordt gebruikt) oplossingen zijn. Het besmettingsrisico van ouderen in zorginstellingen wordt tegenwoordig ondervangen door het voedsel te doorstralen. 4

5 Decontaminatiemethoden Als de vier decontaminatiemethoden (chloorbehandeling, hittebehandeling, melkzuurbehandeling en doorstralen) volgens de overheid veilig en effectief zijn, is het volgens het Consumentenplatform van belang bij de keuze en de consumentencommunicatie rekening te houden met de associaties die de methode bij de consument oproept. Het platform vindt het opvallend dat consumenten niet zeer negatief staan ten opzichte van doorstralen. Enkele leden merken op dat het naast veiligheid en effectiviteit van belang is dat de methode de smaak, kleur en consistentie van het product niet verandert en dat de methode efficiënt en uitvoerbaar is voor producenten. Kleur, smaak en consistentie zijn belangrijke waarden voor consumenten. Na bijvoorbeeld het chloreren van het drinkwater is de verkoop van flessen water explosief gestegen. Het Consumentenplatform is van mening dat de overheid voorwaarden moet stellen aan de decontaminatiemethoden waarna de markt zelf de keuze maakt voor een bepaalde methode. Etikettering en voorlichting Wanneer op basis van onderzoek wordt besloten om Salmonella en Campylobacter aan te pakken door decontaminatie, staat de overheid voor de keuze om decontaminatie te verplichten of slechts toe te staan. In dit laatste geval wordt de keuze om wel of niet te decontamineren aan de markt overgelaten. Het LNV Consumentenplatform is van mening dat het ministerie decontaminatie niet mag verplichten. Wanneer de overheid decontaminatie als mogelijkheid toestaat, blijft de consument in de ogen van het Consumentenplatform een grote eigen verantwoordelijkheid houden. Consumenten moeten daarop gewezen worden. Als gedecontamineerd pluimveevlees en gewoon pluimveevlees naast elkaar worden verkocht is het volgens het Consumentenplatform van belang dat consumenten hun keuze kunnen baseren op correcte productinformatie. De marktpartijen vermelden volgens sommige leden alleen vrijwillig op het etiket dat het product gedecontamineerd is als zij zelf vinden dat dit een verkoopargument is. 5

6 Hier ligt volgens de leden een rol voor de overheid om vermelding van de decontaminatiemethode verplicht te stellen. Goede etikettering is in het bijzonder belangrijk als de overheid besluit decontaminatie toe te staan maar het niet te verplichten. Het LNV Consumentenplatform raadt het ministerie aan, wanneer tot decontaminatie wordt besloten, niet alleen met informatie en voorlichting aan consumenten uit te leggen waarom deze maatregel nodig is maar zich ook op de producenten te richten. Producenten maken wat de markt vraagt. Als er geen vraag is naar gedecontamineerde producten en decontaminatie geen meerwaarde heeft, zullen producenten hier niet in investeren. 6

7 Beleidssuggesties Maatregelen voorafgaand aan het besluit decontaminatie toe te staan 1. Maak de afweging tussen de maatschappelijke kosten van infecties met Salmonella en Campylobacter en de kosten van (het invoeren van) decontaminatie. 2. Bekijk, bij de afweging om decontaminatie al dan niet toe te staan, hoe met andere risico s in de samenleving wordt omgegaan. Te veel en te vet eten levert bijvoorbeeld meer gezondheidsproblemen op. 3. Stel eisen aan de veiligheid, effectiviteit en toepasbaarheid van de methode en zorg ervoor dat de kleur, smaak en consistentie van het product niet worden aangetast. 4. Denk na over wat het toestaan van decontaminatie van pluimveevlees kan betekenen voor het beleid ten aanzien van bijvoorbeeld eieren en rauwmelkse kaas. De vraag is of je daar zulke maatregelen moet willen. Salmonella en Campylobacter 5. Maak in de discussie over decontaminatie duidelijk onderscheid tussen Salmonella en Campylobacter, omdat deze bacteriën ieder om een andere aanpak vragen. 6. Pak Salmonella aan het begin van de keten aan. Evenals in de varkensvleesketen, moet een Salmonellavrije pluimveevleesketen mogelijk zijn. Gebruik daarbij de ervaringen uit andere landen zoals Zweden, Brazilië en Thailand (als deze Salmonellavrij zijn). 7. Salmonellabesmetting is vooral een probleem in de zomer. Stimuleer de productie en verkoop van bijvoorbeeld voorgegaarde barbecuepakketten (bijvoorbeeld door verhitting) om het aantal ziektegevallen terug te dringen. 7

8 Onderzoek en voorlichting 8. Consumenten weten weinig van Campylobacter. Geef consumenten goede en feitelijke informatie en voorlichting over de risico s van Campylobacter. 9. Onderzoek hoe de problemen met Salmonella in de varkensvleesketen zijn opgelost. 10. Indien de overheid tot decontaminatie toestaat is het van belang aan consumenten uit te leggen waarom decontaminatie nodig kan zijn en wat de (maatschappelijke) voordelen zijn. 11. Blijf ook nadat decontaminatie is toegestaan voorlichten over de voedselrisico s van (pluimvee)vlees. 12. Inventariseer hoe consumenten in andere landen, zoals bijvoorbeeld de VS, op het invoeren van decontaminatie hebben gereageerd. 13. Zorg dat consumenten zich bewust worden van het productieproces en welke stappen binnen de keten nodig zijn voordat het vlees op hun bord ligt. 14. Besteed in de consumentenvoorlichting naast de mogelijke risico s van pluimveevlees ook aandacht aan het feit dat koken ontspannen en leuk kan zijn. Maatregelen 15. Zorg dat inferieur vlees niet met decontaminatie wordt opgewaardeerd. 16. Neem extra maatregelen om te waarborgen dat de keten hygiënisch blijft werken als decontaminatie wordt toegestaan. 17. Zorg dat koks in restaurants en zorginstellingen voorzorgsmaatregelen nemen, zoals het pluimveevlees eerst wassen met azijnzuur en citroen. 8

9 Procedurele punten Terugkoppeling Natuurlijkheid, waarde voor beleid In de Codex Alimentarius wil men voor sommige producten normen vastleggen voor claims als 'traditioneel', 'ambachtelijk' en 'natuurlijk'. Het ministerie van LNV heeft naar aanleiding van het Consumentenplatform over natuurlijkheid aangegeven dat deze termen beleidsmatig zeer moeilijk objectief vast te stellen zijn en is hierover een discussie gestart binnen de Codex. Het ministerie van LNV is intern een dialoog gestart over de invulling van het begrip voedselkwaliteit. Voedselkwaliteit strekt verder dan alleen voedselveiligheid. De dialoog zal inzicht geven in andere waarden die met Voedselkwaliteit verbonden zijn. Het Consumentenplatform was van mening dat het overheidsbeleid gericht moet zijn op het verbeteren van de duurzaamheid van de gangbare landbouw en niet alleen op het vergroten van het areaal biologische landbouw. Dit is expliciet opgenomen in de Nota Biologische Landbouw : Biologische landbouw is de kraamkamer van duurzaamheid. Het gaat niet alleen om de percentages, maar vooral om de kwaliteit en de kennisuitwisseling. In lijn met de visie binnen het Consumentenplatform wordt natuur breder gedefinieerd dan in het verleden. Ook natuur rondom de stad wordt actief beschermd. Het Consumentenplatform adviseerde om onderzoek te doen naar de economische waarde en potentieel van natuur. In het LNV onderzoeksprogramma 'gamma'-groen staat de koppeling mens-natuur centraal. 9

10 Terugkoppeling overige thema s De VWA gaat naar aanleiding van het advies van het LNV Consumentenplatform in 2005 investeren in het vergroten van de zichtbaarheid van de organisatie. Naar aanleiding van het advies van het LNV Consumentenplatform over het onderwerp Voedsel zonder risico s: wensen en grenzen komt er meer aandacht van de VWA, samen met het Voedingscentrum voor communicatie over voedselveiligheidsnormen. Voortbouwend op de suggesties van het LNV Consumentenplatform Waar komt mijn vlees vandaan? gaat het project Openbaarheid van controlegegevens in 2005 van start aan de hand van concrete cases. De minister heeft er in de Tweede Kamer bij de behandeling van de begroting van het ministerie van LNV op aangedrongen het begrip duurzaamheid inzichtelijker te maken voor consumenten. In 2005 wordt er geïnvesteerd in een netwerk van marktpartijen en natuur- en milieuorganisaties om informatie over duurzaamheid te verzamelen. Een optie is om deze informatie via scanpalen in de supermarkt voor consumenten beschikbaar te maken. Er wordt verder geïnvesteerd in het vergroten van de kennis over de keten (productie en verwerking van voedsel). Dit wordt gekoppeld aan het reeds bestaande project van smaaklessen op scholen. Herziening werkwijze LNV Consumentenplatform Er is de afgelopen twee bijeenkomsten met andere werkwijzen geëxperimenteerd: - het discussiëren in groepjes; - de aanwezigheid van beleidsmensen bij de bijeenkomst om inhoudelijke vragen te kunnen beantwoorden en de vragen aan het Consumentenplatform te verduidelijken; - dezelfde vragen stellen aan het Consumentenplatform als in het consumentenonderzoek; - het komen tot standpunten voor het ministerie van LNV centraler stellen in de discussie van het Consumentenplatform. 10

11 Ambtelijke opvatting: het LNV Consumentenplatform is een waardevol instrument. Het heeft nu vooral een agandasettende functie. Het ministerie wil de rol van het Consumentenplatform uitbreiden naar andere fasen in de beleidscyclus. De onderwerpen zijn nu voornamelijk voedselgerelateerd. Het ministerie overweegt om de onderwerpen uit te breiden naar thema s als platteland en recreatie. Andere departementen zien het LNV Consumentenplatform als een waardevol instrument. Over de uitkomsten van de onderzoeken en de suggesties van het LNV Consumentenplatform wordt in de toekomst actiever gecommuniceerd. In januari gaat de evaluatie van het LNV Consumentenplatform en de voorgestelde werkwijze op hoofdlijnen naar de minister. De wenselijkheid en de doelstellingen van het LNV Consumentenplatform worden aan hem voorgelegd. Op basis hiervan zal met de leden tijdens de eerste bijeenkomst van het LNV Consumentenplatform in 2005 de werkwijze worden besproken. Daarin wordt tevens de samenstelling van het LNV Consumentenplatform meegenomen. Doorkijk naar 2005 De eerste bijeenkomst van het Consumentenplatform in 2005 vindt plaats op vrijdag 11 maart. Het onderwerp van de eerste bijeenkomst en de data van de anderen bijeenkomsten zijn inmiddels bekend. 11 maart 2005, onderwerp: Recreëren op het platteland 10 juni november

12 Aan en afwezigen 17 december 2004 Aanwezige platformleden Boudewijn de Blij (voorzitter) Steve Badloe Ellen Govers Diny Schouten Anneke Ammerlaan Andrea van Gemst Arian Kamp Jan Staman Overige aanwezigen Ministerie van LNV Wieke Galama Eelco Klein Annie de Veer Schuttelaar & Partners Suzanne van der Pijll Martine de Haan Willem Roeterdink Sonja Wagenaar Afwezigen Saskia Aalbers Claudia Gölz Beate Kettlitz Michiel Korthals Teo Wams Annie Brouwer Jolinde van Dijk Wouter Klootwijk Arie van der Linden Wim van Wouw 12