Tutoring en talentontwikkeling in BOOR scholen Vier BOOR scholen in kaart gebracht

Transcriptie

1 Tutoring en talentontwikkeling in BOOR scholen Vier BOOR scholen in kaart gebracht nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling

2

3 Tutoring en talentontwikkeling in BOOR scholen Vier BOOR scholen in kaart gebracht December 2011

4 Verantwoording 2011 SLO (nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling), Enschede Mits de bron wordt vermeld, is het toegestaan zonder voorafgaande toestemming van de uitgever deze uitgave geheel of gedeeltelijk te kopiëren en/of verspreiden enn om afgeleid materiaal te maken dat op deze uitgave is gebaseerd. Auteur: Annette Thijs Informatie SLO Afdeling: Primair Onderwijs Postbus 2041, 7500 CA Enschede Telefoon (053) Internet: AN:

5 Inhoud 1. Inleiding 5 2. Doelen van talentontwikkeling en tutoring Motivatie voor deelname aan tutoring Doelen en inhouden van tutoring 8 3. Vorm en invulling van de tutoring Uitvoering van de tutoring Doelgroepen en selectie van leerlingen voor tutoring Opbrengsten Opbrengsten voor de school Leeropbrengsten van leerlingen Tutoren Wat werkt goed en wat kan beter? Sterke punten Verbeterpunten Ondersteuningsbehoefte Conclusies en aanbevelingen Verschillen en overeenkomsten Conclusies Aanbevelingen 20 Bijlage A Interviewleidraad tutoring 23

6

7 1. Inleiding Talentontwikkeling is één van de speerpunten van het Bestuur Openbaar Onderwijs Rotterdam (BOOR). Een van de initiatieven bij dit speerpunt is het in 2009 gestarte programma Talentontwikkeling, opbrengstgericht werken met talenten dat zich richt op talentontwikkeling in brede zin: het herkennen en benutten van talenten van alle leerlingen en het versterken van leeropbrengsten. Vanuit BOOR zijn momenteel zeven basisscholen betrokken bij het programma Talentontwikkeling. Deze scholen participeren in het project tutoring. In dit project krijgt elke school de beschikking over een aantal tutoren, pabostudenten van de Hogeschool Rotterdam, die extra begeleiding van een groep geselecteerde leerlingen kunnen verzorgen. SLO is door BOOR gevraagd onderzoek te doen naar de verschillende vormen van tutoring in de scholen. Het doel van dit onderzoek was om verder zicht te krijgen op de meest bruikbare en kansrijke aanpak van tutoring ter bevordering van leeropbrengsten. Hiertoe zijn casestudies uitgevoerd op vier scholen. In de periode april en mei 2011 zijn de volgende scholen bezocht: OBS De Plevier OBS Nelson Mandela OBS De Wilgenstam OBS De Klimop Op de scholen zijn interviews gehouden met: (1) directeur en talentcoördinator; (2) één of meer tutor(en), (3) één of meer leerkracht(en) van groepen waarbij tutoring plaatsvindt en (4) enkele leerlingen. Het doel van deze interviews was om zicht te krijgen op de volgende vragen: Welke doelen en inhouden staan centraal bij de tutoring en welke materialen worden hiervoor gebruikt? Welke activiteiten vinden plaats tijdens de tutoring? Welke vorm heeft de tutoring en welke leerlingen zijn erbij betrokken? Tot welke leeropbrengsten en leerervaringen leidt de tutoring voor leerlingen, tutoren en de school als geheel? Hoe wordt de tutor begeleid en hoe vindt afstemming plaats tussen tutoren en leerkrachten? Wat zijn uitdagingen bij de invoering van tutoring en welke ondersteuningsbehoeften heeft de school hierbij? Deze vragen zijn verder uitgewerkt in een interviewleidraad, zie bijlage A. Om deze vragen te beantwoorden, is ook gebruikgemaakt van evaluatieverslagen van de scholen over de invoering en invulling van tutoring. De resultaten van het onderzoek worden gebruikt om een handreiking te schrijven voor het optimaal inzetten en benutten van tutoractiviteiten in de scholen. Dit rapport bevat een samenvatting van de uitkomsten van de casestudies op de vier scholen. Hoofdstuk 2 beschrijft de doelen en inhouden van tutoring op de vier scholen. Hoofdstuk 3 beschrijft hoe de tutoractiviteiten eruit zien: welke activiteiten doen de tutoren met de leerlingen, welke leerlingen zijn betrokken en hoe vaak vindt de tutoring plaats? De opbrengsten van tutoring staan beschreven in hoofdstuk 4. Hoofdstuk 5 gaat in op sterke punten van de huidige invulling van tutoring en wat er beter zou kunnen. Hoofdstuk 6 bevat conclusies en aanbevelingen voor het optimaliseren van tutoring en implementeren als onderdeel van een samenhangend aanbod voor talentontwikkeling. 5

8

9 2. Doelen van talentontwikkeling en tutoring 2.1 Motivatie voor deelname aan tutoring Tutoring past in de behoefte van scholen om het beste uit leerlingen te halen. Uitgangspunt bij de vier scholen is dat bij tutoring de leerling centraal staat. Scholen willen een brede ontwikkeling bij leerlingen stimuleren en hen zo goed mogelijk voorbereiden op vervolgonderwijs en de maatschappij. Meer specifieke motieven van scholen om te participeren in het project tutoring zijn in te delen in twee niveaus: het niveau van de school en van de leerling. Tabel 1: Redenen voor de onderzochte scholen om te participeren in tutoring School De Klimop Nelson Mandela De Plevier De Wilgenstam Redenen op schoolniveau Uitnodiging BOOR Uitnodiging BOOR Uitnodiging BOOR Past bij schoolvisie: brede ontwikkeling van leerlingen en opbrengstgericht werken Ontwikkeling en innovatie van team Ervaring opdoen met maatwerk Verkrijgen van nieuwe inzichten uit onderzoek en van experts Redenen op leerlingniveau Leerlingen voorbereiden op vervolgonderwijs en maatschappij Leerlingen voorbereiden op maatschappij Leerlingen extra aandacht bieden Beter aansluiten bij wat leerlingen weten Belemmeringen bij leerlingen wegnemen Probleem bij begrijpend lezen aanpakken Kansen creëren voor leerlingen Leerlingen actieve rol geven in het leerproces Talentontwikkeling bij leerlingen stimuleren Schoolniveau Tutoring biedt De Klimop mogelijkheden om het schoolbeleid beter handen en voeten te geven. Op De Plevier biedt het project leerkrachten de mogelijkheid om meer ervaring op te doen met maatwerk. Ook de inbreng van de externe onderzoeks- en ondersteuningscapaciteit (Erasmus Universiteit, Hogeschool Rotterdam, SLO) is voor scholen een reden om deel te nemen. Dat biedt scholen de mogelijkheid om nieuwe inzichten uit onderzoek en externe deskundigheid de school binnen te halen. Leerlingniveau Alle extra aandacht voor leerlingen is welkom voor de school en tutoring biedt daar de mogelijkheid voor. Tutoring kan een bijdrage leveren aan het creëren van kansen voor 7

10 leerlingen. Het kan belemmeringen in het leren wegnemen en talentontwikkeling stimuleren. Tutoring kan bijvoorbeeld leerstof op een andere, meer bij de leerling passende manier aanbieden en biedt mogelijkheden om beter aan te sluiten bij wat leerlingen al weten en kunnen en hen een actieve rol geven in hun eigen leerproces. Scholen geven aan dat tutoring ook kan bijdragen aan het voorbereiden van leerlingen op vervolgonderwijs en de maatschappij. De ene school kiest daartoe specifiek voor het verbeteren van taal- en rekenvaardigheden; een andere school kiest voor een bredere aanpak, waarbij kinderen ook andere talenten kunnen ontwikkelen. Tutoren De tutoren, derdejaars pabostudenten van de Hogeschool Rotterdam, hebben andere motieven om aan het tutorproject deel te nemen. Sommige studenten zijn als tweedejaars geïnspireerd geraakt door derdejaars studenten die in studiebijeenkomsten over hun tutorervaringen vertellen. Deze studenten hebben weloverwogen gekozen voor het tutoren. Maar het komt ook voor dat een student wordt aangewezen om als tutor op te treden wegens gebrek aan stageplaatsen. De betrokken student vertelde echter dat het werken als tutor haar zo had gemotiveerd, dat ze in het volgende cursusjaar opnieuw als tutor aan de slag is gegaan. Een ander motief voor studenten om in het project tutoring te participeren, is om meer ervaring op te doen met zorgverbreding in de praktijk. Door als tutor op te treden kunnen ze de aangereikte theorie over zorgverbreding direct toepassen in de praktijk. 2.2 Doelen en inhouden van tutoring Tabel 2 laat zien dat taal (begrijpend lezen) en rekenen de belangrijkste vakken zijn die bij tutoring aan bod komen. Scholen vinden het belangrijk om de basisvaardigheden voor taal en rekenen zo goed mogelijk te ontwikkelen bij alle leerlingen. Schoolleiders, leerkrachten en talentcoördinatoren vinden het belangrijk dat prestaties van leerlingen verbeteren en dat zij beter in staat te zijn om zelfstandig te werken. Dit om hen beter voor te bereiden op het voortgezet onderwijs. Leerlingen zelf geven aan dat zij door tutoring graag beter willen worden in rekenen en in begrijpend lezen. 8

11 Tabel 2 Doelen en inhouden van tutoring School De Klimop Nelson Mandela De Plevier De Wilgenstam Doelen ontwikkelen van talenten breed, en specifiek voor taal en rekenen Vak Taal verslag schrijven muurkrant samenstellen toneelstuk schrijven en uitvoeren, inclusief muziek, liedjes Rekenen Variatie aan thema's Verbeteren van prestaties bij begrijpend lezen Taal leerstrategieën voor begrijpend lezen Verbeteren van prestaties bij begrijpend lezen en rekenen Taal begrijpend lezen volgens stappenplan Nieuwsbegrip Rekenen contextrekenen basisvaardighe den voorbereiden op Citotoetsen klokkijken: van analoog naar digitaal Versterken van leerstrategieën uit de Toolbox Taal teksten samenvatten begrijpend lezen bij andere vakken Rekenen variatie aan thema's Andere vakken Doelen Op alle vier scholen is de tutoring gericht op het verbeteren van prestaties bij taal en op drie scholen ook bij rekenen. Het idee daarbij is dat deze basisvaardigheden leerlingen ook van pas komen bij andere vakken zoals wereldoriëntatie (aardrijkskunde, geschiedenis, natuur- en techniekonderwijs) en kunstzinnige oriëntatie (muziek, drama). Op De Klimop is er vooral aandacht voor brede talentontwikkeling van leerlingen. Daar komen tijdens tutoring ook andere vakken aan bod, vaak wel weer in samenhang met Nederlands of rekenen. Ook bij De Wilgenstam is er sprake van vakkenintegratie: voor begrijpend lezen wordt vooral gebruikgemaakt van teksten uit methoden voor wereldoriëntatie. Taal Scholen verschillen in de wijze waarop ze bij tutoring werken aan taal. Op de Nelson Mandela en De Plevier is begrijpend lezen het centrale speerpunt. Deze scholen combineren de methode Nieuwsbegrip met de Toolbox om de prestaties van begrijpend lezen bij leerlingen te verbeteren. Op De Wilgenstam en De Klimop oefenen leerlingen begrijpend lezen vooral bij andere vakken, bijvoorbeeld bij wereldoriëntatie. Naast begrijpend lezen zijn het schrijven en samenvatten onderdeel van tutoring. Op De Klimop schrijven leerlingen naast verslagen, bijdragen voor de muurkrant en werken ze gezamenlijk aan teksten voor een toneelstuk en een rap. De toneelstukjes met rap voeren ze uit voor de andere leerlingen in de groep; de muurkrant verschijnt in de school. Rekenen Rekenen is voor drie van de scholen een tweede belangrijk aandachtsgebied bij de tutoring. Naast het verbeteren van de basisvaardigheden optellen, aftrekken, vermenigvuldigen en 9

12 delen, is het beter begrijpen van contextsommen een belangrijk aandachtspunt. Het afleiden van een rekenactiviteit uit een contextsom is voor sommige leerlingen een probleem. De tutoren op De Plevier meldden dat leerlingen ook problemen hebben met (digitaal) klokkijken en toetsopgaven van Cito. Andere vakken Uitbreiding en verbreding van kennis voor de algemene ontwikkeling van leerlingen is ook een doel van de tutoring op sommige scholen. Daarbij gaat het om vakken zoals geschiedenis, aardrijkskunde, drama en muziek. Leerlingen worden gestimuleerd om een verslag of presentatie te maken of om teksten voor een muurkrant, toneelstukje of rap te maken over een zelfgekozen onderwerp. Eén leerling sprak het zeer aan dat hij, zoals hijzelf zei als 'goede leerling', zijn verslag in het Engels mocht schrijven. Vaststellen van de inhoud Op De Klimop overleggen de talentcoördinator, de leerkracht, de schoolleider en tutoren welke inhoud bij tutoring centraal staat. De talentcoördinator verkent per leerling welke onderwijsbehoeften er zijn en bespreekt met de leerkracht en de tutor hoe tutoring hierop in zou kunnen spelen. De tutoren stellen per leerling een handelingsplan op. Op de Nelson Mandela is de methode Nieuwsbegrip leidend voor de invulling van de tutoring. Na pre-teaching door de leerkracht, gaan de leerlingen in twee- of drietallen met de tutoren de tekst lezen. Dat krijgt een klassikaal vervolg als alle leerlingen de bijbehorende opdrachten maken op de computer, in het bijzijn van de tutoren. Ook op De Plevier is het de talentcoördinator die in eerste instantie de doelen bepaalt. Daar gaan de tutoren vervolgens mee aan de slag. Op De Wilgenstam is de tutoring gericht op het verbeteren van leerstrategieën. De leerkracht bekijkt samen met de tutor welke inhouden en typen opdrachten geschikt zijn voor een bepaalde leerling. 10

13 3. Vorm en invulling van de tutoring 3.1 Uitvoering van de tutoring Er is veel variatie in de uitvoering van tutoring op de scholen. De vorm waarin tutoring plaatsvindt, het aantal leerlingen per tutor, de tijd en de gebruikte materialen variëren per school en per vakgebied en hangen samen met de gestelde doelen (zie tabel 3). Tutoren kiezen voor activerende activiteiten, zoals het maken van een muurkrant of het schrijven, instuderen en uitvoeren van een toneelstuk. Ook maken ze opdrachten in een spelvorm. Tijd De tijd die per leerling aan tutoring wordt besteed, varieert van 40 tot 90 minuten per week, vaak verdeeld over twee sessies. Op de Nelson Mandela nemen alle leerlingen elke week twee maal 30 minuten deel aan tutoractiviteiten. Op De Wilgenstam is er sprake van twee maal 20 minuten tutoring per week. Verdeeld over perioden van 10 weken komen alle leerlingen van groep 6, 7 en 8 aan bod. Bij De Plevier wordt een bepaalde groep leerlingen geselecteerd (Citoscore hoog D, laag C), die het hele jaar wordt getutord: 60 minuten voor Nederlands en/of 30 minuten voor rekenen. Op De Klimop hebben alle leerlingen twee maal 45 minuten tutorbegeleiding per week. Vorm en groepsgrootte Tutoren werken doorgaans met kleine groepjes en soms met een individuele leerling. Vooral bij rekenen werken tutoren veelal één op één. Leerlingen vinden één op één werken met de tutor prettig, omdat ze dan net zo lang iets kunnen vragen totdat ze snappen hoe ze een som moeten maken. Ook bij begrijpend lezen kiezen scholen soms voor een één op één benadering, bijvoorbeeld als het gaat om het verbeteren van leesstrategieën. Op andere scholen werken tutoren juist met groepjes van twee tot vier leerlingen. Maar dan gaat het om een ander leerdoel, namelijk het voeren van een gesprek over de gelezen tekst. Tutoren geven aan dat het voeren van gesprekken over een gelezen tekst beter verloopt door interactie tussen leerlingen. Leerlingen vullen elkaar aan, en ze leren van elkaar. Bij deze aanpak wordt met maximaal vier leerlingen gewerkt, omdat de individuele leerling anders te weinig aandacht krijgt. De ervaring van tutoren is dat twee leerlingen te weinig is, omdat het gesprek dan niet makkelijk op gang komt. Op De Klimop vindt tutoring niet alleen plaats in kleine groepjes, maar ook met grotere groepen (1 op 9) of met de hele groep. Bij tutoring in de hele groep zijn tutoren als het ware extra handen in de klas, waarbij ze kijken hoe leerlingen werken, controleren wat leerlingen schrijven, leerlingen verbeteren en leerlingen helpen als ze vragen hebben. Het gaat daarbij vooral om muziek- of drama-activiteiten. 11

14 Tabel 3 Vorm, tijd, groepsgrootte en materiaal gehanteerd tijdens tutoring School De Klimop Nelson Mandela De Plevier De Wilgenstam Vorm Maatwerk rekenen verslag maken Pre-teaching 'modelling' van tekst Pre-teaching Maatwerk soms per leerling Activerend muurkrant verslag toneelstuk met muziek en rap instructiestrategieën Extra les uit methode Computeropdrachten Activerend instructiestrategieën spelletjes computeropdrachten tafelboekjes Variatie in activiteiten en materialen bespreken van rekensommen tafelkaart rekensommen VO contextrekenen teksten lezen bij wereldoriëntatie computeropdrachten Tijd en groepsgrootte 2 x 45 min per week Individueel (1 e halfjaar) Groepjes van 3 tot 9 leerlingen (afhankelijk van de activiteit) (2 e halfjaar) 30 min per week Groepjes van 2 tot 3 leerlingen minuten per week Individueel (rekenen) Groepjes van 3 of 4 leerlingen (taal, rekenen) 2 x 20 min per week Individueel Materiaal Reguliere methoden + additionele materialen onder andere van internet, van leerlingen thuis Nieuwsbegrip XL, waarbij impliciet elementen uit de Toolbox worden gebruikt Nieuwsbegrip, Rekenpluspunt + additioneel materiaal onder andere door tutor ontwikkeld Toolbox door tutoren niet expliciet, mogelijk wel impliciet toegepast Taaljournaal, Wereld in getallen + additioneel materiaal (Toolbox) Materialen Tutoren gebruiken reguliere methoden die op de scholen aanwezig zijn. Naast Taaljournaal en Wereld in getallen gebruiken De Klimop en de Nelson Mandela voor begrijpend lezen de methode Nieuwsbegrip. Tutoren zoeken ook elders (bijvoorbeeld op internet) naar geschikte opdrachten. Ze ontwerpen zelf materiaal, zoals een spel voor het oefenen van tafels, of ze bedenken onderwijsleeractiviteiten zoals het maken van een muurkrant of toneelstuk. Tutoren van De Klimop geven aan dat zij de materialen koppelen aan de kerndoelen (voor muziek en drama bijvoorbeeld via TULE 1 ) en het niveau afleiden van toetsresultaten van de leerlingen. Tutoren streven ernaar zo veel mogelijk (inter)actieve leeractiviteiten te hanteren. Ook proberen ze variatie aan te brengen in de leeractiviteiten om te voorkomen dat tutoring saai wordt. Tutoren vinden het belangrijk dat de tutoring motiverend en stimulerend is voor leerlingen: leerlingen moeten het leuk gaan vinden om te leren. 1 Zie 12

15 Gebruik van de Toolbox De Toolbox wordt verschillend ingezet tijdens tutoring. Eén tutor kiest na nulmeting een leerstrategie uit de Toolbox om daar met leerlingen tijdens de gehele tutor-periode (10 weken) mee te werken. Een andere tutor meldt dat ze de verschillen tussen de leerlingen in de groep te groot vond. Per leerling koos zij in overleg met de leerkracht een of meer geschikte strategieën om daar met de desbetreffende leerling aan te werken. Voor sommige tutoren is de inhoud van de Toolbox bekend. Ze hebben daar al kennis meegemaakt in hun opleiding en passen strategieën bewust of onbewust toe tijdens tutoring. Zij geven aan dat de strategieën uit de Toolbox zijn terug te vinden in nieuwe methoden, dus leerkrachten zullen er ook gebruik van maken. Andere tutoren gebruiken de Toolbox naast de methode Nieuwsbegrip. 3.2 Doelgroepen en selectie van leerlingen voor tutoring De selectie van leerlingen voor tutoring verschilt per school. De selectie hangt samen met verschillende zaken, zoals de beschikbaarheid van tutoren en de doelen voor tutoring. Tabel 4 laat zien welke leerlingen op de scholen hebben deelgenomen aan tutoring (schooljaar 2010/2011). Tabel 4 Groepen waarin tutoring heeft plaatsgevonden in de vier onderzochte scholen School De Klimop Nelson Mandela De Plevier* De Wilgenstam Groep Groep 5, 6, 7 Groep 6 Groep 4, 6 Groep 6, 7, 8 Type leerling Alle leerlingen het hele jaar Alle leerlingen gedurende het hele jaar Leerlingen met Citoscore hoog D, laag C Leerlingen met Citoscore A of A+ 10 weken per jaar *In dit rapport wordt de tutoring van 2009/2010 besproken, waar leerlingen uit groep 7 aan deelnamen. Op De Klimop is er voor gekozen om alle leerlingen van de groepen 5, 6 en 7 deel te laten nemen aan de tutoractiviteiten. De aanleiding hiervoor was de 'dip' in leerlingresultaten aan het eind van groep 4. Door alle leerlingen deel te laten nemen aan tutoring is er geen verlies van reguliere lestijd. Bovendien gaat het om de ontwikkeling van talenten van kinderen. Zo krijgen kinderen die minder goed presteren extra begeleiding door leerstof op een andere manier aan te bieden. Kinderen die meer kunnen, krijgen uitdagende opdrachten om hun talenten te ontdekken. Ervaringen uit het eerste tutorjaar laten zien dat leerlingen met een D-score beter zijn gaan presteren na tutoring. Om leerlingen niet uit de pas te laten lopen spreekt men op deze school over een 'Tour de France'-model: leerlingen kunnen wel vooruit, maar halen op hetzelfde moment dezelfde eindstreep (excelleren door accelereren). Op de Nelson Mandela is voor tutoring van leerlingen uit groep 6 gekozen, omdat er daar vaak problemen ontstaan met begrijpend lezen. Er vindt geen selectie plaats: alle leerlingen uit groep 6 nemen deel aan tutoractiviteiten, in groepjes en klassikaal. Op De Plevier is in het eerste jaar (2009/2010) gekozen voor groep 7. Omdat er in de loop van dat jaar bleek dat vooral leerlingen in groep 5 een 'dip' in hun prestaties vertoonden, is het volgende schooljaar (2010/2011) gekozen voor tutoring van groep 4. Het idee was om hiermee de teruggang in prestaties te voorkomen. De tutoring richt zich dit schooljaar ook op groep 6 om de 'dip' bij leerlingen verder weg te werken. De Plevier selecteert leerlingen die een 'extra zetje' nodig hebben. Bij leerlingen met een Citoscore E en laag D wordt van tutoring weinig effect verwacht. Boven krijgen deze leerlingen al extra begeleiding in de vorm van remedial teaching. Leerlingen aan de bovenkant (A-B leerlingen) kunnen zichzelf doorgaans goed redden. De groep die daar tussen zit, leerlingen met een Citoscore hoog D en laag C, kunnen met behulp 13

16 van tutoring een hoger niveau ontwikkelen, bijvoorbeeld hoog C. Bij leerlingen die voor tutoring in aanmerking komen wordt eerst een nulmeting uitgevoerd om zicht te krijgen op de behoeften van de leerling. Op De Wilgenstam zijn in 2010/2011 leerlingen uit de groepen 6, 7 en 8 getutord. De tutoring richt zich in deze school juist op de goede leerlingen (Cito-scores A/A+). De reden hiervoor is dat er voor deze leerlingen relatief weinig individuele aandacht is in de klas. Bovendien zijn deze leerlingen goed in staat om te werken met de leerstrategieën uit de Toolbox, en kunnen zij wat ze leren inzetten om andere leerlingen te coachen. Het is de bedoeling om tutoring in 2011/2012 in te zetten in de groepen 4 en 6. Pabostudenten voeren de tutoring in deze groepen uit. De leerkrachten van groepen 5 en 7 gaan hun eigen leerlingen tutoren. De ruimte daarvoor ontstaat doordat lio-stagiaires deze groepen overnemen. Selectie-instrumenten Talentcoördinatoren selecteren leerlingen die voor tutoring in aanmerking komen, soms samen met intern begeleiders. Ze maken daarbij gebruik van verschillende toets- en leerlingvolgsystemen. Scholen gebruiken hiervoor de Cito-middentoets, die wordt afgenomen in januari/februari en de eindtoets (mei/juni). Daarnaast worden Parnassus en SCOL (observatie instrument voor sociaal gedrag) gebruikt. De tutoren stellen een handelingsplan op voor de leerlingen, dat ze met de talentcoördinator bespreken. 14

17 4. Opbrengsten 4.1 Opbrengsten voor de school De vier scholen zijn positief over de opbrengsten van tutoring. Volgens de schoolleiders levert het tutorproject een waardevolle bijdrage aan hun school. Tutoring vergroot in hun ogen de mogelijkheden voor onderwijs op maat in de school. Tutoring biedt individuele aandacht aan leerlingen en maakt het mogelijk beter aan te sluiten bij hun onderwijsbehoeften. Voor De Plevier en De Wilgenstam betekent dit dat je daarmee aandacht kunt geven aan leerlingen die anders minder aandacht krijgen. Op de Nelson Mandela is ervoor gekozen alle leerlingen extra begeleiding te bieden en wordt door middel van tutoring mogelijk om alle leerlingen een extra les in begrijpend lezen te bieden. Voor De Klimop maakt tutoring het makkelijker om differentiatie in de klas te bieden omdat leerlingen uit de les worden gehaald; dat verlicht de druk van het werken in combinatiegroepen. Voor de Wilgenstam wordt het door tutoring beter mogelijk om buiten de methode te werken en gericht aandacht te besteden aan leerstrategieën en leervaardigheden. Ten tweede draagt tutoring, volgens de schoolleiders, bij aan de motivatie van het team. De directeur van de Nelson Mandela geeft aan dat het enthousiasme van tutoren en leerlingen de school positieve energie geeft'. Het is zeer motiverend om te zien dat resultaten omhoog gaan. Voor de Plevier draagt tutoring bij aan visieontwikkeling wat betreft talentontwikkeling. Leerkrachten krijgen beter zicht op talenten en hoe je daaraan tegemoet kan komen. Tenslotte draagt tutoring bij aan de professionalisering van leerkrachten. Leerkrachten in de onderzochte scholen vinden dat ze door tutoring meer zicht krijgen op het leren van leerlingen. Door de uitwisseling met de tutoren krijgen de leerkrachten meer inzicht in welke strategieën leerlingen hanteren bij het lezen of rekenen en waar ze op vast lopen. Tutoring helpt hen ook om een gerichte en bewuste focus te hebben op het toepassen van leerstrategieën in de klas. De tutoractiviteiten houden hen scherp. 4.2 Leeropbrengsten van leerlingen De leerlingen, de primaire doelgroep van de tutoring, zijn positief over de tutoractiviteiten. Ze vinden het leuk en zijn enthousiast. Eén tutor meldt dat leerlingen zelfs voor tutoring kiezen als ze daar bijvoorbeeld muzieklessen voor missen. Leerlingen waarderen de individuele aandacht en vinden het prettig om rustig te kunnen praten met de tutor. De meeste leerlingen vinden dat ze vooruit gaan en de succeservaringen maken dat ze het leren nu leuker vinden. Verbeteren van studiehouding Volgens leerkrachten en tutoren vinden leerlingen de tutoring niet alleen leuk, maar leren ze er ook van. Zo draagt de tutoring in hun ogen bij aan het verbeteren van hun studiehouding. Op de Nelson Mandela begrijpen leerlingen de structuur en doel van de lessen nu beter en werken ze geconcentreerder. Op De Plevier hebben leerlingen meer zicht gekregen op wat ze kunnen en hoe ze hulp kunnen vragen bij het leren. Een leerkracht op De Wilgenstam geeft aan dat leerlingen sinds de tutoring beter in staat zijn te werken met leerstof, beter weten welke aanpak ze moeten kiezen, en zich meer bewust zijn van leerdoelen (zo vragen sommige leerlingen nu naar het doel van een taak). Uit een evaluatie in de klas van deze leerkracht blijkt ook dat leerlingen hun werk sneller af hebben. Verder melden verschillende scholen dat leerlingen hebben geleerd hoe ze elkaar kunnen helpen en dat ze dat nu ook vaker doen. 15

18 Versterken van zelfvertrouwen Ook het zelfvertrouwen van leerlingen lijkt, volgens leerkrachten en tutoren, te groeien als gevolg van de tutoring. Leerkrachten op De Wilgenstam en De Klimop melden dat leerlingen zich vrijer voelen in de klas en meer durven. De Nelson Mandela geeft aan dat het zelfvertrouwen van de leerlingen wordt versterkt door de succeservaringen die ze bij de tutoring opdoen. De Plevier geeft aan dat leerlingen meer zicht krijgen op waar ze goed in zijn en dat tutoring zo een bijdrage levert aan een positief zelfbeeld. Verhogen van leermotivatie Verder draagt de tutoring in de ogen van twee van de scholen bij aan de leermotivatie van leerlingen. Ze vinden het vak dat centraal staat bij de tutoring (taal, rekenen) nu leuker en werken er enthousiaster aan. Op de Nelson Mandela maken leerlingen uit eigen beweging meer huiswerk dan nodig is. Leerprestaties Levert tutoring ook een bijdrage aan de leerprestaties van leerlingen? Die vraag is lastig te beantwoorden, omdat leerprestaties worden bepaald door een samenspel van tutoring en het reguliere aanbod in de klas. Wel zijn de leerprestaties in brede zin verbeterd op de meeste scholen. Op de Wilgenstam en de Plevier zijn de resultaten van leerlingen in het algemeen omhoog gegaan. In de Nelson Mandela scoren leerlingen van groep 6, 7 en 8 nu boven de landelijke norm. Volgens De Wilgenstam en de Nelson Mandela komt dit ook omdat er in het reguliere aanbod in de klas nu ook een meer gerichte focus is op leerstrategieën (De Wilgenstam) en begrijpend lezen (Nelson Mandela). Tutoring heeft dus een belangrijke functie in het aanbrengen van een gerichte focus in het onderwijs en dat levert een bijdrage aan de leeropbrengsten van leerlingen. Op De Plevier zijn de resultaten van leerlingen op methodegebonden toetsen ook omhoog gegaan. Toch geeft de tutor aan dat leerlingen met een lage D-score nauwelijks vooruit gaan. Volgens de tutor zijn deze leerlingen waarschijnlijk meer gebaat bij intensievere remedial teaching. 4.3 Tutoren De tutoren die bevraagd zijn in dit onderzoek vinden de tutoractiviteiten die ze verzorgen leerzaam en leuk. Het is motiverend om te zien dat het helpt en dat leerlingen groeien. De tutoren noemen daarnaast twee specifieke leeropbrengsten. Meer inzicht in het leerproces: door de intensieve en individuele omgang met leerlingen leren de tutoren veel over hoe leerlingen leren en hoe je leerproblemen kunt oplossen. De tutor op De Wilgenstam geeft aan ook veel geleerd te hebben van het toepassen van leerstrategieën uit de Toolbox. Meer inzicht in vakdidactische vaardigheden: tutoren krijgen meer inzicht in maatwerkbegeleiding van leerlingen bij Nederlands en rekenen. Ze ontwikkelen een breder repertoire aan didactische activiteiten door buiten de methode om te werken. Dat geldt vooral voor de tutor(en) op De Klimop waar ze veel ruimte krijgen om eigen ideeën uit te werken. Deze tutor geeft aan ook vaardiger te worden in het opstellen van handelingsplannen die in de praktijk uitvoerbaar zijn. De tutor op De Wilgenstam leert veel van het opbrengstgericht werken: het werken vanuit doelen, aanpassen aan de individuele leerling en reflecteren op de aanpak. 16

19 5. Wat werkt goed en wat kan beter? 5.1 Sterke punten Volgens de scholen zijn er twee zaken die bijdragen aan het succes van de tutoractiviteiten: Kleine groepen met een vaste tutor: dit zorgt ervoor dat individuele begeleiding goed mogelijk is en dat leerlingen zich veilig voelen. Leerlingen zien de tutor als privé juf of meester waar ze alles aan kunnen vragen. Ze ervaren geen groepsdruk en waarderen de extra aandacht. Hiermee durven ze meer en is het goed mogelijk hen succeservaringen te laten opdoen, wat ten goede komt aan hun zelfvertrouwen. Afhankelijk van de gestelde doelen levert één op één begeleiding of tutoring in een kleine groep van drie tot vier leerlingen de meeste winst op. Gerichte focus en didactisch model: het gebruik van een duidelijk afgesproken didactische structuur of focus op leerstrategieën zorgt voor een goede samenhang van de tutoring met het aanbod in de groep. Het draagt er ook toe bij dat leerlingen weten waar ze aan toe zijn en zich betrokken voelen bij het leerproces. Dit zorgt er voor dat leerlingen veel leren over het reguleren van hun eigen leerproces. 5.2 Verbeterpunten Naast de sterke punten en de opbrengsten van tutoring zien de vier scholen ook ruimte voor verbetering. De volgende verbeterpunten worden genoemd. Meer tutoren: het aantal tutoren is beperkt en de scholen hopen volgend schooljaar over meer tutoren te kunnen beschikken. Afstemming binnen de school: scholen vinden het belangrijk om de afstemming tussen tutoren en leerkrachten over de invulling van de tutoring te verbeteren, evenals de terugkoppeling van toetsresultaten van leerlingen. Ook de interne afspraken over de inzet van tutoren zou beter kunnen, bijvoorbeeld door leerkrachten per bouw te laten nadenken over de wenselijke vorm en inhoud van de tutoring. Afstemming met de pabo's: de tutoren geven aan dat afstemming met hun opleiders op de pabo beter zou kunnen. Het gaat dan vooral om opdrachten (bijvoorbeeld het maken van handelingsplannen) die ook aan de orde komen in de praktijk van het tutoren. Ook is er enige onduidelijkheid over dubbele lessen. Eén tutor zou beter zicht willen hebben op beoordelingscriteria voor tutoren vanuit de pabo. Verstevigen van continuïteit: tutoren en leerkrachten geven aan dat continuïteit zeer belangrijk is. Als er (veel) tutorlessen uitvallen dan vallen leerlingen snel terug in het oude (leer)gedrag en loopt de leerwinst terug. Daarom is een goede, continue inroostering van tutoring van belang. Probleem daarbij is dat tutoren vaak een andere planning hebben door eisen vanuit het rooster van de pabo. Een betere afstemming met planning en rooster van de pabo is daarom wenselijk. Organisatie: voor scholen is het vaak lastig een goede ruimte te vinden voor de tutoring. Ook is het inroosteren van tutoractiviteiten een lastige uitdaging. 17

20 5.3 Ondersteuningsbehoefte Om de inzet van tutoring voor talentontwikkeling verder te optimaliseren hebben de scholen verschillende ondersteuningsbehoeften. Ten eerste zouden de scholen graag meer zicht krijgen op kenmerken van succesvolle tutoring en de opbrengsten daarvan. De Klimop en De Plevier zouden graag meer zicht krijgen op de meest optimale vorm en inhoud van tutoring. Ook hebben ze behoefte aan meer inzicht in hoe ze de inhoud en materialen van tutoring zo goed mogelijk kunnen afstemmen op het aanbod in de groep. De Wilgenstam zou ook graag beter zicht krijgen op de leeropbrengsten van de tutoring. De school zou graag beschikken over instrumenten waarmee ze deze leeropbrengsten kunnen meten. Daarbij gaat het niet zozeer om de leerprestaties van leerlingen, maar vooral om de mate waarin tutoring een bijdrage levert aan het vergroten van hun zelfvertrouwen, het verbeteren van hun studiehouding en bijvoorbeeld ook het gebruik van leerstrategieën. Om verder zicht te krijgen op kenmerken van succesvolle tutoring is ook de behoefte geuit aan meer gerichte inhoudelijke uitwisseling met andere scholen, bijvoorbeeld in de vorm van collegiale consultatie. Een zorgpunt bij de scholen betreft de beschikbaarheid van tutoren. Scholen zouden graag over meer tutoren beschikken, om meer leerlingen te betrekken bij de tutoring en om meer individuele tutoring mogelijk te maken. Verder hebben scholen behoefte aan ondersteuning voor het versterken van de samenhang tussen tutoring en het onderwijsaanbod in de school. Vragen die daarbij een rol spelen zijn: Hoe kun je zo goed mogelijk de maatwerkbegeleiding die leerlingen bij tutoring krijgen voortzetten in de klas? Hoe zorg je voor een doorgaande leerlijn voor begrijpend lezen, waarbij tutoring een belangrijke rol speelt? Hoe neem je talentontwikkeling en tutoring mee bij de visieontwikkeling van de school? 18

21 6. Conclusies en aanbevelingen 6.1 Verschillen en overeenkomsten Het onderzoek laat zien hoe het tutoringstraject een belangrijke aanjager is voor innovatie en ontwikkeling binnen de school. Tutoring is voor scholen belangrijk om meer aandacht aan leerlingen te kunnen besteden en op een nieuwe wijze brede talentontwikkeling te stimuleren. Wat betreft de doelen van tutoring staat het verder helpen van leerlingen centraal. Op inhoudelijk gebied is duidelijk dat op alle scholen het vak Nederlands, en dan met name het domein begrijpend lezen, onderdeel is van tutoring. Op een school (Nelson Mandela) vindt alleen op dit onderwerp tutoring plaats. Op de andere scholen komen ook andere taaldomeinen aan de orde bij tutoring, zoals schrijven en mondelinge communicatie. Daarvoor werken twee scholen niet alleen vanuit de taalmethode, maar bieden ze taal ook aan bij andere vakken. Bij drie scholen is er tijdens tutoring aandacht voor rekenen. Eén van de scholen richt zich op brede talentontwikkeling. Naast tutoring op specifieke problemen van leerlingen op het gebied van Nederlands en rekenen, zetten ze wereldoriënterende vakken, muziek en drama in bij tutoring. Daardoor kunnen leerlingen ervaring op doen met deze vakken, waar in het reguliere programma weinig aandacht voor is. Scholen werken tutoring op verschillende manieren uit. Er is sprake van maatwerk, waarbij een tutor met individuele leerlingen of met kleine of grotere groepjes activiteiten uitvoeren. Maar er is ook sprake van pre-teaching met de hele groep, die gevolgd wordt door tutoring op maat in kleine groepjes en wordt afgesloten met tutoring voor de hele groep. De tijd voor tutoring varieert van 40 tot 90 minuten per week. De periode waarin tutoring plaatsvindt varieert van 10 weken (De Wilgenstam) tot bijna het hele schooljaar (De Klimop). Tutoren bieden verschillende typen activiteiten aan tijdens tutoring. Sommige tutoren geven aan activerende werkvormen te gebruiken, die leerlingen niet alleen hulp bieden bij de gesignaleerde problemen, maar hen ook motiveren en stimuleren bij het leren. Andere tutoren werken voornamelijk vanuit de methoden die de school gebruikt. Dit betekent dat de materialen die bij tutoring worden gebruikt divers zijn. Naast de methoden die de school hanteert, zetten tutoren materialen in die afkomstig zijn van andere bronnen (andere methoden, internet) of ze ontwikkelen zelf materiaal. De Toolbox, of onderdelen eruit, wordt door sommige tutoren gebruikt. Andere tutoren geven aan bekend te zijn met het aanbod van de Toolbox en de strategieën die daarin worden aangeboden niet expliciet, maar wel impliciet te gebruiken omdat deze verweven zijn in de methoden die tutoren hanteren. Weten ze dan wat voor leerstrategieën ze gebruiken? De groepen die meedoen aan tutoring variëren van groep 4 tot groep 8, waarbij op alle scholen voor groep 6 is gekozen. Op een school beperkt tutoring zich tot groep 6, op andere scholen is tutoring ook ingezet bij andere groepen. Wat betreft leerlingniveaus is er bij twee scholen voor gekozen om alle leerlingen deel te laten nemen aan de tutorlessen. Bij een school zijn leerlingen aan de bovenkant (Cito-score A/A+) geselecteerd, terwijl op een andere school leerlingen met een Cito-score hoog D/laag C zijn geselecteerd. 19

22 6.2 Conclusies Een eerste conclusie van het onderzoek is dat er een grote variatie is in invulling van de tutoring. De aanpak van tutoring is divers wat betreft de groepsgrootte, de typen activiteiten en materialen die de tutoren gebruiken en de tijd die er mee gemoeid is. Wat betreft de inhoud van de tutoring is er sprake van een inhoudelijk smal aanbod tot een inhoudelijk breed aanbod, waar naast aandacht voor Nederlands en rekenen, ook wereldoriëntatie en kunstzinnige oriëntatie onderwerp zijn. De nadruk ligt vooral bij Nederlands, meer specifiek bij begrijpend lezen. Scholen vinden groep 6 een belangrijke doelgroep voor tutoring, maar maken verschillende keuzes als het gaat om het selecteren op leerlingniveau. Een tweede conclusie is dat tutoring voor alle betrokkenen tot waardevolle opbrengsten leidt. Ondanks de variatie in invulling van tutoring, noemen scholen dezelfde (leer-)opbrengsten. Voor scholen biedt tutoring ruimte voor meer onderwijs op maat en draagt het bij aan de motivatie en professionalisering van het team. Voor tutoren is het motiverend om te zien dat leerlingen groeien en zij ontwikkelen meer inzicht in leervaardigheden. Leerlingen vinden het leuk, en ontwikkelen, volgens de leerkrachten en tutoren, meer zelfvertrouwen en een betere studiehouding. De ervaringen met tutoring zijn dus positief. Of tutoring ook tot betere leerprestaties leidt, is lastiger te bepalen omdat prestaties afhankelijk zijn van een samenspel van factoren. Wel melden drie van de vier scholen dat de prestaties in algemene zin zijn verbeterd. Om beter zicht te krijgen op de effectiviteit van de tutoring zouden de scholen graag beschikken over meer handvatten om de opbrengsten van tutoring in kaart te brengen. Ook is er behoefte aan suggesties om de aansluiting van tutoring bij het aanbod in de groep te verbeteren. Tenslotte is er behoefte aan betere afstemming met de pabo over de inzet van tutoring in de school, met name wat de planning van tutoractiviteiten betreft. 6.3 Aanbevelingen Het onderzoek laat zien dat tutoring op alle vier scholen goed is ingevoerd. Het model is uitvoerbaar gebleken - enkele organisatorische uitdagingen daargelaten - en is positief ontvangen door de scholen, de tutoren en de leerlingen. Nu de eerste invoeringsfase is geweest, is de tijd rijp om tutoring te optimaliseren en meer opbrengstgericht in te zetten. Om de meerwaarde van tutoring te vergroten zijn de volgende aanbevelingen op zijn plaats. 1. Doelgerichtheid vergroten Een eerste aanbeveling is om de doelgerichtheid van het tutortraject te vergroten. Hoewel de tutor per leerling doelen stelt voor de tutoring, zijn de doelen op schoolniveau minder transparant en precies geformuleerd. Scholen hebben globale doelstellingen zoals het bijdragen aan talentontwikkeling en het verhogen van leerprestaties, maar geen specifiek geformuleerde doelen die richting geven aan de invulling van de tutoractiviteiten. Talentontwikkeling is een concept waar je veel onder kunt scharen. Literatuuronderzoek laat zien dat er drie visies zijn op talentontwikkeling: (1) elke leerling heeft talenten; (2) er zijn toppers: de uitschieters naar boven toe zijn de talenten en (3) leerlingen hebben verborgen talenten: soms moeten eerst barrières of achterstanden worden weggewerkt. Bij de BOOR scholen wordt uitgegaan van een combinatie van de eerste en derde visie: alle leerlingen hebben talenten en om die beter tot ontwikkeling te brengen is het nodig om onderpresteren en mogelijke achterstanden aan te pakken. Een tweede vraag is om welke talenten het gaat. Ook hier zijn twee perspectieven te onderscheiden: Brede talentontwikkeling: het gaat om het verrijken van het aanbod om zo alle, ook verborgen, talenten van leerlingen tot ontwikkeling te brengen. Vanuit dit perspectief valt tutoring te benutten om het reguliere aanbod te verrijken en inhouden en werkvormen aan de orde te stellen die niet of nauwelijks in het reguliere aanbod in de groep een plek hebben. De Klimop geeft op deze wijze invulling aan tutoring. 20

23 Verbeteren van leerprestaties: het verbeteren van talenten van leerlingen wat betreft hun leerprestaties. Vanuit dit perspectief richt tutoring zich op het verdiepen van het reguliere aanbod en intensiveren van de leertijd door meer individuele begeleiding. De Nelson Mandela is hiervan een voorbeeld: tutoring is gericht op het verbeteren van prestaties in begrijpend lezen en doet dit door het aanbieden van verdiepende instructie. Een paar aandachtspunten bij elk van de modellen. Bij het model van brede talentontwikkeling is het van belang duidelijke doelen te stellen. Welke leeropbrengsten wil je precies bereiken bij leerlingen? Ook de afstemming met het aanbod in de groep is belangrijk. Gaat het om verrijking binnen de vakken Nederlands en rekenen, of juist over inhouden in brede zin? Hoe zorg je ervoor dat de inhouden en materialen die aan bod komen ook echt verrijkend zijn? Wanneer het doel van tutoring is om leerprestaties te verbeteren, dan is het de vraag hoe tutoring het best kan worden ingezet. Welke leerlingen zijn het meest gebaat bij meer intensieve begeleiding? Wat zijn precies hun leerproblemen? Welke leerproblemen zijn aan te pakken door tutoren en waarvoor is meer specialistische hulp op zijn plaats? In algemene zin valt het aan te bevelen om het proces van doelen stellen te stimuleren op verschillende niveaus: School: welke functie moet tutoring vervullen: gaat het om brede talentontwikkeling of om het verbeteren van specifieke leerprestaties? Leerkracht: wat betekenen de door de school gestelde doelen voor de invulling van tutoring en voor afstemming met het aanbod in de groep? Tutoren: aan welke doelen werk je met leerlingen? Hoe dragen deze doelen bij aan talentontwikkeling, zoals vastgesteld op schoolniveau? In hoeverre sluiten de tutoractiviteiten aan bij de doelen van het opleidingscurriculum? Leerlingen: wat spreekt hen aan? Hoe kan tutoring een bijdrage leveren aan het stimuleren van hun talenten? 2. Meer aandacht voor evaluatie van leeropbrengsten Een tweede aanbeveling is om meer aandacht te besteden aan het monitoren en evalueren van leeropbrengsten van tutoring bij leerlingen. Inzicht in leeropbrengsten helpt om de tutoractiviteiten verder aan te scherpen en levert goede input voor het stellen van doelen. Dit geldt zowel voor afstemming met de tutoractiviteiten als voor het reguliere curriculum. Scholen hebben behoefte aan bruikbare evaluatie-instrumenten. SLO kan in het kader van dit onderzoek dergelijke instrumenten ontwikkelen. 3. Gerichte focus én ruimte voor flexibiliteit Het onderzoek laat zien dat een gerichte focus bij de tutoring bijdraagt aan de afstemming tussen de tutoractiviteiten en het aan bod in de groep. Het gaat dan om een duidelijke set van doelen of didactische activiteiten die aanbod komen bij de tutoring. Een beperking van een strak en uniform model is echter wel dat het minder ruimte biedt voor de tutoren om hun creativiteit te benutten en te ontplooien en om aansluiting te zoeken bij de specifieke onderwijsbehoeften van leerlingen. De uitdaging is om tutoring voldoende inhoudelijke referentiekaders te bieden voor het vaststellen van doelen en vaardigheden (zoals de Toolbox) en hen te stimuleren deze op maat uit te werken voor de leerlingen. De mate van flexibiliteit en ruimte voor eigen invulling door tutoren hangt ook samen met de gekozen functie van tutoring. Bij tutoring gericht op het verbeteren van specifieke leerprestaties is een weloverwogen, effectief gebleken instructiemodel op zijn plaats, terwijl brede talentontwikkeling meer gebaat is bij een open aanpak, in te vullen afhankelijk van de gekozen inhouden en onderwijsbehoeften van de leerlingen. Het onderzoek laat zien dat tutoring een waardevolle bijdrage levert aan talentontwikkeling en scholen beter in staat stelt om leerlingen op maat te begeleiden bij het ontwikkelen van hun talenten. Om deze opbrengsten te vergroten en te verzilveren is het belangrijk om de 21

24 mogelijkheden van tutoring meer doelgericht te benutten. Een opbrengstgerichte aanpak waarbij tutoractiviteiten worden bepaald op basis van duidelijke doelen per leerling kan hieraan bijdragen. In het vervolg van het onderzoek zal worden bekeken welke vormen van tutoring het meest geschikt zijn om specifieke doelen te bereiken en hoe doel en inhoud van tutoring het best op elkaar afgestemd kan worden. 22

25 Bijlage A Interviewleidraad tutoring Schoolleiding IB/talent-coordinator Tutor Leerkracht Leerling Achtergrond Reden voor invoering tutoring Reden voor deelname aan tutorproject Reden voor deelname aan tutorproject Doelen en inhouden tutoring Welke doelen voor tutoring zijn er op schoolniveau? Hoe vindt uitwisseling plaats tussen de coördinatortutorenleerkrachten over de invulling van de tutoring? Welke doelen en inhouden staan centraal? Hoe worden deze geselecteerd? Is het nodig te differentiëren in je groep? Zo ja: op basis waarvan en hoe breng je die aan? Hoe bepaalt u doelen voor het taalonderwijs? Hoe brengt u differentiatie aan? Hoe bent u betrokken bij het bepalen van doelen en inhouden van de tutoring? Hoe zijn deze afgestemd met het reguliere aanbod in de groep? Begeleidingsactiviteiten Hoe worden tutoractiviteiten bepaald? Hoe selecteert u tutoren? Hoe organiseert u de begeleiding van tutoren? Hoeveel tijd is er beschikbaar voor tutoring? Is dit voldoende? Welke activiteiten doe je met de leerlingen? Hoe kies je die? Hoe krijgen tutoractiviteiten een vervolg in de klas? Bent u voldoende in staat om de verbinding te maken tussen de tutoractiviteiten en de reguliere activiteiten? Wat doe je bij de tutoring? Hoe begeleidt de tutor je? Hoe vind je dat? Sluiten de tutorlessen goed aan bij de 'gewone' taallessen? Wat werkt goed, wat kan beter? Is er voldoende tijd beschikbaar voor tutoring? Zou het meer/minder moeten? Materiaalgebruik Welke materialen gebruikt u? Hoe zijn deze geselecteerd? Welke materialen gebruik je? Hoe zijn deze geselecteerd? Welke methode gebruikt u? Hoe sluit het materiaal van de tutoring aan op het materiaal in de groep? Hoe vind je de materialen waarmee je werkt bij de tutorlessen? Groepering en selectie van leerlingen voor tutoring Overwegingen en procedure voor selectie Voor welke groepen (grootte, niveau, gender, leeftijd) is gekozen en waarom? Groepssamenstelling: hoe bepaal je die, in relatie tot doelen, inhouden en type activiteiten? Wat zijn je ervaringen met de groepssamenstelling: wat werkt goed of niet goed? Hoe selecteert u leerlingen voor tutoring? Voor wie is tutoring het meest wenselijk en waarom? Hoe houdt u zicht op de onderwijsbehoeften van leerlingen? Werk je prettig in je tutorgroepje? Waardoor wel/niet? 23

26 Schoolleiding IB/talent-coordinator Tutor Leerkracht Leerling Leeropbrengsten en leerervaringen Wat heeft tutoring u als school gebracht: voor leerkrachten, voor leerlingen? Wat zijn sterke punten van de huidige invulling van tutoring in de school? Wat is de grootste leerwinst van de tutoring voor jezelf? Wat zijn je percepties van leeropbrengsten van leerlingen (taalprestaties, leermotivatie, studiemethode, zelfvertrouwen)? Hoe evalueer je opbrengsten van leerlingen? Percepties van leeropbrengsten van leerlingen: wat draagt tutoring bij aan het leren van de leerlingen wat betreft taalprestaties, leermotivatie, studiemethode, zelfvertrouwen? Welke vormen van toetsing gebruikt u voor taal? Toetsscores van leerlingen: is daar verandering in te zien? Wat heb je geleerd?(taal, motivatie voor het leren, zelfvertrouwen, studiemethoden) Hoe heb je het werken aan taal in je tutorgroepje ervaren? Uitdagingen en ondersteuningsbehoefte Wat zijn uitdagingen? Waar zou u welk type ondersteuning bij willen hebben? Wat zijn uitdagingen? Waar zou je welk type ondersteuning bij willen hebben? Wat zijn uitdagingen? Waar zou u ondersteuning bij willen hebben? Waar zou je (nog) beter in willen worden? Wat heb je daarvoor nodig? 24

27

28 SLO Postbus CA Enschede T F E info@slo.nl