Achmea Dutch Residential Fund Jaarverslag 2009

Transcriptie

1 Achmea Dutch Residential Fund Jaarverslag Hoofdstuktitel 1

2 Vijfjarenoverzicht Achmea Dutch Residential Fund (bedragen x 1.000) Aantal objecten Acquisities Disposities Portefeuilleomvang Eigen vermogen Brutohuuropbrengsten Exploitatiekosten Overige kosten Nettohuuropbrengsten Bezettingsgraad financieel 94,6% 97,4% 97,3% 97,0% 96,9% Direct resultaat Indirect resultaat Totaal resultaat Beschikbaar voor participanten Reeds uitgekeerd aan participanten Nog uit te keren aan participanten Financieel rendement Direct rendement 4,34% 3,52% 3,79% 4,70% 4,67% Indirect rendement -8,93% -2,54% 6,71% 6,79% 10,02% Totaal rendement -4,59% 0,98% 10,50% 11,49% 14,69% Fondsrendement o.b.v. ROZ/IPD Standing Investments Direct rendement 4,1% 4,0% 4,0% 4,3% 4,6% Indirect rendement -4,5% 1,1% 5,1% 4,4% 8,7% Totaal rendement -0,6% 2,8% 9,3% 8,9% 13,7% Benchmark o.b.v. Standing Investments Direct rendement 3,7% 3,6% 3,7% 3,9% 4,2% Indirect rendement -5,8% -0,8% 5,9% 7,2% 5,7% Totaal rendement -2,2% 2,8% 9,8% 11,3% 10,0% Aantal participanten Aantal participaties Gemiddeld ingelegd vermogen Jaarverslag 2009 Achmea Dutch Residential Fund

3 Achmea Dutch Residential Fund Jaarverslag 2009

4 4 Jaarverslag 2009 Achmea Dutch Residential Fund

5 Inhoudsopgave Van de directie 7 Voorwoord 9 Verslag van de Beheerder Profiel 10 Strategie 11 Marktontwikkelingen 14 Samenstelling portefeuille 16 Performance 18 Risicomanagement 20 Besluiten Vergadering van Participanten 23 Verslag van de Raad van Toezicht Functie Raad van Toezicht 24 Behandelde onderwerpen in het verslagjaar 24 Leden Raad van Toezicht 26 Jaarrekening Balans per 31 december Winst-en-verliesrekening over Kasstroomoverzicht over Toelichting op de jaarrekening 36 Overige gegevens 44 Statutaire bepalingen omtrent de verdeling van het resultaat 44 Accountantsverklaring 46 Bijlagen Objectgegevens 48 Begrippenlijst 52 Inhoudsopgave 5

6 6 Jaarverslag 2009 Achmea Dutch Residential Fund

7 Van de directie Maatschappelijk verantwoord beleggen rendeert Het jaar 2009 was in vele opzichten bijzonder. De kredietcrisis bracht de bouwsector in zwaar weer, en dat weertype houdt in 2010 aan. Acquisities waren vorig jaar dan ook schaars. Desondanks hebben we 2009 met goede resultaten afgesloten. Met een belegd vermogen van ruim 14 miljard is Syntrus Achmea Vastgoed in Nederland de grootste vermogensbeheerder in vastgoed en hypotheken. In Nederland wordt zowel discretionair als via fondsen geïnvesteerd in woningen, winkels, kantoren, bedrijfsruimten, zorgvastgoed en grond. Internationaal beleggen we via Fund of funds in Europa, Noord-Amerika en Azië. Met onze hypotheekbeleggingen zijn we uniek in Nederland. Vastgoedbeleggingen leverden de afgelopen vijftien jaar een hoger rendement op dan aandelen en vastrentende waarden en waren het meest stabiel. Ook in de toekomst blijft vastgoed een goede investering mede vanwege de schaarste, maar ook om het risico op een forse inflatie af te dekken. Daarnaast zijn er twee maatschappelijke redenen waarom de verwachtingen rond vastgoed hoog gespannen zijn. Ten eerste vergrijst Nederland en moeten we niet wachten om de infrastructuur voor de ouder wordende babyboomers gereed te maken. Ten tweede speelt duurzaamheid een steeds belangrijkere rol in het vastgoed. Syntrus Achmea Vastgoed speelt, in het belang van de participanten, nadrukkelijk in op beide ontwikkelingen. Maatschappelijk verantwoord ondernemen krijgt mede daardoor steeds meer gezicht, zonder dat we daarmee de rendementsdoelstellingen van de participanten uit het oog verliezen. In onze visie op vergrijzing zien wij veel actieve senioren die graag wonen in de nabijheid van voorzieningen en minder graag in de buitenwijken van steden. Syntrus Achmea Vastgoed gaat zich daarom onder andere actief inzetten om de binnensteden van de grotere Nederlandse steden duurzaam aantrekkelijk te houden voor woon- en winkelconsumenten. Daarvoor gaan we onder meer in overleg met gemeentebesturen en binnenstadsplatformen. Daarnaast investeren wij ook in zorgvastgoed. Achmea beschikt als grote speler op de Nederlandse zorgmarkt over de deskundigheid om een juiste inschatting te maken van de waarde van zorgvastgoed in de zorgketen. Syntrus Achmea Vastgoed beschikt over de kwaliteiten en de langetermijnvisie om voor zowel de zorgbestuurder als de pensioenfondsbestuurder tot gunstige voorwaarden en vooruitzichten te komen in termen van optimale bestuurbaarheid, kwaliteit van de zorg en rendement op vastgoed. Syntrus Achmea Vastgoed ziet op het gebied van duurzaamheid winkansen voor iedereen: huurder, overheid en belegger. Als toonaangevende belegger willen we bij de kopgroep behoren. Duurzaamheid gaat niet alleen over energie en milieu. Duurzaam vastgoed is ook vastgoed dat op lange termijn zijn aantrekkelijkheid behoudt en goed verhuurbaar blijft. Duurzaam vastgoed zal uiteindelijk dus ook voor een belegger een beter rendement opleveren dan niet-duurzaam vastgoed. In ons duurzaamheidsbeleid kijken we zowel naar nieuwe ontwikkelingen als naar de bestaande portefeuille. We geven prioriteit aan het verduurzamen van het bestaande vastgoed. Dat oogt weinig spectaculair, maar daar is wel de meeste winst te behalen. Tot slot is er het afgelopen jaar veel aandacht geweest voor de toenemende eisen op het gebied van governance, risicomanagement en compliance. Syntrus Achmea Vastgoed geeft daar, in overleg met de Raad van Toezicht en de participanten, invulling aan. We stemmen vooraf het beleid af en geven achteraf rekenschap over de resultaten. Wij streven ook op het gebied van risicomanagement naar een outperformance. Henk Jagersma, George Dröge Directie Syntrus Achmea Vastgoed B.V. Van de directie 7

8 8 Jaarverslag 2009 Achmea Dutch Residential Fund

9 Voorwoord Goede kansen voor acquisities In 2009 heeft ook het Nederlandse vastgoed de gevolgen gevoeld van de kredietcrisis. Bij woningen laat zich dat het best vertalen in de betaalbaarheid van de woningen. Huurwoningen met een huurprijs van boven de per maand hebben het in 2009 moeilijker gehad en de leegstand zien oplopen. Ondanks de moeilijke omstandigheden heeft het Achmea Dutch Residential Fund in 2009 een uitstekend resultaat laten zien. Het Fonds heeft een outperformance van 160 basispunten behaald ten opzichte van de ROZ/IPD-woningenbenchmark (op basis van standing investments). In 2009 hebben we ook de eerste effecten van de economische terugval kunnen zien op de bouwproductie, de verwachting is dat deze tendens zich in 2010 voortzet en de bouwproductie verder afneemt. Door deze afname blijft de krapte op de woningmarkt in stand, wat zorgt voor een bodem onder de huizenprijzen met op termijn weer ruimte voor prijsstijgingen. Voor institutionele beleggers is het tijdstip gunstig om juist nu het vastgoedbelang in de portefeuille uit te breiden. De huidige mate van liquiditeit in de vastgoedmarkt biedt goede mogelijkheden om tegen aanvaardbare condities vastgoed te acquireren. Nieuwe middelen zijn in te zetten om de goede verwervingskansen die ontstaan te benutten en zo de kwaliteit van de portefeuille naar de toekomst te waarborgen. In 2010 richten we ons met name op borging van de huurinkomsten en optimalisatie van de portefeuille. Wij volgen de markt nauwgezet om daar waar wenselijk afscheid te nemen van objecten en tegelijkertijd tot goede acquisities te komen. Verder staat duurzaamheid hoog in ons vaandel. Duurzaamheid speelt bij huurders, met name in het segment kantoren en winkels, een steeds belangrijkere rol in de selectie van huisvesting en beïnvloedt daarmee de waardeontwikkeling van vastgoed in de toekomst. Bij bestaande woningen speelt dit in mindere mate: hier wordt een afweging gemaakt tussen de hoogte van de investering en de huurprijsverhoging die een huurder bereid is te betalen. Valt deze negatief uit, dan wordt verkoop een optie. Wij danken u voor het vertrouwen dat u ons geschonken heeft. Aan ons de taak een uiterste inspanning te doen om de kwaliteit en de performance van het Achmea Dutch Residential Fund te optimaliseren. Victor Gulickx MiF Fondsmanager Voorwoord 9

10 1 Verslag van de Beheerder Profiel Missie Het Achmea Dutch Residential Fund streeft naar een stabiel en duurzaam rendement uit vastgoed waarin is belegd met de gelden van de participanten. Met onze vastgoedexpertise en onze kennis van de markt verzorgen wij meer dan passende huisvesting en bieden wij toegevoegde waarde voor onze huurders. Fondsstructuur Het Achmea Dutch Residential Fund is een beleggingsinstelling met een sui generis-constructie 1 gebaseerd op contractuele afspraken tussen de Beheerder, de Bewaarder 2 en de participanten 3. Syntrus Achmea Vastgoed is de Beheerder. Beleggingsdoelstelling Het Achmea Dutch Residential Fund streeft naar outperformance ten opzichte van de ROZ/IPD Vastgoedindex voor het segment woningen (standing investments). Productkenmerken Alle belangrijke kenmerken van het Achmea Dutch Residential Fund zijn uitgebreid vastgelegd in het Informatie Memorandum van het Fonds. Een exemplaar is bij ons verkrijgbaar. 1 Dit is een constructie die niet als zodanig in de wet genoemd is. 2 Stichting Achmea Dutch Residential Fund. 3 Degene die blijkens het participantenregister gerechtigd is tot één of meer participaties. Fiscale structuur Het Achmea Dutch Residential Fund heeft de fiscale status van Fiscale Beleggingsinstelling (afkorting: FBI). Een FBI is onderworpen aan de vennootschapsbelasting tegen het 0%-tarief. Participaties in een FBI zijn in fiscale zin in beginsel vrij verhandelbaar, in tegenstelling tot een fiscaal transparant (niet-belastingplichtig) fonds. Leverage Het Achmea Dutch Residential Fund kan tot niet meer dan 25% van de fiscale boekwaarde van de activa met vreemd vermogen worden gefinancierd. Benchmarking Syntrus Achmea Vastgoed is deelnemer in de ROZ/IPD Vastgoedindex. Naast Syntrus Achmea Vastgoed zijn er nog circa 30 andere bedrijven en instituten die deelnemen in de vastgoedindex, die een totale waarde heeft van circa 40 miljard. ROZ/IPD meet de rendementen op vastgoedobjecten en vastgoedportefeuilles op jaarbasis. Drie maanden na het einde van het jaar komt de jaarindex uit. De ROZ/IPD Vastgoedindex voor standing investments heeft alleen betrekking op objecten die meer dan een heel jaar in exploitatie zijn en niet in een majeure renovatiefase verkeren of worden uitgepond. Deze index laat een meer zuivere vergelijking zien tussen verschillende vastgoedmarkten en is eveneens een geschikte maatstaf ten opzichte van markt indexen van andere investeringscategorieën. Naast een algehele index publiceert ROZ/IPD ook vier deelindices voor de segmenten: woningen, winkels, bedrijfsruimten en kantoren. Het rendement van het Achmea Dutch Residential Fund wordt afgezet tegen de ROZ/IPD-deelindex woningen. 10 Jaarverslag 2009 Achmea Dutch Residential Fund

11 Gebouwen die lang meegaan staan altijd op een goede locatie en zijn altijd van goede architectonische kwaliteit. Strategie Het Achmea Dutch Residential Fund is opgericht in 1992 als sectoraal fonds. In 2000 is de omvang van het Fonds verdubbeld door de overname van de Allianz woningportefeuille. Per 1 januari 2007 zijn de fondsvoorwaarden gemoderniseerd. Ultimo 2007 is een participatie genomen in Vesteda. Beleggingsbeleid Om de beleggingsdoelstelling te halen, koopt, exploiteert en verkoopt het Achmea Dutch Residential Fund registergoederen in de sector. Daarnaast kan het Fonds maximaal 20% van het belegd vermogen in andere sectoren beleggen, voor zover een relatie bestaat met de sector woningen of als de belegging anderszins aansluit bij de registergoederen van het Fonds. Ultimo 2009 is het Fonds gespreid over 66 objecten, exclusief de deelneming in Vesteda; de totale portefeuille inclusief Vesteda heeft een waarde van 485 miljoen. In 2009 heeft het Achmea Dutch Residential Fund geen gebruik gemaakt van leverage. De participatie in Vesteda heeft een LTV-ratio van 0,36. Duurzaamheid voert Syntrus Achmea Vastgoed integraal door binnen de organisatie en de producten omdat we daarmee voorop willen lopen. En omdat we ervan overtuigd zijn dat het bijdraagt aan een duurzaam rendement op langere termijn. Verslag van de Beheerder 11

12 Ontwikkeling belegd vermogen (x 1.000) Portefeuillebeleid Het portefeuillebeleid van het Achmea Dutch Residential Fund kent drie uitgangspunten: locatie, verhuurbaarheid en verversing. De eerste keuze is voor kwalitatief hoogwaardige woningen op goede locaties. De geografische oriëntatie, uit te splitsen naar gebieden met een groeipotentieel in aantal huishoudens, gebieden met economisch gunstige perspectieven en gebieden met (toekomstige) woningtekorten, zowel kwalitatief als kwantitatief. Dit resulteert in een geografische oriëntatie op de regio s Randstad, Brabantse Stedenrij, Zwolle en het KAN-gebied (Arnhem/Nijmegen). De Brabantse Stedenrij is de benaming van de metropool die de steden Bergen op Zoom, Roosendaal, Breda, Tilburg, Eindhoven, Helmond, s-hertogenbosch en Oss, tezamen met randgemeenten en tussenliggende bebouwing vormen. Op de langere termijn moet 80% van de woningbeleggingen in bovengenoemde gebieden zijn gesitueerd. De overige 20% van de woningbeleggingen wordt dan benut voor opportunies, voornamelijk in groeikernen. Uiteraard realiseert het Fonds binnen de gekozen focusgebieden voldoende spreiding in de portefeuille om te veel exposure op specifieke woningmarkten te voorkomen. segment in de woningportefeuille moet op termijn op 80% komen te liggen. Op dit moment is dat circa 52%. De keuze voor geliberaliseerde huur is te verklaren uit de vrijemarktwerking. In dit segment mag de huurverhoging marktconform zijn en is de huurhoogte vrij vast te stellen; ergo, geen begrenzing van overheidswege. Dit is gunstig voor het portefeuillerendement. Het laatste uitgangspunt is de verversing van de woningportefeuille. Daarvoor is blijvende aandacht nodig om veroudering en daarmee te hoog oplopende exploitatiekosten te voorkomen. Dat betekent dat er continu een uitpondprogramma zal lopen, waarmee verouderde complexen tijdig worden verkocht. Tegelijk wordt de portefeuille vernieuwd, door de verwerving van nieuw vervaardigde woningcomplexen. Als tweede punt zijn een goede verhuurbaarheid en een solide waardeontwikkeling van belang. Hierbij is het product en de afstemming ervan op de markt essentieel. Om deze reden zijn nog de volgende aanvullende criteria relevant: keuze voor het geliberaliseerde segment, waarbij de voorkeur ligt bij een huurprijs tussen 650 en Het aandeel van dit 12 Jaarverslag 2009 Achmea Dutch Residential Fund

13 Objectbeleid Naast een uitgekiend portefeuillebeleid vormt het objectbeleid een tweede motor achter het rendement van het Achmea Dutch Residential Fund. Het objectbeleid valt uiteen in twee onderdelen. Het eerste onderdeel betreft de acquisitie van objecten. Het tweede onderdeel betreft actief management van de objecten. Objecten worden aangekocht in lijn met het bovenstaande portefeuillebeleid, waarbij de focus ligt op afstemming van het product op lokale doelgroepen. Denk hierbij aan behoeften als nabijheid van voorzieningen, aantal parkeerplaatsen, OV-voorzieningen en woondiensten. De behoefte kan verschillen per doelgroep. Het product dient zoveel mogelijk afgestemd te zijn om de verhuur en latere verkoop te optimaliseren. Duurzaamheid gaat niet alleen over energie en milieu. Duurzaam vastgoed is vastgoed dat op lange termijn zijn aantrekkelijkheid behoudt en daardoor goed verhuurbaar blijft. Duurzaam vastgoed zal uiteindelijk voor een belegger een beter rendement opleveren dan niet-duurzaam vastgoed. Het directe rendement wordt bepaald door de feitelijke opbrengsten uit de exploitatie van het vastgoedobject, uitgedrukt als percentage van de marktwaarde van het object. Het directe rendement wordt beïnvloed door het exploitatieresultaat en de marktwaarde van het object. Door de sterk gestegen marktwaarden in de afgelopen jaren liep het directe rendement steeds verder terug. Naar verwachting wordt in de komende jaren het directe rendement weer belangrijker voor de waardebepaling van het object. Nog sterker sturen op het directe rendement zal dus in belang toenemen. Duurzaamheid van vastgoed is te meten met verschillende methodieken. Met een aantal daarvan heeft Syntrus Achmea Vastgoed proefgedraaid. Ook is Syntrus Achmea Vastgoed participant van de Dutch Green Building Council. Deze stichting ontwikkelt het uit Engeland afkomstige BREEAM-certificaat voor de Nederlandse markt. Een eerste versie van BREEAM voor nieuwbouw is in het najaar van 2009 opgeleverd. Deze versie is echter nog niet geschikt voor woningen. Het Fonds heeft daarom in 2009 besloten om in 2010 te starten met het toetsen van alle nieuwe woning acquisities met GPR Gebouw. Daarbij wordt gekeken naar: energie, milieu, gezondheid, gebruikskwaliteit en toekomstwaarde. Verslag van de Beheerder 13

14 Prijsontwikkeling Bron: NVM 5% 4% 3% 2% 1% 0% -1% -2% Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Marktontwikkelingen Nederland De Nederlandse vastgoedmarkt heeft in 2009 enigszins vertraagd gereageerd op de economische ontwikkelingen die vanaf eind 2008 een stagnering lieten zien. Economische groeivoorspellingen voor 2009 zijn gedurende het jaar echter wel meerdere malen positief bijgesteld door het Centraal Planbureau. Aanvankelijk was de voorspelling een krimp van de economie van 5% in 2009 en 0,5% in In het eerste kwartaal van 2010 spreekt men over een krimp van 4% in 2009 en zelfs van een groei van 1,5% in De werkloosheid stijgt echter sinds medio 2009 in een steeds sneller tempo en heeft zijn weerslag op de consumentenbestedingen. Deze zijn in 2009 met ongeveer 2,5% afgenomen. De inflatie bedraagt in 2009 naar verwachting 1,25%; beduidend lager dan de 2,5% in Deze afname is vooral toe te schrijven aan de gedaalde olie- en gasprijzen. In 2009 komt het totale transactievolume van vastgoed in Nederland uit op ongeveer 6 miljard; een afname van ongeveer een derde in vergelijking met In 2009 zorgde vooral het stijgende aanvangsrendement voor een afwaardering van het vastgoed. Omdat huurprijzen in de loop van 2009 steeds meer onder druk kwamen te staan en op een gegeven moment ook een dalende tendens vertoonden, is het einde van afwaarderingen nog niet in zicht. Het verschil tussen vastgoed op A-locaties en vastgoed op B- en C-locaties is in 2009 verder toegenomen, wat zich uit in een divergerende trend in aanvangsrendementen, huurprijzen, aanbod, opname en leegstand. Woningmarkt De Nederlandse woningmarkt stond in 2009 onder zware druk, maar herstelde zich in de tweede helft van het jaar licht. De prijsdaling was ongeveer 2% op basis van cijfers van NVM, terwijl rekening werd gehouden met een prijsdaling van 5 à 6%. Enige relativering is wel op zijn plaats, er vonden met name transacties plaats in de lagere koopprijssegmenten, waar de vraag nog op peil is gebleven. In de hogere koopprijssegmenten houden verkopers hun woning aan als kopers een te lage prijs bieden. De koopprijs blijft hierdoor kunstmatig op peil. De verkopers in dit segment wachten op het moment dat de woningmarkt weer aantrekt. Het aantal transacties is dan ook flink afgenomen: van huizen in 2008 naar in Dit tekent ook het algehele beeld van 2009: eerst de oude woning verkopen, dan pas een nieuwe woning kopen. Van de woningen die nu te koop staan, staat bijna 30% langer dan een jaar in de etalage. De overheid probeert via de Nationale Hypotheek Garantie (NHG) de doorstroom op de woningmarkt te stimuleren. Sinds de zomer van 2009 is het aantal hypotheekaanvragen met een NHG toegenomen. Omdat veel woningbouwprojecten door de recessie zijn 14 Jaarverslag 2009 Achmea Dutch Residential Fund

15 Ontwikkeling bruto-aanvangsrendement 8% 7% 6% 5% 4% uitgesteld, probeerde de overheid voor de val van het kabinet met een subsidie van in totaal bijna 400 miljoen via gemeenten de start van koop- en dure huurwoningen te garanderen. Door de val van het kabinet ontstaat onzekerheid en mogelijk vertraging omtrent deze maatregel. Door de stagnerende woningverkoop is het aanbod van, maar ook de vraag naar huurwoningen in 2009 toegenomen. In de loop van het jaar is in sommige prijssegmenten en regio s echter toch het aanbod sneller toegenomen dan de vraag, waardoor ook huurprijzen onder druk zijn komen te staan. Het middeldure huursegment tot ongeveer 800 per maand vertoont echter wel een gezonde vraag- en aanbodverhouding en is daarom nog steeds een interessant beleggingsproduct. Slechts op enkele krappe woningmarkten, vooral Randstedelijk, was het afgelopen jaar plaats voor huurwoningen in het duurdere segment. Opvallend is dat de beleggersmarkt voor huurwoningen aardig stand heeft gehouden in vergelijking met de commerciële vastgoedmarkten. Het transactievolume is naar verwachting ongeveer hetzelfde als in 2008, namelijk 900 miljoen. In 2009 zijn circa honderd woningcomplexen als belegging verkocht. Op dit moment staan ongeveer zes- tot achtduizend woningen complexgewijs in de verkoop. Aan de verkopende kant zijn vooral de institutionele beleggers en Randstadcorporaties te vinden, aan de kopende kant treft men vooral particuliere beleggers en corporaties buiten de grote steden. Het bruto-aanvangsrendement van beleggershuurwoningen is in 2009 licht gestegen en ligt rond de 5%. Duurzaamheid betekent bij vastgoed het op een verantwoorde manier samenbrengen van zorg, milieu, lange levensduur, huurders tevredenheid en waardeontwikkeling. Verslag van de Beheerder 15

16 Samenstelling portefeuille naar huurprijs, uitgedrukt in percentage van de theoretische huuropbrengst % onder % % % Samenstelling portefeuille Ultimo 2009 bedroeg de totale portefeuille van het Achmea Dutch Residential Fund 485,1 miljoen. Gedurende 2009 is 26,9 miljoen geïnvesteerd en 5 miljoen gedesinvesteerd. De investeringen hebben betrekking op de operationele portefeuille en de ontwikkeling van nieuwe objecten in Utrecht, Almere, Zoetermeer en de herbelegging van het dividend van Vesteda. De desinvesteringen hebben betrekking op woningen die uitgepond worden. De portefeuille bestaat voornamelijk uit woningvastgoed. Daarnaast is een beperkt deel van het vermogen belegd in winkelvastgoed. Veelal zijn deze overige beleggingen gelieerd aan de woningobjecten in de portefeuille. Het Achmea Dutch Residential Fund heeft ook een belegging van 135,9 miljoen (ultimo 2009) in Vesteda. Middels een actief aan- en verkoopbeleid wordt de portefeuille van het Achmea Dutch Residential Fund in lijn gebracht met het uitgestippelde portefeuillebeleid. Zoals eerder uiteengezet, richt het portefeuillebeleid zich op: locatie, verhuurbaarheid en verversing van de portefeuille. De portefeuille omvat ultimo objecten plus de deelneming in Vesteda. De uitpondvoorraad heeft ultimo 2009 een boekwaarde van 47,2 miljoen. De gemiddelde huur in de portefeuille (exclusief Vesteda) komt uit op 700. In het huursegment van 650 tot 850 is het Fonds het zwaarst vertegenwoordigd. De portefeuille is momenteel voor 61% gesitueerd in de strategische regio s (exclusief Vesteda). Deze regio s betreffen de Randstad, Brabantse Stedenrij, Zwolle en het KAN-gebied. Syntrus Achmea Vastgoed staat voor goed beheer en actief management van de vastgoedportefeuille. 16 Jaarverslag 2009 Achmea Dutch Residential Fund

17 Samenstelling portefeuille naar provincie op basis van objectwaarde Overig 11% Overijssel 8% Zuid-Holland 16% Limburg 12% Noord-Holland 15% Utrecht 3% Gelderland 9% Noord-Brabant 26% Bij de deelneming in Vesteda ligt de focus op het volledig dekken van de acquisities uit de pijplijn met de dispositieopbrengsten en het daar waar mogelijk reduceren van de leverage. De huidige LTV ligt op 0,36. Op termijn wil Vesteda naar een LTV van 0,25 van het balanstotaal. De eerste stap in het terugbrengen van vreemd vermogen zal worden opgenomen in De herfinanciering van de lening 400 miljoen die in 2010 afloopt, wordt met 350 miljoen geherfinancierd. Vesteda zal in 2010 dividend uitkeren over het jaar Onder de huidige marktomstandigheden zijn woningen in het duurdere segment moeilijker te verhuren of te verkopen. Vesteda heeft momenteel een exposure in de exploitatieportefeuille van 31% op het huursegment boven de 800. De verwachting is dat dit segment in 2010 ook nog last zal hebben van de economische crisis. Meer dan 30% van de CO 2 -uitstoot in Nederland is afkomstig van gebouwen. Bij het terugdringen van de CO 2 -uitstoot valt dus veel winst te behalen bij vastgoed. De belegger krijgt daarmee vastgoed dat beter te verhuren is, want de gebruiker krijgt een energiezuinig gebouw. Verslag van de Beheerder 17

18 Bezettingsgraad 98% Ult. 08 Ult % 96% 95% 94% Financieel Fysiek Performance Totaal financieel resultaat In 2009 bedroeg het totaal resultaat van het Achmea Dutch Residential Fund -18,5 miljoen. Dit resulteerde in een totaal rendement van -4,59%. Het totale resultaat is opgebouwd uit een direct en een indirect resultaat. De divergentie in rendement tussen de verschillende huursegmenten is terug te vinden in de fondsresultaten. Het Fonds, exclusief zijn deelneming in Vesteda, is voor -16,6 miljoen geherwaardeerd, op een portefeuilleomvang van 316,7 miljoen (stand per 1 januari 2009). De deelneming in Vesteda is voor -20,3 miljoen geherwaardeerd op een deelneming van 150,7 miljoen (stand per 1 januari 2009). Indirect financieel resultaat Sinds medio 2008 is de trend van de afgelopen jaren met aanhoudende waardestijgingen van vastgoed omgeslagen in waardedalingen. Ook het Achmea Dutch Residential Fund heeft last van afwaarderingen binnen de portefeuille. Het indirecte resultaat over 2009 bedroeg -35,9 miljoen. Procentueel gezien heeft het Fonds een indirect rendement behaald van -8,93%. De performance van de deelneming in Vesteda heeft sinds de kredietcrisis een negatief effect op het resultaat. Dit effect is toe te schrijven aan de leverage in Vesteda (LTV-ratio 0,36 ultimo 2009) en de oplopende leegstand in het duurdere huursegment waar Vesteda zich op richt. Direct financieel resultaat Het directe resultaat van de portefeuille bedroeg 17,4 miljoen; dit impliceert een direct rendement over 2009 van 4,34%. Het directe resultaat wordt voornamelijk gedreven door de huurinkomsten en de exploitatiekosten. Ultimo 2008 was er sprake van een leegstand in de portefeuille exclusief Vesteda van 2,6% en ultimo 2009 van 5,4%. Rendement ROZ/IPD Standing Investments Om een zuivere vergelijking met andere woningvastgoedbeleggers of de gehele woningenvastgoedmarkt mogelijk te maken, berekenen wij eveneens de rendementen op basis van de berekeningsmethodiek van ROZ/IPD voor standing investments. Deze methodiek laat verstorende effecten, zoals financiering met vreemd vermogen, buiten beschouwing. 18 Jaarverslag 2009 Achmea Dutch Residential Fund

19 Rendement op basis van ROZ/IPD Standing Investments 15% 12% Achmea Dutch Residential Fund ROZ/IPD woningen 9% 6% 3% 0% -3% jr. Het Achmea Dutch Residential Fund heeft de achterliggende jaren een hoog rendement gerealiseerd. Het afgelopen jaar bedroeg het totale rendement van het Achmea Dutch Residential Fund op basis van de ROZ/IPD Standing Investments-methodiek 0,6%. De benchmark behaalde een rendement van 2,2%. Derhalve was er sprake van een outperformance van 160 basispunten. Het Achmea Dutch Residential Fund exclusief Vesteda heeft een totaal rendement van -0,4% behaald. Vesteda heeft een totaal rendement behaald van -1%. Beide op basis van de ROZ/IPD Standing Investments-methodiek. De afgelopen vijf jaar behaalde het Fonds een gemiddeld rendement van 6,4% per jaar. Ten opzichte van de benchmark heeft het Fonds over deze periode het met 50 basispunten beter gedaan. Verslag van de Beheerder 19

20 Risicomanagement Portefeuille nauwlettend volgen Risicomanagement is voor vermogensbeheerders de afgelopen jaren steeds belangrijker geworden en staat dan ook vast op de agenda van het Achmea Dutch Residential Fund. De maatregelen die we nemen om risico s te beperken zijn tweeledig: ten eerste nog actiever portefeuille beheer en ten tweede nauwlettend volgen van de ontwikkelingen in de portefeuille. We volgen in goed overleg met de Raad van Toezicht de waardeontwikkeling van de portefeuille, de leegstand en de huurachterstanden. COSO-methode Risicomanagement is niet statisch, maar een terugkerende cyclus. Dit proces is gebaseerd op de COSO-methode. Jaarlijks beoordeelt het management van Syntrus Achmea Vastgoed onder regie van de afdelingen Risk Management en Compliance de risico s van het Fonds en de beheersing daarvan. De gesignaleerde risico s en verwachte ontwikkelingen worden beoordeeld in termen van kans, impact en mate van beheersing. Met deze analyse is vast te stellen of maatregelen nog adequaat zijn of dat aanpassingen noodzakelijk zijn. Inrichting, implementatie en onderhoud van de maatregelen zijn de verantwoordelijkheid van het management. Risk Management ziet namens de directie toe op de implementatie van aanpassingen en rapporteert over de voortgang. directie en Business Unit managers ook de manager van de afdeling Research & Development en de manager van de afdeling Investor Relations. 2. De functies Compliance en Risk Management vormen de onafhankelijke tweede lijn en zijn verantwoordelijk voor het opstellen van de (interne) beleidskaders voor de beheersing van risico s en de continue monitoring van de naleving daarvan voor de directie. Onderdeel van de continue monitoring is een onafhankelijke toetsing op de uitvoering van de beheersmaatregelen. Zo ontwikkelen Risk Management en Compliance het Fraudebeheersingsplan en het CDD-beleid. De directie stelt beide vast. Risk Management en Compliance beoordelen zowel a tempo als achteraf de risico s en de beheersmaatregelen en rapporteren daarover aan de directie. 3. In het kader van de beheersing van risico s zijn meerdere partijen betrokken die optreden als derde lijn. Binnen Eureko treedt de interne accountantsdienst van Eureko op als derde lijn. Deze voert controles uit op de effectiviteit in opzet, bestaan en werking van de interne beheersing in opdracht van en rapporteert aan de Directie van Syntrus Achmea Vastgoed en de Executive Board van Eureko. Daarnaast hebben de externe accountants van klanten in het kader van de jaarrekeningcontrole ook een toetsende rol t.a.v. delen van de interne beheersing (met name rond de betrouwbaarheid van de financiële verslaglegging) en brengen daarover verslag uit. Three lines of defence Om risico s adequaat te kunnen beheersen, heeft Syntrus Achmea Vastgoed als Beheerder van het Fonds de verantwoordelijkheid voor de risicobeheersing ingericht conform het principe van de Three lines of defence : 1. Het management is in eerste instantie verantwoordelijk voor de risicobeheersing binnen de processen die tot zijn verantwoordelijkheid behoren. Dit betekent dat bij de dagelijkse besluitvorming en de uitvoering het management verantwoordelijk is voor de vaststelling of er voldoende waarborgen zijn om de risico s optimaal te beheersen. Een voorbeeld is het acquisitieproces waarbij de (interne) Beleggingscommissie de beoordeling en goedkeuring uitvoert. De Business Unit manager is verantwoordelijk voor de volledigheid van het dossier, waar een rapport van de onafhankelijke afdeling Research & Development vast onderdeel van is. In de Beleggingscommissie zitten naast De externe accountant geeft jaarlijks een verklaring af bij de jaarrekeningen. Daaraan voorafgaand controleert de externe accountant de werking van een aantal voor de jaarrekeningen van belang zijnde processen. Ondernemingsrisico s Periodieke beoordeling van ondernemingsrisico s en de risico s op de portefeuilles van de fondsen vindt plaats in de kwartaalvergaderingen van de Raad van Toezicht. In dit overleg wordt ook de opvolging van actiepunten voortkomend uit de diverse interne en externe audits gemonitord. Project Risk Management afgerond In 2009 is het project Risk Management afgerond. De uitkomst van dit project is een integrale aanpak van risico s. Vanuit de strategische doelstellingen is een vertaling gemaakt naar de operationele doelstellingen en is vastgesteld welke risico s het 20 Jaarverslag 2009 Achmea Dutch Residential Fund

21 behalen van deze doelstellingen bedreigen. Deze risico s zijn in kaart gebracht en er zijn indicatoren en grenswaarden benoemd op basis waarvan afwijkingen worden gerapporteerd. In het vierde kwartaal van 2009 is de eerste geïntegreerde Risk Management Rapportage aan de Raad van Toezicht gepresenteerd. De komende periode wordt in samenwerking met de Raad van Toezicht nagegaan of de gehanteerde normen voldoen. Indien nodig volgt bijstelling. Operationele risico s De externe accountant geeft jaarlijks een SAS 70-verklaring af, na controle van de primaire processen op opzet, bestaan en werking. Belangrijke processen zijn: Beleggingsbeleid In het beleggingsbeleid zijn onder andere de maatregelen beschreven die moeten waarborgen dat conform de afspraken mandaten worden bewaakt. Beleggen in en ontwikkelen van vastgoed Beleggen in en ontwikkelen van vastgoed betreft de processen die de acquisitie, dispositie en het beheer van direct vastgoed beschrijven. Algemene processen In de algemene processen zijn onder andere de rapportageprocessen beschreven. In april 2010 wordt de SAS 70- rapportage over het boekjaar 2009 opgeleverd. Binnen de primaire processen is aandacht voor de volgende operationele risico s: Liquiditeits- en solvabiliteitsrisico Het Fonds kan gebruikmaken van vreemd vermogen, maar is tot nu toe uitsluitend gefinancierd met eigen vermogen. Uittreding van participanten is gebonden aan regels die zijn vastgelegd in het Informatie Memorandum; hierdoor zijn deze risico s beperkt. Taxatierisico Om tot een betrouwbare waardering van het vastgoed te komen, schakelt Syntrus Achmea Vastgoed uitsluitend Register Taxateurs in. Met ingang van 2010 is het taxatiebeleid aangepast, waarbij één keer in de drie jaar van taxateur wordt gewisseld, dit is dus in 2013 effectief. De taxatieafdeling en de Assetmanagers bespreken de taxatierapporten met de externe taxateurs, nadat de variabelen zijn getoetst aan de objectgegevens in de systemen van SAV. Daarnaast wordt de waardeontwikkeling van de objecten geanalyseerd ten opzichte van de ROZ/IPD-benchmark. Leegstandsrisico In de operationele processen zijn maatregelen genomen die monitoring van leegstand moeten waarborgen. Ook ontvangt het management van de Business Units sturingsinformatie om dreigende leegstand tijdig te signaleren en aanvullende acties te nemen om dit risico te beperken. Daarnaast is in 2009 gefocust op leegstandsbeperking met specifieke acties op de verhuurbaarheid van objecten. Frauderisico s Naar aanleiding van de fraudezaken in de vastgoedsector heeft Syntrus Achmea Vastgoed de maatregelen ter voorkoming en detectie van fraude geïnventariseerd en beoordeeld of aanvullende maatregelen noodzakelijk zijn. Een en ander is vastgelegd in een Fraudebeheersingsplan waarin de belangrijkste risico s op het gebied van acquisitie, dispositie, ontwikkeling en taxaties zijn geanalyseerd. Daarna is vastgesteld of de beheersing voldoende is en zijn maatregelen aangepast om de mate van beheersing te verhogen. De monitoring vindt plaats in de periodieke audits waarover aan de directie wordt gerapporteerd. Integriteitsrisico Syntrus Achmea Vastgoed onderschrijft het belang van integriteit, reputatie en het voldoen aan zowel interne als externe regelgeving als ethische normen. Integriteit begint en eindigt met integere medewerkers en een organisatiecultuur die dit uitstraalt. Daartoe besteedt Syntrus Achmea Vastgoed al in het aannamebeleid aandacht aan integriteit door een uitgebreide verplichte Pre-Employment Screening af te nemen. Tegenpartijen worden conform het recent verder geactualiseerde CDD-beleid gescreend en de resultaten hiervan komen in de dossiers. In 2009 heeft Syntrus Achmea Vastgoed de Gedragscode aangepast in lijn met de IVBN-gedragscode, waarbij een vastgoedspecifiek addendum aan de Algemene Gedragscode Achmea is toegevoegd. Compliance monitort naleving van de Gedragscode evenals de regeling nevenfuncties en de insiderregeling. Om het bewustzijn op het gebied van fraude en integriteit te vergroten, zijn er voor medewerkers sessies waarin dilemma s uit de praktijk aan de orde komen. Daarnaast krijgen deze onderwerpen in het afdelingsoverleg en tijdens personeelsbijeenkomsten ruimschoots aandacht. Verslag van de Beheerder 21

22 22 Jaarverslag 2009 Achmea Dutch Residential Fund

23 Besluiten Vergadering van Participanten De Vergadering van Participanten heeft op 27 mei 2009 het jaarverslag 2008 vastgesteld en decharge verleend aan de Beheerder en de Bewaarder voor hun taak in het boekjaar. Ook zijn de participanten akkoord gegaan met een wijziging in de Voorwaarden van Beheer en Bewaring: voortaan kan een participant zich niet alleen laten vertegenwoordigen door een statutair bestuurder, maar ook door een vertegenwoordiger die de participant naar eigen goeddunken aanwijst. Deze vertegenwoordiger hoeft geen bepaalde kwalificaties te hebben. Ten slotte is de akte van oprichting van de ontwikkelentiteit binnen het Achmea Dutch Residential Fund aan de participanten voorgelegd. De participanten hebben verzocht de tekst over de doelstelling en de (on)mogelijkheid om af te wijken van de fondsvoorwaarden aan te scherpen. De Vergadering van Participanten heeft besloten de aangepaste akte schriftelijk te behandelen. Amsterdam, 28 april 2010 Directie Syntrus Achmea Vastgoed BV H. Jagersma G.T.J. Dröge De feecommissie, bestaande uit C.J.M. de Wit (Pensioenfonds W(r)I) en J. Brummel (Bpf Meubelindustrie), heeft in het verslagjaar in opdracht van de Vergadering van Participanten onderzoek verricht naar de feestructuur. De commissie is belast met een onderzoek naar de hoogte van de vermogensbeheerkosten, waarbij een vergelijking getrokken dient te worden met de hoogte van vermogens beheerkosten van andere vastgoedbeleggers. Tijdens de Vergadering van Participanten is een notitie behandeld die enerzijds liet zien dat de huidige berekende fee marktconform is en anderzijds een voorstel bevatte voor een performance related fee. Na enige discussie, waarbij met name de grotere pensioenfondsen tegen een performance related fee waren, hebben de participanten besloten voorlopig de huidige feestructuur te handhaven. Tijdens de Vergadering van Participanten op 16 december 2009 is het portefeuilleplan 2010 aan de participanten gepresenteerd. Dit plan geeft een toelichting op de portefeuille kenmerken, de portefeuilleanalyse, de strategie voor de langere termijn en de funding. De participanten zijn akkoord gegaan met het portefeuilleplan Ook hebben de participanten toestemming verleend om het hoofdstuk Beleggingsbeleid in het Informatie Memorandum te herschrijven: de paragraaf Portefeuillebeleid wordt in lijn gebracht met het portefeuilleplan en de paragraaf Core/satellite-beleid wordt vervangen door een paragraaf Kansrijke objecten. Verslag van de Beheerder 23

24 2 Verslag van de Raad van Toezicht Functie Raad van Toezicht De Raad van Toezicht houdt sinds 1 januari 2007 voor de participanten toezicht op het gevoerde beleid van de Beheerder van de Nederlandse vastgoedfondsen van Syntrus Achmea Vastgoed. Daarnaast ziet de Raad toe op de algemene gang van zaken bij deze fondsen, zoals naleving van reglementen, regels en afspraken, en het Internal Control System. Ook beoordeelt een gezamenlijke commissie uit de Raad van Toezicht de governancestructuur, risicobeheersing en compliance-aspecten. De Raad richt zich steeds naar het belang van de gezamenlijke participanten en is bevoegd alle boeken, bescheiden en correspondentie van de vastgoedfondsen in te zien. De Raad doet driemaandelijks verslag aan de participanten na afloop van de kwartaalbijeenkomst. De Raad van Toezicht legt geen verantwoording af voor het behaalde resultaat; dat doet de Beheerder. Behandelde onderwerpen in het verslagjaar De Raad van Toezicht kwam in 2009 viermaal bijeen in aanwezigheid van de Beheerder, waarvan één gedeeltelijk zonder zijn aanwezigheid. Deze laatste vergadering betrof een evaluatiegesprek over het functioneren van de Raad van Toezicht en de Beheerder. De Beheerder is schriftelijk op de hoogte gesteld. In reactie hierop heeft de Beheerder zijn plannen gepresenteerd aan de Raad van Toezicht. Naast deze bijeenkomsten waren er informele besprekingen en contacten tussen de leden van de Raad van Toezicht onderling en de Beheerder. Er zijn drie delegaties vanuit de Raad van Toezicht, die gespecialiseerd zijn in vastgoed 1, het jaarwerk 2 en het risicomanagement 3. Tijdens de vergaderingen zijn uiteenlopende onderwerpen behandeld. Hieronder volgt een toelichting op de belangrijkste onderwerpen. Het Fonds In 2009 is het Achmea Dutch Residential Fund uitgebreid geanalyseerd en met de vastgoeddelegatie besproken. Op basis van de analyse is een portefeuilleplan opgesteld van het Fonds dat ultimo 2009 is gepresenteerd aan de participanten. De Raad van Toezicht heeft aandacht gevraagd voor verduurzaming van de portefeuille, om de beleggingsobjecten ook goed op de toekomst voor te bereiden. Daarnaast is de mogelijkheid onderzocht of gebruikgemaakt kan worden van financieringen met vreemd vermogen, om in te kunnen spelen op interessante voorstellen in de nabije toekomst. De Raad van Toezicht ziet verder toe op deze mogelijke ontwikkeling in Vesteda Bij de belegging in Vesteda (belegging in het Achmea Dutch Residential Fund van 136 miljoen) heeft de Raad van Toezicht toegezien op de investering en de informatieverstrekking richting participanten. In 2009 is in de klantspecifieke rapportages op kwartaalbasis een toelichting op de prestaties van Vesteda opgenomen. Ook is Vesteda als onderdeel van het portefeuilleplan van het Achmea Dutch Residential Fund uitgelicht. In augustus 2009 heeft Syntrus Achmea Vastgoed, in overleg met de Raad van Toezicht, ingestemd met een wijziging van de financieringsconstructie van het beleggingsfonds. Deze wijziging hing samen met de terugstorting van het 1 Delegatie van vastgoedspecialisten bestaande uit J. Elburg, H. Hilverink en P. Trip. 2 Delegatie van specialisten bestaande uit C. van der Sluis, G. Weemhof en J. de Wit. 3 Delegatie van specialisten bestaande uit C. van der Sluis, J. de Wit en H. Schotsman (laatstgenoemde is lid van de Raad van Toezicht van de hypothekenfondsen). 24 Jaarverslag 2009 Achmea Dutch Residential Fund

25 De Raad van Toezicht heeft zijn waardering uitgesproken over de wijze waarop Syntrus Achmea Vastgoed omgaat met governance en risicobeheersing. dividend van Vesteda. Voor deze wijziging is gekozen omdat hiermee de triple-a status voor de huidige CMBS-lening behouden kon worden en om meer flexibiliteit te creëren in de financieringsmogelijkheden. Ultimo 2009 is in nauwe samenwerking met de Raad van Toezicht een traject ingezet om de toekomstvisie op de belegging verder vorm te geven. Risicomanagement De Raad van Toezicht heeft zich in 2009 intensief beziggehouden met risicomanagement. Het doel was zowel de risico s van de beleggingsfondsen als van de Beheerder in kaart te brengen en te integreren in één model. De inspanningen van de delegatie hebben geresulteerd in het implementeren van een Risico Management Model ultimo 2009 en het opstellen van een risicomanagement-rapportagestructuur richting de Raad van Toezicht. In 2010 buigt de delegatie zich over de wijze van rapporteren aan de participanten. statuten, het Informatie Memorandum en de werkwijze rondom de vennootschappen. Inmiddels hebben de participanten onder bepaalde voorwaarden hun goedkeuring gegeven en wordt in 2010 verder gestalte gegeven aan de uitwerking ervan. Jaarverslag 2008 Het jaarverslag is behandeld tijdens een kwartaaloverleg in het bijzijn van de accountant en de directie. Ter voorbereiding op dit overleg heeft een delegatie 4 van de Raad van Toezicht het concept jaarverslag beoordeeld. Ook is in deze vergadering het accountantsverslag, met daarin opgenomen de managementletter 2008, behandeld. Naar aanleiding van de managementletter 2008 is het taxatieproces in een daaropvolgende bijeenkomst doorgenomen, waarbij geen opmerkingen op het taxatieproces zijn geplaatst, maar wel is opgemerkt dat de omschrijving van de SAS 70 II-procedure wellicht aanscherping behoeft. De Raad van Toezicht heeft de Beheerder verzocht in 2009 de focus meer te leggen op het partnerrisico. De Beheerder moet onbetrouwbare partijen uitfilteren en uitsluiten als zakenpartner. Het partnerrisico is opgenomen bij het onderdeel integriteitsrisico en in die zin ook in de Customer Due Diligence-procedure die wordt gehanteerd. De Raad van Toezicht heeft zijn waardering uitgesproken over de wijze waarop Syntrus Achmea Vastgoed omgaat met governance en risicobeheersing. Ontwikkeling dochtervennootschappen In samenwerking met de Raad van Toezicht is vorm gegeven aan de ontwikkeling van dochtervennootschappen binnen de vastgoedfondsen. Deze vennootschappen zijn gewenst omdat in de huidige opzet van de fondsen (her)ontwikkelen van objecten niet, of slechts zeer beperkt, mogelijk was. De Raad heeft onder andere toegezien op de formulering van de Naast genoemde onderwerpen behandelt de Raad van Toezicht de performance- en volumeontwikkeling van de vastgoedfondsen op kwartaalbasis en worden marktontwikkelingen op de voet gevolgd. De Raad van Toezicht werkt nauw samen met de Beheerder om de informatieverstrekking richting de participanten te waarborgen en daar waar nodig te verbeteren. Amsterdam, 28 april 2010 Raad van Toezicht Mr. G.B.J. Dommering J. Elburg Drs. H.G. Hilverink C.C. van der Sluis RA CPC Drs. P. Trip MRE G. Weemhof J. de Wit RA CFE CAMS 4 Delegatie van specialisten bestaande uit C. van der Sluis, G. Weemhof en J. de Wit. Verslag van de Raad van Toezicht 25

26 Leden Raad van Toezicht Mr. G.B.J. (George) Dommering (1944), voorzitter Van 1987 tot en met juni 2008 voorzitter geweest van Pensioenfonds Horeca & Catering. Voormalig commissaris ArboNed. Benoemd als lid en voorzitter van de Raad van Toezicht Hypothekenfondsen in januari 2006 en als lid en voorzitter van de Raad van Toezicht Vastgoedfondsen in januari J. (Joseph) Elburg (1947), plaatsvervangend voorzitter Vastgoedexpert. Voormalig directeur van Joseph Elburg Makelaars (1976) dat in 2004 gefuseerd is met Van Gool en Partners Vastgoedspecialisten. Benoemd als lid van de Raad van Toezicht Vastgoedfondsen in december 2006 en plaatsvervangend voorzitter bij de Raad van Toezicht Vastgoedfondsen. Tot 1 januari 2010 toezichthouder geweest bij het Grond- en het Zorgfonds. Drs. H.G. (Henk) Hilverink (1947) Voorzitter van de Raad van Commissarissen van de ROZ Vastgoedindex BV. Gastdocent bij de Amsterdam School of Real Estate. Voorzitter van de Raad van Commissarissen Stedenfonds Amsterdam BV en voorzitter Raad voor Onroerende Zaken. Benoemd als lid van de Raad van Toezicht Vastgoedfondsen in mei C.C. (Cor) van der Sluis RA CPC (1948) Managing director Pensioenfonds UWV, lid van de visitatiecommissie Stichting Pensioenfonds SABIC en lid (voorzitter) van de visitatiecommissie Stichting Pensioenfonds Holland Casino. Benoemd als lid van de Raad van Toezicht Hypothekenfondsen in januari 2006 en als lid van de Raad van Toezicht Vastgoedfondsen in december Tot 1 januari 2010 toezichthouder geweest van het Grond- en het Zorgfonds. Drs. P. (Paul) Trip MRE (1958) Werkzaam als directeur van IPMMC Vastgoed. Lid Raad van Commissarissen MVGM Vastgoedmanagement en lid Raad van Advies Belfort Vastgoedbestuurders. Benoemd als lid van de Raad van Toezicht Vastgoedfondsen in mei Tot 1 januari 2010 toezichthouder geweest van het Gronden het Zorgfonds. Mr. G.B.J. Dommering, voorzitter J. Elburg, plaatsvervangend voorzitter Drs. H.G. Hilverink C.C. van der Sluis RA CPC 26 Jaarverslag 2009 Achmea Dutch Residential Fund

27 G. (Gerrit) Weemhof (1942) Sinds 2001 bestuurslid van de Stichting Pensioenfonds voor de Architectenbureaus en Stichting Uittreden Personeel Architectenbureaus. Voorzitter van beide beleggingscommissies. Benoemd als lid van de Raad van Toezicht Vastgoedfondsen in december Tot 1 januari 2010 toezichthouder geweest van het Grond- en het Zorgfonds. J. (Jos) de Wit RA CFE CAMS (1947) Werkzaam als consultant inzake corporate governance, compliance en anti-money laundering. Docent corporate governance en compliance bij door de EU gesponsorde projecten in Centraal- en Oost-Europa. Board member Association of Certified Anti-Money Laundering Specialists Miami. En adviseur bij diverse bedrijven inzake internationale marketing. Benoemd als lid van de Raad van Toezicht Vastgoedfondsen in december Alle leden van de Raad van Toezicht hebben de Nederlandse nationaliteit. Drs. P. Trip MRE G. Weemhof J. de Wit RA CFE CAMS Verslag van de Raad van Toezicht 27

28 Interview Is dit huur? Wat mooi! Anderhalf jaar geleden verkochten Coby en Gijs Kats hun eigen huis en namen ze hun intrek in een huurappartement dat aantrekkelijk gelegen is in Harderwijk. Nabij het centrum had een oude fabriek van California-soep plaatsgemaakt voor het moderne appartementencomplex Vasalis. Gijs Kats: Dit is ons zevende huis en het eerste met een vaatwasser. Wat een comfort. De hele woning ziet er goed uit. De keuken en de badkamer waren al geplaatst toen we besloten hier te gaan wonen, maar op de tegels, de kastjes en de verdere afwerking heb ik niets aan te merken. Als familie of vrienden hier komen, zeggen ze de eerste keer allemaal: Tjonge, is dit huur? Wat mooi! We hebben ons vorige huis twee jaar geleden verkocht met een leuke overwaarde en genieten nu van ons geld. We hebben onder andere een nieuwe caravan gekocht waar we in het voor- en naseizoen mee op stap gaan. Feest van licht Het appartement is een van feest van licht, vertelt Coby Kats. Ik ben een zonaanbidster, vanaf twaalf uur kan ik verrukkelijk op het balkon zitten. De weg voor ons huis zorgt voor levendigheid, dat vinden we prettig. Binnen hoor je geen auto s, het is prima geïsoleerd. De weg is lekker breed, waardoor we vanaf twee hoog een prachtig uitzicht over Harderwijk hebben. De winkels en het stadshart zijn vlakbij. Als we tassen met boodschappen hebben, kunnen we mooi met de lift. Er wonen hier veel senioren die hun eigen huis verkocht hebben en nu een deel van het jaar elders vertoeven. We hebben een leuke band met de buren, mensen helpen elkaar ook. Met de gladheid deze winter hebben we bijvoorbeeld boodschappen gedaan voor medebewoners die minder goed ter been zijn. Voor het ouder worden zijn goede voorzieningen in de buurt. Veilig gevoel Het beheer van de woningen is goed geregeld. Gijs Kats: Als wij het onderhoudsbedrijf bellen, vragen ze direct: Wat kunnen we voor u doen? Laatst wilden we vijf weken gaan kamperen en ontdekten we vlak voor vertrek dat een kiepdraairaam niet goed meer sloot. De beheerder was er binnen een dag om het raam in orde te maken. De veiligheid in dit complex vind ik ook een pluspunt. Met de videofoon kun je zien wie er voor de centrale toegangsdeur staat, dus niet iedereen loopt hier zo maar naar binnen. We kunnen alle ramen en deuren goed afsluiten en s avonds is de galerij en de entree keurig verlicht. En onze auto parkeren we in een eigen parkeerbox in de centrale parkeergarage onder het gebouw. We zitten hier safe. We gaan nu veel rustiger op vakantie dan toen we nog in een eengezinshuis woonden. We blijven hier met plezier wonen, dit is ons laatste adresje. Kengetallen Object: appartementencomplex Vasalis Locatie: Dichterskwartier, nabij centrum van Harderwijk Omvang: 66 appartementen, 3- en 4-kamerwoningen + parkeerboxen Opgeleverd: september 2008 Beheer: REBO Vastgoed Management 28 Jaarverslag 2009 Achmea Dutch Residential Fund