Statushouders: richting een hernieuwde aanpak

Transcriptie

1 Statushouders: richting een hernieuwde aanpak 1

2 Inhoudsopgave Geen tijd verliezen: van opvang naar integratie en asielmigranten, Een lokale vertaling 3 Centrale vraag en leeswijzer 4 1. Aantallen en kosten 5 2. Conclusies en aanbevelingen uit Geen tijd te verliezen Processtappen Knelpuntenanalyse / Kanseninventarisatie Een doorkijk op een nieuwe aanpak Een doorkijk op de gewenste aanpak Een doorkijk op de opdracht Een doorkijk op het plan Een doorkijk op de financiën Risicoparagraaf 23 2

3 Geen tijd verliezen: van opvang naar integratie van asielmigranten Een lokale vertaling Tot voor kort werd het publieke debat beheerst door aangrijpende beelden van migranten op weg naar Europa. Door de afspraken met Turkije lijkt er vooralsnog een einde te zijn gekomen aan de massale toestroom. Door deze nieuwe ontwikkelingen is echter een volgende fundamentele beleidsopgave naar voren gekomen, namelijk hoe asielzoekers die een verblijfsvergunning hebben gekregen en nog gaan krijgen (statushouders) moeten integreren in de Nederlandse samenleving. 1 Eind 2015 heeft de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) (WRR-Policy Brief 4, Den Haag) onderzoek gedaan naar dit laatste vraagstuk. Het onderzoek signaleert diverse zaken en doet aanbevelingen. Een groot deel van deze conclusies en aanbevelingen zijn van toepassing op gemeenten, die een cruciale rol spelen in de huisvesting en integratie. Voor de gemeenten Ermelo, Harderwijk en Zeewolde geldt dat de Sociale Dienst Veluwerand (SDV) een groot gedeelte van de taken rondom statushouders uitvoert. De SDV heeft tot op heden de groep van statushouders in principe niet als een specifieke doelgroep behandeld; zij maken gebruik van de werkprocessen en geldstromen waar elk ander persoon met een uitkering gebruik van maakt. De huidige periode met een enorme groei in het aantal statushouders dat een gemeente moet opvangen, vraagt vanwege zowel financiële als politieke redenen een herbezinning op het oude beleid. De hoge toestroom leidt tot knelpunten, maar ook tot kansen. Voorliggende notitie wil duidelijk maken welke knelpunten en kansen er bestaan. Door het inzichtelijk maken van de knelpunten en kansen, wordt het voor de opdrachtgevers van de SDV, de gemeenten, mogelijk om zich te beraden op de aanpak voor deze doelgroep. De SDV doet met dit document daartoe een voorzet. De minister van SZW heeft eind november 2015 een brief naar de Tweede Kamer gestuurd, waarin voorstellen worden gedaan die moeten bijdragen aan een snelle integratie en actieve participatie van asielzoekers. De WRR-Policy brief volgt deze zelfde lijn. Voorliggende notitie is hier een lokaal verlengstuk van. Deze notitie spitst zich toe op 2 deelonderwerpen: 1 in samenwerking met het Sociaal Cultureel Planbureau en het Wetenschappelijk Onderzoek- en documentatiecentrum van het Ministerie van Veiligheid en Justitie. 3

4 1. Huisvesting (als essentieel element voor een spoedige integratie); 2. Integratie (waaronder het tijdig en het liefst tijdelijk verstrekken van een uitkering). Het WRR-onderzoek wordt gebruikt als basis voor een lokale vertaling. Lokaal betekent in deze context hoe dan ook de gemeenten Ermelo, Harderwijk en Zeewolde. Aangezien een van de aanbevelingen is om ook regionaal samen te werken, zou lokaal ook een breder gebied kunnen beslaan. Centrale vraag en Leeswijzer Het centrale vraagstuk van voorliggende notitie is: 1. Welke knelpunten en kansen binnen het huidige beleid worden zichtbaar op het gebied van huisvesting en integratie van statushouders, in het licht van de grote toestroom van deze doelgroep naar de gemeenten? 2. Welke actielijnen dienen met welke partijen uitgezet te worden om deze knelpunten te ondervangen en om kansen te benutten? 3. Hoe ziet op hoofdlijnen een plan van aanpak eruit en wat is het bijbehorende financiële plaatje? Leeswijzer 1. Om een beeld te krijgen bij de omvang van het vraagstuk worden in eerste instantie de aantallen en de kosten van de statushouders in beeld gebracht. 2. Vervolgens zullen de belangrijkste en meest relevante conclusies uit het WRR-onderzoek worden opgesomd. 3. Hierna zal een overzicht worden gegeven van de processtappen die asielmigranten (al dan niet bewust) zetten op het gebied van huisvesting en integratie. Hierbij wordt aangegeven welke partij per processtap een opdracht heeft, welke andere partijen er betrokken zijn en welke financiële geldstromen erbij komen kijken. 4. Vervolgens wordt een knelpuntenanalyse en kanseninventarisatie gedaan per processtap. 5. Als laatste wordt een doorkijk gegeven naar een plan van aanpak, inclusief financieel plaatje. 4

5 1. Aantallen en kosten Voordat beschreven wordt welke inhoudelijke knelpunten en kansen er zijn, is het goed om de omvang van de doelgroep inzichtelijk te maken. We kijken hiervoor even naar het verleden en naar de toekomst. Met de groei van het aantal vluchtelingen dat een verblijfsvergunning heeft gekregen en dat nog zal doen, groeit ook de instroom in de bijstand. De overgrote meerderheid van de vluchtelingen zal een bijstandsuitkering gaan ontvangen. Voor deze groep geldt dat tenminste de helft langdurig van een bijstandsuitkering afhankelijk zal blijven, alle inspanningen om hen zo snel mogelijk regulier of gesubsidieerd aan het werk te krijgen ten spijt. In 2015 werden er ca. 50 nieuwe uitkeringen aan statushouders verstrekt, in 2016 zal dit rond de 80 liggen en voor 2017 wordt een verdere stijging verwacht. De precieze omvang daarvan is momenteel nog niet aan te geven omdat de taakstelling 2017 pas eind 2016 bekend zal zijn. Grafiek: Ontwikkeling taakstelling huisvesting statushouders

6 We zullen hieronder trachten de kosten per statushouder en geaggregeerd (bij benadering) inzichtelijk te maken. We mogen op basis van de ervaringen uit het verleden aannemen dat praktisch al deze personen nog een volledige bijstandsuitkering ontvangen. Hoewel niet apart geregistreerd is er enig inzicht in het effect op het aantal uitkeringen vanwege de huisvesting van de aantallen statushouders van de afgelopen jaren. De uitkering wordt verstrekt aan huishouden en niet aan individuen. Gemiddeld bestaat een dergelijk huishouden uit (afgerond) 2 personen. In eerdere jaren lag dit aantal hoger omdat er gezinnen binnenkwamen, met name het laatste jaar betreft het veel alleenstaanden. Hoewel we dat niet apart gemeten hebben, kunnen we de kosten bij benadering schatten, ze wijken niet significant af van de kosten voor een reguliere en gemiddelde bijstandsgerechtigde, met uitzondering van de inrichtingskosten Geschatte kosten per huishouden statushouders incidenteel Uitvoeringskosten huisvesting statushouders (Harderwijk + Ermelo) 500 Uitvoeringskosten rechtmatigheid Uitvoeringskosten doelmatigheid, incl. Wet Taaleis Inrichtingskosten bijzondere bijstand (gemiddeld per huishouden) diverse kosten 500 Totaal incidenteel bij aanvang uitkering Geschatte kosten per huishouden statushouder structureel Uitkeringslasten Maatschappelijke bijdrageregeling 800 Uitvoeringskosten rechtmatigheid 500 6

7 Uitvoeringskosten doelmatigheid (inclusief Wet Taaleis), uitgaande van huidige uitvoering: re-integratie/participatie na inburgering 1000 Diverse kosten 700 Participatiebudget (bij arbeidsmarkttraject, economische zelfstandigheid) Totaal structureel (jaarlijks) Gemeente Ermelo Jaartal Uitkeringen Kosten totaal eerste jaar ( ) Kosten structureel per jaar ( ) Gemeente Harderwijk Jaartal Uitkeringen Kosten totaal eerste jaar ( ) Kosten structureel per jaar ( )

8 Gemeente Zeewolde Jaartal Uitkeringen Kosten totaal eerste jaar ( ) Kosten structureel per jaar ( )

9 2. Conclusies en aanbevelingen uit Geen tijd te verliezen. Algemene conclusies: Het onderzoek stelt dat het van belang is om vanaf het begin van de asielprocedure de doelstelling van integratie een centrale plaats te geven. Dat betekent 2 zaken: - Een secure en snelle asielprocedure, waarin meer aandacht is voor het arbeidspotentieel van statushouders en hun mogelijkheden op de Nederlandse arbeidsmarkt. - Een aanpak waarin het leren van de taal, het volgen van een opleiding, het krijgen van huisvesting en het vinden van werk niet na elkaar, maar op hetzelfde moment plaatsvinden. Statushouders kunnen zo sneller op eigen benen staan en een bijdrage leveren aan de 2 Nederlandse samenleving. Daardoor wordt ook het maatschappelijk draagvlak voor het asielbeleid versterkt. De analyse van het recente verleden geeft 2 belangrijke redenen om het onderwerp van het toeleiden van asielmigranten naar de arbeidsmarkt aandacht te geven: 1. de gebrekkige participatie van statushouders op de arbeidsmarkt; 2. het feit dat velen van hen voor langere tijd in Nederland zullen verblijven. Verder: Veel statushouders hebben een ongunstige arbeidsmarktpositie. Statushouders hebben een moeizame start en lopen de achterstand met migranten die om andere redenen naar Nederland komen langzaam in. De vaak lange asielprocedure beïnvloedt de uiteindelijke arbeidsmarktpositie negatief (door een slechtere psychische gezondheid van asielmigranten waarvan de asielprocedure langer heeft geduurd en door het feit dat hoe langer iemand niet werkt, hoe groter de afstand tot de arbeidsmarkt wordt). Opleidingsniveau (en dan vooral het behalen van een Nederlands diploma) is belangrijk voor de arbeidsmarktpositie van vluchtelingengroepen. 2 Geen tijd verliezen: van opvang naar integratie van asielmigranten, WRR-Policy Brief 4, Den Haag (2015) 9

10 Een substantiële minderheid vertrekt na verloop van tijd weer uit Nederland. Conclusies op gebied van huisvesting: Eind 2015 is het vinden van huisvesting het grootste knelpunt. Is die eenmaal gevonden, dan zijn er daarna geen noemenswaardige problemen in de woonomgeving, zoals overlast. Huisvesting wordt extra bemoeilijkt door moeilijk plaatsbare groepen (grote gezinnen en alleenstaande minderjarige asielzoekers), het bestaan van een korset aan regels bij initiatieven om de woningvoorraad uit te breiden en lange wachttijden voor het verkrijgen van huurtoeslag. De meeste gemeenten geven een voorkeur aan een mix van bewoners (dus geen concentratie van asielmigranten op 1 plek). Conclusies op gebied van integratie Er worden 5 factoren onderscheiden die een effectieve arbeidsmarktintegratie van statushouders belemmeren: verloren tijd als gevolg van de lange asielprocedure en wachttijden voor uitplaatsing naar de gemeente (langdurige periode van gedwongen inactiviteit); de volgtijdelijke inrichting van het gemeentelijke integratiebeleid (eerst inburgeren dan integreren); het ontbreken van een link tussen inburgering en integratie (er zijn nauwelijks duale trajecten van leren en werk); onvoldoende massa in kleine en middelgrote gemeenten voor specifiek beleid gericht op statushouders; Aanbevelingen Er zijn 4 integratieroutes te onderscheiden: Directe arbeidsbemiddeling. Winst kan gehaald worden in de informatieoverdracht vanuit de COA aan gemeenten. Ondersteuning bij hoger en middelbaar beroepsonderwijs. Een gerichte investering in een Nederlandse opleiding vergroot het perspectief op duurzame intrede op de Nederlandse arbeidsmarkt aanzienlijk. Ook diplomawaardering is hierin belangrijk. 10

11 Arbeidsmarktactivering. Statushouders met een grotere afstand tot de arbeidsmarkt hebben verschillende activeringsen toeleidingsactiviteiten nodig om betaald werk in zicht te krijgen. Voor sommigen is in dat kader ook aandacht voor hun sociaal-psychische problematiek noodzakelijk, omdat die de weg naar werk belemmert. Maatschappelijke participatie. Niet alle statushouders zullen uiteindelijk een plek op de arbeidsmarkt verwerven. De pilot participatieverklaring heeft uitgewezen dat gemeenten door middel van het beleid instaat zijn de integratie van statushouders op verschillende manieren te versterken, onder andere door hen actief in contact te brengen met zowel lokale maatschappelijke organisaties, zoals welzijnsinstellingen en vrijwilligersorganisaties, als met relevante taalaanbieders. Geen tijd verliezen. benut de periode in de opvangcentra, bijvoorbeeld voor het leren van Nederlands. bespoedig het huisvestingsproces van statushouders. kies een parallelle aanpak, dit versnelt het integratieproces. screen regelmatig de bijstandsdata. Achterblijvende uitstroom zou aanleiding kunnen zijn voor het ontwikkelen van een op statushouders gerichte aanpak. stimuleer het behalen van een Nederlands diploma. In den lande gebeurt dat door ruimte en financiering door gemeenten en/of voorschakeltrajecten door onderwijs. houd rekening met beschikbaarheid van werk. Asielmigranten kunnen beter daar geplaatst worden waar de kans op werk het grootst is. breng relevante partijen bij elkaar. Ontwikkel functionele netwerken, waarin expertise wordt gebundeld. De WRR pleit voor een grotere rol voor gemeenten. 11

12 3. Processtappen De conclusies en aanbevelingen van de WRR zijn interessant om mee te nemen in het opstellen van een lokaal Plan van Aanpak. De conclusies en aanbevelingen zullen in het proces die de asielmigrant, al dan niet bewust, maakt, moeten worden opgenomen. Om deze opname goed te laten verlopen, is het zaak alle stappen van het proces uiteen te rafelen. Dat gebeurt hieronder. Per stap wordt aangegeven welke partij de primaire opdracht heeft, met wie deze partij dat zou moeten of kunnen doen en welke financiële stroming daarmee gepaard gaat. Deze informatie geldt als achtergrond voor de knelpuntenanalyse/kanseninventarisatie en het uiteindelijke Plan van Aanpak. Stappen Waar ligt de primaire Samenwerkende partijen (incl partijen Financiële stroming opdracht? die nu nog geen rol spelen) 1. Taakstelling Gemeente (E&H: SDV) Gemeente (SDV), COA - 2. Huisvesting Gemeente Gemeente (SDV + afdeling Wonen), COA, woningcorporaties Op aanvraag voor de realisatie van woningen per vergunninghouder 6250 euro, max. 15 miljoen. 3. Maatschappelijke begeleiding Gemeente (SDV) Gemeente (SDV), Vluchtelingenwerk, welzijnsinstellingen Budget (Maatschappelijke) begeleiding (groeit in 2016 en 2017 naar 2.370) 4. Inkomen/uitkering Gemeente (SDV) Gemeente (SDV), Vluchtelingenwerk BUIG 5. Bijzondere bijstand/lening Gemeente (SDV) Gemeente (SDV), Vluchtelingenwerk Bijzondere bijstand, wordt lening voor statushouder. 6. Inburgering Statushouder. Vluchtelingenwerk, taalaanbieders Lening door statushouder bij DUO. Overheidsfacilitering DUO 7. Wet Taaleis Gemeente (SDV) Gemeente (SDV), taaltoetser, taalaanbieder inburgering. Toetsing vanuit Participatiebudget. Traject is bij statushouders de inburgering, door henzelf bekostigd. 8. Participatieverklaring Gemeente (afdeling nader Gemeente, welzijnsinstellingen, Onbekend te bepalen?) Vluchtelingenwerk 9.Participatie / werk Gemeente (SDV + WMO) Gemeente, werkgevers, onderwijsinstellingen, welzijnsinstellingen, Vluchtelingenwerk, UAF Participatiebudget, scholingsfinanciering, ESF 12

13 Aan de hand van het schema wordt duidelijk dat de gemeente,gedelegeerd aan de SDV, een cruciale rol heeft als het gaat om huisvesting en integratie. De WRR pleit daarnaast in het algemeen voor een grotere rol van gemeenten. Het signaal aan gemeenten is hiermee: pak de regie op het onderwerp! Conclusie Gemeenten hebben een cruciale rol bij huisvesting en integratie van asielmigranten. Voor gemeenten is het in dat kader goed om de volgende aanbevelingen van de WRR op procesniveau goed voor ogen te houden: - Breng relevante partijen bij elkaar. Dit impliceert dat de gemeente hierin een verbindende rol zou moeten spelen. - Kies een parallelle aanpak: zorg dat de processtappen in elkaar schuiven. - Bespoedig het huisvestingsproces. - Benut de periode in opvangcentra. - Creëer massa en werk efficiënter door samen te werken met andere gemeenten. 13

14 4. Knelpuntenanalyse / Kanseninventarisatie We hebben inmiddels gezien dat gemeenten een cruciale rol spelen in de huisvesting en integratie van statushouders. Daarnaast lijkt het Rijksbeleid ook steeds meer te vragen aan gemeenten op regie te pakken op dit onderwerp. Om de regie op een goede manier vorm te geven is het van belang helder te hebben waar de knelpunten en kansen liggen. Hieronder wordt hiervan een inventarisatie gemaakt in de vorm van een knelpuntenanalyse / kanseninventarisatie. De analyse en inventarisatie spitsen zich toe op de 2 deelonderwerpen van deze notitie: 1. huisvesting (als cruciale stap naar integratie); 2. integratie (waaronder uitkeringsverstrekking). De analyse en inventarisatie zijn breed ingestoken en in eerste instantie voor de gemeenten van Ermelo, Harderwijk en Zeewolde, die een groot aantal taken in het proces van de statushouder hebben belegd bij de Sociale Dienst Veluwerand. Het overzicht is gemaakt met input van uitvoering en beleid vanuit de SDV. Processtap Knelpunten Kansen 1. Taakstelling Realisatie blijft achter. Meer bewustzijn creëren van eigenaarschap (overigens op het gehele proces). Voelt de gemeente zich voldoende OTAV: ondersteuning van rijksoverheid. probleemeigenaar (gezien de Woningcorporaties meenemen. uitvoering bij SDV)? Andere samenwerking COA wellicht mogelijk (eerder samenwerken, betere overdracht) Samenwerking/ uitwisseling andere gemeenten om efficiënter te werken. Koppeling vindt al op een vroegtijdig stadium plaats, zodat een gemeente al vroeg weet wie er naar haar gemeente komt. Dat is nog los van de plaatsing zelf; hiervoor moet ruimte zijn. Deze vroege koppeling maakt een vroegere arbeidsparticipatie makkelijker. 2. Huisvesting Geen passende ruimte (bijv veel alleenstaanden) en hoge huren (dwz Nauwe samenwerking woningcorporaties / afdeling wonen / SDV. Afstemming Vluchtelingenwerk over balans regelen / eigen verantwoordelijkheid. 14

15 3. Maatsch Begeleiding hoge kosten bijzondere bijstand voor gemeenten.) Het alles-wordt-geregeld-principe : statushouders leren teveel achterover te hangen. Problemen statushouders en woningcorporaties: wanneer ben je een goede huurder? Vanuit de trajecten van Vluchtelingenwerk zou de indruk kunnen bestaan dat er teveel gezorgd wordt voor de vluchteling. Hoe verhoudt zich dat met eigen verantwoordelijkheid? Vluchtelingenwerk krijgt uit 2 stromen betaald: MB en subsidie. Bijt dit elkaar? Registratie: gaat dat goed, zodat goed verantwoord kan worden over de gelden MB? Geldstromen van maatschappelijke begeleiding van EHZ-gemeenten: van wie zijn deze gelden? 4. Inkomen / uitkering Registratie van deze doelgroep voldoende op orde? Geen koppeling met participatie vanaf het begin. Grote nadruk op rechten. Men weet bijv. soms niet eens wat men aanvraagt. Probleem inzichtelijk maken: kwantificeren. Alternatieven voor woonruimte ontwikkelen. Samenwerken met andere gemeenten om efficiënter te plaatsen Om gemeenten bij de huisvesting te ondersteunen heeft de Provincie tot 1 januari 2017 één miljoen euro beschikbaar gesteld voor tijdelijke sociale woningbouwprojecten.*1 Statushouders programma aanbieden: wat is een goede huurder in Nederland? (samenhang met participatieverklaring?) Coherent verhaal met Vluchtelingenwerk qua ondersteuning. Extra gelden beschikbaar voor maatschappelijke begeleiding. Dit op een goede manier invullen. Coherentie maken tussen subsidie-opdracht van de gemeente en de MB-opdracht van de SDV: contactpersonen gemeenten uitnodigen hiervoor. Subsidieopdracht ophalen. Registratie maatschappelijke begeleiding intern: overleg financiële afdeling: hoe registreren/ bijhouden per klant? Is opdrachtgeverschap helder? Zijn geldstromen voldoende inzichtelijk (irt GR)? Kan reden aanvraag vluchteling oid worden toegevoegd? Participatie eerder aan het proces toevoegen. Is er een link te maken met de participatieverklaring? Afstemming met Vluchtelingenwerk hoe rechten en eigen verantwoordelijkheid zich tot elkaar verhouden. 15

16 5. Bijzondere bijstand / lening Statushouders krijgen direct een schuld door de lening voor inrichting van de woning. Eventueel in samenspraak met Vluchtelingenwerk mogelijkheden onderzoeken waarbij statushouders op een andere manier hun woning inrichten, zodat statushouders niet een (al te hoge) lening hoeven aan te gaan. Hardewijkse uitdaging? 6. Inburgering Wachtlijsten inburgering. Tijden inburgering: s avonds/weekend behoefte maar geen aanbod. Inburgering op verdere afstand: reiskosten vergoeden. Registratie van de inburgering (extern traject). 7. Wet Taaleis Afstemming met inburgeringsaanbieders over aanbod. Kunnen we, in verband met de wachtlijsten, in de regio iets organiseren? Kunnen we inburgering op een bepaalde manier meer naar ons toetrekken? Het Gilde wordt genoemd, maar ook ZorgDat, kerken. Interne registratie op orde krijgen. Helderheid over vergoeding reiskosten naar andere locatie. Er vindt geen taaltoetsing plaats, omdat statushouders toch naar inburgering moeten. Kans is afspraken te maken met taalaanbieders over het standaard opsturen van contracten. 8. Participatieverklaring 9. Participatie / uitstroom Op dit moment nog onduidelijkheid over het hoe en wat en door wie. Onduidelijkheid over eigenaarschap: wie gaat dit traject uitvoeren. Statushouders komen zeer moeilijk aan het werk. Volgtijdelijke aanpak: eerst inburgeren, dan participatie. Jongere statushouders zitten bij jongerencoaches en sluiten daarmee niet aan in de keten. Gevaar dat groep statushouders clustert en door gebrek aan Vroeg in het traject invliegen, misschien groepsgewijs. Wijzen op rechten en plichten + wegwijs maken. Eigenaarschap creëren. Duidelijkheid over inhoud van participatieverklaring verkrijgen. Aansluiten bij bestaande samenwerkingsverbanden. Provincie heeft aangegeven faciliterend te willen zijn voor regio s. *1 Visie ontwikkelen op participatie en statushouders. Kwantitatief onderzoek: wie is in beeld en wie niet? Zorgdragen voor vroege participatie, kan in samenwerking met welzijnsorganisaties en Vluchtelingenwerk. Het netwerk betrekken: samenleving, kerken, werkgevers(kringen). Betrekken Welzijn/ Wmo? Gebruik methodiek peer-to-peer? 16

17 participatie buiten de maatschappij staat. Wanneer te beginnen met participatie? veel statushouders in AZC; wachten op uitstroom. Verloren tijd. Geen integrale, gemeentelijke visie op het onderwerp. Werkgeversdienstverlening betrekken ikv leerwerkstages. Hierin kunnen accountmanagers een rol spelen, maar misschien ook de Harderwijkse uitdaging? Arrangementen voor dan wel door werkgevers. Dossieroverdracht van COA naar gemeente. COA beleid om mensen binnen straal van 50 km te plaatsen. Afspraken buurgemeenten om eerder te beginnen met participatie? Koppeling aan gemeente gebeurt vroegtijdig, dus we weten op een vroeg moment wie in de gemeente komt wonen. Tijdens de asielprocedure mogen asielzoekers vrijwilligerswerk doen. Organisaties die van hun diensten gebruik willen maken, kunnen bij het UWV een vrijwilligersverklaring aanvragen. Statushouders in een AZC eerder betrekken voor participatie. Plan Amsterdam: gecombineerde traject van inburgering en beroepsopleiding. Statushouders kunnen per direct het ESF-label krijgen. Alle kosten, bijvoorbeeld loonkosten van de participatiecoach, mbt integratie kunnen dus in theorie voor 50% gesubsidieerd worden. Noord Veluwse Werkkamer heeft aangegeven in te willen zetten op statushouders middels bijv werkgeversarrangementen/ scholingsarrangementen. Daarnaast speelt er in de arbeidsmarktregio (onder leiding van gemeente Apeldoorn) het project Leren en Werken. Ook hierop kan aansluiting worden gezocht. *1 file:///r:/mijn%20documenten/downloads/rlw%20-%20beleidsontwikkelingen%20asielzoekers%20en%20statushouders%20(ps )%20(1).pdf 17

18 5. Een doorkijk op de aanpak Wat we nu weten is dat de WRR verschillende aanbevelingen heeft gedaan op het gebied van huisvesting en integratie van asielmigranten. Daarnaast is het proces dat een statushouder doorloopt vanaf toekenning status uiteengezet. De knelpunten en kansen per processtap zijn beschreven. De gemeente heeft in het complete overzicht van processen rondom de statushouder de grootste opdracht. Voor de gemeenten van Ermelo, Harderwijk en Zeewolde is een groot deel van de taken gedelegeerd aan de SDV. Daarnaast is er een rol voor de afdelingen wonen op het gebied van huisvesting en voor de afdeling samenleving als het gaat om een subsidierelatie met Vluchtelingenwerk. De gemeenten zijn proceseigenaar en opdrachtgever. Het is van belang om de gemeente op deze manier te positioneren; uiteindelijk bepalen zij de visie en de uitvoering van de routing. De SDV wil graag in de rol van opdrachtnemer, de opdrachtgever - de gemeente - meenemen in de knelpunten en kansen die er liggen op het urgente vraagstuk van statushouders. Op die manier krijgen gemeenten de kans om een hernieuwde opdracht te formuleren naar de SDV (eventueel in samenhang met andere afdelingen). Op grond van de hernieuwde opdracht kan een plan van aanpak worden beschreven. De SDV zal een voorzet doen op de visie die de gemeente aan zou kunnen hangen op het gebied van huisvesting en integratie van statushouders. Vervolgens zal de SDV actielijnen beschrijven, die aan de hand van de visie opgepakt zouden kunnen worden. 1. Een doorkijk op de gewenste aanpak De WRR benadrukt de centrale rol van de gemeente in de integrale aanpak van statushouders. Omdat de SDV voor de gemeenten Ermelo, Harderwijk en Zeewolde verreweg het grootste deel van de taken voor statushouders uitvoert, heeft de SDV gemeend de gemeente te moeten informeren over de landelijke visie op gemeentelijk beleid (WRR-advies) en over de knelpunten en kansen in het huidige beleid. De SDV is niet primair aan zet als het gaat om het ontwikkelen van een integrale visie op het vraagstuk, maar ziet vanuit de uitvoering dat een integrale aanpak benodigd is. Aangezien de SDV een 18

19 grote rol speelt in de uitvoering van het beleid, doet de SDV graag een voorzet voor een gemeentebrede aanpak. Binnen die aanpak kan de SDV vervolgens specifieke actielijnen uitzetten. Visie De gemeente voert een integrale aanpak uit op het gebied van huisvesting en integratie voor statushouders met als doel de statushouder zo snel mogelijk zo goed mogelijk te laten participeren in de Nederlandse samenleving. Aspecten die hierin slim en efficiënt geregeld zijn, zijn de overgang van AZC naar gemeente, de parallelle aanpak van het leren van de taal en integratie, het stimuleren van de eigen verantwoordelijkheid en de samenwerking met regiogemeenten en andere relevante partijen, zoals Vluchtelingenwerk en welzijnsorganisaties. 2. Een doorkijk op de opdracht Ontwikkel een integrale aanpak voor statushouders op het gebied van huisvesting en re-integratie, gestoeld op de aanbevelingen van de WRR en de beschreven visie van de gemeenten. Geef de door de WRR omschreven integratieroutes concreet vorm, waarbij bestaand aanbod meegenomen wordt, maar er ook nieuw aanbod gestimuleerd kan worden. Geef de opdracht van de participatieverklaring concreet vorm en maak deze aanpak onderdeel van het integrale aanbod aan statushouders. 3. Een doorkijk op het plan Actielijnen in het plan van aanpak: Actielijn Deelopdracht 1. Eigenaarschap / visie Definieer de eigenaar van het totaalproces en draag zorg voor bewustzijn bij de eigenaar. Stimuleer bij de eigenaar de ontwikkeling van een visie op het totaalproces. Schep context voor de eigenaar door inzicht te geven in het totaalproces, de knelpunten en de kansen. Probeer de Provincie en/of het Rijk (OTAV) te betrekken bij het proces. 2. Taakstelling / huisvesting Ontwikkel een gezamenlijke aanpak met partijen, waardoor het proces van taakstelling tot huisvesting soepeler verloopt. Onderzoek de mogelijkheid en de toegevoegde waarde van regionale samenwerking. 19

20 3. Vluchtelingenwerk: samenhang maatschappelijke begeleiding en subsidie Maak de samenhang inzichtelijk tussen de subsidies die verstrekt worden door de gemeenten aan Vluchtelingenwerk en de financiën voor maatschappelijke begeleiding. Probeer waar mogelijk de samenhang efficiënter in te richten. 4. Intern proces Onderzoek de registratie van de groep statushouders als het gaat om reden aanvraag, registratie externe inburgeringstrajecten, registratie maatschappelijke begeleiding (incl financiën). Onderzoek welke medewerkers de groep van vluchtelingen (inclusief jongeren) onder de hoede zouden moeten nemen. 6. Inkomen / bijzondere bijstand Onderzoek de mogelijkheden van een alternatief voor bijzondere bijstand voor inrichtingskosten. Onderzoek de mogelijkheid om integratie/participatie al vanaf de intake ter sprake te brengen. Screen de bijstandsdata op de groep statushouders. 7. Samenhang in taal Onderzoek de knelpunten en mogelijkheden van inburgering, in combinatie met Wet Taaleis en andere, meer informele vormen van taalonderwijs (bijvoorbeeld door vrijwilligers). Formuleer vanuit de knelpunten kansen en geef deze vorm. 8. Integratie en maatschappelijke begeleiding: kop van het proces 9. Participatieverklaring + van zorgen voor naar zorgen dat... Onderzoek de mogelijkheid tot het opstarten van integratie vanaf het moment dat statushouders worden gekoppeld aan de gemeente. Onderzoek de mogelijkheid voor het doen van vrijwilligerswerk door vluchtelingen tijdens hun AZC-verblijf. Onderzoek de mogelijkheid tot een dossieroverdracht vanuit het COA naar gemeente ( de blauwe map ). Onderzoek de mogelijkheid om bij een eerste intake van de uitvoering ook direct participatie te bespreken (in samenwerking met actielijn Inkomen ). Maak een plan voor de extra gelden maatschappelijke begeleiding 2016/2017 in samenhang met de actielijn Integratie; verdere invulling. Onderzoek de opdracht en - afhankelijk daarvan - ook de inhoud van het traject participatieverklaring. Probeer het traject participatieverklaring te koppelen aan het traject maatschappelijke begeleiding, volgens het plan van aanpak dat is ingediend bij het COA. Draag zorg voor een lopend traject voor 1 december

21 Neem in de samenhang tussen subsidie en mbt ook het cultuuraspect mee: hoe kunnen gemeenten en Vluchtelingenwerk meer gezamenlijk het motto van zorgen voor naar zorgen dat uitstralen? 10. Integratie: verdere invulling Onderzoek de mogelijkheden van een platform, waar relevante partijen elkaar ontmoeten en afspraken maken. Creëer op deze manier een infrastructuur. Sluit hierbij aan op de regionale ontwikkelingen (Noord Veluwse Werkkamer, tafel Leren en Werken). Ontwikkel integratieroutes volgens het model van de WRR. Ontwikkel daarbij samen met de relevante partijen werkgeversarrangementen en/of scholingsarrangementen. Onderzoek de mogelijkheid van een vluchteling helpt vluchteling model (peer-to-peer). Onderzoek de mogelijkheden van ESF-subsidie voor de activiteiten. Geef - gezamenlijk met de actielijn Integratie; kop van het proces - vorm aan de extra te besteden gelden van de maatschappelijke begeleiding. 11. Regionale samenwerking Onderzoek de meerwaarde van en het animo voor regionale samenwerking, per actielijn. Onderzoek de mogelijkheden van een (regionaal) platform, zodat een langere termijn structuur wordt ontwikkeld. Bekijk of dit platform ook andere aspecten uit de actielijnen kan oppakken, bijvoorbeeld huisvesting. 4. Een doorkijk op de financiën Voor de maatschappelijke begeleiding was tot en met beschikbaar per inburgeringsplichtige statushouder in de leeftijd van 16 jaar tot de pensioengerechtigde leeftijd. Voor de jaren 2016 en 2017 is dit bedrag (in principe tijdelijk) verhoogd naar per persoon. Deze gelden worden door het COA beschikbaar gesteld aan gemeenten. 3 Het totaalbedrag van is bestemd voor : Uitvoering participatieverklaring; Praktische hulp; 3 Brief van Ministerie van SZW aan gemeenten, 18 januari

22 Hulp bij start inburgering; Stimuleren participatie. Op moment van schrijven zijn de onderdelen Praktische hulp en de Start bij inburgering belegd bij Vluchtelingenwerk voor een bedrag van per persoon (incidenteel 1.400). Dit betekent dat de extra gelden a kunnen worden besteed aan zowel de Participatieverklaring als de Stimulering Participatie. In onderstaande gegevens zullen we duidelijk maken wat het beschikbare bedrag is vanuit de maatschappelijke begeleiding. Vervolgens wordt een aanzet gemaakt tot besteding. We hanteren in de berekening de volgende aannames: Het extra te besteden bedrag is % van de statushouders krijgt dit bedrag (de rest is geen inburgeringsplichtige in de leeftijd van 16 jaar tot aan pensioengerechtigde leeftijd). De taakstelling van 2017 is gelijk aan 2016 (in de realiteit zal dit hoger zijn). Het project strekt zich uit over 3 gemeenten. Als andere gemeenten aan willen haken (op onderdelen) zal dit een deel van de kosten omlaag brengen. De beschikbare gelden staan beschikbaar over de volle breedte van het onderwerp. Mochten er (in een individuele gemeente) andere financieringsbronnen beschikbaar zijn, dan komt dit direct of indirect ten goede aan de trajectkosten. Ermelo Harderwijk Zeewolde 67% van te vestigen statushouders Te besteden bedrag aan participatieverklaring/ stimuleren participatie ( ) 67% x (2 x 67) = 90 67% x (2 x 116) = % x (2 x 56) =

23 Totaal 2016 en 2017 extra te besteden: , te besteden aan Uitvoering Participatieverklaring en Stimuleren Participatie Een voorbeeld van de kosten in 2016 en (2e helft) 2017 Projectleider/procesleider (24 uur, gebaseerd op fulltimer van ) (16 uur, gebaseerd op fulltimer van ) Uitvoeringskosten (1fte) Trajectkosten Overig Totaal Risicoparagraaf Aan het vraagstuk van de statushouders kleven diverse risico s: 23

24 De toestroom van het aantal vluchtelingen is in de brede zin van het woord een risico. De impact die deze toestroom heeft op de maatschappij zal relatief groot zijn op verschillende gebieden: van maatschappelijk (draagvlak) tot financieel. De noodzaak om het vraagstuk fundamenteel aan te pakken is daarmee groot. Er is een beperkt(er) risico gelegen in het juist wel gedegen oppakken van het vraagstuk. Het risico is dat bepaalde autochtone groepen binnen de gemeenten, die zich kwetsbaar voelen door bijvoorbeeld werkloosheid, van mening zijn dat de overheid teveel doet voor deze doelgroep in vergelijking met hen. Een juiste balans lijkt daarop het antwoord te zijn. Er is een risico gelegen in het feit dat de aanpak van de doelgroep van statushouders veel aandacht en financiën zal vragen, terwijl het resultaat wellicht beperkter zal zijn bij dezelfde investering in het huidige klantenbestand, doordat zij beginnen met een taalachterstand en andere culturele en eventueel psychische beperkingen. Anderzijds loopt de gemeente een risico bij niets doen een nieuwe aanwas van het granieten bestand te creëren. Er is een risico gelegen aan de uitstroomkant van de aanpak; uiteindelijk zullen er werkgevers moeten zijn die deze doelgroep in dienst willen nemen. Dit risico valt te mitigeren door de werkgevers op een of andere manier hiervoor te belonen (financieel of moreel). De participatieverklaring wordt een verplicht onderdeel van de aanpak richting statushouders. De aanpak voor de participatieverklaring is er nog niet(voor deze doelgroep) en zal tijd en aandacht vragen. Er zijn veel partijen die zich bezighouden met het vraagstuk rondom statushouders vanuit verschillende invalshoeken. Het risico is dat er eerder teveel dan te weinig initiatieven zijn. Een manier om dit risico te borgen is als gemeente sterk de regie te pakken. 24