Voorlezen en vertellen - ROC 3. Voorlezen en vertellen ROC 3

Transcriptie

1 Voorlezen en vertellen ROC 3 107

2 108 Voorlezen en vertellen - ROC 3

3 1. Leren voorlezen Waar gaat het over? Misschien herinner je ze nog wel, momenten waarop je werd voorgelezen toen je klein was, thuis, op de peuterspeelzaal, op school. Misschien had je een favoriet boek waar je steeds maar weer uit voorgelezen wilde worden. De meeste kinderen beleven er plezier aan om voorgelezen te worden. Dat voorlezen niet alleen leuk is, maar ook een rol speelt bij de ontwikkeling van kinderen, daar ga je de komende tijd steeds meer greep op krijgen. Maar eerst concentreer je je op het voorlezen zelf. Hoe kun je op een boeiende manier voorlezen, en welke boeken kies je? Veronderstelde voorkennis Je bent zelf voorgelezen, thuis en/of op school bijvoorbeeld. Daardoor heb je vrij onbewust ervaringskennis opgedaan over voorlezen. De een kon je bijvoorbeeld veel boeiender voorlezen dan de ander. Of op het ene moment vond je het wel leuk om voorgelezen te worden en op het andere moment niet. Misschien heb je docenten op de opleiding of leidsters op je stageplek zien en horen voorlezen en daar een oordeel bij gevormd. Die ervaringen kleuren je kennis tot nu toe. Doelstelling Je kunt het voorlezen van een (prenten)boek en kinderpoëzie beoordelen aan de hand van de Kijkwijzer voorlezen & vertellen. Hoe ga je te werk? Oriënteren Ga voor jezelf eens na aan welk boek of verhaal uit je jeugd jij de mooiste herinneringen hebt. Wat voor herinneringen zijn dat? Las je het zelf of werd je er uit voorgelezen? (Door wie?) Weet je ook nog waar? Weet je nog wie de schrijver was en wat de titel was? Schrijf het op en bewaar het in je portfolio. Vergelijk je herinneringen met die van medestudenten. Ga, eventueel in groepjes, ook eens na wat volgens jou (jullie) belangrijk is bij voorlezen aan jonge kinderen. Betrek je eigen ervaringen daarbij en schrijf wat jullie belangrijk vinden bij voorlezen puntsgewijs op. Gebruik deze aandachtspunten wanneer je docent op de opleiding voorleest uit een meegebracht prentenboek. Bespreek dan met elkaar hoe goed voorlezen in zijn werk gaat. Je krijgt van je docent een kijkwijzer: Dit is de Kijkwijzer voorlezen & vertellen. Uitvoeren Je docent leest hetzelfde verhaal nog een keer voor. Observeer het voorlezen aan de hand van de Kijkwijzer voorlezen & vertellen en maak notities. 109

4 Evalueren Bespreek de ingevulde kijkwijzers met elkaar. Komen jullie tot dezelfde bevindingen? Bedenk alvast wat voor jou de belangrijke punten zullen zijn als je zelf voor gaat lezen en schrijf die op. (Je weet van jezelf bijvoorbeeld dat je zachtjes praat, dan kun je er bij het voorlezen extra op gaan letten of alle kinderen je goed kunnen horen.) Observeer de komende tijd op je stageplek aan de hand van de Kijkwijzer voorlezen & vertellen minstens vier voorleesmomenten van de leidster(s). Noteer ook welk boek er voorgelezen wordt en schrijf in een paar zinnen op wat je van dit boek vond. Leg je bevindingen aan haar voor en bespreek ze samen. Maak van de gelegenheid gebruik om ook te vragen waarom ze voor dit boek had gekozen. Maak aantekeningen van dit gesprek en bewaar je aantekeningen. Je gaat er de komende tijd gebruik van maken bij het zelf kiezen en voorlezen van boeken, verhalen of gedichten. Je kunt ook vragen of je zelf eens voor mag lezen op je stageplek. Bereid het voorlezen dan wel altijd voor! Vraag je stagebegeleidster of ze met de Kijkwijzer voorlezen & vertellen wil kijken hoe je het doet. Portfolio Aantekeningen van herinneringen aan je mooiste boek of verhaal. Ingevulde kijkwijzers. Bronnen Prentenboeken met tekst Kijkwijzer voorlezen & vertellen (zie bijlage). Meer informatie over dit onderwerp Coillie, J. van (1999). Leesbeesten en boekenfeesten. Hoe werken (met) kinderen jeugdboeken? Leuven: Davidsfonds/Infodok. Op p staat informatie over voorlezen en vertellen. 110

5 Voor de docent Inhoud Door zelf na te denken en in groepjes te discussiëren over belangrijke punten bij het voorlezen van kinderen worden de studenten zich van hun eigen ideeën bewust waardoor nieuwe leervragen over dit onderwerp opgewekt worden. Werkwijze Suggestie voor een eerste bijeenkomst over voorlezen: Begin met een rondvraag over lievelingsboeken van vroeger. Bespreek vervolgens het nut van voorlezen/vertellen voor taalontwikkeling. Haal hier bijvoorbeeld de lievelingsboeken die genoemd zijn in de rondvraag aan (indien mogelijk en bekend). Doe dit bijvoorbeeld door eerst in te gaan op eigen herinneringen en ervaringen met voorlezen en studenten te laten besreken wat zij belangrijk vinden bij voorlezen aan jonge kinderen. Dan voorlezen uit een meegebracht prentenboek (bijvoorbeeld Lieve woordjes van Norac/Dubois of Jan schaap van Leendert Jan Vis) terwijl de studenten in een u- vorm zitten. Vervolgens bespreken hoe goed voorlezen in zijn werk gaat en de Kijkwijzer voorlezen & vertellen introduceren (zie bijlage). Het verhaal nog een keer voorlezen, terwijl de studenten de kijkwijzer erbij hebben en daarop notities maken. Kondig kort, maar duidelijk aan hoe deze module getoetst zal worden. (bewaar een uitgebreide uitleg voor bij activiteit 3). Vertel wek dat zij een individueel leesdossier moeten aanleggen en een groepspresentatie moeten geven. Stel voor dat de studenten vast nadenken over een literatuur lijstje en vertel ook vast dat deze lijst minstens één poëziebundel en één prentenboek moet bevatten. Bronnen en materialen Een literatuurlijst met geschikte boeken De kijkwijzer voorlezen & vertellen Opdrachten voor de student Meenemen van een prentenboek naar keuze voor activiteit 2. Laten observeren bij het voorlezen op stage met behulp van de kijkwijzer voorlezen & vertellen. 111

6 112 Voorlezen en vertellen - ROC 3

7 2. Boeken kiezen Waar gaat het over? Twee beroemde makers van prentenboeken aan het woord 4 : Ik probeer om het warme gevoel dat ik zelf bij een verhaal ervaar in mijn prenten te leggen en bij de lezer op te roepen. Dat warme gevoel, daar gaat het m eigenlijk allemaal om. Max Velthuijs Ik denk dat ik de emotionele laag in mijn boekjes misschien wel het belangrijkst vind, belangrijker dan de educatieve laag. Elk kind kiest onbewust de laag waar hij zich op dat moment toe aangetrokken voelt. Tien kinderen die mijn prentenboeken bekijken, zien er allemaal wat anders in. Eric Carle De prentenboeken van Max Velthuijs en van Eric Carle hebben gemeen dat ze over dieren gaan. Toch zijn ze heel verschillend. Prentenboeken zijn er in alle soorten en maten. Daarom is het belangrijk dat je goede keuzes leert maken. Met deze activiteit maak je daar een begin mee. Veronderstelde voorkennis Je kent al een paar prentenboeken. Bijvoorbeeld: prentenboeken die je zelf (nog) hebt, prentenboeken die op de opleiding aan de orde geweest zijn, of prentenboeken die je op je stageplek bent tegengekomen. Je hebt misschien een voorkeur voor bepaalde prentenboeken (bijvoorbeeld door het verhaal, de inhoud, de plaatjes, of door herinneringen die je erbij hebt). Doelstelling Je weet dat er verschillende soorten prentenboeken zijn en je kunt deze verschillende soorten herkennen. Hoe ga je te werk? Oriënteren Zoek een prentenboek dat je aanspreekt. Lees en bekijk het en neem het boek mee naar je opleiding. Leg alle meegebrachte prentenboeken bij elkaar. Blader de boeken door die je medestudenten hebben meegenomen. Bespreek gezamenlijk wat voor verschillen en overeenkomsten jullie ontdekken. Uitvoeren Luister naar de uitleg en achtergrondinformatie van je docent over verschillende soorten prentenboeken. 4 Uit: Coillie, J. van (1999). Leesbeesten en boekenfeesten. Hoe werken (met) kinder- en jeugdboeken? Leuven: Davidsfonds/Infodok (p. 212 en p. 217). 113

8 Probeer daarna in groepen, van jullie meegebrachte prentenboeken aan te geven wat voor soort prentenboek het is. Evalueren Je gaat nu een begin maken met het aanleggen van een leesdossier. Het leesdossier is onderdeel van je portfolio. In dit leesdossier komt een overzicht van alle kinderboeken die je gelezen hebt (je maakt een lijstje). En over elk boek schrijf je iets op dat ook in je leesdossier komt. Het prentenboek dat je nu hebt gelezen, kun je alvast in je overzicht opnemen. Schrijf erbij wat voor soort prentenboek jij het vindt en ook waarom je dat vindt. De komende tijd leer je prentenboeken op nog meer punten te bekijken en te analyseren, zodat je zo goed mogelijk geschikte boeken voor kinderen kunt uitzoeken. Portfolio Maak in je portfolio een gedeelte voor je leesdossier. Begin met het boekenlijstje. Verslag van het prentenboek. Bronnen Voorbeelden van elke soort prentenboek. Kinderen, boeken en JIJ, 3e editie door Martijn Wijngaards. Interne uitgave Rijn IJssel College, Welzijn, Arnhem Aangepast door José Teunissen in 2004 Meer informatie over dit onderwerp Stoep, J. en W. van Elsäcker (2005). Peuters Interactief met Taal. De Taallijn VVE: Taalstimulering voor jonge kinderen. Nijmegen: Expertisecentrum Nederlands. Pagina s gaan over het kiezen van het juist boek voor jonge kinderen. Coillie, J. van (1999). Leesbeesten en boekenfeesten. Hoe werken (met) kinderen jeugdboeken? Leuven: Davidsfonds/Infodok. Op p. 207 p. 221staat achtergrondinformatie over prentenboeken. 114

9 Voor de docent Inhoud Door in discussie te gaan over de (zelf ontdekte) overeenkomsten en verschillen tussen de meegenomen prentenboeken, en met behulp van informatie van de docent leren de studenten de verschillende soorten prentenboeken kennen. De studenten worden zich zo ook bewust van hun eigen ideeën over prentenboeken. Werkwijze Suggestie voor deze bijeenkomst: Verzamel de meegenomen prentenboeken op een tafel en ga er in een kring omheen zitten. Geef de studenten wat tijd om de andere prentenboeken door te bladeren. Maak op een groot vel met stift een verdeling met overeenkomsten en verschillen (of doe dit op het bord). Vraag rond welke overeenkomsten en verschillen de studenten zijn tegengekomen tussen hun zelf meegebrachte prentenboek en dat van anderen. Laat verschillende studenten dit opschrijven op het grote vel. Geef kort, aan de hand van voorbeelden achtergrondinformatie over verschillende soorten boeken: een fantastische vertelling, een realistisch verhaal een aanwijsprentenboek, een verhalend prentenboek. Stel ook cultuur verschillen aan de orde. Probeer de meegebrachte prentenboeken ook als voorbeeld aan te halen (voor zover mogelijk). Misschien is het Interessant met studenten te bespreken dat in dierenboeken weliswaar dieren in de hoofdrol spelen, maar dat dit vaak geen echte dieren zijn. Het zijn vermomde mensen. Kinderen kunnen zich gemakkelijk identificeren met zulke dieren, omdat vaak niet te zien is of het dier een jongetje of een meisje is en ook de huidskleur blijft in het midden. Dat verklaart mede het wereldwijde succes van Nijntje en Kikker. Haal vervolgens het grote vel er weer bij en kom terug op de gevonden overeenkomsten en verschillen. Link deze aan de verschillende soorten prentenboeken uit je uitleg. Herinner de studenten er aan dat het handig is hier aantekeningen van te maken Uitleg over het leesdossier. Hoe ziet een leesdossier eruit, wat komt er allemaal in te staan, enzovoort. (Vertel de studenten dat ze ruimte over moeten laten bij elk boek zodat ze er later nog tekst aan toe kunnen voegen.) Bronnen en materialen Een aantal geschikte prentenboeken (verschillende soorten) Een opzet voor het leesdossier (hoe moet dit er ongeveer uitzien). Opdrachten voor de student Meenemen van een prentenboek naar keuze voor activiteit 3 (mag ook hetzelfde boek zijn als bij deze activiteit). Aanleggen van een leesdossier. Verwerken van het eerste prentenboek in het leesdossier 115

10 116 Voorlezen en vertellen - ROC 3

11 Alternatieve activiteiten De boekbespreking Waar gaat het over? (Prenten)boeken zijn er in alle soorten en maten. Boeken kun je op allerlei manieren in het onderwijs gebruiken. Niet elk boek is voor elke situatie geschikt. Het is daarom belangrijk dat je boeken die je in je onderwijs gaat gebruiken vooraf goed bekijkt/analyseert. Veronderstelde voorkennis Je hebt al een beetje ervaring opgedaan met het voorlezen. Je weet ook wat voor verschillende soorten prentenboeken er zijn. Je hebt zelf misschien voorkeuren voor bepaalde prentenboeken; die voorkeur is gebaseerd op je intuïtie en je ervaringen. Doelstelling Je kunt met behulp van het analyse-instrument Analyse (prenten)boek/poëziebundel (ROC 3) (zie bijlage 2) een prentenboek analyseren en bespreken. Hoe ga je te werk? Oriënteren Zoek een prentenboek dat je aanspreekt. Lees en bekijk het en neem het boek mee naar je opleiding. Gebruik eventueel het boek dat je bij activiteit 2 gebruikt hebt. (Je kunt ook een nieuw boek meenemen) Je docent leest een prentenboek voor en samen bespreken jullie kort wat jullie ervan vinden. Variant: misschien wil jij of een van je medestudenten wel proberen het meegebrachte boek voor te lezen. Daarmee heb je de gelegenheid het voorlezen nog een keertje te oefenen. Bedenk wat voor criteria jullie gebruikt hebben bij het bespreken en beoordelen van het boek. Schrijf die puntsgewijs op en probeer ze te ordenen. Uitvoeren Je krijgt een analyse-instrument waarmee je voortaan (prenten)boeken en dichtbundels kunt analyseren: Analyse (prenten)boek/poëziebundel (ROC 3). Bekijk dit instrument eens en vergelijk het met de punten die jullie zelf hadden bedacht. Staan er punten niet op het instrument waarvan jullie vinden dat die wel belangrijk zijn, voeg ze dan toe. Probeer nu (in groepen of met de hele groep) met het analyse-instrument het voorgelezen boek te analyseren, zodat je het werken met het instrument in de vingers krijgt. Analyseer vervolgens het boek dat je had meegenomen met het instrument. 117

12 Evalueren Werk in tweetallen: lees elkaars analyses en geef elkaar feedback. Schrijf op wat je medestudent van jouw analyse vond. Neem je analyse op in je leesdossier. Bewaar de aantekeningen van de feedback die je van je medestudent kreeg ook in je leesdossier. De feedback van je docent op je analyse voeg je hier nog aan toe. Portfolio Analyse van je prentenboek. Feedback van je medestudenten en van je docent. Bronnen Analyse-instrument Analyse (prenten)boek/poëziebundel (ROC 3). (zie bijlage 2) 118

13 Voor de docent Inhoud Door zelf criteria voor de beoordeling te bedenken en deze vervolgens te linken met het analyse-instrument, ontwikkelen de studenten (nieuwe) leervragen. Zo leren zij al doende het analyse-instrument te begrijpen en te gebruiken. Werkwijze Suggestie voor deze bijeenkomst: Begin met een rondvraag over de criteria die de studenten hebben bedacht. Schrijf deze puntsgewijs op het bord. Deel het analyse-instrument uit en vergelijk samen met hen de punten van het bord met die van het analyse instrument. Bepaal samen of alle punten kloppen en of er nog belangrijke punten toegevoegd moeten worden aan het instrument. Zorg dat de studenten elk punt snappen. Maak de studenten erop attent dat het analyse-instrument bij elk soort boek gebruikt kan worden, niet alleen bij prentenboeken. Lees nu een geschikt prentenboek voor en laat de studenten tegelijkertijd het analyse-instrument Analyse (prenten)boek/poëziebundel (ROC 3) invullen en bespreek dit. Laat de studenten vervolgens hun eigen boek met het analyse-instrument analyseren. Verzamel de analyses van alle studenten en gooi ze in een grote bank. Laat nu elke student een analyse "grabbelen" zodat zij er feedback op kunnen geven. Leg uit wat belangrijk is bij het geven van feedback. (maak een feedback/reflectie formulier waarin een aantal feedbackpunten worden aangereikt maar ook ruimte over laat voor eigen opmerkingen.) Een van die analyses zou nog met de hele groep besproken kunnen worden, waarbij de docent feedback geeft. Tijdens de bijeenkomst de presentaties die studenten voor activiteit 6 en 7 gaan houden, alvast toelichten. Bronnen en materialen Het analyse-instrument Analyse (prenten)boek/poëziebundel (ROC 3. Een feedback/reflectie formulier waarin een aantal feedbackpunten worden aangereikt maar ook ruimte over laat voor eigen opmerkingen. Opdrachten voor de student Een analyse maken van het door hun uitgekozen prentenboek en deze toevoegen aan het leesdossier. Feedback verzamelen over de analyse van medestudenten en de docent. Alvast een boek kiezen voor de presentaties die de studenten voor activiteit 6 en 7 gaan houden. 119

14 120 Voorlezen en vertellen - ROC 3

15 Poëzie leren lezen en kiezen Waar gaat het over? Wat zijn gedichten? Dat is moeilijk te zeggen, maar wie een gedicht leest weet in elk geval meteen: dit is een gedicht. Je hoeft het niet eens te lezen; een gedicht verraadt zich meteen door zijn uiterlijk: het is kort, heeft aparte regels, het is nogal eens verdeeld in coupletten. Wie kort moet zijn, kan weinig woorden gebruiken. Dichters moeten elk woord als een dubbeltje omdraaien. En dan moet dat woord nog precies passen bij andere woorden, het moet erop rijmen, het moet met dezelfde letters beginnen of dezelfde klanken hebben; wij moeten gaan denken dat de woorden uit het gedicht altijd voor elkaar bestemd zijn geweest. Er is geen ander woord tussen te krijgen. Elk gedicht is precies vol. ( ) Waarom leest iemand gedichten? Omdat hij het leuk vindt. Omdat hij taal leuk vindt. Om de wereld om zich heen te leren kennen. Om zichzelf een beetje te leren kennen. Omdat hij zoveel gezegd krijgt in zo weinig woorden. Om van het boek op te kunnen kijken, naar buiten te staren en te zeggen: Zo is het. Om gelijk te krijgen of ongelijk, want ook dat laatste is leuk. Omdat hij graag woorden ziet rijmen en dus elkaar vinden, omdat hij graag woorden ziet die bijna niet rijmen en dus elkaar net missen. Omdat hem al heel vroeg zogenaamde versjes, die ook gedichten zijn, die ook gedichten zijn, zijn voorgelezen en hij toen het leuke spel van de woorden ontdekte. Misschien is de laatste wel de belangrijkste reden. Je kunt dus niet vroeg genoeg met gedichten lezen beginnen. Maar je kunt er ook niet lang genoeg mee doorgaan. Kees Fens 5 Gedichten, daar draait het om in deze activiteit. Je maakt kennis met poëzie voor kinderen. Je kennis over poëzie die gebaseerd is op je ervaringen met poëzie tot nu toe, gebruik je als opstap om meer aan de weet te komen over gedichten kiezen en voorlezen aan jonge kinderen. Veronderstelde voorkennis Je kennis over poëzie is waarschijnlijk gebaseerd op ervaringen die je met gedichten hebt gehad, thuis en op de basisschool, en nu op je stageplek misschien. Verder kan je kennis over poëzie gebaseerd zijn op lessen die je op de middelbare school hebt gehad over poëzie. En misschien heb je zelf ook wel eens een gedicht geschreven. Doelstelling Je kunt poëzie voor jonge kinderen kiezen en voorlezen. Hoe ga je te werk? 5 Uit de inleiding van Tine van Buul en Bianca Stigter (1990). Als je goed om je heen kijkt zie je dat alles gekleurd is. Gedichten voor kinderen van alle leeftijden. Amsterdam: Querido. 121

16 Oriënteren Pak eens een versjes/liedjes/gedichten bundel (bij wijze van bijvoorbeeld: Met een hoepeltje erom. of Als je om je heen kijkt, zie je dat alles gekleurd is. of Een visje bij de thee (Annie M.G. Schmidt)) en blader het boek door met een medestudent. Welke versjes/liedjes/gedichten ken je nog? Van wie heb je ze geleerd? Kies vervolgens ieder twee of drie versjes uit en vertel aan elkaar waarom je die versjes hebt gekozen. Kies vervolgens van de vier of zes versjes één versje uit dat jullie beide het allermooiste vinden. Bedenk een manier van voorlezen waarbij je beide betrokken bent en oefen het voorlezen. Je mag er allerlei spullen en geluiden bij gebruiken. Uitvoeren 'Voer' je versje op voor de anderen en vertel achteraf waarom jullie het betreffende versje/gedicht hebben gekozen. Evalueren Neem in je leesdossier de twee gedichten op die jou het meest aanspreken. Lees ze eerst een paar keer, gewoon, omdat je het leuk vindt. Lees ze daarna met het instrument Analyse (prenten)boek/poëziebundel (ROC 3) erbij en voeg je uitwerkingen toe aan je leesdossier. Portfolio Twee gekozen gedichten. Uitwerkingen van je analyses. Feedback van medestudenten en de docent voor je analyses. Bronnen Analyse (prenten)boek/poëziebundel (ROC 3) Versjesboeken. Bijvoorbeeld: Met een hoepeltje erom. of Als je om je heen kijkt, zie je dat alles gekleurd is. of Een visje bij de thee (Annie M.G. Schmidt) Meer informatie over dit onderwerp Paus, H. (red.) (2006). Portaal. Praktische taaldidactiek voor het primair onderwijs. Bussum: Coutinho. Hoofdstuk 31 gaat over rijmpjes, versjes en gedichten. Coillie, J. van (1999). Leesbeesten en boekenfeesten. Hoe werken (met) kinderen jeugdboeken? Leuven: Davidsfonds/Infodok. Paragraaf 7.4 (p. 245 p. 257) gaat over poëzie voor kinderen

17 Voor de docent Inhoud Door de student kennis te laten maken met poëzie zal er een nieuwe invalshoek ontdekt worden. Voorbereiding en analyseren van een gedicht/versje zorgen voor het trainen van deze vaardigheden en voor een verbreding in de kennis bij het kiezen van lesmateriaal voor kinderen. Bovendien zullen voorleesvaardigheden gestimuleerd worden tijdens deze opdracht. Werkwijze Studenten zijn niet altijd in voor gedichten. Als docent is het belangrijk de studenten te motiveren om toch gedichten te gaan lezen en te gaan gebruiken in het onderwijs. Suggestie voor deze bijeenkomst: Begin met het voorlezen van een gedicht voor de groep. Vraag aan de studenten wat hen opvalt bij het voorlezen van een gedicht ten opzichte van het voorlezen een gewoon verhaal(denk aan klankontwikkeling en expressies). Leg verschillende versjes boeken klaar en laat de studenten in groepen van twee, een aantal versjes kiezen uit deze boeken. Zorg ook dat er eventueel voorwerpen klaar liggen voor bij het voorlezen van de versjes. Geef bij het voorlezen goede feedback. Denk hierbij ook weer aan klankontwikkeling en expressies. Bronnen en materialen Het analyse-instrument Analyse (prenten)boek/poëziebundel (ROC 3. Versjesboeken/dichtbundels. bijvoorbeeld van auterus als Nannie kuiper, Hans en Monique Hagen, Annie M.G. Schmidt, Ienne Biemans, Els Pelgrom, Marianne Busser en Ron Schröder Voorwerpen. Opdrachten voor de student Analyse maken van de gekozen gedichten. Feedback verzamelen. 123

18 . 124

19 ANALYSE (PRENTEN)BOEK/POËZIEBUNDEL (ROC 3) titel auteur illustrator uitgeverij jaartal Mijn oordeel als persoon: Mijn intuïtie Mijn oordeel als professional: Korte samenvatting (plot) (ook: opbouw/ structuur) Taal Noemen: pagina s in bron waar student over dit aspect iets kan vinden. (geschiktheid hiervan voor je doelgroep wat betreft taal) Illustraties (geschiktheid hiervan voor je doelgroep wat betreft illustraties) Noemen: pagina s in bron waar student over dit aspect iets kan vinden. Sociaal- emotionele waarde (ook: geschiktheid hiervan voor je doelgroep wat betreft thematiek) Noemen: pagina s in bron waar student over dit aspect iets kan vinden. 125

20 126 Voorlezen en vertellen - ROC 3

21 3. Prentenboeken en het werken in thema s Waar gaat het over? Je herinnert je vast nog wel van vroeger dat er vaak thema s gebruikt werden op school. Ook op je stageplek zul je deze misschien al zijn tegengekomen. Het werken met thema s zorgt ervoor dat kinderen niet verward worden door de vele verschillende onderwerpen die op een dag voorbij kunnen komen. Er is een rode draad die de hele dag/week aanwezig is. Op die manier krijgen de activiteiten meer betekenis en samenhang voor de kinderen. Zo heeft, bijvoorbeeld, de lente niet alleen te maken met het weer, maar ook met lammetjes, met bloeiende bloemen, met vogels, enzovoort. Veronderstelde voorkennis Je weet wat werken rond een thema inhoudt. Je hebt al wat ervaring opgedaan met de Kijkwijzer voorlezen & vertellen en met het instrument Analyse (prenten)boek/poëziebundel (ROC 3). Doelstelling Je kent de redenen om met jonge kinderen rond thema s te werken. Je weet dat prentenboeken een goed middel zijn bij het werken met thema s. Je weet hoe je prentenboeken kunt vinden bij een thema. Hoe ga je te werk? Oriënteren Ga eens na hoe er op jouw stageplek gewerkt wordt: wordt er wel eens rond een thema gewerkt? Zo ja, wat was het laatste thema? Werden daar ook prentenboeken bij betrokken? Weet je nog welke? Bespreek deze ervaringen met je medestudenten. Uitvoeren Je docent heeft een aantal prentenboeken meegenomen. Bekijk ze in groepen en bespreek samen bij welk thema/welke thema s je deze boeken zou kunnen gebruiken. Maak hier aantekeningen van en bewaar die; wie weet komen ze nog een keertje van pas. Je docent geeft je achtergrondinformatie over redenen om in thema s te werken en over de mogelijkheden die prentenboeken daarbij bieden. Ook krijg je informatie over de manier waarop je prentenboeken bij thema s kunt zoeken: Internet Gids Boek en Jeugd Peuterboekengids Boek en Jeugd 0-4 jaar Themalijsten van de openbare bibliotheek 127

22 Voorleesgids (deze gidsen liggen elk jaar gratis bij de boekhandels; er staan (nieuwe) boeken in beschreven voor baby en dreumes, peuters en kleuters, geordend op thema s). Je krijgt de gelegenheid om deze bronnen te bekijken. Evalueren Schrijf bij de boeken in je leesdossier ook voor welk thema/welke thema s je het boek gebruiken kunt. Portfolio Voeg bij elk boek in je leesdossier een nieuw kopje thema toe en schrijf hier onder voor welk thema/welke thema s je het boek gebruiken kunt. Bronnen Prentenboeken Meer informatie over dit onderwerp Humme. H. (2000). Vijftig wereldboeken voor peuters en kleuters. Amsterdam: Bulaaq. Dit boek bevat bij vijftig boeken o.a. concrete spel- en voorleessuggesties en suggesties voor taalactiviteiten. Het boek bevat een register op thema, zodat je bij 81 verschillende thema s een boek kunt opzoeken. Op de website vind je een overzicht van kinderboeken op thema 128

23 Voor de docent Inhoud Door zelf na te denken over mogelijke thema s en te herinneren welke thema s de studenten al zijn tegengekomen in hun stage en tijdens hun eigen schoolperiode, ontwikkelen zij nieuwe ideeën en vragen over dit onderwerp. Met behulp van de achtergrond informatie van de docent en hun eigen herinneringen leren zij het idee achter werken met thema s te begrijpen en dit toe te passen. Werkwijze Suggestie voor deze bijeenkomst: Bespreek kort met de studenten welke thema s zij uit ervaring kennen. En vraag rond waarom zij denken dat er met een bepaald thema gewerkt wordt. Geef kort achtergrond informatie over verschillende thema s en de redenen waarom er met thema s gewerkt wordt. Vertel ook waarom prentenboeken hierin een goede rol spelen en over de verschillende manieren om een prentenboek bij een thema te vinden. (Internet, Gids Boek en Jeugd, Peuterboekengids Boek en Jeugd 0-4 jaar, Themalijsten van de openbare bibliotheek, Voorleesgids) Laat de studenten vervolgens zelfstandig naar de openbare bibliotheek gaan zodat zij themakisten met informatieve en verhalende (prenten)boeken en poëziebundels kunnen bekijken. Laat elke student (of een groepje studenten) de boeken uit één themakist bekijken en geef hierbij de volgende opdrachten: Ze proberen te achterhalen via Gids Boek en Jeugd, of andere bronnen voor thematische boekkeuze, welke boeken uit de kist in deze bronnen terug te vinden zijn. Ze bespreken de waarde van dit thema voor hun doelgroep. Ze kiezen elk een boek uit de kist om te beoordelen met het analyseinstrument. Deze analyse en beoordeling stoppen ze in een map bij de kist, zodat medestudenten deze kunnen bekijken en becommentariëren. Ze kiezen een geschikt stukje uit het boek om voor te lezen aan kinderen en vertellen hierbij waarom ze dit geschikt vinden. Ze lezen dit stukje voor op hun stage of in de klas en laten deze beoordelen. Let hierbij op expressies tijdens het lezen. Je zou eventueel ook de studenten in groepjes de opdracht kunnen geven een aantal boeken te verzamelen rond een eigen gekozen thema en daarmee de bovengenoemde opdrachten uitvoeren. Ook zou deze opdracht gecombineerd kunnen worden met het verzorgen van een ouderavond waarbij de studenten een presentatie voorbereiden over het belang van (prenten)boeken voor ouders van kleuters. De boeken die ze beoordelen, kunnen ze opnemen in hun portfolio. Ze kunnen dit boek aan de groep presenteren bij activiteit 7. Bronnen en materialen Het analyse-instrument Analyse (prenten)boek/poëziebundel (ROC 3. Eventueel een regeling met de bibliotheek (zodat zij gebruik kunnen maken van de leeskisten) of boeken met verschillende thema's. Toegang tot de verschillende manieren om een prentenboek bij een thema te vinden. 129

24 Opdrachten voor de student Een analyse maken van het door hun uitgekozen boek en deze toevoegen aan het leesdossier. Voorbereiden voor het voorlezen van een geschikt stukje 130

25 4. Je lievelingsboek presenteren aan je groep Waar gaat het over? Deze activiteit is een herhaling van alle onderdelen, inclusief het feedback geven aan elkaar. Je leesdossier is nu volledig, het voorlezen is uitgebreid geoefend en becommentarieerd. Veronderstelde voorkennis Alle kennis die je tot nu toe hebt gekregen tijdens het volgen van het onderdeel voorlezen en vertellen. Doelstelling Je kunt elkaar gericht feedback geven met betrekking tot de keuze van boeken, de analyses, de relatie met een thema en het voorlezen. Je kunt verantwoord de kwaliteit van een boekpresentatie benoemen. Hoe ga je te werk? Oriënteren Voor deze opdracht kies je een prentenboek uit je leesdossier (=onderdeel van je portfolio). Kies een boek dat je aantrekkelijk vindt om ook 'voor te lezen'. Oefen thuis het voorlezen, bij voorkeur voor een spiegel, doe alsof je een groep kinderen om je heen hebt zitten. Uitvoeren Je werkt in groepen van vier studenten. Iedereen heeft thuis al een boek voorbereid. Je leest je boek voor aan de andere drie studenten. Vooraf vertel je kort wat voor soort boek het is, voor wie het boek vooral geschikt is, voor welke situatie het boek geschikt is en waarom je het boek hebt gekozen. Terwijl je voorleest, vullen je medestudenten de Kijkwijzer voorlezen/vertellen, ROC 3 gedeelte in. Als iedereen haar of zijn boek heeft voorgelezen bespreek je met elkaar welk boek jullie het meest geschikt vinden om gezamenlijk voor te dragen/te lezen/te presenteren. Bereid gezamenlijk de presentatie voor van het gekozen (prenten)boek. Zorg dat iedereen een rol heeft tijdens het presenteren. Gebruik attributen of muziekinstrumenten, enzovoort. Maak een draaiboekje voor de presentatie. Spreek met je docent af wanneer jullie de presentatie kunnen doen. Evalueren Bespreek met je docent hoe de presentatie verliep. Portfolio Vul je leesdossier aan. Draaiboek. Feedback van de presentatie. 131

26 Bronnen Portfolio's 132

27 Voor de docent Inhoud Een herhaling van alle stof in een opdracht geeft de studenten de mogelijkheid alles wat zij geleerd hebben te combineren en na te gaan of zij alles begrepen hebben en in de juiste context kunnen toepassen. Zowel inhoudelijke kennis als presentatie vaardigheden worden getoetst. Werkwijze Maak voor jezelf een lijstje met belangrijke punten waar je op wil letten om te zorgen voor voldoende diepgang van het draaiboek. Maak afspraken met elk groepje om de draaiboeken te bespreken. Laat de studenten eerst zelf vertellen welke kernpunten zij in de presentatie naar voren willen brengen en waarom. Bespreek vervolgens met de studenten op welke punten zij hun draaiboek kunnen verbeteren. Maak voor jezelf een lijstje met belangrijke punten waar je tijdens de presentatie op wil letten. Betrek hierbij de kijkwijzer Voorlezen & Vertellen. Geef schriftelijke gerichte feedback op: Keuze van het boek Analyse van het boek Relatie met het thema De kwaliteit van het voorlezen De evaluatie van de presentatie komt in het portfolio. (Dit betekent dat alle leden van een voorbereidingsgroep dezelfde evaluatie in hun portfolio hebben. Maak achteraf een afspraak met elk groepje om de gegeven presentatie nog eens te bespreken. Bronnen en materialen Paus, H. (red.) (2006). Portaal. Praktische taaldidactiek voor het primair onderwijs. Bussum: Het analyse-instrument Analyse (prenten)boek/poëziebundel (ROC 3). Voorbeeld van een draaiboek. Opdrachten voor de student In groepjes de presentatie voor activiteit 7 voorbereiden. In groepjes de presentatie geven. 133

28 134 Voorlezen en vertellen - ROC 3