Hof van Cassatie van België

Transcriptie

1 8 MEI 2015 C N/1 Hof van Cassatie van België Arrest Nr. C N EB-LEASE nv, met zetel te 9000 Gent, Burgstraat 170, eiseres, vertegenwoordigd door mr. Huguette Geinger, advocaat bij het Hof van Cassatie, met kantoor te 1000 Brussel, Quatre Brasstraat 6, waar de eiseres woonplaats kiest, tegen D. P., verweerster, vertegenwoordigd door mr. Willy van Eeckhoutte, advocaat bij het Hof van Cassatie, met kantoor te 9051 Gent, Drie Koningenstraat 3, waar de verweerster woonplaats kiest.

2 8 MEI 2015 C N/2 I. RECHTSPLEGING VOOR HET HOF Het cassatieberoep is gericht tegen het arrest van het hof van beroep te Gent van 28 november De zaak is bij beschikking van de eerste voorzitter van 2 januari 2015 vastgesteld voor behandeling in voltallige zitting. Advocaat-generaal Christian Vandewal heeft op 5 december 2014 een schriftelijke conclusie neergelegd. Raadsheer Bart Wylleman heeft verslag uitgebracht. Advocaat-generaal Christian Vandewal heeft geconcludeerd. II. CASSATIEMIDDEL De eiseres voert in haar verzoekschrift een middel aan. Geschonden wettelijke bepalingen - artikel 82 van de Faillissementswet van 8 augustus 1997; - de artikelen 1134, 2011, 2021, 2025, 2026, 2029 en 2033 van het Burgerlijk Wetboek. Aangevochten beslissing Bij het bestreden arrest van 28 november 2012 verklaart het hof van beroep te Gent het hoger beroep van de eiseres en het incidenteel beroep van de verweerster tegen het vonnis van 20 juni 2012 ontvankelijk, het eerste ongegrond en het tweede gegrond, bevestigt het vonnis, waarbij de eiseres verzet tegen het vonnis van 1 februari 2012, waarbij de verweerster bevrijd werd verklaard van haar verbintenissen ten aanzien van de eiseres, ongegrond werd verklaard, in zijn beschikkingen, behalve waar het uitspraak deed over de gerechtskosten, vernietigt het op dit punt en, opnieuw wijzende, veroordeelt de eiseres tot de kosten van het geding, veroordeelt de eiseres tot de kosten van het hoger beroep in de zaak nr. 2012/AR/2177, verklaart het hoger beroep van de eiseres en het incidenteel beroep van de verweerster in de zaak nr. 2010/AR/2200 tegen het vonnis van 19 mei 2010 ontvankelijk, het eerste ongegrond en het tweede gegrond, doet dit vonnis teniet en, opnieuw wijzende, verklaart de vordering van de eiseres ontvankelijk doch ongegrond en veroordeelt haar tot de kosten van het geding. Deze beslissing is gestoeld op volgende overwegingen: 4. EB-Lease vordert de veroordeling van P. tot betaling van de sommen die MP&D - inmiddels in staat van faillissement verklaard - volgens haar verschuldigd is gebleven ingevolge de financieringshuurcontracten van 6 juli 2006 en 2 februari 2007.

3 8 MEI 2015 C N/3 EB-Lease stelt haar vordering op grond van de akten van borgstelling die P. respectievelijk op 6 juli 2006 en 2 februari 2007 ondertekend heeft en waarbij zij zich jegens EB- Lease hoofdelijk en ondeelbaar borg stelde voor alle sommen die MP&D haar zou verschuldigd zijn, tot beloop van respectievelijk ,00 euro en ,00 euro, vanaf de ingebrekestelling vermeerderd met de kosten en intresten. Bij afzonderlijk akten van borgstelling van dezelfde data, stelde M. zich voor dezelfde bedragen eveneens borg ten aanzien van EB-Lease voor de schuld van MP&D. P. was gehuwd met M.. Zij zijn uit de echt gescheiden bij vonnis van 13 maart 2008 van de rechtbank van eerste aanleg te Dendermonde. MP&D, met als activiteit het bouwrijp maken van terreinen, werd op 5 maart 2008 in staat van faillissement verklaard en haar faillissement werd gesloten verklaard op 10 december M., die in persoonlijke naam een bakkerij uitbaatte, werd op 5 maart 2008 eveneens in staat van faillissement verklaard. Dit faillissement werd gesloten verklaard bij vonnis van 1 februari 2012 en M. werd verschoonbaar verklaard. ( ) 5. Indien de gefailleerde verschoonbaar wordt verklaard, kan hij niet meer vervolgd worden door zijn schuldeisers (artikel 82, eerste lid, Faillissementswet). De wetgever beoogt op die manier de verschoonbaar verklaarde gefailleerde een nieuwe kans te geven. Deze doelstelling dreigt evenwel dode letter te blijven wanneer de schuldeisers nog in de mogelijkheid zijn om de echtgenoot van de gefailleerde, die zich met of voor de gefailleerde tegenover hen verbonden heeft, aan te spreken. Een eventuele tenuitvoerlegging van een veroordeling ten laste van de echtgenoot kan het gemeenschappelijk vermogen aantasten en de kansen op succes van de nieuwe activiteit van de gefailleerde ondergraven. Daarom heeft de wetgever het noodzakelijk geacht de echtgenoot van de verschoonbaar verklaarde gefailleerde te beschermen tegen dergelijke aanspraken. Artikel 82, tweede lid, van de Faillissementswet van 8 augustus 1997, zoals vervangen bij de wet van 18 juli 2008, bepaalt: De echtgenoot van de gefailleerde die persoonlijk aansprakelijk is voor de schuld van zijn echtgenoot, of de voormalige echtgenoot die persoonlijk aansprakelijk is voor de schuld die zijn vorige echtgenoot tijdens de duur van het huwelijk was aangegaan, wordt ingevolge de verschoonbaarheid van die verplichting bevrijd. Het doel van artikel 82, tweede lid, van de Faillissementswet is aldus de gefailleerde in staat stellen zijn activiteit op een aangezuiverde basis te hervatten zonder het risico te lopen van vervolgingen die door de schuldeisers zouden kunnen worden ingesteld op het gemeenschappelijk vermogen van de echtgenoten (Grondwettelijk Hof, 18 mei 2011, BS 9 augustus 2011, 45324). 6. M. had een schuld ten aanzien van EB-Lease, op grond van de door hem op 6 juli 2006 en 2 februari 2007 ondertekende akten van borgstelling voor de verbintenissen van MP&D. EB-Lease heeft daarvoor aangifte van schuldvordering gedaan in het faillisse-

4 8 MEI 2015 C N/4 ment van M. P. heeft zich op haar beurt, bij afzonderlijke akten van borgstelling, eveneens borg gesteld tegenover EB-Lease voor dezelfde verbintenissen van MP&D. Deze borgstellingsverbintenissen werden door M. en P. aangegaan tijdens hun huwelijk. P. was aldus samen met M. aansprakelijk voor een zelfde schuld ten aanzien van EB- Lease. Zij dienden allebei, tot beloop van dezelfde sommen, in te staan voor de onbetaald gebleven schuld van MP&D jegens EB-Lease. M. kan voor deze schuld evenwel niet meer aangesproken worden, omdat hij verschoonbaar werd verklaard. P. kan zich ten aanzien van EB-Lease beroepen op de bevrijding van deze schuld op grond van artikel 82, tweede lid, van de Faillissementswet. De vaststelling dat dit niet louter een eigen schuld is van de gefailleerde, maar een schuld die beide echtgenoten persoonlijk hebben aangegaan, belet dit niet. Deze bepaling is immers ook van toepassing wanneer de echtgenoot van de gefailleerde, samen met hem, medeschuldenaar is van een schuld die de twee echtgenoten vóór het faillissement zijn aangegaan en waarvoor de echtgenoot van de gefailleerde bijgevolg persoonlijk aansprakelijk is (vgl. CASS. 24 februari 2011, TBH 2011, 897). Evenmin kan aan P. het voordeel van de bevrijding ontzegd worden, omdat de schuld haar oorsprong vindt in een borgstelling, die beide partijen hebben aangegaan tot zekerheid van de verbintenissen van een derde, noch omdat zij dit gedaan hebben bij afzonderlijke akten. Artikel 82, tweede lid, van de Faillissementswet heeft een algemene draagwijdte en is van toepassing telkens wanneer de echtgenoot van de gefailleerde kan aangesproken worden voor een schuld van de gefailleerde, ongeacht de oorzaak daarvan. De bevrijding van P.strookt overigens met de ratio legis van artikel 82, tweede lid, van de Faillissementswet. De borgstelling die beide echtgenoten aangingen was een schuld van de gemeenschap. Zij strekte tot zekerheid van de financiering van goederen, noodzakelijk voor de activiteit van de vennootschap, waaruit M. als zaakvoerder inkomsten genereerde, die tot het gemeenschappelijk vermogen behoorden. Indien EB-Lease, ondanks de verschoonbaarheid van M., P. nog zou kunnen aanspreken voor deze schuld, dan zou zij haar aanspraken kunnen uitvoeren op de - gebeurlijk nog niet ontbonden - huwgemeenschap die bestaan heeft tussen M. en P. Het bestreden vonnis in de zaak nr. 2012/AR/2171 der algemene rol dient aldus bevestigd te worden, waar het tot de ongegrondheid besloot van het verzet van EB-Lease tegen het verstekvonnis van 1 februari 2012, waarbij de rechtbank van koophandel te Dendermonde P. op grond van artikel 82, tweede lid, van de Faillissementswet bevrijdde van haar zekerstelling tegen EB-Lease. 7. Uit de voorgaande overwegingen volgt dat het hoger beroep van EB-Lease in de zaak nr. 2012/AR/2171 der algemene rol ongegrond is. Gelet op de ongegrondheid van zowel het verzet van EB-Lease als van haar hoger beroep tegen de beslissing van de rechtbank van koophandel te Dendermonde, zijn de gerechtskosten in beide aanleggen te haren laste (artikel 1017, eerste lid, Gerechtelijk Wetboek). De aard van de procedure kan niet verantwoorden dat deze kosten worden omgeslagen.

5 8 MEI 2015 C N/5 8. Aangezien P. bevrijd is van haar verbintenissen uit de borgstelling, op grond waarvan EB-Lease haar veroordeling vordert in de zaak nr. 2012/AR/2200 der algemene rol, is deze vordering ongegrond. Dit impliceert dat het hoger beroep van EB-Lease tegen het vonnis van de rechtbank van eerste aanleg te Gent van 19 mei 2010 ongegrond is en het incidenteel beroep van P. tegen ditzelfde vonnis gegrond. De kosten van beide aanleggen zijn ten laste van EB-Lease. Het hof neemt akte van het feit dat P. de rechtsplegingsvergoeding ten laste van EB-Lease begroot op het minimumbedrag. Grief Naar luid van artikel 82, eerste lid, van de Faillissementswet van 8 augustus 1997 kan de gefailleerde, indien hij verschoonbaar wordt verklaard, niet meer vervolgd worden door zijn schuldeisers. Die verschoonbaarverklaring treft de eigen schulden van de gefailleerde, die hij heeft aangegaan. Naar luid van artikel 82, tweede lid, van de Faillissementswet van 8 augustus 1997 wordt de echtgenoot van de gefailleerde die persoonlijk aansprakelijk is voor de schuld van zijn echtgenoot, of de voormalige echtgenoot die persoonlijk aansprakelijk is voor de schuld die zijn voormalige echtgenoot tijdens de duur van het huwelijk was aangegaan ingevolge de verschoonbaarheid van die verplichting bevrijd. Zoals blijkt uit de bewoordingen van deze wetsbepaling, slaat de bevrijding van de echtgenoot op de schulden van de gefailleerde, waarvoor de echtgenoot zich, contractueel of wettelijk, heeft verbonden. Anders gezegd, de echtgenoot heeft zich ten aanzien van de schuldeiser van de gefailleerde tot dezelfde schuld verbonden, het weze op een andere rechtsgrond. De bevrijding slaat derhalve niet op de schulden van derden, waarvoor de echtgenoot zich persoonlijk borg zou hebben gesteld. Hieraan wordt geen afbreuk gedaan door de omstandigheid dat ook de gefailleerde zich voor de schuld van diezelfde derde borg zou hebben gesteld. Uit artikel 2011 van het Burgerlijk Wetboek volgt inderdaad dat de borgtocht een overeenkomst is, waarbij degene die zich voor een verbintenis borg stelt, zich jegens de schuldeiser verplicht aan die verbintenis te voldoen indien de schuldenaar niet zelf daaraan voldoet. Blijkens artikel 2021 van het Burgerlijk Wetboek is de borg jegens de schuldeiser niet tot betaling gehouden dan bij gebreke van de schuldenaar, wiens goederen vooraf moeten worden uitgewonnen, tenzij de borg afstand heeft gedaan van het voorrecht van uitwinning of tenzij hij zich hoofdelijk met de schuldenaar heeft verbonden, in welk geval de gevolgen van zijn verbintenis worden geregeld naar de beginselen die ten opzichte van hoofdelijke schulden zijn vastgesteld.

6 8 MEI 2015 C N/6 Uit voornoemde bepaling volgt dat de borg per definitie de schuld van een derde waarborgt. Deze verbintenis heeft een subsidiair karakter. De verbintenis die door de borg wordt opgenomen is in essentie een garantie- of waarborgverbintenis. De borg verbindt zich ertoe de geldelijke gevolgen van de toekomstige wanprestatie van de hoofdschuldenaar voor zijn rekening te nemen. Hebben verscheidene personen zich voor dezelfde schuldenaar en voor dezelfde schuld borg gesteld, dan is ieder van hen blijkens artikel 2025 van het Burgerlijk Wetboek voor de gehele schuld van de hoofdschuldenaar gehouden, met dien verstande dat overeenkomstig artikel 2026 van het Burgerlijk Wetboek ieder van hen, zo hij geen afstand heeft gedaan van het voorrecht van schuldsplitsing, kan vorderen dat de schuldeiser vooraf zijn vordering verdeelt en die vermindert tot het aandeel van elke borg. Zo meerdere personen zich borg stelden, ontstaan er zodoende gelijklopende garantie- en waarborgverbintenissen, zonder dat er weliswaar kan worden gesteld dat de ene borg zich verbindt tot de schuld van de andere borg, zijnde de door die borg aangegane waarborgverbintenis. Uit artikel 2029 van het Burgerlijk Wetboek volgt integendeel dat de borg die de schuld heeft betaald, in alle rechten, die de schuldeiser had tegen de schuldenaar treedt. Bovendien bepaalt artikel 2033 van het Burgerlijk Wetboek dat wanneer verscheidene personen zich hebben borg gesteld voor dezelfde schuldenaar en voor dezelfde schuld, de borg die de schuld heeft voldaan, verhaal heeft op de overige borgen, ieder voor zijn aandeel. Uit het geheel van deze bepalingen volgt dat de borg enkel een verbintenis aangaat samen met de hoofdschuldenaar. Zijn er meerdere borgen, dan gaan zij elk een onderscheiden verbintenis ten aanzien van de schuldeiser aan, zonder dat er tussen de borgen onderling sprake is van een zelfde schuld. Te dezen blijkt uit de vaststellingen van het bestreden arrest dat door de verweerster een akte van borgstelling werd ondertekend op 6 juli 2006 en een tweede op 2 februari 2007, waarbij zij zich ten aanzien van de eiseres voor de hoofdschuldenaar, zijnde MP&D Construct bvba, hoofdelijk en ondeelbaar met laatstgenoemde borg stelde. De verweerster verbond zich zodoende als borg tot betaling van de schuld van een derde, zijnde MP&D Construct bvba. Zo haar echtgenoot, die failliet werd verklaard, zich blijkens de gedane vaststellingen op hetzelfde tijdstip, doch bij onderscheiden akten, eveneens ten aanzien van eiseres hoofdelijk en ondeelbaar borg stelde, gold deze borgstelling evenzeer de schuld van MP&D Construct bvba, zijnde de hoofdschuldenaar. Uit deze vaststellingen volgt dat er ten aanzien van de eiseres door de verweerster en door de gefailleerde als borg gelijklopende verbintenissen werden aangegaan, die kunnen worden omschreven als waarborgverbintenissen, zonder dat er evenwel kan worden ge-

7 8 MEI 2015 C N/7 steld dat de verweerster persoonlijk aansprakelijk was voor een verbintenis, die door de gefailleerde werd aangegaan. Zo de verbintenissen van beide gewezen echtgenoten op dezelfde schuld sloegen, betroffen zij immers onbetwistbaar de schuld van een derde, waartoe noch de ene, noch de andere zich persoonlijk hadden verbonden. Besluit Op grond van de gedane vaststellingen van het bestreden arrest, waaruit blijkt dat de verweerster ten aanzien van de eiseres persoonlijk bij twee onderscheiden akten van borgstelling de verbintenis aanging om de schuld van een derde, te weten MP&D Construct bvba, te waarborgen, vermocht het hof van beroep niet wettig te beslissen dat zij, als echtgenote van de gefailleerde medeborg, ingevolge diens verschoonbaarverklaring, zelf van haar eigen borgverbintenis, slaande op de schuld van MP&D Construct bvba, ten aanzien van de eiseres bevrijd was (schending van artikelen 82, eerste en tweede lid, van de Faillissementswet van 8 augustus 1997, 2011, 2021, 2025, 2026, 2029, 2033 van het Burgerlijk Wetboek). Bovendien kon het hof van beroep niet wettig beslissen, zonder aldus de verbindende kracht van de borgstellingsakten van 6 juli 2006 en 2 februari 2007, die door de verweerster werden onderschreven, te miskennen, dat de schuld die deze waarborgde een schuld van de gefailleerde was, daar waar uit de gedane vaststellingen van het bestreden arrest zelf blijkt dat de gewaarborgde schuld een schuld van MP&D Construct bvba ten aanzien van de eiseres was (schending van artikel 1134 van het Burgerlijk Wetboek). III. BESLISSING VAN HET HOF Beoordeling 1. Krachtens artikel 82, tweede lid, Faillissementswet, wordt de echtgenoot of de voormalige echtgenoot van de gefailleerde die persoonlijk aansprakelijk is voor de schuld die zijn echtgenoot tijdens de duur van het huwelijk was aangegaan, ingevolge de verschoonbaarheid van die verplichting bevrijd. 2. De echtgenoot of voormalige echtgenoot is persoonlijk aansprakelijk voor de schuld in de zin van deze bepaling wanneer hij zich, samen met de gefailleerde, borg heeft gesteld voor een schuld van een vennootschap waarvan de gefailleerde zaakvoerder is. 3. De appelrechter stelt vast dat:

8 8 MEI 2015 C N/8 - de verweerster en haar echtgenoot zich bij akten van borgstelling jegens de eiseres hoofdelijk en ondeelbaar borg hebben gesteld voor alle sommen die MP&D Construct bvba, vennootschap waarvan de echtgenoot van de verweerster zaakvoerder was, haar verschuldigd zou zijn; - MP&D Construct bvba failliet werd verklaard; - de echtgenoot van de verweerster, die ook in persoonlijke naam handel dreef, eveneens failliet werd verklaard; - de echtgenoot van de verweerster verschoonbaar werd verklaard. 4. De appelrechter die op grond van deze vaststellingen oordeelt dat het voordeel van de bevrijding niet aan de verweerster ontzegd kan worden om reden dat de schuld haar oorsprong vindt in een borgstelling die beide partijen hebben aangegaan tot zekerheid van de verbintenissen van een derde, verantwoordt zijn beslissing naar recht. Het middel kan niet worden aangenomen. Dictum Het Hof, Verwerpt het cassatieberoep. Veroordeelt de eiseres tot de kosten. Bepaalt de kosten voor de eiseres op 958,04 euro en voor de verweerster op 360,55 euro. Dit arrest is gewezen te Brussel door het Hof van Cassatie, eerste kamer, samengesteld uit eerste voorzitter ridder Jean de Codt, als voorzitter, de afdelingsvoorzitters Christian Storck, Eric Dirix en Albert Fettweis, en de raadsheren Alain Smetryns, Koen Mestdagh, Martine Regout, Geert Jocqué en Bart Wylleman, en in openbare voltallige rechtszitting van 8 mei 2015 uitgesproken door eerste voorzitter ridder Jean de Codt, in aanwezigheid van advocaat-generaal Christian Vandewal, met bijstand van griffier Kristel Vanden Bossche.

9 8 MEI 2015 C N/9 K. Vanden Bossche B. Wylleman G. Jocqué M. Regout K. Mestdagh A. Smetryns A. Fettweis E. Dirix Chr. Storck J. de Codt