De inbreng van genot

Transcriptie

1 Faculteit Rechtsgeleerdheid Universiteit Gent Academiejaar De inbreng van genot Masterproef van de opleiding Master in het notariaat Caroline Coppens (Studentennr ) Promotor: Prof. Dr. H. De Wulf Commissaris: Dhr. S. Landuyt

2 Inhoud Hoofdstuk 1. Inleiding... 2 Hoofdstuk 2. Het inbreng-begrip... 3 I. Situering: het vennootschapscontract... 3 II. Als rechtshandeling: de inbrengverbintenis... 6 III. Als voorwerp van de rechtshandeling Wat is vatbaar voor inbreng? Inbreng van genot als voorwerp?... 9 IV. Als financieringsbron Ondernemingsrisico Inbreng als waarborg van de schuldeisers Verschil met geldlening Hoofdstuk 3. Inbreng van genot I. Inbreng in eigendom II. Inbreng in genot Betekenis Gevolgen Genot sensu stricto vs. vruchtgebruik Genot sensu stricto vs. in eigendom III. Inbreng in genot en het verbod van leeuwenbeding Situering van het verbod Verenigbaarheid met art. 28 W.Venn Winst- en verliesdeelname bij inbreng van geld Hoofdstuk 4. Conclusie Bibliografie

3 Hoofdstuk 1. Inleiding Wat is een inbreng van genot? Om dit ten volle te kunnen begrijpen wordt eerst stilgestaan bij de vraag: wat is een inbreng? Een volledig antwoord op die vraag is slechts mogelijk wanneer het inbreng-begrip wordt geplaatst binnen het grotere kader van de vennootschap als contract. De verschillende betekenissen die het inbreng-begrip kan inhouden, gaan gepaard met de verschillende mogelijke opvattingen van de inbreng van genot. (Hoofdstuk 2) Daarna worden de gevolgen van de inbreng van genot verder onderzocht. Ook die gevolgen hangen af van de concreet gehanteerde zienswijze omtrent de draagwijdte en inhoud van het begrip. (Hoofdstuk 3) 2

4 Hoofdstuk 2. Het inbreng-begrip I. Situering: het vennootschapscontract De wettelijke definitie van het Wetboek van Vennootschappen bevestigt dat de grondslag van de vennootschap de overeenkomst is. Bovendien heeft ook de vennootschap zelf, die het resultaat is van deze (oprichtings)overeenkomst, een contractueel karakter; 1 niettegenstaande de bijzondere aard van deze overeenkomst de klassieke opdelingen overstijgt. 2 De vennootschap als overeenkomst beschouwen, heeft bijgevolg een dubbele betekenis. Zowel in de betekenis van de momentane rechtshandeling waarbij de vennoten op basis van wilsovereenstemming de langdurige rechtsverhouding tussen hen tot stand brengen; als de daaruit voorkomende langdurige verhouding zelf. 3 Zodoende bestaat de vennootschap uit een geheel van contractuele verbintenissen tussen vennoten, tot stand gebracht door de oprichtingsovereenkomst. 4 Wanneer de tot stand gekomen vennootschap rechtspersoonlijkheid bezit 5, verliest de tweede betekenis van de vennootschap als (oprichters)overeenkomst weliswaar aan belang. De voortdurende verbintenissen bestaan immers enkel in relatie tussen oprichter en rechtspersoon en niet tussen oprichters onderling. 6 Het is daarbij ook mogelijk de (volkomen 7 ) rechtspersonen eerder als institutie of instelling te analyseren, gelet op de meer fundamentele rol van contractvrijheid bij vennootschappen zonder rechtspersoonlijk. 8 1 H. BRAECKMANS en R. HOUBEN, Handboek vennootschapsrecht, Antwerpen, Intersentia, 2012, 6. 2 K. GEENS en M. WYCKAERT, Beginselen van het Belgisch privaatrecht, IV, Verenigingen en vennootschappen, II, Mechelen, Kluwer, 2011, K. GEENS en M. WYCKAERT, Beginselen van het Belgisch privaatrecht, IV, Verenigingen en vennootschappen, II, Mechelen, Kluwer, 2011, 86; J. RONSE, "Vennootschaps- en verbintenissenrecht" in Op de grenzen van komend recht : opstellen aangeboden aan J. H. Beekhuis, Deventer, Kluwer, 1969, J. WOUTERS en M. DENEF, Art. 1 W. Venn. in H. BRAECKMANS, K. GEENS en E. WYMEERSCH, (eds.), Comm.Venn, Mechelen, Kluwer, 2000, 2. 5 De rechtspersoon ontstaat slechts door de openbaarmaking. Aangezien de contractuele oprichtingshandeling op zich niet de rechtspersoonlijkheid tot gevolg heeft, kan worden gesteld dat de oprichtingsovereenkomst zijn constitutief karakter verliest; Zie K. GEENS en M. WYCKAERT, Beginselen van het Belgisch privaatrecht, IV, Verenigingen en vennootschappen, II, Mechelen, Kluwer, 2011, K. GEENS en M. WYCKAERT, Beginselen van het Belgisch privaatrecht, IV, Verenigingen en vennootschappen, II, Mechelen, Kluwer, 2011, Bij onvolkomen rechtspersonen zouden de onderlinge contractuele verhoudingen tussen de leden de oprichting overleven; zie K. GEENS en M. WYCKAERT, Beginselen van het Belgisch privaatrecht, IV, Verenigingen en vennootschappen, II, Mechelen, Kluwer, 2011, H. BRAECKMANS en R. HOUBEN, Handboek vennootschapsrecht, Antwerpen, Intersentia, 2012, 7; Zie K. GEENS en M. WYCKAERT, Beginselen van het Belgisch privaatrecht, IV, Verenigingen en vennootschappen, II, Mechelen, Kluwer, 2011, en de verwijzingen aldaar; Contra: D. VAN GERVEN, Beginselen van het Belgisch privaatrecht, IV, Rechtspersonen, I, Mechelen, Kluwer, 2007, J. RONSE, Algemeen deel van 3

5 De contractuele opvatting omtrent de vennootschap heeft tot gevolg dat zij aan de gemeenschappelijke geldigheidsvoorwaarden van het algemeen contractenrecht dient te voldoen. 9 Dit met inachtneming van het beginsel dat de bijzondere wet voorrang heeft op de algemene. De regels van algemeen contractenrecht gelden in deze context dus zolang zij niet terzijde worden gesteld door de regels van vennootschaps- en rechtspersonenrecht. 10 Uit de wettelijke definitie, zoals vervat in art. 1 W.Venn., blijkt dat de vennootschap, naast de algemene, tevens gekenmerkt wordt door 4 specifieke constitutieve bestanddelen: (1) pluraliteit van partijen, (2) iets in gemeenschap brengen, nl. de inbreng, (3) met als doel één of meer nauwkeurig omschreven activiteiten uit te oefenen en dit (4) met winstoogmerk. Deze hoofdbestanddelen kunnen worden aangevuld met de vereiste dat de vennootschap in gemeenschappelijk belang van de partijen wordt aangegaan (art. 19 W.Venn.), alsmede het verbod van leeuwenbeding (art.32 W.Venn.). 11 De inbreng is dus duidelijk een constitutief bestanddeel van het vennootschapscontract. 12 Zonder inbreng kan een vennootschap niet rechtsgeldig tot stand komen. 13 De toezegging van inbreng is dan ook een noodzakelijk vereiste voor de oorspronkelijke verkrijging van de hoedanigheid van vennoot. 14 Wie wil deelnemen aan de vennootschap zal dus noodzakelijkerwijze, naast de geldige en bekwame toestemming tot deelnemen, ook deze ondersteunende rechtshandeling, nl. de inbrengverbintenis, moeten aangaan. 15 Nu de wilsovereenstemming volstaat om de vennootschap als consensueel contract tot stand te brengen, is het de toezegging die de essentie van het vennootschapscontract uitmaakt en het venootschapsrecht, Leuven, Acco, 1975, 80 82;.J. RONSE, "Vennootschaps- en verbintenissenrecht" in Op de grenzen van komend recht : opstellen aangeboden aan J. H. Beekhuis, Deventer, Kluwer, 1969, 203 ev. 9 J. WOUTERS en M. DENEF, Art. 1 W. Venn. in H. BRAECKMANS, K. GEENS en E. WYMEERSCH, (eds.), Comm.Venn, Mechelen, Kluwer, 2000, K. GEENS en M. WYCKAERT, Beginselen van het Belgisch privaatrecht, IV, Verenigingen en vennootschappen, II, Mechelen, Kluwer, 2011, 87; J. RONSE, "Vennootschaps- en verbintenissenrecht" in Op de grenzen van komend recht : opstellen aangeboden aan J. H. Beekhuis, Deventer, Kluwer, 1969, Deze bestanddelen worden in bepaalde rechtsleer anders ingevuld en eventueel aangevuld met de intentionele voorwaarde van affectio societatis ; zie o.a. H. BRAECKMANS en R. HOUBEN, Handboek vennootschapsrecht, Antwerpen, Intersentia, 2012, 4 6; J. WOUTERS en M. DENEF, Art. 1 W. Venn. in H. BRAECKMANS, K. GEENS en E. WYMEERSCH, (eds.), Comm.Venn, Mechelen, Kluwer, 2000, 2-15 en de verwijzingen aldaar. 12 De nietigheid van de inbrengverbintenis heeft nochtans niet noodzakelijk de nietigheid van de vennootschap tot gevolg, Zie K. GEENS, De nietigheid bij de oprichting van een vennootschap, TPR 1990, 1631 ev. 13 T. TILQUIN en V. SIMONART, Traité des sociétés, Brussel, Kluwer, 1996, 362 ; J. VAN RYN, Principes de droit commercial, I, Brussel, Bruylant, 1954, Naar aanleiding van de oprichting van de vennootschap; in tegenstelling tot afgeleide hoedanigheid, dewelke tot stand komt door overname van de vennootschapsrechten van een andere vennoot; K. GEENS en M. WYCKAERT, Beginselen van het Belgisch privaatrecht, IV, Verenigingen en vennootschappen, II, Mechelen, Kluwer, 2011, ; J. RONSE, Algemeen deel van het venootschapsrecht, Leuven, Acco, 1975, K. GEENS en M. WYCKAERT, Beginselen van het Belgisch privaatrecht, IV, Verenigingen en vennootschappen, II, Mechelen, Kluwer, 2011,

6 niet de effectieve materiële inbreng. 16 Uit art. 20 en 22 W.Venn. volgt dat die belofte van inbreng voor de vennoot de verbintenis creëert deze inbreng daadwerkelijk ter beschikking te stellen van de vennootschap. 17 Dit betekent dat het ingebrachte vermogensbestanddeel zal worden aangewend ter verwezenlijking van het gemeenschappelijke doel. Het is echter niet noodzakelijk dat de vennootschap hierdoor ook de effectieve beschikkingsmacht over de desbetreffende goederen verwerft. 18 Overeenkomstig het gemeen recht behoeft elke overeenkomst een geoorloofd voorwerp (art BW). Dit principe geldt eveneens voor de vennootschapsovereenkomst. 19 Bovendien heeft ieder contract als voorwerp de verbintenis van de partij om iets te doen, geven of nalaten (art 1101 en art BW). Deze artikelen doelen op het voorwerp van de verbintenis die de overeenkomst in leven roept. Bijgevolg kan de inbrengverbintenis als een zodanig beloofde prestatie worden aanzien. 20 (voorwerp-werkwoord). 21 Indien de voorgaande artikelen worden beschouwd in hun samenhang met de 1128 ev. BW. duiden ze daarentegen op hetgeen werkelijk wordt gegeven, gedaan of nagelaten. Inbreng kan op zijn beurt dus eveneens worden beschouwd als het voorwerp van de beloofde prestatie. 22 (voorwerp-lijdend voorwerp). 23 Art. 19 W.Venn. schrijft letterlijk voor dat elke vennootschap een geoorloofd voorwerp dient te hebben. Alhoewel inbreng volgens sommigen het voorwerp van het vennootschapscontract uitmaakt, 24 lijkt het in dit artikel voorgeschreven voorwerp-doel van de vennootschap de 16 N. GOOSSENS, Art. 20 W. Venn in BRAECKMANS, H., GEENS, K. en WYMEERSCH, E. (eds.), Vennootschappen en verenigingen. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, Mechelen, Kluwer, 2013, 1. Het is tevens ook de toezegging die als inbreng wordt beschouwd die aan de registratierechten onderworpen wordt, ongeacht in welke mate er effectief is voldaan aan de toezegging, Zie E. VAN TRICHT, Belastbare handelingen in F. WERDEFROY, Registratierechten , 2012, K. GEENS en M. WYCKAERT, Beginselen van het Belgisch privaatrecht, IV, Verenigingen en vennootschappen, II, Mechelen, Kluwer, 2011, 127; N. GOOSSENS, Art. 22 W. Venn in BRAECKMANS, H., GEENS, K. en WYMEERSCH, E. (eds.), Vennootschappen en verenigingen. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, Mechelen, Kluwer, 1999, M. WYCKAERT, Kapitaal in NV en BVBA, Kalmthout, Biblio, 1995, H. BRAECKMANS en R. HOUBEN, Handboek vennootschapsrecht, Antwerpen, Intersentia, 2012, K. GEENS en M. WYCKAERT, Beginselen van het Belgisch privaatrecht, IV, Verenigingen en vennootschappen, II, Mechelen, Kluwer, 2011, K. GEENS, De nietigheid bij de oprichting van een vennootschap, TPR 1990, M. WYCKAERT, Kapitaal in NV en BVBA, Kalmthout, Biblio, 1995, K. GEENS, De nietigheid bij de oprichting van een vennootschap, TPR 1990, Zie bijv. J. RONSE, Algemeen deel van het venootschapsrecht, Leuven, Acco, 1975,

7 inbrengverbintenis van de vennoten te overstijgen. 25 Dit aspect wordt hier dan ook niet verder behandeld. 26 II. Als rechtshandeling: de inbrengverbintenis Om te kunnen deelnemen aan de vennootschap zal elke vennoot dus een inbreng moeten doen. 27 In ruil voor deze inbreng ontvangt de inbrenger een bundel lidmaatschapsrechten en bijgevolg de hoedanigheid van vennoot. 28 Het begrip inbreng duidt in deze context op de rechtshandeling waarbij een vermogensbestanddeel in gemeenschap wordt gebracht met als oogmerk de verwezenlijking van het maatschappelijk doel. De inbrenger draagt zijn rechten op een bepaald vermogensbestanddeel over ten behoeve van de vennootschap zodat het onderhevig is aan bijdrage in maatschappelijke verliezen. 29 Inbrengen, als werkwoord, vormt dus het voorwerp van de deelneming van elke vennoot. 30 De rechtshandeling inbrengen is een geven, doen of laten zoals wordt bedoeld in art BW. Zoals reeds werd aangehaald, wordt de precieze invulling van dit artikel in vennootschapsrechtelijke context pas duidelijk wanneer het wordt beschouwd in samenhang met hetgeen effectief wordt ingebracht, nl. het zogenaamde voorwerp-lijdend voorwerp van de inbrengverbintenis (infra). 31 Volgens art BW. kan zowel een zaak zelf, als haar gebruik of bezit voorwerp uitmaken van de verbintenis. De notie zaak kan worden begrepen in de zin van het eigendomsrecht dat de titularis op deze zaak heeft. 32 In zekere zin vult deze regel artikel 1126 BW. aan, maar tevens wordt duidelijk dat het Burgerlijk Wetboek weinig onderscheid maakt tussen de verschillende betekenissen die het 25 K. GEENS, De nietigheid bij de oprichting van een vennootschap, TPR 1990, Zie voor verdere verbintenisrechtelijke analyse: M. WYCKAERT, Kapitaal in NV en BVBA, Kalmthout, Biblio, 1995, 42 ev. 27 K. GEENS en M. WYCKAERT, Beginselen van het Belgisch privaatrecht, IV, Verenigingen en vennootschappen, II, Mechelen, Kluwer, 2011, J. WOUTERS en M. DENEF, Art. 1 W. Venn. in H. BRAECKMANS, K. GEENS en E. WYMEERSCH, (eds.), Comm.Venn, Mechelen, Kluwer, 2000, J. RONSE, Algemeen deel van het venootschapsrecht, Leuven, Acco, 1975, 11; J. WOUTERS en M. DENEF, Art. 1 W. Venn. in H. BRAECKMANS, K. GEENS en E. WYMEERSCH, (eds.), Comm.Venn, Mechelen, Kluwer, 2000, 12; M. WYCKAERT, Kapitaal in NV en BVBA, Kalmthout, Biblio, 1995, K. GEENS, De nietigheid bij de oprichting van een vennootschap, TPR 1990,1635 ev.; Zie voor de verbintenisrechtelijke analyse omtrent de aard van de inbreng-rechtshandeling: M. WYCKAERT, Kapitaal in NV en BVBA, Kalmthout, Biblio, 1995, 42 ev. 31 M. WYCKAERT, Kapitaal in NV en BVBA, Kalmthout, Biblio, 1995, Alhoewel het Burgerlijk Wetboek inconsistent omspring met de termen zaken en goederen ; Zie F. VAN NESTE, Zakenrecht, I, A, in Algemene Beginselen van Belgisch privaatrecht, Antwerpen, Standaard Wetenschappelijke Uitgeverij, 1974, 22 en infra. 6

8 begrip voorwerp kan inhouden. Indien we dit toepassen op de inbreng van genot, zal dus volgens het art BW. het enkele gebruik of bezit van een zaak het voorwerp kunnen zijn van de rechtshandeling. Nochtans moet ook hier worden gegeven (de zaak ter beschikking stellen), gedaan (er zorg voor dragen dat de vennootschap in zijn gebruik of genot niet wordt verstoord) en nagelaten (vrijwaring voor eigen daad). 33 III. Als voorwerp van de rechtshandeling 1. Wat is vatbaar voor inbreng? De definitie van art. 1 W.Venn. stelt dat de vennoot iets in gemeenschap moeten brengen. Steunend op de gemeenrechtelijke principes, kan alles wat voorwerp kan uitmaken van een overeenkomst als inbreng dienen. 34 Daarnaast dient de inbreng een bepaalde vermogenswaarde te hebben. De inbreng dient m.a.w. in geld waardeerbaar te zijn. 35 Art. 19, 2 de lid W.Venn. vult art. 1 W.Venn. verder aan: Ieder vennoot moet of (1) geld, of (2) andere goederen, of zijn (3) nijverheid in de vennootschap inbrengen. Er worden dus drie verschillende soorten inbreng onderscheiden naargelang de aard van wat werd toegezegd. 36 De partijen hebben in beginsel de vrijheid om de aard van hun inbreng zelf te kiezen. 37 De verschillende inbrengen hoeven hierbij niet allen van gelijke waarde of van dezelfde aard te zijn In de eerste categorie draagt de inbrenger een geldsom over aan de vennootschap. 2. De tweede categorie wordt gewoonlijk inbreng in natura genoemd. 39 Het is de inbreng van elk goed, roerend of onroerend, lichamelijk of onlichamelijk, anders dan een som geld M. WYCKAERT, Kapitaal in NV en BVBA, Kalmthout, Biblio, 1995, L. FREDERICQ, m.m.v. S. FREDERICQ, Handboek van Belgisch handelsrecht, I, Brussel, Bruylant, 1962, 435. Zie ook M. WYCKAERT, Kapitaal in NV en BVBA, Kalmthout, Biblio, 1995, Luik, 2 mei 1933, Pas 1933, 215; J. VAN RYN, Principes de droit commercial, I, Brussel, Bruylant, 1954, 23 ; J. WOUTERS en M. DENEF, Art. 1 W. Venn. in H. BRAECKMANS, K. GEENS en E. WYMEERSCH, (eds.), Comm.Venn, Mechelen, Kluwer, 2000, J. RONSE, Algemeen deel van het venootschapsrecht, Leuven, Acco, 1975, L. FREDERICQ, m.m.v. S. FREDERICQ, Handboek van Belgisch handelsrecht, I, Brussel, Bruylant, 1962, M. PLANIOL en G. RIPERT, Traité pratique de droit civil français, XI, Contrats civils/2.le contrat d entreprise, Parijs, LGDJ, 1954, 279 ; J. WOUTERS en M. DENEF, Art. 1 W. Venn. in H. BRAECKMANS, K. GEENS en E. WYMEERSCH, (eds.), Comm.Venn, Mechelen, Kluwer, 2000, Inbreng in natura kan ook worden gedefinieerd als zijnde elke inbreng anders dan een som geld. In die optiek is inbreng van nijverheid een bijzondere soort van inbreng in natura. 40 T. TILQUIN en V. SIMONART, Traité des sociétés, Brussel, Kluwer, 1996,

9 3. Ingeval van inbreng van nijverheid gaat de inbrenger de persoonlijke verbintenis aan zijn toekomstige arbeid aan te bieden in ruil voor een aandeel in de vennootschap. In tegenstelling tot de inbreng van goederen is de inbreng van arbeid een successieve prestatie. 41 Deze indeling strookt met de vereisten van gemeen recht. 42 De inbreng in geld of natura is immers een verbintenis om iets te geven; en de inbreng van nijverheid zowel een verbintenis om iets doen als iets niet te doen, gelet op de rekenschapsverplichting die opgelegd wordt door art. 24 W.Venn.. 43 Inbreng van genot wordt door een groot deel van de rechtsleer gezien als modaliteit van de inbrengverbintenis. Een inbreng in geld of natura 44 kan zodoende gerealiseerd worden in eigendom of genot. 45 In die optiek zal er bij een inbreng van genot geen eigendomsovergang plaatsvinden. De inbrenger blijft eigenaar van de zaak en er vindt slechts een beperkte vervreemding plaats van de vruchten en/of het gebruik van de zaak. 46 Dat dit het voorwerp van de verbintenis kan zijn wordt bevestigd in art BW. De zaak die op zijn beurt weer het voorwerp uitmaakt van de inbrengverbintenis zal dan de geldsom 47 of een ander in geld waardeerbaar goed moeten zijn. Een strikt onderscheid tussen inbreng in eigendom of in genot lijkt nochtans soms moeilijk te maken. De vennootschap mag enkel gebruik maken van het voorwerp van de genotsinbreng met als verplichting het bij liquidatie aan de vennoot, die eigenaar blijft, terug te geven. 48 Hoewel er in die hypothese bij genotsinbreng dus geen eigendomsoverdracht plaatsvindt, kan de vennootschap toch als het ware juridische eigenaar worden van bepaalde ingebrachte goederen. Indien de inbreng bestaat uit het genot van zaken die (1) door het gebruik 41 F. LAURENT, Principes de droit civil, III, Brussel, Bruylant, 1878, 266 ; J. VAN RYN, Principes de droit commercial, I, Brussel, Bruylant, 1954, Hoewel inbreng van genot in bepaalde gevallen ook als een successieve prestatie kan worden opgevat (infra). 42 Art en 1126 BW. 43 M. COIPEL, Dispositions communes à toutes les formes de sociétés commerciale, Brussel, Larcier, 1982, Het is niet mogelijk nijverheid in genot in te brengen. De inbreng van nijverheid kan evenwel beschouwd worden als specifieke vorm van genotsinbreng op zich, nl. de inbreng van het genot op arbeid, M. PLANIOL en G. RIPERT, Traité pratique de droit civil français, XI, Contrats civils/2.le contrat d entreprise, Parijs, LGDJ, 1954, L. FREDERICQ, m.m.v. S. FREDERICQ, Handboek van Belgisch handelsrecht, I, Brussel, Bruylant, 1962, ; T. TILQUIN en V. SIMONART, Traité des sociétés, Brussel, Kluwer, 1996, 364; J. VAN RYN, Principes de droit commercial, I, Brussel, Bruylant, 1954, J. RONSE, Algemeen deel van het venootschapsrecht, Leuven, Acco, 1975, Hoewel de juridische mogelijkheid van inbreng het genot van een geldsom soms betwist wordt, zie M. PLANIOL en G. RIPERT, Traité pratique de droit civil français, XI, Contrats civils/2.le contrat d entreprise, Parijs, LGDJ, 1954, 280; en lettende op de verschillende bezwaren o.a. de eventuele strijdigheid met het verboden leonijns beding infra. 48 M. WYCKAERT, Kapitaal in NV en BVBA, Kalmthout, Biblio, 1995, 79. 8

10 tenietgaan, (2) waarde verminderen doordat men ze behoudt, (3) bestemd waren om verkocht te worden, of (4) in de vennootschap zijn ingebracht volgens schatting in een boedelbeschrijving, 49 neemt zij immers het risico op de zaken over. 50 Gezien de vennootschap slechts het genot van deze goederen verkrijgt door ze te verbruiken of te verkopen, wordt zij noodgedwongen tevens eigenares van deze goederen Inbreng van genot als voorwerp? Op het eerste gezicht lijkt art. 19 W.Venn. inderdaad de drie mogelijke voorwerpen van inbreng in het bijzonder en limitatief voor te schrijven. Toch voegt deze specifieke driedeling niet noodzakelijk iets toe aan het gemeen recht. Volgens VAN NESTE zijn deze drie begrippen immers reeds vervat in de algemene betekenis van het begrip goederen. 52 De goederen zijn de vermogensrechten die aan een bepaald rechtssubject toebehoren.[ ] Deze hebben als specifiek object of inhoud: genot, gebruik of een verbintenis van een andere persoon. 53 De term goederen bevat zowel zaken als rechten. Zaken zijn de materiële dingen die het voorwerp zijn van eigendom en zijn dus bijgevolg lichamelijk. Rechten zijn de onlichamelijke goederen, namelijk de vermogensrechten. 54 Vermogensrechten worden traditioneel onderverdeeld in (1) persoonlijke rechten, (2) zakelijke rechten en (3) intellectuele rechten. 55 Vermogensrechten hebben steeds betrekking op doch, maar deze zaken behoren tot de materiële werkelijkheid waardoor zij eigenlijk op zichzelf geen goederen zijn. Het Burgerlijk Wetboek wordt echter gekenmerkt door inconsistente hantering van het begrip goederen. Zowel in wetgeving als doctrine wordt het eigendomsrecht, als belangrijkst vermogensrecht, met de zaak waarop zij betrekking heeft gelijkgesteld. In tegenstelling tot zaak omvat het 49 Art. 28 W.Venn. 50 M. WYCKAERT, Kapitaal in NV en BVBA, Kalmthout, Biblio, 1995, 79; M. PLANIOL en G. RIPERT, Traité pratique de droit civil français, XI, Contrats civils/2.le contrat d entreprise, Parijs, LGDJ, 1954, N. GOOSSENS, Art. 28 W. Venn in BRAECKMANS, H., GEENS, K. en WYMEERSCH, E. (eds.), Comm.Venn, Mechelen, Kluwer, 1999, K. GEENS en M. WYCKAERT, Beginselen van het Belgisch privaatrecht, IV, Verenigingen en vennootschappen, II, Mechelen, Kluwer, 2011, F. VAN NESTE, Zakenrecht, I, A, in Algemene Beginselen van Belgisch privaatrecht, Antwerpen, Standaard Wetenschappelijke Uitgeverij, 1974, F. VAN NESTE, Zakenrecht, I, A, in Algemene Beginselen van Belgisch privaatrecht, Antwerpen, Standaard Wetenschappelijke Uitgeverij, 1974, V. SAGAERT., B. TILLEMAN en A. VERBEKE, Vermogensrecht in kort bestek, Antwerpen, Intersentia, 2010, 1. 9

11 begrip goed echter een waardeoordeel. De graadmeter voor het bepalen van de waarde is geld. 56 Wanneer dus een zakelijk of persoonlijk genotsrecht aan de vennootschap wordt overgedragen, kan dit gekwalificeerd worden als de inbreng van de eigendom van een genotsrecht. 57 Het voorwerp van de inbreng is dan het genotsrecht zelf en niet de zaak waarop dit recht betrekking heeft. Persoonlijke en zakelijke rechten zijn immers op zichzelf te beschouwen vermogensbestanddelen. In die optiek wordt de inbreng van genot dus niet bekeken als een modaliteit van de inbreng in geld of natura, maar als de inbreng van een welbepaald goed. IV. Als financieringsbron Indien we dus art. 1 en 19 W.Venn. verbintenisrechtelijk analyseren, constateren we dat de inbrengverbintenis een noodzakelijke vereiste is voor de totstandkoming van de vennootschap als contract. Uit diezelfde artikelen kan dan worden afgeleid dat het een essentieel kenmerk van de vennootschap is dat elke vennoot bijdraagt in het vermogen van de vennootschap. 58 Het totaal van de inbrengen vormt namelijk het (initiële) 59 maatschappelijk vermogen of vennootschapsvermogen Ondernemingsrisico Het behoort tot de essentie van de inbreng dat hij, ongeacht zijn voorwerp, onderworpen wordt aan het risico van de vennootschap en zal aangewend worden tot verwezenlijking van het vennootschapsdoel. 61 Elke vennootschap dient een winstoogmerk te hebben. Dit principe vindt zijn neerslag in art. 32, eerste lid W. Venn en is tevens terug te vinden in art. 1 W.Venn. aangezien de inbreng dient te gebeuren met als doel één of meer nauwkeurig omschreven activiteiten uit te oefenen en met het oogmerk aan de vennoten een rechtstreeks of onrechtstreeks vermogensvoordeel te 56 K. GEENS en M. WYCKAERT, Beginselen van het Belgisch privaatrecht, IV, Verenigingen en vennootschappen, II, Mechelen, Kluwer, 2011, 129; F. VAN NESTE, Zakenrecht, I, A, in Algemene Beginselen van Belgisch privaatrecht, Antwerpen, Standaard Wetenschappelijke Uitgeverij, 1974, H. BRAECKMANS en R. HOUBEN, Handboek vennootschapsrecht, Antwerpen, Intersentia, 2012, L. FREDERICQ, m..m.v. S. FREDERICQ, Handboek van Belgisch handelsrecht, I, Brussel, Bruylant, 1962, M. COIPEL, Dispositions communes à toutes les formes de sociétés commerciale, Brussel, Larcier, 1982, L. FREDERICQ, m.m.v. S. FREDERICQ, Handboek van Belgisch handelsrecht, I, Brussel, Bruylant, 1962, 435; J. RONSE, Algemeen deel van het venootschapsrecht, Leuven, Acco, 1975, K. GEENS, De nietigheid bij de oprichting van een vennootschap, TPR 1990, ; D. VAN GERVEN, Beginselen van het Belgisch privaatrecht, IV, Rechtspersonen, I, Mechelen, Kluwer, 2007, 119; M. WYCKAERT, Kapitaal in NV en BVBA, Kalmthout, Biblio, 1995,

12 bezorgen. Dit principe wordt aangevuld met art 32, tweede lid W. Venn, dat voorschrijft dat geen enkele vennoot mag worden vrijgesteld van verlies. In tegenstelling tot het principe van winstoogmerk maakt dit voorschrift geen deel uit van de definitie van de vennootschap. Het duidt daarentegen op de vereiste dat elke inbreng aan het risico van de onderneming moet worden onderworpen. 62 Daarnaast schrijft art. 19 W.Venn. voor dat de vennootschap in gemeenschappelijk belang van de partijen [moet] worden aangegaan. Hieruit kan worden afgeleid dat er een bepaalde geest van samenwerking en gelijkheid onder de partijen dient te heersen. 63 Wanneer deze artikelen in hun onderling verband worden beschouwd, zal elke vennoot dus recht hebben op een deel van de winst. Het doel van de vennootschap is immers de winst onder de vennoten te verdelen. Daarnaast zullen zij ook allen moeten delen in de eventuele verliezen. De inbreng die de vennoten doen ter verwezenlijking van het doel wordt namelijk onderworpen aan het ondernemingsrisico. Hierdoor zal elke vennoot naast de kans op winst ook de kans op verlies (moeten) hebben. 64 Dit strookt met de zienswijze dat de vennootschap in essentie een kanscontract is. 65 Tijdens het bestaan van de vennootschap komt de risicoverplichting erop neer dat de vergoeding die de vennoot krijgt in ruil voor zijn inbreng onderhevig is aan het risico op winst en verlies. De wet legt hierbij niet op dat de mate van participatie in winst en verlies voor elke vennoot gelijk moet zijn. De regel dat het aandeel in winst en verlies evenredig is met de inbreng (art. 30 BW.) is slechts suppletief, behalve voor de BVBA. 66 Hij zal enkel gelden wanneer er geen conventionele regeling omtrent winstverdeling voorzien is K. GEENS en M. WYCKAERT, Beginselen van het Belgisch privaatrecht, IV, Verenigingen en vennootschappen, II, Mechelen, Kluwer, 2011, Het zogenaamde ius fraternitatis ;J. VAN RYN, Principes de droit commercial, I, Brussel, Bruylant, 1954, 236; M. WYCKAERT, Kapitaal in NV en BVBA, Kalmthout, Biblio, 1995, 72; alhoewel over de draagwijdte en gelding van dit begrip onenigheid bestaat, zie J. WOUTERS en M. DENEF, Art. 1 W. Venn. in H. BRAECKMANS, K. GEENS en E. WYMEERSCH, (eds.), Comm.Venn, Mechelen, Kluwer, 2000, 15 en de verwijzingen aldaar. 64 J. WOUTERS en M. DENEF, Art. 1 W. Venn. in H. BRAECKMANS, K. GEENS en E. WYMEERSCH, (eds.), Comm.Venn, Mechelen, Kluwer, 2000, H. DE WULF, Enkele bedenkingen rond een nuttige rol voor het versleten verbod van leeuwenbeding: bescherming van de vennootschap en haar schuldeisers, niet alleen van de medevennoten, TBH 2012, K. GEENS, De nietigheid bij de oprichting van een vennootschap, TPR 1990, J. WOUTERS en M. DENEF, Art. 1 W. Venn. in H. BRAECKMANS, K. GEENS en E. WYMEERSCH, (eds.), Comm.Venn, Mechelen, Kluwer, 2000,

13 In art. 32, tweede lid W.Venn. wordt de inbreng van nijverheid niet vermeld. Diegene die zijn arbeid inbrengt zal nochtans ook in het risico delen. 68 In tegenstelling tot de persoon die zijn arbeid verricht op basis van een arbeidsovereenkomst, wordt de inbrenger immers met een deel van de winst vergoed. Indien er geen winst is, zal hij gratis gewerkt hebben en geen inkomen van zijn inbreng ontvangen, hetgeen als een verlies kan worden aangemerkt. 69 Ook bij de ontbinding van de vennootschap is de inbreng aan het ondernemingsrisico onderworpen. De inbreng zal als deel van het vermogen van de vennootschap worden aangewend ter betaling van de nog niet betaalde vennootschapsschulden. 70 Diegene die slechts het genot van een bepaald goed inbrengt, zal bij ontbinding dit goed kunnen terugnemen. Het goed waarop het genotsrecht betrekking heeft werd immers niet aan het risico van de onderneming onderworpen, enkel het genotsrecht op zich. Wanneer de inbrenger/eigenaar zijn goed terugneemt, krijgt hij nochtans bijgevolg tegelijk zijn genotsrecht terug. 71 Het eigenlijke ingebrachte goed, namelijk het genotsrecht, lijkt dus ook niet onderhevig aan het risico van de vennootschap. Hoe valt de inbreng van een genotsrecht dan te rijmen met het verbod van art. 32 lid 2 W.Venn.? Inbreng als waarborg van de schuldeisers In vennootschappen met beperkte aansprakelijkheid, de volkomen vennootschappen, zijn de bepalingen omtrent het maatschappelijk vermogen van bijzonder belang. Schuldeisers van de vennootschap kunnen zich immers niet beroepen op het persoonlijk vermogen van de diverse vennoten. Het vennootschapsvermogen is namelijk hun enige waarborg en dus het exclusief executieobject Het principe van risico van de onderneming lijkt dan ook ruimer dan enkel het verbod van leeuwenbeding van art. 32 W.Venn.. 69 K. GEENS en M. WYCKAERT, Beginselen van het Belgisch privaatrecht, IV, Verenigingen en vennootschappen, II, Mechelen, Kluwer, 2011, 130; K. GEENS, De nietigheid bij de oprichting van een vennootschap, TPR 1990, D. VAN GERVEN, Beginselen van het Belgisch privaatrecht, IV, Rechtspersonen, I, Mechelen, Kluwer, 2007, J. RONSE, Algemeen deel van het venootschapsrecht, Leuven, Acco, 1975, 139; M. WYCKAERT, Kapitaal in NV en BVBA, Kalmthout, Biblio, 1995, Hier reeds opgemerkt dat er nochtans een onderscheid is tussen gehoudenheid tot de vennootschapsschulden, als extern gegeven, en winst- en verliesdeelname, als intern gegeven. Zie: K. GEENS en M. WYCKAERT, Beginselen van het Belgisch privaatrecht, IV, Verenigingen en vennootschappen, II, Mechelen, Kluwer, 2011, Zie voor een bespreking van de problematiek omtrent genotsinbreng en bijdrage in de verliezen: G. HODÜM, L'apport de jouissance devant la clause exonérant un associé des pertes", TPS 1923, ; J. LIMPENS, noot onder Gent 22 januari 1944, RCJB 1947, en infra. 73 J. RONSE, Algemeen deel van het venootschapsrecht, Leuven, Acco, 1975,

14 Ter bescherming van de schuldeisers dient er in de volkomen vennootschappen steeds een minimum aan kapitaal voor handen te zijn, le principe de l intangibilité du capital social, 74 gevormd door inbrengen die voor beslag vatbaar zijn. Vandaar dat het kapitaal van een volkomen vennootschap niet uit inbrengen van nijverheid kan bestaan. Uit de schuldeiserbeschermende functie van het kapitaal volgt ook dat de toezegging van elke inbreng onvoorwaardelijk moet zijn. 75 Bij de onvolkomen rechtspersonen en vennootschappen zonder rechtspersoonlijkheid hebben de schuldeisers een extra waarborg: het persoonlijk vermogen van de hoofdelijke vennoten blijft aansprakelijk voor de vennootschapsschulden. De voorschriften omtrent kapitaal dringen zich hier dan ook niet op en deze vennootschappen kunnen wel geldig met inbreng van nijverheid worden opgericht. Zij hebben dan ook geen kapitaal in de strikte betekenis van het woord Verschil met geldlening We kunnen reeds de volgende principes onderscheiden: (1) elke partij dient een inbreng te doen om de hoedanigheid van vennoot te verwerven, (2) die inbreng is onderworpen aan het risico van de vennootschap, (3) de inbrengen samen vormen het vermogen van de vennootschap. Naast de inbrengen kan het vermogen van de vennootschap nochtans ook gevormd worden door leningen met derden. 77 Deze derden zijn schuldeisers en geen inbrengers/vennoten. De geleende som maakt dan ook geen deel uit van het kapitaal. Het is nochtans niet altijd even eenvoudig om de genotsinbreng van een geldsom en de lening met elkaar te onderscheiden, zeker indien de lening met een deel van de winst wordt vergoed. 78 Net zoals de inbrenger ondergaat immers ook de schuldeiser/uitlener in zekere zin het risico van de vennootschap. In tegenstelling tot de inbreng behoort dit risico weliswaar minder tot de essentie van de lening. Indien de vennootschap in gebreke blijft de schuld af te lossen of de interest te betalen, zal zij zich niet kunnen beroepen op het risico van de onderneming. Dit is 74 J. VAN RYN, Principes de droit commercial, I, Brussel, Bruylant, 1954, M. COIPEL, Dispositions communes à toutes les formes de sociétés commerciale, Brussel, Larcier, 1982, 86 ; J. RONSE, Algemeen deel van het venootschapsrecht, Leuven, Acco, 1975, M. COIPEL, Dispositions communes à toutes les formes de sociétés commerciale, Brussel, Larcier, 1982, 87; J. RONSE, Algemeen deel van het venootschapsrecht, Leuven, Acco, 1975, Financiering kan daarnaast ook gebeuren door subsidies, giften en inkomsten uit eigen activiteiten; D. VAN GERVEN, Beginselen van het Belgisch privaatrecht, IV, Rechtspersonen, I, Mechelen, Kluwer, 2007, J. RONSE, Algemeen deel van het venootschapsrecht, Leuven, Acco, 1975,

15 wel het geval wanneer zij aan de inbrenger geen winst kan uitkeren of bij de ontbinding niet in staat is het ingebrachte terug te geven. 79 Mais il y a cette grande différence entre le prêteur et l associé, que le premier tire de la convention un droit inadmissible au service des inérêts, tandis que le second peut voir les bénéfices de son argent s évanouir dans des événements de force majeure. De plus, le premier a droit au remboursement integral de son capital, tandis que le second doit supporter, comme associé, sa part dans la perte de ce capital. 80 Er zijn een heleboel criteria ontwikkeld om de inbreng in genot van een geldsom en de geldlening van elkaar te kunnen onderscheiden. 81 Het belangrijkst criterium blijft desondanks de vraag of de inbrenger werkelijk aan het wirtschaftlichen Schicksal der Gesellschaft deelneemt, 82 m.a.w. of de ingebrachte geldsom dus effectief onderworpen is aan het maatschappelijk risico. 83 Hoofdstuk 3. Inbreng van genot De wetgever erkent in het Wetboek van Vennootschappen dat een vermogensbestanddeel zowel in eigendom als in genot kan worden ingebracht. Art. 28 W.Venn.: Indien de zaken waarvan slechts het genot in de vennootschap is ingebracht, zekere en bepaalde zaken zijn, die niet door het gebruik tenietgaan, is het risico voor de vennoot aan wie zij in eigendom toebehoren. Indien die zaken door het gebruik tenietgaan, indien zij in waarde verminderen doordat men ze behoudt, indien zij bestemd waren om verkocht te worden, of indien zij in de vennootschap zijn ingebracht volgens schatting in een boedelbeschrijving, is het risico voor de vennootschap. [ ] 79 K. GEENS, De nietigheid bij de oprichting van een vennootschap, TPR 1990, TROPLONG, Commentaire du contrat de société en matière civile et commercial, Brussel, Meline, 1843, nr Zie J. WOUTERS en M. DENEF, Art. 1 W. Venn. in H. BRAECKMANS, K. GEENS en E. WYMEERSCH, (eds.), Comm.Venn, Mechelen, Kluwer, 2000, K. GEENS, De nietigheid bij de oprichting van een vennootschap, TPR 1990, J. RONSE, Algemeen deel van het venootschapsrecht, Leuven, Acco, 1975,

16 Art. 41 W.Venn. Wanneer een van de vennoten beloofd heeft de eigendom van een zaak in gemeenschap te zullen brengen, heeft het tenietgaan van die zaak voordat zij is ingebracht, de ontbinding van de vennootschap ten aanzien van alle vennoten ten gevolge. Eveneens wordt de vennootschap in alle gevallen ontbonden door het tenietgaan van de zaak, wanneer alleen het genot ervan in gemeenschap is gebracht, en de eigendom aan de vennoot verbleven is. Maar de vennootschap wordt niet ontbonden door het tenietgaan van de zaak waarvan de eigendom reeds in de vennootschap is ingebracht. Algemeen wordt thans aanvaard dat een inbreng in geld of natura op drie mogelijke manieren kan geschieden: (1) in volle eigendom, (2) in genot en (3) in naakte eigendom. 84 Over de precieze invulling van de inbreng in genot is evenwel minder overeenstemming. I. Inbreng in eigendom Door middel van een inbreng in eigendom draagt de vennoot de eigendom van het goed over aan de vennootschap. Het ingebrachte goed verdwijnt uit het vermogen van de inbrenger en komt toe aan de rechtspersoon of, indien geen rechtspersoonlijkheid, aan de vennoten onderling in mede-eigendom. 85 Aangezien de vennoot zich in een gelijkaardige situatie bevindt als de verkoper, zijn de principes van koop-verkoop op de inbreng in eigendom toepasbaar. Bijgevolg gelden dezelfde regels omtrent leveringsplicht, eigendomsoverdracht, risico en vrijwaring. 86 Toch moet worden benadrukt dat deze analogie slechts mogelijk is zolang het vennootschapsrecht zich er niet tegen verzet. 87 De inbreng kent immers ook enkele verschillen met koop, met als grootste verschil dat de vennoot in ruil voor zijn inbreng geen prijs krijgt maar een bundel 84 J. MALHERBE, Y. DE CORDT, P. LAMBRECHT en P. MALHERBE, Droit des sociétés: précis, Brussel, Bruylant, 2011, 24 ; T. TILQUIN en V. SIMONART, Traité des sociétés, Brussel, Kluwer, 1996, F. LAURENT, Principes de droit civil, III, Brussel, Bruylant, 1878, 266; T. TILQUIN en V. SIMONART, Traité des sociétés, Brussel, Kluwer, 1996, 362 ; J. VAN RYN, Principes de droit commercial, I, Brussel, Bruylant, 1954, L. FREDERICQ, m.m.v. S. FREDERICQ, Handboek van Belgisch handelsrecht, I, Brussel, Bruylant, 1962, 435; J. VAN RYN, Principes de droit commercial, I, Brussel, Bruylant, 1954, M. WYCKAERT, Kapitaal in NV en BVBA, Kalmthout, Biblio, 1995,

17 lidmaatschapsrechten. 88 Niettegenstaande deze verschillen is de gelijkenis tussen koop en inbreng dermate groot dat een analoge analyse verantwoord blijft. 89 De toegezegde inbrengverbintenis zal moeten worden uitgevoerd. Dit gebeurt door de volstorting van de geldsom of de levering van het goed. 90 De leveringsplicht van de inbrenger is hierbij gelijklopend met die van de verkoper. 91 De eigendom en het risico gaan solo consensu over van de vennoot op de vennootschap. Vermits de inbreng in eigendom een vervreemding is, gelden de regelen die algemeen gelden voor eigendomsoverdracht (art en art BW.). 92 De gemeenrechtelijke risicoregeling is terug te vinden in art. 41, eerste en derde lid W.Venn; zij het evenwel onduidelijk geformuleerd. Wanneer de eigendomsoverdracht werd beloofd maar de zaak gaat vooraf aan de overdracht teniet, zal de vennoot het risico dragen. Hij blijft immers de eigenaar. Wanneer de eigendom werd toegezegd maar niet werd uitgevoerd, zal het risico voor tenietgaan van de zaak voor de vennootschap zijn (res perit domino). 93 Het eerste geval zal het verlies van de zaak de oprichting van de vennootschap verhinderen of op zijn minst de deelneming van de vennoot in kwestie. 94 In het tweede geval zal het verlies echter geen gevolgen hebben voor het bestaan van de vennootschap, tenzij dit goed onmisbaar was voor het bereiken van het vennootschapsdoel. 95 De regeling omtrent vrijwaring is letterlijk in het Wetboek van Vennootschappen opgenomen onder art. 22, tweede lid : Wanneer deze inbreng bestaat in een bepaalde zaak, en deze zaak onder de vennootschap wordt uitgewonnen, is de vennoot tot vrijwaring jegens de vennootschap gehouden op dezelfde wijze als een verkoper jegens zijn koper. De vrijwaringsregeling geldt niet voor inbreng van geld. Geld is een soortzaak en gaat niet teniet. Genera non pereunt Voor verdere verschillen zie: T. TILQUIN en V. SIMONART, Traité des sociétés, Brussel, Kluwer, 1996, H. BRAECKMANS en R. HOUBEN, Handboek vennootschapsrecht, Antwerpen, Intersentia, 2012, Art. 22, eerste lid W.Venn en art. 23 W.Venn. 91 Zie P. GEERAERT, Burgerrechtelijke gevolgen van een inbreng in natura, TVV 2007, 1015 ev. 92 J. RONSE, Algemeen deel van het venootschapsrecht, Leuven, Acco, 1975, K. GEENS en M. WYCKAERT, Beginselen van het Belgisch privaatrecht, IV, Verenigingen en vennootschappen, II, Mechelen, Kluwer, 2011, 133; M. WYCKAERT, Kapitaal in NV en BVBA, Kalmthout, Biblio, 1995, Zie nochtans de nuance in T. TILQUIN en V. SIMONART, Traité des sociétés, Brussel, Kluwer, 1996, 383, vn T. TILQUIN en V. SIMONART, Traité des sociétés, Brussel, Kluwer, 1996, H. BRAECKMANS en R. HOUBEN, Handboek vennootschapsrecht, Antwerpen, Intersentia, 2012,

18 De wet bevestigt uitdrukkelijk de analogie met de vrijwaringsplicht van de verkoper. Nochtans is de gelijkschakeling niet volledig. De uitwinning van het ingebrachte goed zal niet de ontbinding van de overeenkomst tot gevolg hebben 97 en zal aan de inbrenger niet het recht geven zijn toebedeelde deelbewijzen terug te eisen. Hij zal enkel een schadevergoeding verschuldigd zijn. De uitwinning zal dus steeds slechts partieel zijn. Hetzelfde principe kan worden uitgebreid tot de vrijwaring voor verborgen gebreken. Indien de weggevallen of aangetaste inbreng echter essentieel was voor het bereiken van het vennootschapsdoel kan de vennootschap desondanks toch eindigen wegens het tenietgaan van de zaak (art. 39, 2 W.Venn.). 98 II. Inbreng in genot 1. Betekenis De precieze inhoud van de notie inbreng in/van genot verschilt naargelang de bedoeling van de partijen en de zaak waarop de inbreng betrekking heeft. Zo kan bijvoorbeeld een erfpacht, huurrecht of opstalrecht op een onroerend goed worden ingebracht; of een roerend goed in (quasi)vruchtgebruik, bruikleen of verbruikleen. 99 Wat inbreng in genot specifiek betekent in de context van de vennootschapswetgeving is echter enger op te vatten. Het duidt niet op de situatie waarbij het specifieke genotsrecht, zoals een pachtrecht, wordt ingebracht. Kijken we hierbij terug naar wat reeds gezegd is over het voorwerp van de inbreng: het eigenlijke voorwerp is steeds een vermogensrecht, namelijk een goed dat betrekking kan hebben op een zaak. Het meest absolute zakelijke recht van eigendom wordt hierbij vaak geïdentificeerd met de zaak waarop het betrekking heeft. Toch is het technisch gezien niet de zaak zelf die wordt ingebracht, doch slechts het eigendomsrecht op deze zaak. Zodoende kunnen we de inbreng van een zaak (in eigendom) onderscheiden van de inbreng van een genotsrecht op de zaak (tevens in eigendom). In beide gevallen wordt er dus een goed in eigendom ingebracht. In het tweede geval kan wel reeds sprake zijn van een inbreng van genot in de ruime betekenis. 97 De eigendom van de zaak werd immers aan de vennootschap overgedragen cfr. Art.41, derde lid W.Venn. 98 K. GEENS en M. WYCKAERT, Beginselen van het Belgisch privaatrecht, IV, Verenigingen en vennootschappen, II, Mechelen, Kluwer, 2011, 134; T. TILQUIN en V. SIMONART, Traité des sociétés, Brussel, Kluwer, 1996, 384; J. VAN RYN, Principes de droit commercial, I, Brussel, Bruylant, 1954, 234; M. WYCKAERT, Kapitaal in NV en BVBA, Kalmthout, Biblio, 1995, J. LIMPENS, noot onder Gent 22 januari 1944, RCJB 1947,

19 Inbreng in genot doelt daarentegen slechts op de beperkte vervreemding van enkel het gebruik en/of vruchten van de zaak. 100 Dit is de situatie waarbij een goed ter beschikking wordt gesteld van de vennootschap en de inbrenger de eigendom van het desbetreffende goed behoudt. 101 Wanneer een zaak in genot wordt ingebracht, is de zaak dus zelf niet het voorwerp van de inbreng, doch slechts het gebruik of bezit er van ( cfr. art BW.). Hierdoor lijkt inbreng in genot sterk op verhuring, zij het dat er geen huurprijs maar lidmaatschapsrechten als vergoeding tegenover staan. 102 Reeds in 1878 stelde F. LAURENT dat een inbreng waarbij slechts het gebruik of genot wordt overgedragen terwijl de vennoot de eigendom behoudt, aansluit bij een huurovereenkomst of een vruchtgebruik; dergelijke kwalificatie hangt af van de bedoeling van de partijen. Volgens LAURENT is die bedoeling bovendien nooit a priori te beoordelen en zal de interpretatie van de inbreng steeds afhangen van de feitelijke omstandigheden. 103 Ook FREDERIQUE en VAN RYN menen dat een inbreng in genot zowel uit een situatie van huur als uit een vruchtgebruik kan bestaan. 104 Er bestaat evenwel discussie of de inbreng van een vruchtgebruik wel binnen de enge categorie van inbreng in genot dient te vallen. Indien wel, zullen de specifieke regels omtrent genot, die terug te vinden zijn in het Wetboek van Vennootschappen, van toepassing zijn. Indien niet wordt de inbreng van vruchtgebruik onderscheiden van de inbreng in genot sensu stricto. (infra 2) 100 J. RONSE, Algemeen deel van het venootschapsrecht, Leuven, Acco, 1975, H. BRAECKMANS en R. HOUBEN, Handboek vennootschapsrecht, Antwerpen, Intersentia, 2012, 175; K. GEENS en M. WYCKAERT, Beginselen van het Belgisch privaatrecht, IV, Verenigingen en vennootschappen, II, Mechelen, Kluwer, 2011, 130; J. MALHERBE, Y. DE CORDT, P. LAMBRECHT en P. MALHERBE, Droit des sociétés: précis, Brussel, Bruylant, 2011, H. BRAECKMANS en R. HOUBEN, Handboek vennootschapsrecht, Antwerpen, Intersentia, 2012, 175; J. RONSE, Algemeen deel van het venootschapsrecht, Leuven, Acco, 1975, F. LAURENT, Principes de droit civil, III, Brussel, Bruylant, 1878, 262 ; Er weze opgemerkt dat LAURENT de inbreng in genot besprak binnen het kader van het reeds opgeheven art BW. 104 L. FREDERICQ, m.m.v. S. FREDERICQ, Handboek van Belgisch handelsrecht, I, Brussel, Bruylant, 1962, 436; J. VAN RYN, Principes de droit commercial, I, Brussel, Bruylant, 1954,

20 Inbreng Eigendom Genot sensu lato Naakte eigendom Genot sensu stricto Vruchtgebruik 2. Gevolgen Om de draagwijdte en de gevolgen van de inbreng te kennen, is het dus belangrijk om de omvang van het ingebrachte vermogensrecht goed te onderscheiden. Het is dus essentieel de bedoeling van de partijen te achterhalen. Bij faillissement zal immers slechts dit vermogensrecht in de massa terug te vinden zijn en niet de zaak zelf. In de traditionele tweedeling verlenen zakelijke rechten een rechtstreekse heerschappij over het goed, terwijl persoonlijke rechten een aanspraak geven op een bepaalde persoon. 105 Indien een specifiek zakelijk of persoonlijk recht wordt ingebracht, moet de regeling in acht worden genomen die geldt bij de totstandkoming van het desbetreffende recht. Zo zullen onroerende zakelijke rechten moeten worden overgeschreven op het hypotheekkantoor, net zozeer als huurcontracten voor negen jaar of meer. 106 Indien de genotsinbreng bestaat uit een persoonlijk recht op een onroerend goed is de situatie tussen vennoot en vennootschap dus vergelijkbaar met huur. Deze vergelijking heeft echter niet tot gevolg dat alle regels omtrent huur automatisch toepassing vinden op een inbreng in genot (sensu stricto). 107 De toestand moet immers onderscheiden worden van de situatie waarbij specifiek een huurrecht wordt ingebracht. De inbreng van een huurrecht is een 105 V. SAGAERT, Het goederenrecht als open systeem van verbintenissen? Poging tot een nieuwe kwalificatie van de vermogensrechten, TPR 2005, V. SAGAERT, Het goederenrecht als open systeem van verbintenissen? Poging tot een nieuwe kwalificatie van de vermogensrechten, TPR 2005, T. TILQUIN en V. SIMONART, Traité des sociétés, Brussel, Kluwer, 1996,

21 inbreng in natura 108 met bijzondere implicaties voor de op de inbreng geheven registratierechten. 109 Het is dan ook aangewezen dat de aard en draagwijdte van het ingebrachte recht reeds in de oprichtingsakte wordt verduidelijkt. Wanneer de inbrenger een bepaalde zaak, die niet door het verbruik tenietgaat, in genot inbrengt, blijven de eigendom en het risico van de zaak bij de vennoot-inbrenger. Dit blijkt uit art. 28, eerste lid W.Venn Indien de zaak door overmacht tenietgaat is de vennootschap niet meer tot enige teruggave gehouden. De risico s blijven immers bij de eigenaar van de zaak. Res perit domino. 111 Wanneer de inbrenger verbruikbare zaken, of de andere goederen bedoeld in art. 28, tweede lid W.Venn., in genot inbrengt, wordt algemeen de analogie met quasi-vruchtgeruik of verbruiklening gemaakt. De vennootschap zal deze zaken verbruiken of verkopen om er van te kunnen genieten maar is er tevens toe gehouden om bij haar ontbinding een gelijke waarde aan de inbrenger terug te bezorgen. De vennootschap wordt zo noodzakelijkerwijze eigenares van de goederen. Aangezien het risico de eigendom volgt zal bijgevolg ook het risico dadelijk overgaan op de vennootschap M. PLANIOL en G. RIPERT, Traité pratique de droit civil français, XI, Contrats civils/2.le contrat d entreprise, Parijs, LGDJ, 1954, 279 ; J. RONSE, Algemeen deel van het venootschapsrecht, Leuven, Acco, 1975, E. VAN TRICHT, Belastbare handelingen in F. WERDEFROY, Registratierechten , 2012, N. GOOSSENS, Art. 28 W. Venn in H. BRAECKMANS, K. GEENS en E. WYMEERSCH (eds.), Comm.Venn, Mechelen, Kluwer, 1999, G.HODÜM, L'apport de jouissance devant la clause exonérant un associé des pertes", TPS 1923, ; M. PLANIOL en G. RIPERT, Traité pratique de droit civil français, XI, Contrats civils/2.le contrat d entreprise, Parijs, LGDJ, 1954, K. GEENS, De nietigheid bij de oprichting van een vennootschap, TPR 1990, 1638; N. GOOSSENS, Art. 22 W. Venn in BRAECKMANS, H., GEENS, K. en WYMEERSCH, E. (eds.), Vennootschappen en verenigingen. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, Mechelen, Kluwer, 1999, 1; M. PLANIOL en G. RIPERT, Traité pratique de droit civil français, XI, Contrats civils/2.le contrat d entreprise, Parijs, LGDJ, 1954, 283; J. VAN RYN, Principes de droit commercial, I, Brussel, Bruylant, 1954,