Vennootschapsrecht in België

Transcriptie

1 Harald De Muynck Kevin De Muynck Vennootschapsrecht in België EDITIE 2015

2 Academia Press P. Van Duyseplein Gent Tel. 09/ Fax 09/ Info@academiapress.be Uitgeverij Academia Press maakt deel uit van Lannoo Uitgeverij, de boeken- en multimediadivisie van Uitgeverij Lannoo nv. Vormgeving & zetwerk: bvba Le Pur et l Impur De Muynck, Harald & De Muynck, Kevin Vennootschapsrecht in België Gent, Academia Press, 2015, XIV + 288p. ISBN D/2015/4804/116 NUR1 826 U2357 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of vermenigvuldigd door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

3 Inhoudsopgave Woord vooraf XIII Hoofdstuk 1 Inleidende begrippen De vennootschap Een contract Personen Iets in gemeenschap brengen Nauwkeurig omschreven activiteit Vermogensvoordeel De handelsvennootschap met rechtspersoonlijkheid Handelsvennootschap Rechtspersoonlijkheid Soorten handelsvennootschappen met rechtspersoonlijkheid De oprichting en openbaarmakingsformaliteiten van een handelsvennootschap De oprichting De openbaarmakingsformaliteiten De naamgeving van een vennootschap De jaarrekening en de geconsolideerde jaarrekening De jaarrekening Het jaarverslag De geconsolideerde jaarrekening Het jaarverslag over de geconsolideerde jaarrekening Openbaarmaking van de (geconsolideerde) jaarrekening De controle van de (geconsolideerde) jaarrekening De controle De benoeming van de commissaris(sen) De bevoegdheden van de commissaris(sen) Het controleverslag De controle in ondernemingen met ondernemingsraad De aansprakelijkheid van de commissaris Nietigheid en einde van de vennootschap Principe van nietigheid 53 V

4 Vennootschapsrecht in België Het einde van de vennootschap De vereffening van een vennootschap Ontbinding en vereffening in één akte 59 Hoofdstuk 2 De naamloze vennootschap (NV) De oprichtingsvoorwaarden Het aantal vennoten Wijze van oprichting Het kapitaal De aansprakelijkheid De effecten en hun overdracht en overgang De vorm van de effecten De categorieën van effecten Overdracht en overgang van effecten De organen van een NV Raad van bestuur Algemene vergadering van aandeelhouders Algemene vergadering van obligatiehouders Bepalingen inzake kapitaalwijziging Kapitaalverhoging Kapitaalvermindering Aflossing van het kapitaal Winstverdeling Einde van de NV Nietigheid Afloop van de duur Voltrekking van het maatschappelijk doel De gerechtelijke ontbinding om een wettige reden Door een besluit van de algemene vergadering der aandeelhouders Eénhoofdig worden Verlies van maatschappelijk kapitaal Openbaar beroep op spaarwezen 111 Hoofdstuk 3 De besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid (BVBA) De oprichtingsvoorwaarden Het aantal vennoten Oprichtingsformaliteiten Het kapitaal De aansprakelijkheid De effecten en hun overdracht en overgang De vorm van de effecten De categorieën van effecten Overdracht van effecten De organen van een BVBA De zaakvoerders Algemene vergadering van vennoten 126 VI

5 Inhoudsopgave Algemene vergadering van obligatiehouders Bepalingen inzake kapitaalwijzigingen Kapitaalverhoging Kapitaalvermindering Winstverdeling Einde van de BVBA Nietigheid van de BVBA Afloop van de duur Voltrekking van het maatschappelijk doel De gerechtelijke ontbinding om een wettige reden Door een besluit van de algemene vergadering der vennoten Eénhoofdig worden Verlies van het maatschappelijk kapitaal BVBA Starter 137 Hoofdstuk 4 De coöperatieve vennootschappen (CVBA en CVOA) De oprichtingsvoorwaarden Het aantal vennoten Wijze van oprichting Het kapitaal De aansprakelijkheid Effecten en hun overdracht en overgang Vorm en categorieën van effecten Overdracht en overgang van aandelen De organen van een coöperatieve vennootschap Bestuur Algemene vergadering van vennoten Bepalingen inzake kapitaalwijziging Kapitaalverhoging Vermindering van het vaste gedeelte van het kapitaal Uitkering van de waarde van de aandelen Winstverdeling Einde van de coöperatieve vennootschap Nietigheid Afloop van de duur Voltrekking van het maatschappelijk doel De gerechtelijke ontbinding om een wettige reden Door een besluit van de algemene vergadering der aandeelhouders Eénhoofdig worden Verlies van maatschappelijk kapitaal 164 Hoofdstuk 5 De vennootschap onder firma (V.O.F.) Firma Oprichtingsvoorwaarden Het aantal vennoten Wijze van oprichting 168 VII

6 Vennootschapsrecht in België Het kapitaal De aansprakelijkheid De deelnemingen en hun overdracht Organen van een V.O.F Einde van de V.O.F Afloop van de duur Tenietgaan van de zaak of voltrekking van de handeling De éénhoofdigheid van de V.O.F Door de vennoten 172 Hoofdstuk 6 De gewone commanditaire vennootschap (Comm.V) Oprichtingsvoorwaarden Het aantal vennoten Wijze van oprichting Het kapitaal De deelnemingen en hun overdracht De organen 182 Hoofdstuk 7 De commanditaire vennootschap op aandelen (Comm. VA) Oprichtingsvoorwaarden Aansprakelijkheid De effecten en hun overdracht Organen 188 Hoofdstuk 8 Vennootschappen met een sociaal oogmerk (VSO) Kenmerken 191 Hoofdstuk 9 De landbouwvennootschap (LV) Algemene bepalingen Oprichting en samenstelling van het kapitaal Effecten en hun overdracht De effecten Overdracht van aandelen De organen van de landbouwvennootschap Bestuur Algemene vergadering van vennoten Controle Winstverdeling Ontbinding 201 Hoofdstuk 10 Het economisch samenwerkingsverband (ESV) Het doel De oprichting Aansprakelijkheid Uittreding en uitsluiting Bestuur en vertegenwoordiging 206 VIII

7 Inhoudsopgave Zaakvoerder De vergadering van de leden Ontbinding 209 Hoofdstuk 11 Het Europees economisch samenwerkingsverband (EESV) Het doel Beperkingen Leden De oprichtingsovereenkomst De organen De gezamenlijk handelende leden De bestuurder(s) De ontbinding 215 Hoofdstuk 12 De maatschap, de tijdelijke handelsvennootschap en de stille vennootschap De maatschap Definitie Kenmerken De tijdelijke handelsvennootschap Definitie Kenmerken De stille handelsvennootschap Definitie Kenmerken 219 Hoofdstuk 13 De Europese vennootschap (SE) Definitie Naamloze vennootschap Rechtspersoonlijkheid Kapitaal Aansprakelijkheid Wijze van oprichting Oprichting via een fusie Oprichting door middel van de oprichting van een holding-se Oprichting door middel van de oprichting van een dochter-se Oprichting door de omvorming van een gewone naamloze vennootschap Organen van de Europese naamloze vennootschap De algemene vergadering van aandeelhouders Het dualistisch stelsel Het monistisch stelsel Jaarrekening en geconsolideerde jaarrekening Ontbinding, liquidatie, insolventie en staking van betaling 228 IX

8 Vennootschapsrecht in België Hoofdstuk 14 De Europese coöperatieve vennootschap (SCE) De oprichting Wijze van oprichting De oprichtingsakte Doel Kapitaal Organen De algemene vergadering van vennoten Het dualistisch stelsel Het monistisch stelsel De jaarrekening Ontbinding en omzetting 233 Hoofdstuk 15 De vereniging zonder winstoogmerk (vzw) Omschrijving Rechtspersoonlijkheid Zonder winstoogmerk De leden van de vereniging De algemene vergadering De bijeenroeping De taken De boekhouding Algemeen Kleine vzw s Grote vzw s De openbaarmakingsformaliteiten Het verenigingsdossier De publicatie in het Belgisch Staatsblad Het einde van de vereniging De nietigheid De ontbinding De omzetting naar een vennootschap 256 Hoofdstuk 16 De stichting Omschrijving Rechtshandeling Aanwending van een vermogen Belangeloos doel Private stichting stichting van openbaar nut De oprichting Het bestuur De boekhouding Het einde van de stichting 264 Hoofdstuk 17 Corporate Governance Corporate governance in grote ondernemingen Inleiding 265 X

9 Inhoudsopgave Het directiecomité van een NV De vaste vertegenwoordiger Zaakvoerder bij een BVBA Belangenconflictenregeling Onafhankelijke bestuurders Algemene vergadering der aandeelhouders Onafhankelijke commissarissen Corporate governance in kleine en middelgrote ondernemingen Inleiding Aanbevelingen voor alle niet-beursgenoteerde ondernemingen Aanbevelingen voor familiale ondernemingen Aanbevelingen voor kleine niet-beursgenoteerde ondernemingen 279 Bibliografie 283 Wetteksten 285 Van dezelfde auteur 287 XI

10

11 Woord vooraf Dit werk heeft als hoofddoel de lezer kennis te laten maken met de basisprincipes van het vennootschapsrecht. Eerder dan in te gaan op technische details en juridische spitsvondigheden werd er hier dan ook geopteerd om de lezer wegwijs te maken in de hoofdkenmerken van een vennootschap in het algemeen en de voornaamste vennootschapsvormen in het bijzonder. Achtereenvolgens worden de naamloze vennootschap, de besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid, de coöperatieve vennootschappen, de vennootschap onder firma en de commanditaire vennootschappen besproken. Er wordt eveneens stilgestaan bij de minder gekende vormen zoals de vennootschap met een sociaal oogmerk, de landbouwvennootschap, de economische samenwerkingsverbanden, de maatschap, de tijdelijke vennootschap, de stille vennootschap en de Europese (coöperatieve) vennootschappen. Daarnaast wordt eveneens aandacht besteed aan de verenigingen zonder winstoogmerk en de stichtingen, en er is eveneens een hoofdstuk toegevoegd dat volledig gewijd is aan corporate governance. Er kan dan ook gesteld worden dat dit werk uitermate geschikt is voor iedereen die geïnteresseerd is in een vlot leesbare en toch vrij volledige inleiding in het vennootschapsrecht. XIII

12

13 Hoofdstuk 1 Inleidende begrippen De bedoeling van dit eerste hoofdstuk is kennis te maken met de verschillende basisbegrippen die gebruikt zullen worden in het vervolg van dit werk. In de volgende hoofdstukken zal er dan dieper ingegaan worden op de verschillende vennootschapsvormen De vennootschap Voor een exacte omschrijving van de term vennootschap kunnen we gaan kijken in de Wet van 7 mei 1999, zijnde de Wet houdende het Wetboek van Vennootschappen (W. Venn.) (Belgisch Staatsblad 6 augustus 1999): Een vennootschap wordt opgericht door een contract op grond waarvan twee of meer personen overeenkomen iets in gemeenschap te brengen met als doel één of meer nauwkeurig omschreven activiteiten uit te oefenen en met het oogmerk aan de vennoten een rechtstreeks of onrechtstreeks vermogensvoordeel te bezorgen. In de gevallen bepaald in dit wetboek, kan zij worden opgericht door een rechtshandeling uitgaande van één persoon die goederen bestemt tot één of meer nauwkeurig omschreven activiteiten. In de gevallen bepaald in dit wetboek kan de vennootschapsakte bepalen dat de vennootschap niet is opgericht met het oogmerk aan de vennoten een rechtstreeks of onrechtstreeks vermogensvoordeel te bezorgen. (art. 1 Wetboek van vennootschappen) In deze wettelijke omschrijving zijn een aantal essentiële elementen te onderscheiden: een vennootschap wordt opgericht door een contract personen iets in gemeenschap brengen 1

14 Vennootschapsrecht in België nauwkeurig omschreven activiteiten vermogensvoordeel Een contract In de wetsbepaling wordt uitdrukkelijk gesteld dat er bij een vennootschap sprake is van een contract. Gezien dit een essentieel kenmerk is, zal er eerst dieper ingegaan worden op de kenmerken van een contract zoals deze omschreven staan in het burgerlijk wetboek. Een contract is een overeenkomst waarbij een of meer personen zich jegens een of meer andere verbinden iets te geven, te doen, of niet te doen. (art B.W.) Om te kunnen spreken van een geldig contract dient dit te voldoen aan een aantal voorwaarden op het vlak van toestemming, bekwaamheid, voorwerp en oorzaak. Tot die geldigheid van een overeenkomst zijn vier voorwaarden vereist: de toestemming van de partij die zich verbindt; haar bekwaamheid om contracten aan te gaan; een bepaald voorwerp als inhoud van de verbintenis; een geoorloofde oorzaak van verbintenis. (art B.W.) Toestemming Onder toestemming verstaan we de wilsovereenstemming van de verschillende partijen betreffende de essentiële elementen van de overeenkomst. De toestemming kan uitdrukkelijk of stilzwijgend zijn. De wet voorziet in een aantal gevallen waar er sprake kan zijn van een ongeldige toestemming. Het gaat hier meer specifiek om toestemming die werd gegeven door dwaling, door geweld werd afgeperst of door bedrog werd verkregen. Geen toestemming is geldig, indien zij alleen door dwaling is gegeven, door geweld afgeperst of door bedrog verkregen. (art B.W.) 2

15 Hoofdstuk 1 Inleidende begrippen Dwaling De dwaling is een onvrijwillige verkeerde voorstelling van de werkelijkheid, die een van de partijen tot het sluiten van de overeenkomst brengt, terwijl ze dit zeker niet zou hebben gedaan als ze over de juiste informatie had beschikt. De dwaling kan echter enkel ingeroepen worden indien een redelijk mens in dezelfde omstandigheden zou hebben gedwaald, en indien de dwaling betrekking heeft op de zaak van de overeenkomst. Er kan in principe geen sprake zijn van dwaling indien deze dwaling alleen de persoon betreft met wie de overeenkomst werd afgesloten, tenzij deze overeenkomst hoofdzakelijk uit aanmerking van deze persoon werd aangegaan. Geweld Geweld is het uitoefenen van of het bedreigen met een fysieke of morele dwang teneinde iemand te laten contracteren. Er is niet alleen sprake van geweld als het gepleegd wordt door een contracterende partij ten aanzien van de andere contracterende partij. Dit is ook het geval als het gepleegd wordt door een derde en/of als er sprake is van geweld ten aanzien van de echtgenoot of echtgenote van een van de partijen of tegen zijn bloedverwanten in de nederdalende of in de opgaande lijn. Om de nietigverklaring van de overeenkomst te kunnen vorderen moet het geweld echter van die aard zijn dat het indruk maakt op een redelijk mens en hem kan doen vrezen dat hij zelf of zijn vermogen aan een aanzienlijk en dadelijk kwaad is blootgesteld. Bij de interpretatie van deze voorwaarden wordt er rekening gehouden met de leeftijd, het geslacht en de stand van de betreffende personen. Bedrog Bedrog is een list, een kunstgreep die door één van de partijen wordt aangewend om de tegenpartij te brengen tot het sluiten van de overeenkomst. Bedrog is een oorzaak van nietigheid van de overeenkomst, wanneer de kunstgrepen, door een van de partijen gebezigd, van dien aard zijn dat de andere partij zonder die kunstgrepen klaarblijkelijk het contract niet zou hebben aangegaan. (art B.W.) 3

16 Vennootschapsrecht in België Bedrog is dus in feite een soort dwaling, maar men veronderstelt hier wel de kwade trouw van een van de partijen. Het bedrog dient steeds te worden bewezen door de partij die het contract wil doen verbreken Bekwaamheid Eenieder kan contracten aangaan, indien hij daartoe door de wet niet onbekwaam is verklaard. (art B.W.) Gezien het de regel is dat men er van uitgaat dat iedereen bekwaam is om te handelen, dient de onbekwaamheid van de contracterende partij dus uitdrukkelijk in de wet voorzien te zijn. Onbekwaam om contracten aan te gaan zijn: minderjarigen, beschermde personen en, in het algemeen, al degenen aan wie de wet het aangaan van bepaalde contracten verbiedt. (art B.W.) De nietigheid van de afgesloten overeenkomst kan echter enkel gevraagd worden door de onbekwame zelf of door de persoon die zijn belangen behartigt en dus niet door de bekwame tegenpartij Voorwerp Ieder contract heeft tot voorwerp iets dat een partij zich verbindt te geven of dat een partij zich verbindt te doen of niet te doen. (art B.W.) Het voorwerp mag niet ingaan tegen de wetten die de openbare orde en de goede zeden betreffen, d.w.z. dat het voorwerp geoorloofd moet zijn. Daarnaast dient het voorwerp eveneens in de handel verkrijgbaar te zijn Oorzaak De oorzaak is de reden waarom men zich verbindt in de overeenkomst. Een verbintenis, aangegaan zonder oorzaak of uit een valse oorzaak of uit een ongeoorloofde oorzaak, kan geen gevolg hebben. (art B.W.) De oorzaak is ongeoorloofd, wanneer zij door de wet verboden is, of wanneer zij strijdig is met de goede zeden of met de openbare orde. (art B.W.) 4

17 Personen Soorten personen Een persoon is elk wezen, fysisch of juridisch, dat geacht wordt rechten en plichten te hebben. Uit deze omschrijving blijkt duidelijk dat men een onderscheid dient te maken tussen fysische personen enerzijds en juridische personen anderzijds. In de wetsbepalingen inzake vennootschappen wordt er enkel gesproken over personen, zonder dat er verdere verduidelijkingen of specificaties vermeld worden. We kunnen er hier dan ook van uitgaan dat de oprichting van een vennootschap in het algemeen zowel kan geschieden door natuurlijke personen als door rechtspersonen. natuurlijke personen De fysische, fysieke of natuurlijke personen zijn alle menselijke wezens en zij alleen. rechtspersonen Hoofdstuk 1 Inleidende begrippen Rechtspersonen, juridische personen of morele personen zijn groeperingen van fysieke personen aan dewelke de wet het voordeel van rechtspersoonlijkheid toestaat teneinde het hen mogelijk te maken, als groepering, eigen rechten en plichten te hebben. Bij een rechtspersoon is de persoon van de groepering dus gescheiden van deze van de natuurlijke personen die er eventueel deel van uitmaken. Opmerking Alhoewel nergens in de Vennootschapswet uitdrukkelijk gesteld wordt dat een éénmans-bvba (zie later) enkel zou opgericht mogen worden door natuurlijke personen, blijkt o.a. uit art. 213 W. Venn. dat dit uiteindelijk toch wel de bedoeling was: Niettegenstaande enig hiermee strijdig beding, is de oprichter-rechtspersoon hoofdelijk aansprakelijk voor alle verbintenissen aangegaan, zolang de vennootschap als enige vennoot slechts de rechtspersoon telt die deze vennootschap alleen heeft opgericht. Indien in de eenhoofdig geworden besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid de enige vennoot een rechtspersoon is, en indien binnen een jaar geen nieuwe vennoot in de vennootschap is opgenomen of deze niet is ontbonden, wordt de enige vennoot geacht hoofdelijk borg te staan voor alle 5

18 Vennootschapsrecht in België verbintenissen van de vennootschap ontstaan na de vereniging van alle aandelen in zijn hand, tot een nieuwe vennoot in de vennootschap wordt opgenomen of tot de bekendmaking van haar ontbinding. ( 2 art. 213 W. Venn.) Aantal personen Uit de bepaling blijkt dat het uitgangsprincipe is dat er twee of meer personen dienen te zijn om een vennootschap op te richten. Dit noemt men de pluraliteitsvereiste. Op deze regel is echter één grote uitzondering geformuleerd: in de gevallen bepaald bij de wet, door de wilsuiting van één enkele persoon die een rechtshandeling tot bestemming van goederen verricht. Deze bepaling heeft betrekking op de mogelijke oprichting van een éénmans-bvba Iets in gemeenschap brengen De bedoeling van de oprichting van een vennootschap is dat de oprichters iets in gemeenschap brengen. Daaruit kunnen we afleiden dat iedere oprichter iets in de vennootschap dient in te brengen. Deze inbreng kan bestaan uit geld of uit natura Inbreng van geld De inbreng van een bepaalde som geld is de meest voorkomende vorm van inbreng. Op te merken valt dat bij de verschillende vennootschapsvormen andere regels bestaan op het vlak van het bij de oprichting al dan niet volledig volstorten van de in te brengen som. In bepaalde gevallen is het mogelijk dat een oprichter belooft om een bepaalde som te zullen inbrengen, maar dat de vennootschap (indien toegelaten door de wet) bij de oprichting slechts een gedeelte onmiddellijk opvraagt. De rest van de beloofde som dient slechts effectief te worden gestort indien de onderneming daar in de toekomst om vraagt. Opmerking De vennoot die een geldsom in de vennootschap moest inbrengen, en dit niet gedaan heeft, is, van rechtswege en zonder dat een vordering nodig is, de intrest van die som verschuldigd, en dit te rekenen vanaf de dag waarop de geldsom betaald moest worden. (art. 23 W. Venn.) 6

19 Hoofdstuk 1 Inleidende begrippen In geval van inbreng in geld, te storten bij het verlijden van de akte, moet dit geld bij een Besloten Vennootschap met Beperkte Aansprakelijkheid, een Naamloze Vennootschap, een Commanditaire Vennootschap op Aandelen en een Coöperatieve Vennootschap met Beperkte Aansprakelijkheid vóór de oprichting van de vennootschap door middel van storting of overschrijving gedeponeerd worden op een bijzondere rekening. Het moet hierbij gaan om een rekening bij een in België gevestigde kredietinstelling waarop de wet van 25 april 2014 op het statuut van en het toezicht op de kredietinstellingen van toepassing is, en ze dient geopend te zijn op naam van de vennootschap in oprichting. Een bewijs van die deponering (bankattest) wordt aan de akte gehecht. Deze bijzondere rekening wordt uitsluitend ter beschikking gehouden van de op te richten vennootschap. Over die rekening kan dan ook alleen worden beschikt door personen die bevoegd zijn de vennootschap te verbinden, en dit slechts nadat de optredende notaris aan de kredietinstelling bericht heeft gegeven van het verlijden van de oprichtingsakte. Opmerking Indien de vennootschap niet binnen de drie maanden na de opening van de bijzondere rekening is opgericht, wordt het geld teruggegeven aan de deposanten die erom verzoeken. 7

20 Vennootschapsrecht in België Voorbeeld bankattest BEWIJS VAN STORTING OF OVERSCHRIJVING OP EEN SPECIALE REKENING GEOPEND MET HET OOG OP Oprichting Kapitaalverhoging van een vennootschap (met x aanduiden wat van toepassing is) BEGUNSTIGDE (naam van de op te richten vennootschap) REKENINGNUMMER De Bank NV te Bevestigt hiermede dat de in hoofde genoemde rekening werd gecrediteerd voor een bedrag van Op verzoek van de op de keerzijde vermelde deponent(en) en ingevolge zijn (hun) storting of overschrijving. De Bank NV zal dit bedrag ter beschikking stellen: hetzij van de begunstigde, vertegenwoordigd door de personen die de vennootschap geldig binden en na overlegging van een schriftelijke verklaring van de optredende notaris, waarin het verlijden van de akte van oprichting of kapitaalverhoging wordt bevestigd. hetzij van de deponent(en) of zijn (hun) rechthebbenden(n) en op zijn (hun) verzoek, ingeval drie maanden verstreken zijn sedert de storting of overschrijving, zonder dat de bank in kennis is gesteld van de oprichting der vennootschap of kapitaalverhoging in de vormen zoals aangeduid in de voorgaande alinea. Te Bank NV DEPONENTEN NAAM ADRES DATUM VAN STORTING BEDRAG OF OVERSCHRIJVING Totaal 8