2 0 B E N C 0 H M A 5 R K

Transcriptie

1 T R A 2 N B 0 S E P N A C R H 0 A M N A T R I 5 K E Deel 1: Bedrijven 2 5

2 Transparantiebenchmark maatschappelijke verslaggeving 2005 Deel 1: Bedrijven Een onderzoek van Berenschot naar de maatschappelijke verslaggeving van bedrijven, uitgevoerd in opdracht van het Ministerie van Economische Zaken Utrecht, 2005

3 Colofon Berenschot Jos Reinhoudt Joyce Brouwers Research Evelien Jonkers Roos Wagemakers Berenschot Berenschot is het oudste managementadviesbureau in Nederland. Berenschot adviseert en begeleidt ondernemers, bestuurders en managers van (middel)grote ondernemingen in de profit- en non-profitsector op het gebied van strategie, besturing, beleid, mens en organisatie. Berenschot Groep B.V. Europalaan KS Utrecht Postbus RA Utrecht T F I E transparantiebenchmark@berenschot.com De Transparantiebenchmark beoordeelt de mate van verantwoording die bedrijven in hun jaarverslagen afleggen over hun MVO-activiteiten, níet de MVO-activiteiten zelf. Als bron voor het onderzoek zijn dan ook primair jaarverslagen gebruikt. Andere uitingen, zoals brochures over MVO, toespraken of persberichten bleven buiten beschouwing. Ook maatschappelijke betrokkenheid, die geen relatie heeft met de kernactiviteiten van het bedrijf en zich uit in bijvoorbeeld sponsoring, donaties of vrijwilligerswerk, maakt geen deel uit van het onderzoek. Dit rapport is gratis te bestellen of te downloaden op de website van het ministerie van Economische Zaken ( klik op publicaties EZ ). Hier staat ook de Transparantiebenchmark Publicatienummer: 05OI23 2

4 Inhoud 1 SAMENVATTING 5 2 INLEIDING Doel van het onderzoek Maatschappelijke organisaties 10 3 METHODOLOGIE Nieuwe methodologie Bronnen Methodologie en beoordelingsmodel 12 4 BEVINDINGEN Uitvoering Soorten verslagen Verschijningsvorm Gebruik richtlijnen Verschijningsmoment Taal Omvang 18 5 TRANSPARANTIELADDER Hoofdgroepen Transparantieladder Resultaten vergeleken met de benchmark ANALYSE Profiel van de onderneming Maatschappelijke aspecten van de bedrijfsvoering Stakeholderdialoog en ketenverantwoordelijkheid Inbedding MVO-beleid in organisatiestructuur Resultaten en doelstellingen Vorm Verificatie 42 7 DWARSVERBANDEN Beursgenoteerd en niet-beursgenoteerd Maatschappelijk verslag: separaat of geïntegreerd Thema s: milieu, werknemers, mensenrechten Informatiedichtheid Sectoren 47 8 CONCLUSIES ABN AMRO is meest transparant Ahold stijgt het snelst The Greenery daalt het hardst Nederlandse bedrijven iets transparanter over MVO Meer stijgers dan dalers op transparantieladder Drie bedrijven verlaten de bezemwagen Bezemwagen niet kleiner Weinig verslagen verwijzen naar site voor extra informatie Gedragscodes sterk in aantal toegenomen Groep zoekers is nog steeds het grootst Beursgenoteerde bedrijven zijn transparanter Beursgenoteerde bedrijven stijgen sneller op transparantieladder Personeel en milieu blijven ijzeren indicatoren Bedrijfsvoering en inbedding krijgen meer aandacht Verificatie maatschappelijk verslag breekt nog niet door Bankensector meest transparant 57 3

5 4 9 BIJLAGEN Onderzoeksgroep, alfabetisch Verantwoording methodologie en beoordelingsmodel Separate verslagen 73

6 1 Samenvatting Nederlandse bedrijven boeken aarzelend vooruitgang in de transparantie van hun jaarverslagen over Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen. Uit de Transparantiebenchmark 2005 blijkt dat bedrijven in hun jaarverslag iets meer informatie geven over de impact van hun bedrijfsvoering op milieu, mensenrechten, werknemerszaken of economie dan vorig jaar. Wel zijn er grote verschillen tussen individuele ondernemingen waarneembaar: sommige verbeteren hun verslaggeving met grote sprongen, andere doen het slechter dan in Evenals vorig jaar is ABN AMRO het meest transparant over Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen. In de Transparantiebenchmark 2004 hoorde ABN AMRO samen met Philips, de Rabobank, Shell, Unilever, DSM en de ING Groep ook al tot de voorhoede. Dit jaar voegen Akzo Nobel en TNT zich bij de groep meest transparante ondernemingen. De Rabobank is nog steeds het enige niet-beursgenoteerde bedrijf dat bij de voorhoede hoort. De voorhoede, score 2005 Snelste stijger op de transparantieladder is Ahold. Ook AVEBE, ABCTA, Akzo Nobel en Fortis hebben de transparantie van de maatschappelijke informatie in het jaarverslag sterk verbeterd ten opzichte van In totaal deed 47 procent van de 152 bedrijven met een jaarverslag het beter dan vorig jaar. Opvallend is dat beursgenoteerde bedrijven gemiddeld sneller stijgen dan niet-beursgenoteerde. Drie bedrijven gaven dit jaar voor het eerst een jaarverslag uit: bouwbedrijf Janssen de Jong, uitgeverij Swets & Zeitlinger en oliehandel Argos. Daarmee verlaten ze de bezemwagen. Score 2005 Score 2004 Stijging t.o.v Ahold AVEBE ABCTA Akzo Nobel Fortis Top-5 stijgers op de transparantieladder Tegenover de stijgers staan ook dalers. The Greenery daalt het snelst op de transparantieladder, gevolgd door Markeur, Schuitema, P&O Nedlloyd en VNU. Zeven bedrijven geven in tegenstelling tot vorig jaar geen jaarverslag meer uit en belanden in de bezemwagen. Meest opvallende bedrijf in dit rijtje is Vendex KBB 5

7 dat vorig jaar nog bij de tien meest transparante bedrijven hoorde. Vendex KBB is overgenomen door een investeringsmaatschappij en niet langer aan de beurs genoteerd. Score 2005 Score 2004 Daling t.o.v The Greenery Markeur Schuitema P&O Nedlloyd VNU Top-5 dalers op de transparantieladder De Transparantiebenchmark 2005 is het eerste grootschalige onderzoek dat inzicht geeft in de ontwikkeling van de transparantie van Nederlandse bedrijven in de jaarverslaggeving over Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO). Het onderzoek van vorig jaar kan beschouwd worden als een nulmeting. Doordat dit jaar opnieuw de grootste beursgenoteerde en niet-beursgenoteerde Nederlandse bedrijven beoordeeld zijn, kan een vergelijking gemaakt worden met het onderzoek uit Het analysemodel van de Transparantiebenchmark is gebaseerd op de Richtlijn 400 Jaarverslag en de Handreiking Maatschappelijke Verslaggeving van de Raad voor de Jaarverslaggeving. De adviezen die de raad geeft, sluiten aan bij internationale richtlijnen, zoals die van de GRI (Global Reporting Initiative). Beoordelingsaspect analysemodel met enkele aandachtspunten Profiel van de onderneming Omzet, winst/verlies, personeel, geografisch bereik, merken, activiteiten, producten, organisatiestructuur, eigendomsverhoudingen Maatschappelijke invloed van de bedrijfsvoering Invloed op economie, milieu, werknemers, mensenrechten, interne en externe richtlijnen Stakeholderdialoog en ketenverantwoordelijkheid Externe stakeholders, dilemma s, positie in relevante productketens Inbedding van het MVO-beleid Inbedding MVO in organisatiestructuur en managementsystemen Resultaten en doelstellingen Continuïteit van doelstellingen, resultaten, doelen voor toekomstig MVO-beleid Vorm Verkrijgbaarheid, contactinformatie, datering, reikwijdte Verificatie Verificatie van MVO-verslaggeving door een externe partij Maximale score (in procenten) Beoordelingsaspecten van het analysemodel en puntenverdeling De Transparantiebenchmark beoordeelt de mate van verantwoording die bedrijven in hun jaarverslagen afleggen over hun MVO-activiteiten, níet de MVO-activiteiten zelf. Als bron voor het onderzoek zijn dan ook primair jaarverslagen gebruikt. Andere uitingen, zoals brochures over MVO, toespraken of persberichten bleven buiten beschouwing. Ook maatschappelijke betrokkenheid, die geen relatie heeft met de kern- 6

8 activiteiten van het bedrijf en zich uit in bijvoorbeeld sponsoring, donaties of vrijwilligerswerk, maakt geen deel uit van het onderzoek. Het analysemodel van de Transparantiebenchmark toetst de jaarverslagen op zeven belangrijke aspecten uit de Richtlijn 400 en de Handreiking (zie bovenstaande tabel). In totaal kan een bedrijf maximaal honderd punten halen. Het percentage van de maximale score bepaalt de positie van het bedrijf op de transparantieladder. De transparantieladder onderscheidt zes sporten: voorhoede, subtoppers, kanshebbers, zoekers, hekkensluiters en de bezemwagen. Deze laatste categorie is bedoeld voor bedrijven die geen enkel jaarverslag uitbrengen. Kanshebbers en zoekers maken gezamenlijk ongeveer de helft uit van de totale groep. Ruim 13 procent (24 van de 179 bedrijven) hoort bij de voorhoede of subtop. Percentage bedrijven per sport van de transparantieladder Bedrijven in de voorhoede scoren op alle aspecten hoog en kunnen zonder meer dienen als goed voorbeeld voor de rest van de onderzoeksgroep. Ondernemingen die lager eindigen laten vooral punten liggen in de rubrieken stakeholderdialoog en ketenverantwoordelijkheid en inbedding. De verificatie van maatschappelijke verslagen breekt nog niet door. Slechts vijftien bedrijven uit de onderzoeksgroep scoorden punten op dit onderdeel. De betrouwbaarheid van de informatie die bedrijven geven over MVO is dus in de meeste gevallen onbekend. Het aantal bedrijven dat melding maakt van een gedragscode is zeer sterk toegenomen. Opvallend is dat de bankensector met kop en schouders boven het gemiddelde uitsteekt. Sectoren die het slechter doen dan gemiddeld zijn zorgverzekeraars en informatietechnologie. Binnen sectoren zijn soms grote verschillen per bedrijf te zien. Gemiddelde scores per sector 7

9 8 Het doel van de Transparantiebenchmark is bedrijven te stimuleren transparant te zijn over hun activiteiten op het gebied van Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen. Ten opzichte van de nulmeting in 2004 zijn al enkele verschuivingen te zien, maar door dit onderzoek in de toekomst te blijven herhalen zal op termijn een beter inzicht ontstaan in de ontwikkeling van transparantie over MVO.

10 2 Inleiding Transparantie van bedrijven op het gebied van Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen is in toenemende mate van belang. In deze tweede editie van de Transparantiebenchmark beoordelen we opnieuw de stand van zaken op dat gebied. Het onderzoek is een vervolg op de Transparantiebenchmark 2004, die te beschouwen is als een nulmeting. De onderzoeken met de titel MVO in de etalage die vooraf gingen aan de Transparantiebenchmark hebben er weliswaar toe bijgedragen dat transparantie meer aandacht kreeg, maar tegelijkertijd wijken ze qua methodologie en onderzoeksopzet zoveel af van de Transparantiebenchmark dat de resultaten niet met elkaar vergeleken mogen worden. De Transparantiebenchmark 2005 is daardoor het eerste grootschalige benchmarkonderzoek dat de ontwikkeling van de transparantie over MVO in kaart brengt. Kern van het onderzoek is het besef dat Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen ook betekent: verantwoording afleggen aan de maatschappij. Daarover gaat deze benchmark. Het onderzoek betreft de mate van verantwoording die bedrijven in hun jaarverslagen afleggen over hun MVO-activiteiten, níet de MVO-activiteiten zelf. Net als vorig jaar zijn de Richtlijn 400 Jaarverslag (2003) en Handreiking voor Maatschappelijke Verslaggeving gebruikt als conceptueel kader. Deze twee documenten van de Raad voor de Jaarverslaggeving geven uitgebreide richtlijnen voor het opstellen van een maatschappelijk jaarverslag door bedrijven. De adviezen van de Raad zijn bovendien in lijn met internationale richtlijnen, zoals die van de GRI (Global Reporting Initiative). Het onderzoeksmodel is dus in principe neutraal en sluit aan bij gangbare richtlijnen voor transparantie. De indeling van bedrijven in categorieën op de transparantieladder is niet neutraal, maar is bedoeld om de discussie over transparantie en MVO te stimuleren. De benchmark bestaat uit een beoordeling van de transparantie van jaarverslagen op het gebied van Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen van een aantal grote bedrijven in Nederland over het verslagjaar De beoordeling wordt uitgedrukt in een percentage van het hoogst haalbare puntental. Door dit onderzoek jaarlijks te herhalen kan in komende jaren zichtbaar worden gemaakt in hoeverre de transparantie in de maatschappelijke verslaggeving zich ontwikkelt. 2.1 Doel van het onderzoek In januari 2004 stuurde Staatssecretaris van Economische Zaken mevrouw K. van Gennip een brief naar de Tweede Kamer waarin ze zegt dat Transparantie, het afleggen van verantwoording door bedrijven en een constructieve dialoog tussen de verschillende betrokken partijen sleutelbegrippen zijn in MVO. Het doel van de Transparantiebenchmark is om bedrijven te stimuleren transparant te zijn over hun MVO-activiteiten. Karien van Gennip in het Financieele Dagblad van 19 juli 2005: Van bedrijven wordt in toenemende mate openheid gevraagd zeker over de inspanningen van bedrijven op het gebied van Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen. Ik, en met mij vele relevante spelers in het MVO-veld, vinden dat Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen en transparantie onlosmakelijk met elkaar zijn verbonden. ( ) Het terrein van transparantie en maatschappelijke verslaggeving is nog volop in ontwikkeling. Om inzicht te krijgen in deze ontwikkeling heb ik de transparantiebenchmark in het leven geroepen. Deze benchmark meet niet het MVO-gehalte van een bedrijf, maar de mate waarin een bedrijf verantwoording aflegt over zijn MVO-beleid in het jaarverslag. ( ) De Transparantiebenchmark is niet bedoeld om bedrijven aan de schandpaal te nagelen. Door te benchmarken worden best practices geïdentificeerd en kunnen bedrijven hun maatschappelijke verslaggeving systematisch met die van andere vergelijken. Juist deze vergelijking met andere bedrijven is nuttig om vooruitgang te boeken op het gebied van maatschappelijke verslaggeving. 9

11 2.2 Maatschappelijke organisaties Niet alleen bedrijven, maar ook maatschappelijke organisaties wordt steeds vaker gevraagd verantwoording af te leggen over hun handelen. Twee jaar geleden deed Berenschot hier voor het eerst onderzoek naar. De trend naar meer verantwoording zet nog steeds door. Om die reden is de Transparantiebenchmark vorig jaar uitgebreid naar 25 maatschappelijke organisaties. Ook dit jaar zijn deze organisaties onderzocht. De bevindingen van dit onderzoek worden gepresenteerd in een separaat verslag. 10

12 3 Methodologie De Transparantiebenchmark beoordeelt de grootste ondernemingen van Nederland. In de onderzoeksgroep zitten 100 beursgenoteerde en 79 niet-beursgenoteerde bedrijven. Voor het onderzoek is gebruik gemaakt van de financiële jaarverslagen van deze bedrijven, aangevuld met eventuele openbare maatschappelijke en/of sociale jaarverslagen. Indien er duidelijk in het jaarverslag naar verwezen wordt, is ook de informatie op de website van een bedrijf meegenomen. Het beoordelingsmodel van de Transparantiebenchmark 2005 is in grote lijnen gelijk gebleven aan het model van vorig jaar. Bij het opstellen ervan is in 2004 gebruik gemaakt van de aanbevelingen van de Raad voor de Jaarverslaggeving, zoals die gepubliceerd zijn in Richtlijn 400 Jaarverslag (2003) en Handreiking voor Maatschappelijke Verslaggeving (versie 2003). De belangrijkste MVO-thema s in het beoordelingsmodel zijn economie, milieu, werknemerskwesties en mensenrechten, zowel in directe relatie tot de onderneming (directe maatschappelijke invloed) als indirect (ketenverantwoordelijkheid). Vanuit transparantieoogpunt gezien is het kernpunt de wijze waarop de onderneming met haar stakeholders omgaat (stakeholderdialoog), en hoe dit beleid is verankerd in de organisatiestructuur (inbedding). De context voor het inzicht in deze MVO-onderwerpen wordt enerzijds gevormd door de kerngegevens van de onderneming (profiel), en anderzijds door de wijze waarop de verslaggeving is vormgegeven (vorm), aansluit bij doelstellingen (resultaten en doelstellingen) en geverifieerd is door een onafhankelijke partij (verificatie). 3.1 Onderzoeksgroep In het onderzoek van dit jaar zijn in principe dezelfde bedrijven beoordeeld als in de Transparantiebenchmark Dit zijn de bedrijven die gerekend naar omzet tot de grootste ondernemingen van Nederland behoren. In tegenstelling tot veel andere benchmarks kunnen bedrijven zich niet zelf aanmelden voor het onderzoek. De onderzoeksgroep bestaat meer specifiek uit: 100 beursgenoteerde bedrijven: alle bedrijven die opgenomen zijn in de AEX of Midkap, aangevuld met de 51 grootste bedrijven uit de categorie Overige Aandelen van Euronext Amsterdam, zoals bekend in het Financieele Dagblad van 1 juli niet-beursgenoteerde bedrijven: grootste bedrijven naar jaaromzet, zoals bekend in de database Reach op 1 juli Bij het samenstellen van de onderzoeksgroep is de bedrijvenlijst uit de Transparantiebenchmark 2004 als uitgangspunt genomen, waarna de beursnoteringen en omzetten van de bedrijven gecontroleerd zijn. Bedrijven die niet langer beursgenoteerd zijn, zijn opgenomen in de groep niet-beursgenoteerde ondernemingen. Hun plaats in de top-100 beursgenoteerde ondernemingen is ingenomen door enkele beursgenoteerde bedrijven die vorig jaar niet meegenomen zijn in de benchmark. Alle onderzochte bedrijven hebben een omzet van minimaal 100 miljoen euro, waarbij Shell de meeste omzet behaalde (193 miljard euro in 2004). Ten opzichte van vorig jaar hebben de volgende wijzingen plaatsgevonden: Opgenomen in de groep niet-beursgenoteerde bedrijven: Copaco, New Skies, Petroplus, PinkRoccade, SNT, Vendex KBB. Deze bedrijven hebben in 2004 hun Euronext-notering beëindigd. Nieuw in de onderzoeksgroep zijn de volgende beursgenoteerde ondernemingen: Amsterdam Commodities, BE Semiconductor, Crucell, Jetix, Nedap, Priority Telecom, Reesink, TomTom. Verdwenen uit onderzoeksgroep: DNB (De Nederlandsche Bank is geen onderneming maar een toezichthouder), Maxeres (overgenomen door investeringsmaatschappij Bencis Capital Partners), Kühne + Heitz (overgenomen door Cebeco, dat al op de lijst stond) en Vilenzo (failliet gegaan). 11

13 Sovion vervangt Bestmeat. Vorig jaar hebben we ten onrechte Bestmeat ingedeeld in de categorie bezemwagen. Moedermaatschappij Sovion gaf over 2003 namelijk wél een jaarverslag uit, waarmee dit bedrijf vorig jaar met 40 punten in de categorie zoekers terecht had moeten komen. Zie voor een compleet overzicht van de onderzoeksgroep bijlage Bronnen Primaire bron voor het onderzoek zijn de jaarverslagen, omdat het jaarverslag door ondernemingen expliciet gemaakt wordt om verantwoording af te leggen aan hun stakeholders. Alle gepubliceerde (openbare) financiële jaarverslagen zijn beoordeeld in combinatie met een eventueel afzonderlijk maatschappelijk jaarverslag over (een gedeelte van) het jaar Omdat we bij het uitvoeren van de Transparantiebenchmark 2004 gemerkt hebben dat bedrijven hun sociaal jaarverslag ook gebruiken om verantwoording af te leggen, zijn ook deze verslagen meegenomen in de beoordeling. Na reacties op de Transparantiebenchmark van vorig jaar van onder meer KLM en VGZ-IZA is besloten informatie over maatschappelijke onderwerpen die gepubliceerd worden op de website ook mee te nemen in de beoordeling. Belangrijkste argument is dat ook online informatie transparant maakt hoe een bedrijf omgaat met MVO. Voorwaarde is wel dat het reguliere jaarverslag een heldere verwijzing bevat naar de duurzaamheidsspagina s op de website (dus niet het algemene www-adres). Bovendien moet de onlineinformatie beschouwd kunnen worden als een aanvulling op het jaarverslag en moet de informatie betrekking hebben op het jaar Indien reguliere of maatschappelijke jaarverslagen niet in gedrukte vorm, maar uitsluitend op de website van de onderneming beschikbaar waren, is de website-versie gebruikt voor de beoordeling. Bij verschil tussen jaarverslagen die in zowel gedrukte en digitale vorm verschenen, zijn beide versies beoordeeld. Maatschappelijke verslagen die tweejaarlijks verschijnen zijn moeilijk te beoordelen in een jaarlijkse benchmark. Daarom hebben wij als regel genomen: als bedrijven om de twee jaar een maatschappelijk jaarverslag uitgeven en in de tussenliggende jaren een update uitbrengen (in het geval van Heineken), is de tussentijdse update beoordeeld, alsmede het laatst uitgegeven verslag (met uitzondering van de verificatie). Als bedrijven geen tussentijdse update uitbrengen (in het geval van P&O Nedlloyd) wordt het maatschappelijke verslag dat in 2004 verscheen, niet meegenomen. Verslagen die niet voor 1 oktober 2005 verschenen waren, zijn niet in het onderzoek meegenomen. Numico gaf aan pas na 1 oktober met zijn eerste maatschappelijke verslag te komen. Niet beoordeeld zijn onder meer toespraken, persberichten of brochures over Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen, verplichte verslagen voor toezichthouders (zoals het Uitvoeringsverslag ziekenfondswet bij zorgverzekeraars) of rapporten over de steun aan goede doelen. Van de onderzochte bedrijven zijn alleen de jaarverslagen van de moedermaatschappij meegenomen, tenzij in het verslag van de moeder nadrukkelijk verwezen wordt naar een jaarverslag van een dochter, zoals SNS Reaal dat doet naar het maatschappelijke verslag van dochter ASN Bank. Vorig jaar namen we om die reden ook het maatschappelijke verslag van de HEMA (als dochter van Vendex KBB) mee. Aangezien Vendex KBB dit jaar geen jaarverslag meer uitgeeft, hebben we ook het maatschappelijke verslag van de HEMA niet meer beoordeeld. 3.3 Methodologie en beoordelingsmodel De methodologie die in de Transparantiebenchmark 2005 gebruikt is, is voor het grootste gedeelte identiek aan die van Toen is in samenwerking met EIBE/Universiteit Nyenrode een beoordelingssystematiek ontwikkeld die voldoet aan de eisen van het Ministerie van Economische Zaken en die kwantitatief en de kwalitatief onderzoek mogelijk maakt. Dit beoordelingsmodel is gebaseerd op Richtlijn 400 Jaarverslag (2003) en Handreiking voor Maatschappelijke Verslaggeving (versie 2003). Zie bijlage 9.2 voor een uitgebreide toelichting. 12

14 In een tabel samengevat ziet het beoordelingsmodel er als volgt uit: Beoordelingsaspect analysemodel met enkele aandachtspunten Profiel van de onderneming Omzet, winst/verlies, personeel, geografisch bereik, merken, activiteiten, producten, organisatiestructuur, eigendomsverhoudingen Maatschappelijke invloed van de bedrijfsvoering Invloed op economie, milieu, werknemers, mensenrechten, interne en externe richtlijnen Stakeholderdialoog en ketenverantwoordelijkheid Externe stakeholders, dilemma s, positie in relevante productketens Inbedding van het MVO-beleid Inbedding MVO in organisatiestructuur en managementsystemen Resultaten en doelstellingen Continuïteit van doelstellingen, resultaten, doelen voor toekomstig MVO-beleid Vorm Verkrijgbaarheid, contactinformatie, datering, reikwijdte Verificatie Verificatie van MVO-verslaggeving door een externe partij Maximale score (in procenten) Beoordelingsaspecten van het analysemodel en puntenverdeling Ten opzichte van vorig jaar hebben we een klein aantal aanpassingen doorgevoerd. Enkele daarvan zijn terug te voeren op de suggesties die we van de gebenchmarkte bedrijven kregen, andere zijn uit praktische overwegingen tot stand gekomen. Daarnaast is ernaar gestreefd de meetmethode te verfijnen door enkele tussenstappen in de scores in te bouwen. Een voorbeeld daarvan is de categorie verificatie, waarvoor bedrijven vorig jaar in de praktijk óf alle punten óf geen enkel punt kregen. In de huidige systematiek is de vraag uitgesplitst, waardoor ook tussenliggende scores gehaald worden. Voor sommige bedrijven pakt dit gunstig uit en voor andere niet, maar over het geheel genomen is de beoordeling door deze aanpassingen nauwkeuriger geworden. Om de vergelijkbaarheid tussen de onderzoeken van dit en vorig jaar in stand te houden, hebben we de puntenscore per categorie (zoals hierboven in de tabel beschreven) gelijk gehouden. Hoewel dit een wezenlijk onderdeel is van de Richtlijn 400 en de Handreiking van de Raad voor de Jaarverslaggeving, ontbrak in de methodologie van vorig jaar het onderwerp economische effecten van de bedrijfsvoering. Te denken valt dan aan thema s als fraude, corruptie, eerlijke concurrentie, economische gevolgen van investeringen en desinvesteringen en bijdrage aan bruto nationaal product van een land. Gezien het belang van deze issues hebben we de methodologie uitgebreid met dit thema. Een uitgebreide beschrijving van de aanpassingen in de methodologie is te vinden in bijlage Door het geringe aantal aanpassingen in de methodologie is het mogelijk de scores te vergelijken met die van vorig jaar. Hierdoor wordt inzichtelijk welke bedrijven in hun jaarverslagen meer of juist minder transparant geworden zijn over Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen. Met andere woorden: of ze stijgen of dalen op de transparantieladder. Op deze plaats willen we ook Nancy Kamp-Roelands (senior manager bij Ernst & Young en jurylid van de ACCaward) bedanken voor haar uitgebreide suggesties en feedback op het beoordelingsmodel. De top-15 van de Transparantieladder zal worden meegenomen in de selectie voor de ACC-Award, die gelijktijdig uitgereikt zal worden met de presentatie van dit verslag. 13

15 14

16 4 Bevindingen In dit hoofdstuk geven we de belangrijkste kwantitatieve onderzoeksresultaten weer. 4.1 Uitvoering Bij het verzamelen van de jaarverslagen is in eerste instantie de website van de organisatie geraadpleegd om te zien of de jaarverslagen digitaal beschikbaar zijn. Daarnaast heeft het onderzoeksteam s gestuurd naar de algemene adressen van de bedrijven met het verzoek om de financiële, maatschappelijke en sociale verslagen in papieren vorm toe te sturen. Indien de onderneming niet reageerde op de s, werd telefonisch contact opgenomen met het betreffende bedrijf. Over het algemeen werd redelijk snel gereageerd op ons verzoek het jaarverslag op te sturen; meestal hadden we één of twee keer contact. Voor enkele bedrijven moesten we vasthoudender zijn en hebben we verscheidende keren moeten mailen en bellen. Bedrijven blijken zelf ook niet altijd goed op de hoogte te zijn van de soorten jaarverslagen die ze uitgeven. In een paar gevallen werd ons verteld dat er geen maatschappelijk verslag zou zijn, terwijl er vanuit het financieel verslag wel naar verwezen werd. 4.2 Soorten verslagen Aantal financiële, maatschappelijke en sociale verslagen Financiële jaarverslagen Van de 179 onderzochte bedrijven publiceren er 152 een financieel jaarverslag. Van de 100 beursgenoteerde bedrijven is Priority Telecom de enige waarvan we na herhaalde verzoeken geen jaarverslag ontvangen hebben. Het jaarverslag van Priority Telecom is ook niet digitaal beschikbaar. Van de 79 niet-beursgenoteerde ondernemingen publiceren er 53 een jaarverslag, al zijn ze dat niet verplicht. Drie van deze ondernemingen hebben overigens dit jaar voor het eerst hun jaarverslag openbaar gemaakt: Argos, Janssen de Jong en Swets & Zeitlinger. Hoewel de onderzoeksgroep dit jaar met vier bedrijven is uitgebreid, is het aantal gepubliceerde financiële jaarverslagen gelijk gebleven. Dat betekent dat het aantal bedrijven dat geen enkel verslag publiceert groter is dan vorig jaar. Deze bedrijven komen in de bezemwagen Duurzaamheidsverslagen Het aantal separaat uitgegeven duurzaamheidsverslagen blijft stijgen: dit jaar ontvingen we van 36 bedrijven een los duurzaamheidsverslag, acht meer dan vorig jaar. Er zijn vier bedrijven die dit jaar voor het eerst een duurzaamheidsverslag uitgeven: Cosun, Fortis, TNT en Wolters Kluwer. P&O Nedlloyd en Vendex KBB gaven vorig jaar een maatschappelijk verslag uit, maar P&O Nedlloyd doet dit tweejaarlijks en Vendex KBB geeft dit jaar geen financieel verslag meer uit. Het bedrijf is niet meer beursgenoteerd. Vier bedrijven gaven in 2004 weliswaar een maatschappelijk verslag uit, maar die verschenen vorig jaar te laat om meegenomen te kunnen worden in het onderzoek of werden na herhaald verzoek niet opgestuurd door de bedrijven. 15

17 De meeste duurzaamheidsverslagen worden door beursgenoteerde bedrijven gepubliceerd (25 van de 36). Cosun is het enige niet-beursgenoteerde bedrijf dat dit jaar voor het eerst een separaat duurzaamheidsverslag uitgeeft. Het lijkt er trouwens niet op dat de publicatie van separate duurzaamheidsverslagen zal gaan stagneren: zo kondigde in ieder geval Ballast Nedam aan volgend jaar voor het eerst met een verslag te komen. Zie bijlage 9.3 voor een overzicht van bedrijven met een separaat maatschappelijk verslag Sociale verslagen We hebben dit jaar voor het eerst de sociale jaarverslagen opgevraagd en meegenomen in onze beoordeling. Van dertien bedrijven ontvingen we een sociaal verslag, de meeste van beursgenoteerde ondernemingen. Zes van deze dertien bedrijven publiceren ook een maatschappelijk verslag: AKZO Nobel, ASML, Heineken, ING Groep, Unilever en Wegener. Zie bijlage 9.3 voor een overzicht van bedrijven met een separaat sociaal verslag Geïntegreerde verslagen Bedrijven die geen separaat maatschappelijk verslag uitbrengen, maar wel inzichtelijk willen maken hoe hun vorderingen zijn op het gebied van Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen, doen dit vaak door middel van een hoofdstuk of paragraaf in het financieel verslag. Dit zijn er 51. Samen met de 36 bedrijven met een separaat maatschappelijk verslag besteden dus 87 van de 152 ondernemingen met een jaarverslag expliciet aandacht aan Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen. 4.3 Verschijningsvorm In het onderzoek zijn zowel papieren als digitale versies van jaarverslagen onderzocht. Het overgrote deel (136 van de 152) van de verslagen verschijnt in beide vormen. Verschijningsvorm financiële, maatschappelijke en sociale verslagen Financiële verslagen Van de 152 financiële verslagen verschijnt 90 procent zowel digitaal als op papier. Ten opzichte van vorig jaar zien we dat er minder van deze verslagen uitsluitend op papier verschijnen en meer verslagen zowel digitaal als op papier. Voornamelijk niet-beursgenoteerde bedrijven maken meer gebruik van hun website om hun verslag met de stakeholders te delen. Toch blijft papier geduldig: slechts drie bedrijven publiceren hun jaarverslag uitsluitend digitaal (Cebeco, Trias en TomTom). 16

18 4.3.2 Maatschappelijke verslagen Van de maatschappelijke verslagen verschijnt ruim eenvijfde (acht stuks) alleen digitaal, een vrijwel even groot deel als vorig jaar. In de meeste gevallen (26 van de 36) verschijnt een maatschappelijk verslag zowel digitaal als op papier. Tijdens het onderzoek hebben we gemerkt dat met de verschijningsvorm ook de inhoud van een verslag kan verschillen. Steeds meer bedrijven geven, zoals de Rabobank, een verkorte versie van hun maatschappelijk verslag uit op papier, terwijl de volledige versie op internet wordt geplaatst. De website wordt door sommige bedrijven ook gebruikt als verlengstuk van het verslag; tien bedrijven verwijzen in het papieren verslag naar de website voor meer informatie over hun prestaties op het gebied van Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen. KLM is één van de bedrijven die in zijn duurzaamheidsverslag voor meer informatie verwijst naar de website, maar op 1 oktober was daar alleen de Toelichting op de Cijfers behorende bij het duurzaamheidsverslag van vorig jaar te vinden Sociale verslagen Bijna de helft van de 13 onderzochte sociale verslagen wordt alleen op papier uitgegeven. Dit is te verklaren doordat sociale verslagen in principe voor intern gebruik bedoeld zijn en daarom niet op internet gepubliceerd worden. 4.4 Gebruik richtlijnen Voor het maken van hun maatschappelijk jaarverslag hebben 28 ondernemingen gebruik gemaakt van de GRI-richtlijnen (GRI: Global Reporting Initiative). Wegener en Campina noemen de Richtlijn 400 van de Raad voor de Jaarverslaggeving in hun verslag. Acht bedrijven halen in hun maatschappelijk of financieel verslag de Transparantiebenchmark van 2004 aan. Peter Elverding, voorzitter van de Raad van Bestuur van DSM vermeldt in zijn Bericht van de voorzitter: Uit de Transparantiebenchmark 2004, een onderzoek in Nederland naar de duurzaamheidsverslaglegging bij 175 ondernemingen, kwam DSM als een van de voorhoedespelers naar voren. 4.5 Verschijningsmoment Van de 36 bedrijven die een maatschappelijk verslag uitgeven, deden acht bedrijven dit gelijktijdig met hun financiële verslag. Daarnaast gaven twaalf bedrijven hun maatschappelijke verslag later dan het financiële verslag uit, maar toch nog voor de Algemene Vergadering van Aandeelhouders. Zestien bedrijven gaven hun maatschappelijk verslag uit na de AVA. Verschijningsmoment van maatschappelijke verslagen ten opzichte van financiële verslagen en Algemene Vergadering van Aandeelhouders 17

19 4.6 Taal Van de 152 onderzochte bedrijven geven er 100 hun financiële jaarverslag zowel in het Nederlands als in het Engels uit. Hiervan zijn er 75 bedrijven beursgenoteerd. Daarnaast worden 33 financiële verslagen alleen in het Nederlands gepubliceerd en 19 uitsluitend in het Engels. Taal financiële verslagen Van de maatschappelijke verslagen wordt bijna de helft (vijftien van de in totaal 36 verslagen) in twee of meer talen uitgegeven. Twaalf verslagen verschijnen alleen in het Engels; negen alleen in het Nederlands. Taal maatschappelijke verslagen Bij de sociale verslagen blijkt weer het interne karakter van deze verslagen: elf van de dertien verslagen verschijnen in het Nederlands; twee verslagen zijn Engelstalig. Bedrijven met een financieel en maatschappelijk verslag zijn overigens niet consequent in hun taalkeuze: slechts vijftien bedrijven hebben bij hun verslagen gekozen voor dezelfde taal of talen. 4.7 Omvang Gemiddeld telt een financieel jaarverslag 90 pagina s. De dikte varieert van zeventien tot 256 bladzijden. De financiële verslagen van beursgenoteerde bedrijven zijn het dikst: gemiddeld 103 pagina s tegenover 63 pagina s bij niet-beursgenoteerde bedrijven. Maatschappelijke verslagen zijn een stuk minder lijvig: een verslag telt gemiddeld 50 bladzijden. De dikte varieert van tien tot 112 bladzijden. Het verschil tussen beursgenoteerde en niet-beursgenoteerde ondernemingen is hierbij minimaal; 51 tegenover 48 bladzijden. 18

20 Gemiddelde omvang van financiële en maatschappelijke verslagen Sociale verslagen zijn nog een stuk compacter: die beslaan gemiddeld 31 pagina s. Het aantal ontvangen verslagen is te klein om een uitspraak te kunnen doen in verschillen tussen beursgenoteerde en nietbeursgenoteerde bedrijven. Wie van bedrijven die zowel een financieel als een maatschappelijk verslag uitgeven, beide verslagen wil lezen moet gemiddeld 174 pagina s doornemen. Voor het uitvoeren van de Transparantiebenchmark 2005 heeft het onderzoeksteam in totaal gedrukte pagina s geanalyseerd. 19

21 20

22 5 Transparantieladder Hoofdgroepen Op basis van hun score volgens het analysemodel van de Transparantiebenchmark zijn de bedrijven ingedeeld in een van de zes sporten op de transparantieladder. De hoofdgroepen zijn: Voorhoede Subtoppers Kanshebbers Zoekers Hekkensluiters Bezemwagen De laatste categorie, de bezemwagen, is gereserveerd voor organisaties die geen jaarverslag uitbrengen en dus volgens de criteria van de Transparantiebenchmark nul punten scoren. De indeling van de onderzochte bedrijven in deze hoofdgroepen is gedaan door de laagste score (Dutch Flower Group en Argos met beide 15 punten) van de hoogste score (ABN AMRO, 91 punten) af te trekken. Het verschil is door vijf gedeeld, waardoor de grenswaarden bepaald zijn. Alle scores zijn afgerond op hele getallen. Voorhoede 76 t/m 91 punten Subtoppers 61 t/m 75 punten Kanshebbers 45 t/m 60 punten Zoekers 30 t/m 44 punten Hekkensluiters 15 t/m 29 punten Bezemwagen 0 punten (geen jaarverslag) Transparantieladder 5.2 Transparantieladder 2005 Onderstaande lijst toont de 100 beursgenoteerde en 79 niet-beursgenoteerde bedrijven uit de onderzoeksgroep, gerangschikt naar de transparantie in hun jaarverslaggeving over Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen. De transparantiescores zijn uitgedrukt in een percentage van het maximaal aantal te behalen punten. De grafiek geeft weer hoe de totaalscore van bedrijven op de transparantieladder is opgebouwd. Gelijke eindscores kunnen op verschillende manieren tot stand gekomen zijn. Grolsch en ABCTA haalden bijvoorbeeld beide 44 punten, maar halen per vragencategorie uiteenlopende resultaten. In de rubriek profiel van de onderneming haalde ABCTA acht van de maximaal negentien punten en Grolsch achttien. In de rubriek resultaten kreeg ABCTA zeven van de maximaal acht punten en Grolsch maar drie. 21

23 22 ^ v ^^ vv * ^^ ^ ^^ v ^ ^ ^ ^^ ^^ ^ ^^ ^^ ^^ ^^ vv vv v v ^^ ^^ ^^ ^^ ^^ vv ^ ^ ^ ^ v ^ ^ ^

24 23 ^ v ^^ vv * v ^^ ^ vv ^^ ^ ^ v ^ ^^ ^^ ^ v v *vv ^ v ^ v vv vv v ^ v v ^ * v ^^ ^^ vv v

25 24 VV V VV N V ^^ VV VV ^ N ^^ V N ^ VV V VV N N ^^ VV VV VV VV N VV VV vv v vv * v ^^ vv vv ^ *^^ v *^ vv v vv * * ^^ vv vv vv vv * vv vv vv ^ v ^^ vv *

26 5.3 Resultaten vergeleken met de benchmark 2004 De Transparantiebenchmark 2005 geeft een beeld van de transparantie van de jaarverslaggeving van de grootste Nederlandse ondernemingen op het gebied van Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen. Omdat vorig jaar een nulmeting verricht is, kan dit jaar inzicht gegeven worden in de ontwikkelingen na een jaar. Hoewel de gemiddelde score over de hele onderzoeksgroep slechts licht gestegen is, blijkt dat per bedrijf soms grote verschuivingen opgetreden zijn: sommige bedrijven doen het aanzienlijk beter dan vorig jaar, andere zijn dramatisch gedaald op de transparantieladder. Hoewel we het niet onderzocht hebben, krijgen we de indruk dat bedrijven die in turbulent vaarwater zitten door overnames, fusies of affaires minder aandacht besteden aan het maken van een maatschappelijk jaarverslag. Dit zou verklaren waarom Ahold nu weer hoog eindigt, na lage scores in de Transparantiebenchmark 2004 en zijn voorganger MVO in de etalage Ook Vendex KBB heeft zijn prioriteiten na een overname kennelijk (tijdelijk) elders. KLM fuseerde met Air France en hoort nu bij de sterkste dalers. Handelshuis Reesink omschrijft het mooi. Reesink: De perikelen rond de pogingen om Reesink N.V. ter beurze vijandig over te nemen legden een groot beslag op onze tijd. Gebeurt zoiets in een tijd die werd gereserveerd voor het componeren van dit jaarverslag, dan zet dat het schrijven daarvan bepaald onder druk. Voor u ligt dan ook een verslag, dat -zoals we in gewone spreektaal zeggen- in een vloek en een zucht werd samengesteld. De verwachting is dan ook dat deze bedrijven volgend jaar weer zullen stijgen in de Transparantiebenchmark Gemiddelde score Gemiddelde scores 2004 en

27 5.3.2 Voorhoede 2005 De zeven bedrijven die in de Transparantiebenchmark van 2004 de voorhoede vormden staan nog steeds aan kop. Twee bedrijven staan voor het eerst in de voorhoede: Akzo Nobel en TNT. Score 2005 ABN AMRO 91 Philips Electronics 87 Rabobank 85 Akzo Nobel 82 Shell 81 Unilever 80 DSM 79 ING Groep 77 Score 2004 ABN AMRO 89 Philips Electronics 76 Rabobank 80 Shell 81 Unilever 85 DSM 79 ING Groep 75 De voorhoede 2004 TNT 76 De voorhoede Stijgers Ahold stijgt het snelst op de transparantieladder. Het bedrijf steeg van 32 naar 67 punten. Drie bedrijven brachten vorig jaar geen jaarverslag uit en deden dat dit jaar wel: bouwbedrijf Janssen de Jong, uitgeverij Swets & Zeitlinger en oliehandel Argos. Deze drie maken zich daarmee los van de bezemwagen. Score 2005 Score 2004 Stijging t.o.v Ahold AVEBE ABCTA Akzo Nobel Fortis VGZ-IZA Heijmans ASM Mittal Steel Connexxion BAM Sterkste stijgers op de transparantieladder 26

28 Score 2005 Score 2004 Stijging t.o.v Janssen de Jong Swets & Zeitlinger Argos Stijgers uit bezemwagen Bijna de helft van de 152 onderzochte bedrijven met een jaarverslag scoort hoger dan in de Transparantiebenchmark van Vijftien procent klimt zelfs met tien of meer punten. Percentage gestegen bedrijven Dalers The Greenery daalt van alle bedrijven het snelst op de transparantieladder. Het AGF-concern haalde in punten, dit jaar zijn dat er nog maar 24. Opvallend is dat Schuitema zeer sterk daalt, terwijl Ahold tot de grootste stijgers behoort. Ahold bezit 73,2 procent van de aandelen in Schuitema. Score 2005 Score 2004 Daling t.o.v The Greenery Markeur Schuitema P&O Nedlloyd VNU Euretco Van Oord Sligro KLM Heineken Sterkste dalers op de transparantieladder De zeven bedrijven die vorig jaar wel een jaarverslag uitgaven en dit jaar niet meer, halen nul punten in de Transparantiebenchmark en belanden daarmee in de bezemwagen. 27

29 Score 2004 Verklaring Vendex KBB 71 Overgenomen door een investeringsmaatschappij en niet meer beursgenoteerd. Geen verslag beschikbaar. Petroplus 52 Niet meer beursgenoteerd. Geen verslag beschikbaar. Univé 49 Geen verslag beschikbaar. Copaco 40 Niet meer beursgenoteerd. Geen verslag beschikbaar. SNT 38 Overgenomen door KPN en niet meer beursgenoteerd. Geen verslag beschikbaar. New Skies 27 Niet meer beursgenoteerd. Geen verslag beschikbaar. Basal 23 Na herhaalde verzoeken geen verslag ontvangen. Dalers die in de bezemwagen belanden Van de 152 onderzochte bedrijven scoort 44 procent lager dan in de Transparantiebenchmark van Dertien procent zakt met tien of meer punten. Percentage gedaalde bedrijven 28

30 6 Analyse In het vorige hoofdstuk hebben we de totaalscores van de onderzochte bedrijven weergegeven. In dit hoofdstuk behandelen we de resultaten per vragencategorie. 6.1 Profiel van de onderneming In het eerste onderdeel van het beoordelingsmodel wordt gekeken naar enkele aspecten met betrekking tot het profiel van de onderneming. Aan bod komen onder andere: vermelding van belangrijkste producten/diensten, merken, afzetmarkten en oorsprongsgebieden van grondstoffen. Ook is gekeken of de onderneming de organisatiestructuur en eigendomsverhoudingen vermeldt. Deze categorie levert 19 procent van de maximale score. Verdeling maximaal aantal punten naar categorie, profiel van de onderneming Gemiddeld halen de 152 bedrijven die een financieel jaarverslag uitbrengen 15,1 van de maximaal 19 punten in de categorie profiel. Dit is nagenoeg hetzelfde gemiddelde als vorig jaar. Beursgenoteerde bedrijven scoren dit jaar gemiddeld 16,0 punten; de niet-beursgenoteerde 13,5. Tien bedrijven halen in deze categorie het maximaal aantal punten: ABN AMRO, Ahold, AM, Campina, CSM, Fortis, NS, Rabobank, Stern en VGZ-IZA. The Dutch Flower Group scoort als enige onderneming geen enkel punt in deze categorie. De voorhoede haalt 17,7 van de 19 punten in deze categorie; de hekkensluiters 11,2. Opvallend is dat de kanshebbers met een gemiddelde score van 17,2 hoger scoren dan de subtoppers. Profiel van de onderneming, gemiddelde score per sport op de transparantieladder 29

31 6.2 Maatschappelijke aspecten van de bedrijfsvoering Een bedrijf scoort in de categorie maatschappelijke aspecten van de bedrijfsvoering meer punten naarmate explicieter verteld wordt wat de impact van de bedrijfsvoering is op het gebied van economie, milieu, werknemers, veiligheid en gezondheid of mensenrechten. Ook worden er punten toegekend voor het vermelden van een visie op Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen, het opnemen of verwijzen naar een interne gedragscode of het noemen van gehanteerde externe richtlijnen. Deze categorie levert 21 procent van de maximale score. Verdeling maximaal aantal punten naar categorie, maatschappelijke aspecten van de bedrijfsvoering Algemeen beeld Gemiddeld halen de 152 bedrijven die een jaarverslag uitbrengen 10,4 van de maximaal 21 punten, een stijging van 1,5 punt ten opzichte van vorig jaar. Beursgenoteerde ondernemingen halen 16,3 punten gemiddeld, niet-beursgenoteerde 12,8. Het maximale aantal punten in deze categorie wordt behaald door 13 bedrijven: ABN AMRO, AVEBE, Ballast Nedam, Connexxion, Crown Van Gelder, DSM, Eneco, Nutreco, Philips, Rabobank, Reed Elsevier, Shell en Unilever. Acht bedrijven scoren nul punten in deze categorie. De voorhoede haalt gemiddeld 20,6 van de 21 punten in deze vragencategorie, de hekkensluiters slechts 1,5. Maatschappelijke aspecten van de bedrijfsvoering, gemiddelde score per sport op de transparantieladder 30

32 6.2.2 Visie De definitie van Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen is nog volop in beweging. De 152 beoordeelde bedrijven geven in 102 gevallen hun visie op MVO in het jaarverslag. Vorig jaar vonden we in 92 van de 152 jaarverslagen een visie op of eigen definitie van MVO. Melding van visie op MVO NS: Maatschappelijk verantwoord ondernemen is onlosmakelijk verbonden met onze missie en onze manier van werken. Wij zijn ons bewust van onze rol in mobiliteit en bereikbaarheid en van onze verantwoordelijkheden ten opzichte van reizigers, belangengroepen en medewerkers. Philips: Sustainability is defined as meeting the needs of the present generation without compromising the ability of future generations to meet their own needs. Focusing on sustainability often requires dealing with the sometimes-competing demands of integrating social, environmental and economic responsibility, and balancing short- and long-term interests. Sovion: Maatschappelijk verantwoord ondernemen is voor een onderneming als Sovion van het grootste belang, aangezien haar kernactiviteiten op het snijvlak liggen van product- en voedselveiligheid en dierwelzijn Interne en externe richtlijnen Hoe een bedrijf om moet gaan met zijn stakeholders is vaak vastgelegd in interne richtlijnen (gedragscode, code of conduct, business principles, enz). Daarnaast verklaart een aantal bedrijven zich te houden aan internationale richtlijnen, zoals de Richtlijnen voor Multinationale Ondernemingen van de OESO, de VN Global Compact of de ILO-conventies. 31

33 Melding van interne en externe richtlijnen Opvallend is dat het aantal bedrijven dat een interne gedragscode publiceert ruimschoots verdubbeld is ten opzichte van Daarbij moet opgemerkt worden dat alleen de bedrijven meegeteld zijn die hun gedragscode in het jaarverslag publiceren (of in het verslag verwijzen naar een publicatie op internet). Ook het aantal bedrijven dat verwijst naar een externe richtlijn is gestegen. Air France-KLM: Air France signed up to the United Nations Global Compact in April 2003 and KLM s management has committed to join the initiative in Economie Dit jaar is het thema economie toegevoegd aan het beoordelingsmodel van de Transparantiebenchmark. Onder economische issues vallen zaken als werkgelegenheid, corruptie en omkoping, concurrentie en prijsvorming, bijdrage aan het concurrentievermogen en de welvaart van een land en de economische gevolgen van (des)investeringen. Meer dan de helft van de bedrijven met een jaarverslag (83 van de 152) rapporteert over een of meer van deze onderwerpen. ABN AMRO: Tegelijkertijd zien wij een groeiende aandacht voor het opsporen van witwaspraktijken en de financiering van terrorisme. Wij delen de mening van de belangrijkste toezichthouders dat er behoefte is aan strengere regels en controlemaatregelen op dit gebied. Voor ons als financiële instelling is een belangrijke rol weggelegd bij het bestrijden van dit soort criminele praktijken. VGZ-IZA: Met preventieve maatregelen (herkenning en detectie op basis van risicoanalyse) wil VGZ-IZA fraude en misbruik (zoals onterechte declaraties en misbruik van gelden) voorkomen. Zo nodig worden repressieve maatregelen getroffen, op basis van detectie. In 2004 is ruim teruggevorderd in kader van fraude en misbruik. In 2004 is VGZ-IZA volledig aangesloten op het Externe Verwijzingsregister. De aangesloten zorgverzekeraars leggen hierin al hun fraudegevallen vast Milieu Al sinds jaar en dag vormen milieu-issues een kernonderwerp in de maatschappelijke verslagen. Van de 152 onderzochte bedrijven rapporteren er 108 over milieu-onderwerpen als energieverbruik, stank, afval, stof, gebruik van water en grondstoffen, incidenten en recycling. 32

34 Melding van impact van de bedrijfsvoering op milieu Shell: Onze grootste bijdrage aan duurzame ontwikkeling is om manieren te vinden om op milieu- en maatschappelijk verantwoorde wijze aan de groeiende vraag naar energie te voldoen. Verleden jaar belichtten we hiervan een specifiek aspect, namelijk het duurzamer maken van transport. Dit jaar nemen we het veiligstellen van energielevering onder de loep. SNS Reaal: Voor een kantoororganisatie als SNS Reaal Groep komt een groot deel van de milieubelasting voort uit energieverbruik. Dit betreft elektriciteitsverbruik, gasverbruik en verbruik van diesel en stadsverwarming voor de verwarming en verlichting van kantoorpanden. SNS Reaal werkt de totale milieubelasting vervolgens uitgebreid uit in het jaarverslag Werknemers Net als milieu zijn zaken die betrekking hebben op de situatie van werknemers (verloop, ziekteverzuim, opleidingsmogelijkheden, opbouw personeelsbestand, veiligheid en gezondheid) voor de meeste bedrijven een vast onderdeel van het maatschappelijk verslag. Van de 152 bedrijven met een jaarverslag rapporteren er 141 over deze thema s. Melding van impact van de bedrijfsvoering op werknemers 33

35 Campina: Maar ook de instroom van jonge, goed opgeleide medewerkers is een absolute voorwaarde voor het succes dat Campina nastreeft. Daarbij is het onontkoombaar dat werknemers van wie Campina verwacht dat zij zich niet verder kunnen ontwikkelen binnen de onderneming of niet op het gewenste niveau presteren, moeten uitstromen Mensenrechten en kinderarbeid In de Transparantiebenchmark wordt onderscheid gemaakt tussen A- en B-bedrijven. De 21 A-bedrijven werken alleen in westerse landen, de 158 B-bedrijven doen ook zaken in de Derde Wereld. Van de B-bedrijven wordt meer verwacht op het gebied van rapportage over mensenrechten en kinderarbeid. Van de 134 B- bedrijven die een jaarverslag uitbrengen gaan er 62 in op mensenrechten-issues als discriminatie, organisatievrijheid of dwangarbeid. Ruim een derde deel van deze bedrijven (23 van de 62) behandelt in het jaarverslag kinderarbeid apart. Melding van impact van de bedrijfsvoering op mensenrechten Fortis: De eerbiediging van mensenrechten, zoals beschreven in de Universele Verklaring van de rechten van de Mens van 1948 is een voorwaarde voor een duurzame samenleving. Wij erkennen onze verantwoordelijkheid om het respect voor de mensenrechten te bevorderen in alle gevallen waarin wij als private onderneming daaraan een zinvolle bijdrage kunnen leveren. Akzo Nobel: Akzo Nobel does not employ children under age 16. ABN AMRO: Wij bieden gelijke kansen aan iedereen, ongeacht nationaliteit, geslacht, ras, huidskleur, geloof, leeftijd, seksuele geaardheid of handicap. Ook zijn wij een uitgesproken tegenstander van discriminatie op de werkplek. 6.3 Stakeholderdialoog en ketenverantwoordelijkheid Transparantie en Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen betekent namelijk ook: verantwoording afleggen aan de maatschappij. Welke personen of organisaties de maatschappij vormen is vanzelfsprekend per bedrijf anders: 34