PUBLIEKE EN PRIVATE MVI-INSTRUMENTEN

Transcriptie

1 PUBLIEKE EN PRIVATE MVI-INSTRUMENTEN Studie uitgewerkt door de Lessius Hogeschool te Antwerpen in opdracht van BELSIF vzw Lessius Hogeschool Antwerpen (Associatie Katholieke Universiteit Leuven) Departement Handelswetenschappen Korte Nieuwstraat Antwerpen Tel 03/ Website: Contactpersoon: Tim Benijts - 20 januari 2006 BELGIAN SUSTAINABLE AND SOCIALLY RESPONSIBLE INVESTMENT FORUM asbl/vzw, c/o Hoogstraat 139/3 rue Haute, B-1000 Brussels T: [Mon-Tue-Thu] ; E: info@belsif.be, W: 1

2 1. INLEIDING TOT DE STUDIE Om het Maatschappelijk Verantwoord Investeren (MVI) te ondersteunen, hebben zowel private partijen als verschillende Belgische overheden beleidsinstrumenten ingevoerd. Deze beleidsinstrumenten vullen de bestaande private MVI-initiatieven of -instrumenten aan. MVI (SRI, Socially Responsible Investing) wordt door Belsif vzw gedefinieerd als "een beleid voeren dat bij de formulering en de uitvoering ervan bewust rekening houdt met de economische, sociale, ecologische of culturele effecten van het investeringsproces, op korte en lange termijn, en hierover in dialoog treden met de relevante maatschappelijke belanghebbenden". Deze studie geeft een stand van zaken van de bestaande instrumenten die in België aangestuurd worden door private initiatieven of door de Belgische overheden. Het doel van dit onderzoek is het opstellen van een pragmatische en open classificatie van private en publieke instrumenten die inwerken op MVI. A. Onderzoeksdoelstellingen en kernconcepten Gegeven deze centrale vraagstelling zijn de doelstellingen van dit onderzoek tweevoudig. Een eerste doelstelling is te komen tot een inventarisatie van zowel de door de Belgische overheden geselecteerde beleidsinstrumenten als de private MVI-initiatieven of -instrumenten. Een instrument wordt, conform de beleidsliteratuur, gedefinieerd als een geheel van activiteiten die als geheel gericht zijn op het leveren van prestaties met als doel effecten te realiseren. (Bouckaert e.a. (1998)) Een instrument kan zowel van private als publieke oorsprong zijn. In het eerste geval kan ook de term privaat MVI-initiatief of -instrument worden gebruikt, in het tweede geval is het concept MVI-beleidsinstrument of publiek -instrument meer aangewezen. Tabel 1.1 geeft de definitie van beide concepten weer. Tabel 1.1 Private en publieke MVI-instrumenten Concept Definiëring Synoniem Publiek MVI-instrument Een geheel van activiteiten ondernomen door een publieke overheid die als geheel gericht zijn op het leveren van prestaties met als doel effecten ten aanzien van MVI te realiseren instrument Een geheel van activiteiten ondernomen door een private actor die als geheel gericht zijn op het leveren van prestaties met als doel effecten ten aanzien van MVI te realiseren MVI-beleidsinstrument of publiek MVI-instrument MVI-instrument of privaat MVI-initiatief 2

3 Een tweede doelstelling is deze verzameling van private en publiek MVI-instrumenten samen te vatten in één datamatrix. Op deze wijze ontstaat een totaaloverzicht van alle private en publieke instrumenten actief in de MVI-sector. Deze datamatrix is eenvoudig van opzet. In deze datamatrix worden twee dimensies onderscheiden. Enerzijds de doelgroep van het beleidsinstrument (met een indeling in 5 doelgroepen) en anderzijds het type instrument (met een indeling in 4 types van instrumenten). Hierdoor ontstaat een 4*5 datamatrix. We lichten deze 2 dimensies of basisindelingen achtereenvolgens toe. 1 ste dimensie: functie In de literatuur bestaat een smorgasbord van classificaties van instrumenten (zie bijvoorbeeld voor een overzicht Benijts (2005)). Een dergelijke indeling wordt ook wel een typologie genoemd. Bemelmans-Videc e.a. (1998) definiëren een typologie als een indeling van instrumenten in groepen of categorieën met identieke of gelijkaardige eigenschappen. De indelingen van instrumenten variëren in functie van of ook private initiatieven worden opgenomen of niet, de graad van detail die voor het onderzoek vereist is, de doelstellingen van het onderzoek, In dit onderzoek werd de volgende typologie van instrumenten gebruikt (ontleend aan Van der Doelen e.a. (1998), Bouckaert e.a. (1994) en Vedung (1998)): rechtstreekse instrumenten (doen), communicatieve instrumenten (communiceren- & promoten), economische instrumenten (stimuleren) en juridische instrumenten (regelen). Een belangrijk onderscheid is er tussen rechtstreekse instrumenten (doen) enerzijds en de communicatieve, juridische en economische beleidsinstrumenten anderzijds (de resterende drie instrumenten). Bij rechtstreekse instrumenten wordt het effect direct gerealiseerd d.w.z. de activiteiten hebben een rechtstreekse invloed op het aanbod (of productie) van MVIgoederen en/of diensten voor actoren. Bij communicatieve, juridische en economische beleidsinstrumenten wordt het effect gerealiseerd door middel van een gedragswijziging van actoren. Hierbij is het een gedragswijziging die finaal leidt tot het realiseren van de effecten. Deze instrumenten leiden niet rechtstreeks tot het realiseren van een aanbod aan MVIproducten en/of diensten. Deze indeling laat toe om alle private en publieke MVIinstrumenten te integreren op één identieke datamatrix. Tabel 1.2 licht de verschillende instrumententypes formeel toe. 3

4 Tabel 1.2 Instrumententypologie Instrumenten Wetenschappelijke classificatie Definitie DOEN Rechtstreekse instrumenten of productieinstrumenten Dit is een geheel van activiteiten waarbij de prestatie bestaat aan het aanbieden COMMUNICEREN & PROMOTEN Communicatieve instrumenten van MVI-producten en/of diensten Dit is een geheel van activiteiten waarbij door middel van overtuiging en de overdracht van informatie een gedragsbeïnvloeding wordt gerealiseerd om een effect te realiseren REGELEN Juridische beleidsinstrumenten Dit is een geheel van activiteiten waarbij door middel van regelgeving (hetzij zelfregulering hetzij publieke regulering) een gedragsbeïnvloeding wordt gerealiseerd om een effect te realiseren STIMULEREN Economische beleidsinstrumenten Dit is een geheel van activiteiten waarbij door middel van financiële stimuli (belonend of bestraffend) een gedragsbeïnvloeding wordt gerealiseerd om een effect te realiseren In de datamatrix worden deze 4 instrumenten gerangschikt volgens de stijgende mate van coerciveness. Coerciveness wordt door Salamon (2002; p.25) gedefinieerd als the extent to which a tool restricts individual or group behaviour as opposed to merely encouraging or discouraging it. Coerciveness meet de mate waarin het gedrag van een individu of een groep mag of moet worden aangepast. In dit onderzoek werden de instrumenten communiceren & promoten als instrumenten met de laagste coerciveness beschouwd gevolgd door (met een stijgende mate van coerciveness) doen, stimuleren en regelen. 2 de dimensie: doelgroep Een tweede dimensie die in de datamatrix wordt onderscheiden is de doelgroep waarop het instrument betrekking heeft. Een doelgroep wordt omschreven als een coherent geheel van gelijkaardige individuen (Benijts (2005)). In het onderzoek worden een aantal doelgroepen onderscheiden: burgers, bedrijven, financiële instellingen, de overheid en de civil society. Deze worden toegelicht in tabel

5 Tabel 1.3 Doelgroepen Doelgroep Burgers Bedrijven Financiële instellingen Overheden Civil society Toelichting Geheel van private personen Geheel van bedrijven. Hierbij kan een bijkomend onderscheid worden gemaakt tussen beursgenoteerde bedrijven en bedrijven uit de sociale economie. Ook de screeningorganisaties behoren tot deze doelgroep. De financiële instellingen worden afzonderlijk behandeld. Ze zijn een aparte doelgroep Geheel van banken, verzekeringsinstellingen, beleggingsfondsen en fondsbeheerders Geheel van Belgische overheden (federale overheid, gewesten, gemeenschappen, gemeenten, steden en provincies) Geheel van (of netwerk van) niet-gouvernementele groepen en verenigingen zonder winstoogmerk actief rond MVI (en dit in zoverre ze niet tot één van bovenstaande categorieën kunnen worden gerekend) Op basis van deze 2 dimensies worden de verschillende MVI-instrumenten toegewezen en vervolgens in detail besproken. Elke bespreking gebeurt op basis van een steeds wederkerende identieke set van criteria. De volgende criteria worden hierbij onderscheiden (tabel 1.4). Tabel 1.4 Criteria ter analyse van de private en publieke MVI-instrumenten Criterium Inhoud van het publieke en/of private MVI-instrument + kernwoorden Doelgroep van de doelgroep & doelstellingen van de rol van het publieke en/of private MVI-instrument op de MVImarkt Aard van het instrument dan wel een publiek MVI-instrument of een combinatie van beide Jaartal Datum van invoering van het eerste instrument De mate waarin het instrument in voorbereiding is of reeds een concrete uitwerking heeft MVI-impact Meet de grootte van het instrument op basis van de impact (in cijfers) op de MVImarkt Instellingen Organisaties die onder dit instrument ressorteren Contactgegeven en/of internetreferenties van de belangrijkste instellingen die relevant zijn voor het privaat of publiek instrument in kwestie B. Onderzoeksdesign De centrale doelstellingen van dit onderzoek vereisen een specifieke onderzoeksmethodologie. Voor dit onderzoek werd gekozen voor een kwalitatieve onderzoeksmethodologie. Bij een kwalitatieve onderzoeksmethodologie primeert het kwalitatieve materiaal boven de statistische relaties tussen variabelen. Deze kwalitatieve onderzoeksmethodologie werd in dit onderzoek op de volgende wijze ingevuld. Ten eerste werd gebruik gemaakt van bestaande onderzoeksrapporten rond MVI in België: het allesomvattende en gedetailleerde onderzoek door Reseau Financement Alternatif uit 2005 en het doctoraatsproefschrift van Tim Benijts uit Deze informatie werd ten tweede aangevuld met recente informatie van hoofdzakelijk Belgische websites, nl. de websites van Netwerk Vlaanderen en RFA. Ten 5

6 derde werd het onderzoeksrapport bijgestuurd door de leden van een Belsif-werkgroep. Deze werkgroep kwam (tijdens de duur van het project) drie maal samen en was samengsteld uit (1) de volgende bestuursleden van Belsif vzw: de heer Olivier Marquet, de heer Herwig Peeters, de heer Bernard Bayot, (2) Belsif-coördinator mevrouw Nadia Diraä, (3) de heer Oliver De Cock, voorzitter van de ICDO werkgroep MVI en (4) de heer Tim Benijts. De rol van deze werkgroep was (1) het vertalen van de onderzoeksopdracht in een communicatief format bedoeld voor een breed publiek, (2) het afbakenen van het instrumentarium en het bepalen van de doelgroep van elk instrument, (3) het sturen bij de classificatie van fiches en (4) het toezien op de actualiteit van de gegevens. Een sleutelpositie wordt ingenomen door het concept instrument. Zoals reeds gesteld wordt in dit onderzoek een instrument gedefinieerd als geheel van activiteiten die als geheel gericht zijn op het leveren van prestaties met als doel effecten te realiseren. Het afbakenen en clusteren van activiteiten van instrumenten gericht op MVI is geen sinecure. In het onderzoek werd op de volgende, gefaseerde wijze, een lijst van MVI-beleidsinstrumenten samengesteld (zie ook figuur 1). Figuur 1 Fasering van het concept instrument F A S E 1 : D E FIN IT IE M V I F A S E 2 : IN V E N T A R IS A T IE A C T O R E N F A S E 3 : IN V E N T A R IS A T IE A C T IV IT E IT E N P E R D O E L G R O E P A ctor A activiteit 1 voor doelgroep 1 A ctor A activiteit 2 voor doelgroep 2 A ctor A activiteit 3 voor doelgroep 1 A ctor B activiteit 1 voor doelgroep 1 A ctor B activiteit 4 voor doelgroep 5 A ctor C activiteit 2 voor doelgroep 2 F A S E 4 : C LU S T E R E N G E LIJ K A A R D IG E A C T IV IT E IT E N P E R D O E LG R O E P = IN S T R U M E N T In een eerste fase werd gedefinieerd wat onder MVI ressorteert. In de tweede fase werd een inventarisatie uitgevoerd van de meest belangrijke actoren die relevant zijn voor MVI. Onder deze actoren ressorteren zowel financiële instellingen, screeningorganisaties, vzw s, overheden en productformules (in zoverre ze niet worden gecreëerd door één van de 6

7 bovenstaande actoren). In een derde fase werden de activiteiten van elke speler geïnventariseerd en per activiteit werd bepaald op welke van de 5 doelgroepen deze activiteiten betrekking hebben. Contextinstrumenten werden in deze fase van het onderzoek (en dit conform de onderzoeksbeperkingen) niet opgenomen. In de vierde fase werden de activiteiten die samen (a) gelijkaardig waren (d.w.z. homogene eigenschappen vertoonden), (b) betrekking hadden op dezelfde doelgroep en (c) ingevoerd werden door één actor (hetzij private actor, hetzij een publieke actor), geclusterd tot één privaat of publiek MVI-instrument. Hierdoor werd het mogelijk gelijkaardige activiteiten ontwikkeld door verschillende actoren maar gericht op één doelgroep, tot één instrument te groeperen. Een instrument verwijst hierdoor nooit naar één product of een dienst of één instelling (tenzij het product en/of dienst slechts wordt aangeboden door één instelling vermits in dat geval zowel instelling enerzijds als product/dienst anderzijds samenvallen) maar naar een geheel van activiteiten die door verschillende actoren werden ontplooid naar een identieke doelgroep toe. Een instrument is hierdoor een homogene groep van gelijkaardige activiteiten gericht op één doelgroep. C. Beperkingen van het onderzoek Het onderzoek is beperkt. Zo wordt in het onderzoeksproject niet ingegaan op welke beleidsinstrumenten wenselijk zijn. Ten tweede wordt niet ingegaan op de MVI-beleidsinstrumenten ingezet door supranationale overheden (Europese Unie) tenzij deze reeds operationeel zijn in/voor België. Enkel de MVI-beleidsinstrumenten ingezet door de volgende overheden, worden bestudeerd: centrale overheid, gemeenten, provincies, gewesten en gemeenschappen. Ten derde zal de klemtoon liggen op specifieke MVI-instrumenten en niet op contextinstrumenten. Contextinstrumenten zijn instrumenten die niet exclusief inwerken op MVI (b.v. klassieke rentevrijstelling op spaarrekeningen). Ten vierde worden enkel de private internationale initiatieven besproken, die een directe impact hebben op de Belgische MVI-markt. Ten vijfde worden alle initiatieven die op spoor gezet werden gezet, besproken. Initiatieven, die puur op het vlak van ideeën bestaan en waar geen formele bronnen voor kunnen aangeduid worden, worden niet opgenomen. Ten zesde was het onderzoek beperkt doordat het een pragmatische en open classificatie wenste samen te stellen in overleg met de leden van Belsif vzw. D. De Belgische MVI-markt marktschets maart 2005 Bij wijze van omkadering wordt in deze paragraaf ingezoomd op de Belgische MVI-markt. De cijfers uitgedrukt in deze paragraaf refereren naar de situatie in maart In maart 2005 werd de totale Belgische MVI-markt door RFA op 3,5 miljard geschat (RFA (2005)). RFA (2005) raamt het totale maatschappelijk verantwoord vermogen op meer dan 300 miljard 7

8 euro wanneer ook rekening wordt gehouden met enkel het gebruik van uitsluitingscriteria gehanteerd door Dexia Groep en KBC Groep. RFA (2005) stelde dat de markt t.o.v hierdoor met 75% in volume is toegenomen. RFA onderscheidde in haar studie 76 maatschappelijk verantwoorde financiële producten. De bancaire producten zijn goed voor 72% van de markt en de spaarproducten zijn goed voor 11% van de markt. Van de 55 beleggingsfondsen die zijn opgenomen in de RFA studie zijn er 6 bestemd voor institutionelen. Volgens RFA (2005) bedraagt het bedrag geïnvesteerd in maatschappelijk verantwoorde beleggingsfondsen 3,041 miljard euro in maart Het bedrag geïnvesteerd in maatschappelijk verantwoorde spaarproducten was in maart 2005, 406 miljoen euro (RFA (2005)). Het volume geïnvesteerd in andere maatschappelijk verantwoorde producten (zoals o.a. obligaties van het Kringloopfonds, Hefboomaandelen, (niet-limitatieve lijst)) werd door RFA (2005) op 112 miljoen euro geschat. RFA (2005) raamt het marktaandeel van maatschappelijk verantwoorde beleggingsfondsen op 2,07% in maart Het marktaandeel van maatschappelijk verantwoorde spaarproducten werd op 0,28% geraamd door RFA (2005) in maart Onderstaande grafiek 1 geeft de evolutie weer in het totaal MVIvolume over de periode 1995-maart Grafiek 1 Evolutie van het vermogen onder beheer op de Belgische markt (1995-maart 2005) (cijfers in euro) mrt/05 Beleggen Sparen Bron: Cijfers van RFA (2005) 8

9 2. CLASSIFICATIE VAN PRIVATE EN PUBLIEKE MVI-INSTRUMENTEN Onderstaande tabel 2.1 geeft een overzicht van de belangrijkste private en publieke MVIinstrumenten. In deze datamatrix worden twee assen onderscheiden. Een eerste as (de kolommen) deelt de publieke en private MVI-instrumenten in op basis van hun functie. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen doen, regelen, stimuleren en communiceren & promoten. Op de tweede as (de rijen) staat de doelgroep van het instrument centraal (cfr.1.2). Een concrete bespreking van deze instrumenten staat centraal in deel 3 Inventarisatie van MVI-instrumenten. 9

10 Tabel 2.1 Datamatrix van private en publieke MVI-instrumenten Type instrument COMMUNICEREN & PROMOTEN DOEN STIMULEREN REGELEN Doelgroep BURGERS BEDRIJVEN Beursindexen Boeken, gidsen en nieuwsbrieven Campagnes Databanken Informatie & advies Investeringen door de overheid Labels Onderzoek duurzaam karakter Actieve dialoog Boeken, gidsen en nieuwsbrieven Databanken Informatie & advies Investeringen door de overheid Sparen bij banken Beleggen in fondsen Beleggen in bedrijven Beleggen in financiële bedrijven Vermogensbeheer Buurtsparen Verzekeren Pensioensparen Beleggingsclubs Beleggen in bedrijven Beleggen in financiële bedrijven Beleggen in fondsen Buurtsparen Financiering voor bedrijven Giften Kapitaal en achtergestelde leningen Renteloos krediet Sparen bij banken Vermogensbeheer Verzekeren Zichtrekening Fiscale stimulansen Staatswaarborg Beursindexen Controleorgaan Kwaliteitscontrole voor certificatie Transparantie 10

11 Doelgroep Type instrument COMMUNICEREN & PROMOTEN DOEN STIMULEREN REGELEN FINANCIËLE INSTELLINGEN OVERHEDEN Actieve dialoog Boeken, gidsen en nieuwsbrieven Campagnes Databanken Investeringen door de overheid Labels Boeken, gidsen en nieuwsbrieven Databanken Informatie & advies Investeringen door de overheid Onderzoek karakter Beursindexen duurzaam Beleggen in bedrijven Beleggen in financiële bedrijven Beleggen in fondsen Buurtsparen Sparen bij banken Controleorgaan Definities en normering Europese transparantierichtlijnen fondsen Gedragscodes en richtlijnen Gewijzigd investeringsbeleid Transparantie Transparantie voor fondsen Transparantie voor pensioeninstellingen Verbod financieren anti-persoonsmijnen CIVIL SOCIETY Boeken, gidsen en nieuwsbrieven Informatie & advies Investeringen door de overheid Labels Databanken Beleggen in bedrijven Beleggen in financiële bedrijven Beleggen in fondsen Beleggingsclubs Buurtsparen Financiering voor bedrijven Giften Kapitaal en achtergestelde leningen Sparen bij banken Vermogensbeheer Zichtrekening 11

12 3. INVENTARISATIE VAN MVI-INSTRUMENTEN In dit deel staan de verschillende private en publieke MVI-instrumenten. Elk instrument wordt besproken conform de set van criteria toegelicht in tabel 1.4. De instrumenten worden per instrumententype verder ingedeeld naar doelgroep en vervolgens naar de oorsprong van het instrument (privaat of publiek) (tabellen 2.2, 2.3, 2.4 en 2.5). A. COMMUNICEREN & PROMOTEN Tabel 2.2 Communiceren & promoten naar doelgroep Doelgroep Instrument /publiek BURGERS Beursindexen Boeken, gidsen en nieuwsbrieven Campagnes Databanken Informatie & advies Investeringen door de overheid privaat Publiek Labels Onderzoek duurzaam karakter BEDRIJVEN FINANCIËLE INSTELLINGEN OVERHEDEN CIVIL SOCIETY Actieve dialoog Boeken, gidsen en nieuwsbrieven Databanken Informatie & advies Investeringen door de overheid Actieve dialoog Boeken, gidsen en nieuwsbrieven Campagnes Databanken Investeringen door de overheid Labels Boeken, gidsen en nieuwsbrieven Databanken Informatie & advies Investeringen door de overheid Boeken, gidsen en nieuwsbrieven Informatie & advies Investeringen door de overheid Labels Databanken Publiek Publiek Publiek Publiek 12

13 B. DOEN Tabel 2.3 Doen naar doelgroep Doelgroep Instrument /publiek BURGERS Sparen bij banken Beleggen in fondsen Beleggen in bedrijven Beleggen in financiële bedrijven Vermogensbeheer Buurtsparen Verzekeren Pensioensparen Beleggingsclubs BEDRIJVEN FINANCIËLE INSTELLINGEN OVERHEDEN CIVIL SOCIETY Beleggen in bedrijven Beleggen in financiële bedrijven Beleggen in fondsen Buurtsparen Financiering voor bedrijven Giften Kapitaal en achtergestelde leningen Renteloos krediet Sparen bij banken Vermogensbeheer Verzekeren Zichtrekening Onderzoek duurzaam karakter Beursindexen Beleggen in bedrijven Beleggen in financiële bedrijven Beleggen in fondsen Buurtsparen Sparen bij banken Beleggen in bedrijven Beleggen in financiële bedrijven Beleggen in fondsen Beleggingsclubs Buurtsparen Financiering voor bedrijven Giften Kapitaal en achtergestelde leningen Sparen bij banken Vermogensbeheer Zichtrekening & publiek & publiek & publiek & publiek 13

14 C. STIMULEREN Tabel 2.4 Stimuleren naar doelgroep Doelgroep Instrument /publiek Fiscale stimulansen Staatswaarborg Publiek Publiek BURGERS BEDRIJVEN Beursindexen D. REGELEN Tabel 2.5 Regelen naar doelgroep Doelgroep Instrument /publiek BURGERS BEDRIJVEN FINANCIËLE INSTELLINGEN Controleorgaan Kwaliteitscontrole voor certificatie Transparantie Controleorgaan Definities en normering Europese transparantierichtlijnen fondsen Gedragscodes en richtlijnen Gewijzigd investeringsbeleid Transparantie Transparantie voor fondsen Transparantie voor pensioeninstellingen Verbod financieren anti-persoonsmijnen Publiek Publiek Publiek Publiek Publiek Tot slot geven we een overzicht van alle instrumenten en met per instrument het instrumententype, de doelgroep waarop het instrument zich richt en de oorsprong van het instrument. De instrumenten worden opgenomen in de volgorde waarin ze worden besproken in dit onderzoeksrapport. 14

15 Tabel 2.6 Instrumenten naar type en doelgroep Instrument Type Doelgroep / Publiek Sparen bij banken Doen Burgers, overheden, bedrijven & civil society Beleggen in fondsen Doen Burgers, overheden, bedrijven & civil society Beleggen in bedrijven Doen Burgers, overheden, bedrijven & civil society Beleggen in financiële Doen Burgers, overheden, bedrijven bedrijven & civil society Financiering voor Doen Bedrijven & civil society & publiek bedrijven Kapitaal en achtergestelde Doen Bedrijven & civil society & publiek leningen voor bedrijven Vermogensbeheer Doen Civil society, bedrijven & burgers Giften Doen Bedrijven & civil society Kwaliteitscontrole voor Regelen Bedrijven certificatie Definities en normering Regelen Financiële instellingen Europese Regelen Financiële instellingen transparantierichtlijnen fondsen Beursindexen Communiceren Burgers, financiële (burgers), instellingen & bedrijven stimuleren (bedrijven) & doen (financiële instellingen) Onderzoek Doen (financiële Burgers & financiële duurzaam karakter instellingen) instellingen & communicatie (burgers) Renteloos krediet Doen Bedrijven Actieve dialoog Communiceren & Bedrijven & financiële promoten instellingen Campagnes Communiceren & Burgers & financiële promoten instellingen Labels Communiceren & Burgers, civil society & promoten financiële instellingen Buurtsparen Doen Burgers, civil society, bedrijven & overheden Boeken, gidsen en Communiceren& Burgers, civil society, nieuwsbrieven promoten bedrijven, financiële instellingen en overheden Databanken Communiceren & Burgers, civil society, promoten bedrijven, overheden en financiële instellingen Informatie en advies Communiceren & Burgers, civil society, promoten bedrijven en overheden Verzekeren Doen Burgers & bedrijven Zichtrekening Doen Bedrijven & civil society Pensioensparen Doen Burgers Transparantie voor fondsen Regelen Financiële instellingen Transparantie voor Regelen Financiële instellingen pensioeninstellingen Controleorgaan Regelen Financiële instellingen & burgers Publiek 15

16 Instrument Type Doelgroep / Publiek Verbod financieren Regelen Financiële instellingen Publiek antipersoonsmijnen Investeringen door de Communiceren & Burgers, financiële Publiek overheid promoten instellingen, overheden, civil society & bedrijven Fiscale stimulansen Stimuleren Burgers Publiek Overheidswaarborg Stimuleren Burgers Publiek Beleggingsclubs Doen Burgers & civil society Gedragscodes en richt-lijnen Regelen Financiële instellingen Gewijzigd investeringsbeleid Regelen Financiële instellingen Transparantie Regelen Financiële instellingen & bedrijven 16

17 INSTRUMENT SPAREN BIJ BANKEN Type : doen Doelgroep: burgers, overheden, bedrijven & civil society Op de markt bestaan verschillende maatschappelijk verantwoorde spaarproducten. Deze spaarproducten worden aangeboden door financiële instellingen. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen maatschappelijk verantwoorde spaarrekeningen en maatschappelijk verantwoorde termijnrekeningen. Beide producten zijn vergelijkbaar met klassieke spaarproducten. Maatschappelijk verantwoorde spaarrekeningen geven een basisrente en een aangroeipremie (voor nieuwe bedragen die gedurende 6 maanden ononderbroken op de rekening blijven staan) of een getrouwheidspremie (voor bedragen die gedurende 12 maanden ononderbroken op de rekening blijven staan). Deze basisrente, aangroeipremie en/of getrouwheidspremie is identiek aan de basisrente, aangroeipremie en/of getrouwheidspremie van klassieke spaarrekeningen. De eerste 1600 aan renten zijn vrijgesteld van roerende voorheffing. Maatschappelijk verantwoorde spaarrekeningen onderscheiden zich van klassieke spaarproducten op het gebied van wat er met het geld gebeurt. Bij maatschappelijk verantwoorden spaarproducten heeft de spaarder de garantie dat het geld op een maatschappelijk verantwoorde manier wordt gebruikt (bijvoorbeeld voor projecten waarin kansarmen worden tewerkgesteld, biologische landbouw, financiering van projecten in ontwikkelingslanden, ). Bij een aantal producten kan u er ook voor kiezen een deel van de rente af te staan aan een goed doel. Vanaf 30 euro ontvangt de burger een fiscaal attest. Dit attest geeft recht op een fiscale in de personenbelasting. Drie banken bieden maatschappelijk verantwoorde spaarproducten aan: Triodos Bank, VDK-Spaarbank en Fortis Bank. - Aantrekken van spaarmiddelen voor de wederbelegging in maatschappelijk verantwoorde activiteiten privaat Jaartal van invoering 1984 reeds in werking vanaf operationeel MVI-impact In de studie van RFA (uitgevoerd in 2005) wordt de markt op miljard euro geschat in maart 2005 Fortis Bank Triodos Bank VDK-Spaarbank

18 INSTRUMENT BELEGGEN IN FONDSEN Type : doen Doelgroep: burgers, overheden, bedrijven & civil society Op de markt bestaan verschillende maatschappelijk verantwoorde beleggingsproducten. Deze producten die worden aangeboden door financiële instellingen, nemen meestal de vorm aan van een beleggingsfonds. Een beleggingsfonds investeert het geld in aandelen, obligaties en afgeleide effecten (b.v. opties) van zowel bedrijven als overheden. Beleggingsfondsen bestaan in verschillende maten en gewichten: een aantal fondsen investeren hun middelen in een bepaalde sector (sectorale fondsen) en andere beleggen in verschillende sectoren maar slechts in één regio (regionale fondsen). De verschillende fondsen wijken ook onderling af op het vlak van het genomen risico. Het risicoprofiel van een fonds kan variëren van quasi geen risico (risicoarm) tot zeer risicovol. Ook de gebruikte maatschappelijk verantwoorde criteria zijn verschillend. Een aantal fondsen gebruiken een beperkt aantal positieve criteria, andere fondsen gebruiken dan een uitgebreidere set van positieve criteria en andere fondsen gebruiken zowel uitsluitingscriteria als positieve criteria. Het geld van deze beleggingsfondsen wordt meestal gebruikt voor de aankoop van aandelen en obligaties van maatschappelijk verantwoorde beursgenoteerde bedrijven. Een aantal fondsen geven de mogelijkheid om een deel van de rente af te staan aan een goed doel. Vanaf 30 euro ontvangt de burger een fiscaal attest. Dit attest geeft recht op een fiscale in de personenbelasting. Aantrekken van middelen voor de wederbelegging in maatschappelijk verantwoorde ondernemingen en overheden privaat Jaartal van invoering 1992 reeds actief sinds operationeel MVI-impact In de studie van RFA uit 2005 wordt het marktvolume op miljard euro geschat in maart 2005 Netwerk Vlaanderen RFA Beama Ethibel 18

19 INSTRUMENT BELEGGEN IN BEDRIJVEN Type : doen Doelgroep: burgers, overheden, bedrijven & civil society Geïnteresseerden kunnen ook rechtstreeks beleggen in maatschappelijk verantwoorde ondernemingen die ofwel actief zijn in de sociale economie ofwel beursgenoteerd zijn. In het eerste geval nemen ze meestal de vorm aan van aandelen in kleinschalige private ondernemingen met een maatschappelijke meerwaarde (meestal coöperatieven). Burgers die middelen investeren in erkende coöperatieven betalen als extra ook geen belasting op de eerste 150 euro aan dividenden. In het tweede geval (beursgenoteerde ondernemingen) worden aandelen of obligaties gekocht van Belgische of buitenlandse ondernemingen genoteerd op een effectenmarkt. De renten en dividenden van zowel deze aandelen als deze obligaties zijn onderworpen aan de roerende voorheffing (15% of 25%) en de meerwaarden zijn vrijgesteld van belasting. Voor het aankopen van beursgenoteerde duurzame effecten kan een burger beroep doen op de diensten van een financiële instelling of vermogensbeheerder. Een lijst van concrete duurzame beursgenoteerde ondernemingen is ook beschikbaar op de websites van Ethibel en KBC Asset Management. Wederbeleggen in maatschappelijk verantwoorde ondernemingen privaat Jaartal van invoering 1982 reeds actief sinds 1982 MVI-impact Groot volume in beursgenoteerde ondernemingen, kleiner volume in bedrijven actief in de sociale economie. Beleggen in de sociale economie Voor een algemeen overzicht Netwerk Vlaanderen RFA Enkele concrete voorbeelden De Krikker cvba Ecopower cvba Oxfam fairtrade cvba Beleggen in beursgenoteerde ondernemingen in samenwerking met Puilaetco 19

20 INSTRUMENT BELEGGEN IN FINANCIËLE BEDRIJVEN Type : doen Doelgroep: burgers, overheden, bedrijven & civil society Burgers die dat wensen, kunnen ook beleggen via beleggingsproducten die niet worden aangeboden door financiële instellingen. Ook deze producten geven de garantie dat het geld volgens bepaalde maatschappelijk verantwoorde criteria wordt beheerd. Wanneer gekozen wordt voor beleggen via financiële bedrijven wordt het financiële middelen geïnvesteerd in een onderneming die vervolgens verschillende bedrijven van geld voorzien (hetzij onder de vorm van een lening, hetzij onder de vorm van een kapitaalparticipatie of een achtergestelde lening). Voor de burger heeft beleggen via financiële bedrijven als voordeel dat via slechts één investering onmiddellijk in een ganse reeks van bedrijven wordt geïnvesteerd. Het risico is aldus voor de burger kleiner. Deze beleggingsproducten nemen meestal de vorm aan van aandelen in coöperatieven. Burgers die middelen investeren in erkende coöperatieven betalen als extra ook geen belasting op de eerste 150 euro aan dividenden. Deze beleggingsproducten kunnen ook de vorm aannemen van obligaties. In dit geval is er roerende voorheffing verschuldigd op de renten. Aantrekken van middelen voor de financiering van maatschappelijk verantwoorde ondernemingen (leningen en/of kapitaalparticipaties) privaat en 2 publieke initiatieven (Kringloopfonds en Trividend) Jaartal van invoering 1985 MVI-impact reeds actief sinds operationeel Beleggen via financiële bedrijven is, gemeten op basis van het volume, beperkt op de Belgische markt. Het totaal volume werd in maart 2005 door RFA in hun studie op circa 112 miljoen euro geschat. Hefboom Credal Triodos Alterfin Trividend Kringloopfonds Incofin VOOC COGEP geen website beschikbaar 20

21 INSTRUMENT FINANCIERING VOOR BEDRIJVEN Type : doen Doelgroep: bedrijven & civil society Bedrijven in de sociale economie kunnen via maatschappelijk verantwoorde investeringen (zowel spaar- als beleggingsproducten) leningen ontvangen voor hun activiteiten. Bij leningen (op verschillende looptijden en tegen verschillende rentevoeten) moet (meestal jaarlijks) de intrest worden terugbetaald en op het einde van lening het geleende bedrag. Mogelijke financieringsvormen zijn investeringskredieten, bedrijfskapitaalkredieten, overbruggingskredieten, borgstellingen en obligatieleningen. De waarborgen voor deze leningen variëren evenals het maximaal en minimaal te ontlenen bedrag. Financiering van maatschappelijk verantwoorde ondernemingen en/of activiteiten privaat en 2 publieke initiatieven (Kringloopfonds en Trividend) Jaartal van invoering 1985 reeds actief sinds 1985 MVI-impact 112 miljoen euro (maart 2005) volgens een studie van RFA De volgende organisaties verstrekken leningen aan de sociale economie: Hefboom Credal Triodos Alterfin Trividend Kringloopfonds Triodos Innovation Fund FEBEA Impulse Microfinance Investment fund Incofin VOOC Sociale privak - nog niet operationeel bn.cfm (dossier 0927) 21

22 INSTRUMENT KAPITAAL EN ACHTERGESTELDE LENINGEN Type : doen Doelgroep: bedrijven & civil society Bedrijven in de sociale economie kunnen via maatschappelijk verantwoorden investeringen (zowel spaar- als beleggingsproducten) kapitaal en achtergestelde leningen ontvangen voor hun activiteiten. Vier organisaties bieden deze producten aan. Trividend verstrekt risicokapitaal aan de sociale economie in Vlaanderen. Trividend onderscheidt twee aandachtsgebieden nl. het creëren van werkgelegenheid voor kansengroepen en het nastreven van een maatschappelijke verandering. Voor de financiering komen zowel vzw s als vennootschappen in aanmerking in zoverre ze de maatschappelijke zetel of exploitatiezetel in Vlaanderen hebben. Zowel vzw s als bedrijven actief in de handel, industrie of in diensten komen in aanmerking. Trividend participeert zowel in het kapitaal van vennootschappen (maximale duur is 6 jaar) als verstrekt achtergestelde leningen aan bedrijven en verenigingen (maximale duur is 10 jaar). Het Kringloopfonds is een coöperatieve vennootschap met sociaal oogmerk en financiert activiteiten (vzw s, bedrijven en coöperatieven) die de volgende basisprincipes eerbiedigen: werkgelegenheid voorrang geven op kapitaal, een autonoom beheer nastreven, diensten verlenen aan de leden van de gemeenschap in plaats van winst nastreven, democratisch beslissen en milieuvriendelijke en duurzame ontwikkeling hoog in het vaandel dragen. Het Triodos Innovation Fund is een investeringsfonds met een specifieke focus op investeringen met een milieubewust, sociaalmaatschappelijk, vernieuwend karakter en dit in België, Nederland, het Verenigd Koninkrijk en Spanje. Het fonds investeert met bedragen van minimaal 0.5 miljoen euro en maximaal 4 miljoen euro. Het fonds investeert vooral vanuit een lange termijn optiek. Financiering van maatschappelijk verantwoorde ondernemingen en/of activiteiten privaat en 2 publieke initiatieven (Kringloopfonds en Trividend) Jaartal van invoering 1985 reeds actief sinds 1985 Sociale privak in ontwerp MVI-impact Het potentieel aan geld voor de financiering van de sociale economie werd in maart 2005 op circa 112 miljoen euro geschat. Trividend Kringloopfonds Triodos Innovation Fund Sociale privak - nog niet operationeel bn.cfm (dossier 0927) 22

23 INSTRUMENT VERMOGENSBEHEER Type : doen Doelgroep: burgers, bedrijven & civil society Op de markt worden ook diensten van maatschappelijk verantwoord vermogensbeheer aangeboden. Via deze diensten is het mogelijk activa (portefeuilles) op maat te beheren en tegelijkertijd ook rekening te houden met maatschappelijk verantwoorde criteria. Er worden een onderscheid gemaakt tussen de volgende vormen: adviserend vermogensbeheer en discretionair vermogensbeheer. Bij adviserend vermogensbeheer ligt de klemtoon op het verstrekken van aanbevelingen bij het beheer van portefeuilles. Bij discretionair beheer wordt het vermogen beheerd volgens vooraf bepaalde criteria en dit in functie van o.a. de doelstellingen, wensen en leeftijd van de opdrachtgever. Verschillende financiële instellingen bieden deze diensten aan. Voor het invullen van de maatschappelijk verantwoorde criteria gebruiken de financiële diensten verschillende methodologieën. De diensten zijn beschikbaar voor privé-vermogens (burgers en congregaties bijvoorbeeld) of pensioenvermogens. Beheer van portefeuilles volgens maatschappelijk verantwoorde criteria privaat Jaartal van invoering 2000 MVI-impact operationeel Concrete cijfers ontbreken Dexia KBC: Triodos: Bank Puilaetco: Fortis Bank : (in samenwerking met Triodos Bank) 23

24 INSTRUMENT GIFTEN Type : doen Doelgroep: bedrijven & civil society Bedrijven en NGO s kunnen partnerships afsluiten met financiële instellingen. Dankzij deze partnerships wordt aan spaarders en beleggers de mogelijkheid aangeboden een deel van de rente op spaar- en beleggingsproducten af te staan aan deze bedrijven en NGO s. Eventueel kunnen ook financiële instellingen zich engageren tot het afstaan van een jaarlijks bedrag. Deze partnerships kunnen worden afgesloten voor zowel spaar- als beleggingsproducten. Jaarlijkse inkomstenstroom voor NGO s en bedrijven op basis van de volumes in spaaren beleggingsfondsen privaat Jaartal van invoering 1984 reeds actief sinds 1984 MVI-impact Het bedrag aan middelen dat via deze weg terugvloeit naar bedrijven in de sociale economie is eerder beperkt. Netwerk Vlaanderen RFA Ethibel

25 INSTRUMENT KWALITEITSCONTROLE VOOR CERTIFICATIE Type : regelen Doelgroep: bedrijven (screeningorganisaties) In 2003 werd door verschillende onafhankelijke Europese screeningsorganisaties een zelfregulering voor kwaliteitsonderzoek uitgewerkt. Deze kwaliteitsstandaard, CSRR-QS 1.0 (the Voluntary Quality Standard for Corporate Sustainability and Responsiblity Research), was gericht op het stimuleren van de transparantie van en het uitbouwen van kwaliteitsmanagementsystemen rond CSRR-onderzoeksprocessen. In augustus 2004 werd de Association for Independent Corporate Sustainability and Responsibility Research opgericht (AICSRR), een internationale beroepsorganisatie (met maatschappelijke zetel in België) voor professionalisering en kwaliteitsbewaking van onafhankelijk en dialogisch onderzoek naar de prestaties van bedrijven op het vlak van duurzaamheid en sociale verantwoordelijkheid. In 2005 werd een Transparantie Matrix uitgewerkt en uitgetest voor professionele gebruikers uit de financiële wereld, de CSRR-TM 2.0. Deze wordt opengesteld voor alle groepen werkzaam op deze (deel)thematiek. Het lastenboek voor de kwaliteitsstandaard zelf werd verder uitgewerkt (CSRR-QS 2.0) en in 2006 zullen de eerste audits plaatsvinden en certificaten uitgereikt worden. - verhogen van de kwaliteit van de onderzoeksprocessen van onderzoeksbureaus - verhogen van de transparantie van onderzoeksprocessen van onderzoeksbureaus - ter beschikking stellen van gecalibreerde en geauditeerde gegevens voor professionele gebruikers instrument. Ontwikkeling CSRR-QS 2.0 gebeurde met steun van de Europese Commissie Oprichting AI CSRR gebeurde met steun van de Belgische Overheid Jaartal van invoering CSRR-QS 1.0 December 2003 AI CSRR Augustus 2004 CSRR-TM 2.0 December 2005 MVI-impact operationeel en in verdere ontwikkeling Reeds in gebruik voor het Umweltzeichen (Oostenrijk), het Protocol for Engagement (Australië), 25

26 INSTRUMENT DEFINITIES EN NORMERING Type : regelen Doelgroep: financiële instellingen (beleggingsinstellingen) In april 2001 werd in België door de fondsenindustrie (de Belgische Vereniging van de Instellingen voor Collectieve Belegging (BVICB)) een definitie of zelfregulering uitgewerkt. In februari 2005 werd deze zelfregulering (en dit door de opvolger van BVICB, BEAMA) verder aangepast. Er is volgens BEAMA sprake van een ICB (Instelling voor Collectieve Belegging) die duurzaam en maatschappelijk verantwoord investeert (DMVI) wanneer (1) het beleggingsbeleid wordt vastgelegd in het prospectus van de ICB, (2) het aandelen- en obligatiegedeelte van de portefeuille voor 100% is gescreend, (3) de niet-gescreende en andere activa maximaal 10% uitmaken van de portefeuille en (4) de controle op de naleving door de ICB van deze kenmerken een openbaar karakter heeft. Dit laatste betekent dat er sprake moet zijn van een duidelijke en regelmatige rapportering en verantwoording door de ICB zelf en een regelmatige verificatie door een onafhankelijke derde. Deze onafhankelijke derde kan een revisor, een adviesraad of een screeningorganisatie zijn. BEAMA onderscheidt twee hoofdcategorieën: duurzame ICB s en thematische ICB s. Ook Belsif stelde een definitie op van wat maatschappelijk verantwoord investeren is. - Zelfregulering van de industrie Jaartal van invoering April 2001 aangepast februari 2005 MVI-impact reeds operationeel Geen kwantitatieve impact wel erkenning van het concept door de sector BEAMA BELSIF

27 INSTRUMENT EUROPESE TRANSPARANTIERICHTLIJNEN FONDSEN Type : regelen Doelgroep: financiële instellingen (beleggingsinstellingen) Om de transparantie van maatschappelijk verantwoorde fondsen te vergroten, werden door het Nederlandse VBDO transparantierichtlijnen uitgewerkt voor maatschappelijk verantwoorde fondsen gericht op particulieren. Ook Eurosif werkte (en dit voor Europa) transparantierichtlijnen voor fondsen uit. Deze transparantierichtlijnen waren het resultaat van een lange consultatie van verschillende stakeholders. Voorafgaand aan de definitieve versie werden tussentijdse versies getoetst door de leden van Eurosif. Eurosif is een Europese organisatie die instaat voor het verdedigen van de belangen van de Europese spelers op het vlak van maatschappelijk verantwoord investeren. Fondsbeheerders die deze richtlijnen ondertekenen, verbinden er zich toe deze transparantierichtlijnen toe te passen. In België werden deze richtlijnen ondertekend door KBC Asset Management en Dexia Asset Management. Deze transparantierichtlijnen verwijzen naar een minimaal aantal te verstrekken gegevens: kerncijfers van fondsen, criteria, het gehanteerde onderzoeksproces, de evaluatie- en implementatieprocessen van fondsen, de houding (en activiteiten van het fonds) ten opzichte van actief aandeelhouderschap, het stemgedrag op de algemene aandeelhoudersvergadering en de periodieke activiteiten van het fonds. Deze transparantierichtlijnen voor fondsen worden in 2006 aan een update onderworpen. - Zelfregulering van de industrie - Verhogen van de transparantie instrument met financiële ondersteuning van de Europese commissie Jaartal van invoering November 2004 MVI-impact reeds operationeel In België werden de pilootversies van de regelgeving getoetst door Dexia en KBC Eurosif VBDO

28 INSTRUMENT BEURSINDEXEN Type : communiceren & promoten (burgers) stimuleren (bedrijven) doen (financiële instellingen) Doelgroep: burgers, bedrijven en financiële instellingen Op de markt bestaan maatschappelijk verantwoorde beursindexen. Deze beursindexen zijn korven van maatschappelijk verantwoorde beursgenoteerde aandelen. De prijs van een dergelijke index of korf weerspiegelt de waarde van de onderliggende aandelen. Een stijgende index wijst op een toename van de waarde van de beursgenoteerde aandelen en een dalende index wijst op een afname van de waarde van de beursgenoteerde aandelen. Beursindexen bestaan er in verschillende mate en gewichten. Zo zijn er beursindexen die zich beperken tot een bepaalde regio en zijn er beursindexen die bepaalde activiteiten van bedrijven en/of sectoren uitsluiten. In België zijn vooral de volgende beursindexen operationeel: Ethibel Sustainability Index (met 4 regionale subindexen), FTSE4Good Index en de Dow Jones Sustainability Index. Deze beursindexen vervullen een communicatieve rol en verhogen de zichtbaarheid van maatschappelijk verantwoord investeren. Bovendien laten ze toe de performantie van maatschappelijk verantwoorde fondsen te meten en geven ze aan fondsbeheerders een benchmark voor de sectorale en/of regionale spreiding van de aandelen. - verhogen van de zichtbaarheid - communiceren over het rendement- en risicoaspect - meten van de performantie van maatschappelijk verantwoorde fondsen - een benchmark voor de sectorale en/of regionale spreiding van aandelen Jaartal van invoering 1999 MVI-impact reeds operationeel Beursindexen vergroten de zichtbaarheid en vervullen een communicatieve rol. Het aantal beleggingsfondsen dat gebaseerd is op beursindexen is beperkt. Ethibel Sustainability Index Dow Jones Sustainability Index FTSE4Good Index

29 INSTRUMENT ONDERZOEK DUURZAAM KARAKTER Type : doen (financiële instellingen) communiceren & promoten (burgers) Doelgroep: financiële instellingen en burgers Financiële instellingen hebben bij de uitbouw van maatschappelijk verantwoorde investeringsproducten, nood aan informatie over het al dan niet duurzaam karakter van ondernemingen of landen. Dit onderzoek naar de graad van duurzaamheid van ondernemingen en landen wordt ook het duurzaamheidonderzoek genoemd. Een aantal instellingen hebben zich gespecialiseerd in dit duurzaamheidonderzoek: ze ontwikkelden een eigen onderzoeksmethode voor het onderzoeken van ondernemingen en landen op hun duurzaamheidkarakter. Financiële instellingen kunnen bij het ontwikkelen van duurzame spaar- en beleggingsproducten beroep doen op de kennis van deze onderzoeksinstellingen. Tot de belangrijkste spelers behoren de volgende vier organisaties. Ethibel beoordeelt bedrijven op basis van het intern sociaal beleid, het milieubeleid, het extern maatschappelijk beleid en het ethisch-economisch beleid. Ethibel hanteert geen strikte negatieve criteria. Dit betekent dat niet automatisch niet wordt belegd in ondernemingen die actief zijn in praktijken die maatschappelijk ter discussie staan. Voor deze gevoelige activiteiten wordt een specifieke procedure gebruikt. Ethibel beoordeelt ook de maatschappelijke performantie van overheden. Het onderzoek voor Ethibel gebeurde door Stock at Stake N.V. dat eind 2005 fusioneerde met de Franse sectorgenoot Vigeo tot Vigeo Group. Dutch Sustainability Research werkt in drie fasen. In een eerste fase wordt een selectie gemaakt op basis van uitsluitende criteria. In het totaal worden 30 verschillende criteria gehanteerd in deze fase. In een tweede fase wordt een selectie gemaakt op basis van duurzaamheid. In een derde fase wordt gekeken naar de bedrijfstak waarin de onderneming actief is. Dit is vooral van toepassing op bedrijven die in de tweede fase niet als duurzaam werden bestempeld. Dexia Asset Management gaat in dit onderzoek na in welke mate er risico s en opportuniteiten kunnen worden gedetecteerd. Om deze risico s en opportuniteiten te identificeren wordt contact ondernomen met de betrokken partijen van deze ondernemingen. Vanaf het einde van 2005 zal een duurzaamheidanalyse in de volgende stappen verlopen. Vooreerst zullen studies worden gemaakt van de verschillende sectoren. In een tweede fase zal de analyse en de beoordeling van het bedrijf gebeuren en in een derde fase zal een selectie plaatsvinden van de bedrijven. KBC Asset Management voert dergelijke analyses uit voor zowel bedrijven als landen en dit volgens de eigen ontwikkelde methodologie. Voor bedrijven wordt gebruik gemaakt van een sectorspecifieke screening. Dit betekent dat bedrijven worden vergeleken met een selectie van bedrijven die behoren tot dezelfde sector. Voor landen wordt gebruik gemaakt van 25 verschillende indicatoren. onderzoek naar het duurzaam karakter van ondernemingen Jaartal van invoering 1992 (Ethibel eerste screener op de Belgische markt) verschillende instellingen zijn op de markt actief - operationeel MVI-impact Groot. Alle beleggingsfondsen zijn gebaseerd op dit onderzoek. ; ; (met links naar de screeningactiviteiten en -methodologie van KBC) (voor Triodos) (duurzaamheidsonderzoek binnen Dexia Bank) 29

30 INSTRUMENT RENTELOOS KREDIET Type : doen Doelgroep: bedrijven Bedrijven kunnen, indien ze dit wensen, ook beroep doen op een renteloos krediet. Dit betekent dat er geen rente moet worden betaald op het ontleende bedrag. Renteloos krediet wordt aangeboden door Netwerk Rentevrij, dit is een coöperatieve vennootschap met een sociaal oogmerk. Deze organisatie werd opgericht door Netwerk Vlaanderen en keert hoofdzakelijk rentevrije leningen uit. Netwerk rentevrij cvba ondersteunt organisaties uit de volgende sectoren: sociale tewerkstelling, MEMO-bedrijven, buurt- en nabijheidsdiensten, internationale solidariteit, samenlevingsopbouw, sociaal-cultureel werk, gezondheid, geld en ethiek, onderwijs en vorming, ecologie en sociale huisvesting. Bovendien worden organisaties beoordeelt op de wijze waarop ze deze doelstellingen realiseren en de mate waarin ze rekening houden met de volgende principes: participatief ondernemerschap, transparantie, samenwerking, deskundigheid en continuïteit. Netwerk Rentevrij heeft twee vormen van financiering: a) een financiering van een tijdelijk tekort aan liquide middelen en b) de financiering van de aankoop van zowel roerende als onroerende goederen. Het kapitaal van deze organisatie is afkomstig van de oprichters van Netwerk Vlaanderen, het Kringloopfonds en Ethias Bank en Verzekering. Andere deelnemende organisaties zijn Triodos en het fonds Celina Ramos van de Koning Boudewijn Stichting. Ook particulieren hebben de cvba van financiële middelen voorzien. - mogelijkheid tot het financieren van deze activiteiten tegen een rentevoet van 0% - stimuleren van het anders omgaan met geld - stimuleren van vernieuwende activiteiten Jaartal van invoering Januari 2005 MVI-impact operationeel Moeilijk kwantificeerbaar gegeven het recente karakter Netwerk Vlaanderen 30