Werksessie van de Suriname REDD+ Projectgroep

Transcriptie

1 Werksessie van de Suriname REDD+ Projectgroep Bespreking inhoud van het R- PP project Werksessie van de Projectgroep 24 Oktober 2012 Leaders Group

2 Inhoud Inleiding... 3 Agenda... 4 Uitgenodigden en presentie... 5 Toespraken en discussies... 7 A. Opening... 7 B. Resource Groep... 7 C. Dialogen / Krutu s D. Training van REDD+ assistenten E. Awareness F. Overige vragen/opmerkingen over REDD G. Mededeling over de communicatie

3 Inleiding Op 24 Oktober 2012 heeft het Bureau Nationale Veiligheid, met coördinatie door het Project Management Team van het R- PP project, de tweede bijeenkomst van de Suriname REDD+ Projectgroep georganiseerd als een werksessie. De werksessie werd gehouden in de Leaders Group (KILLIT gebouw) aan de dr. H.D. Benjaminstraat 20; van Het doel van deze werksessie was het bespreken van de inhoud van het R- PP project. Er is ingegaan op de evaluerende en beoordelende rol van de Projectgroep bij de dialogen activiteiten. De Projectgroep leden kunnen aanwezig zijn bij de training van de lokale faciltators, of zogeheten REDD+ assistenten, en bij de lokale dialogen of krutu s. Door hun aanwezigheid kunnen zij deze activiteiten beoordelen. De Resource Groep is geïntroduceerd als een technische groep die input zal geven voor de verschillende componenten van de R- PP. Van deze groep zijn er 4 Coördinatoren voor de 4 hoofdstukken van de R- PP, die ook in contact zullen zijn met de consultants. Naast het functioneren van deze twee groepen is er ook uitgebreid ingegaan op de lokale dialogen oftewel krutu s, de uitvoering hiervan en de terugkoppeling naar het doel van het project. De training van de REDD+ assistenten is eveneens uitgebreid toegelicht. Bij beide onderwerpen zijn er inhoudelijke discussies gevoerd, waarbij er verschillende belangrijke punten naar voren zijn gebracht. Er is meer duidelijkheid gekomen over het awareness aspect van het project, door de toelichting van de awareness consultant. Er zal gebruikt gemaakt worden van lokale radio stations om de mensen te informeren over REDD+; er wordt al gebruik gemaakt van de krant voor hetzelfde doel; en verder zal er vanaf December ook meer van de media gebruik gemaakt worden. Aan het einde van de dag waren de Projectgroep leden veel beter op de hoogte van wat er de komende tijd gaat gebeuren in het project. 3

4 Agenda Programma voor Werksessie Suriname REDD+ Projectgroep Woensdag 24 oktober 2012 Tijd Programma Onderdeel Spreker Inloop Welkom Opening en rol Projectgroep Break 1 Overzicht van de stappen in het proces tot nu toe (de installatie, de kennismakingsworkshop en de eerste werksessie) Introductie van de Resource Group (Taken en werkwijze) Beoordelaars van de Projectgroep (Rol, werkwijze, participatie in het veld) MC Ellen Naarendorp John Goedschalk PMT PMT Break Toelichting dialogen proces (Welke activiteiten, welke tijd, pilot) Lokale dialogen (Onderwerpen: klimaat, bossen, mogelijke activiteiten, krutus, waar, wanneer, wie) Vooruitblik en review functie van de projectgroep (Lezen, informatie uitwisseling, beoordeling) Attune PMT PMT Weerspiegeling van de zeven aandachtspunten van 8 oktober Attune Werkafspraken en sluiting John Goedschalk Lunch 4

5 Uitgenodigden en presentie In totaal zijn er 34 personen uitgenodigd op de bijeenkomst, waarvan er 15 afwezig waren (zie ook tabel 2 voor de aanwezigen). Table 1. Lijst van uitgenodigden voor de werksessie van de Suriname REDD+ projectgroep Type Achternaam Naam Organisatie BG 1 Ashongo Alalaparoe Trio Granman (13) 2 Babel Hendrik Paamaka - deskundige 3 Bergstroom Robinson Aluku vertegenwoordiger van de Granman 4 Clemens Rudi Kwinti - deskundige 5 Forster Esmee Paamaka - Apensa (organisatie) 6 Jacobi Ivy Aluku Secretaris van de Granman 7 Jabini Hugo Vereniging van Saramaccaanse Gezagdragers 8 Karwofodi Michel Kapitein van Matta 9 Koeronkare Aiai Trio - deskundige 10 Lewis Carlo Kapitein van Apoera 11 Tawadi Pildas Trio vertaler van de Granman 12 Valentijn Lesley Matawai Granman 13 Valentijn Alma Echtgenote van Granman Valentijn Acd 14 Poetisi Ewald Anton de Kom Universiteit van Suriname (3) 15 Sheikkariem Achmed Anton de Kom Universiteit van Suriname 16 Tawjoeram Jan Academicus Ex- Coördinator Inheemse Aangelegenheden ACTO PS (3) 17 Olivieira Cornelly Women s Business Group 18 Rozenhout Wesley Stichting Platform Binnenlandse Ondernemers / Vereniging van Kleinschalige Gouddelvers in Suriname 19 Toney Armida Sarafina (goud sector) NGO 20 Van Kanten Rudi Tropenbos International Suriname (1) GN (3) 21 Pintoe Monique Vrouwenvereniging Uma Holi Taanga 22 Van Daal Brenda Vrouwenvereniging Uma Holi Taanga 23 Vrede Ifna Saamaka Marron Vrouwen Netwerk Ovh 24 Castillion- Elder Theresa Ministerie van Arbeid, Technologische Ontwikkeling en Milieu (11) 25 Kromoreso Karmen Ministerie van Landbouw, Visserij en Veeteelt 26 Pinas Bryan Ministerie van Ruimtelijke Ordening, Grond en Bosbeheer 27 Sotong Patrick Ministerie van Regionale Ontwikkeling 28 Sumter Mayra Ministerie van Regionale Ontwikkeling 29 Taus Idris Ministerie van Natuurlijke Hulpbronnen 30 Babb Yolanda Nationaal Instituut voor Milieu en Ontwikkeling 31 Hausil Farzia Nationaal Instituut voor Milieu en Ontwikkeling 32 Matai Rewiechand Stichting Bosbeheer en Bostoezicht 33 Sallons Sukarni Meteorologische Dienst / Ministerie van Openbare Werken 34 Vieira Johan Kabinet President BG= Binnenland gemeenschappen Acd= Academici PS= Particuliere Sector NGO= Niet- Gouvernmentele Organisatie GN= Gender organisatie Ovh= Overheidsinstaties DC= District Commissaris 5

6 In totaal waren er 20 personen aanwezig op de eerste bijeenkomst van de projectgroep. Tabel 2 Presentie lijst van de werksessie op 24 Oktober Type Achternaam Naam Organisatie BG 1 Ashongo Alalaparoe Trio Granman (7) 2 Bergstroom Robinson Aluku vertegenwoordiger van de Granman 3 Jabini Hugo VSG 4 Jacobi Ivy Aluku Secretaris van de Granman 5 Tawadi Pildas Trio vertaler van de Granman 6 Tawjoeram Jan Academicus / Ex- coordinator Inheemse Aangelegenheden ACTO 7 Valentijn Alma Matawai - Echtgenote van Granman Valentijn Acd 8 Poetisi Ewald Anton de Kom Universiteit van Suriname (2) 9 Sheikkariem Achmed Anton de Kom Universiteit van Suriname PS 10 Oliveira Cornelly Women s Business Group (2) 11 Toney Armida Sarafina (goud sector) GN 12 Van Daal Brenda Vrouwenvereniging Uma Holi Taanga (2) 13 Vrede Ifna Saamaka Marron Vrouwen Netwerk Ovh (7) 14 Becker Cor Meteorologische Dienst / Ministerie van OW 15 Castillion- Elder Theresa Ministerie van ATM 16 Matai Rewiechand SBB 17 Pinas Bryan Ministerie van RoGB / LBB 18 Sallons Sukarni Meteorologische Dienst / Ministerie van OW 19 Sotong Patrick Ministerie van RO 20 Sumter Mayra Ministerie van RO 6

7 Toespraken en discussies A. Opening De werksessie is geopend door mevrouw Ellen Naarendorp, Nationaal Coördinator Milieu Nationale Veiligheid, Kabinet President van de Republiek Suriname. Er is kort uitleg gegeven over het verloop van de dag. De bedoeling van deze bijeenkomst was dat het een werksessie is. Daarbij zal er inhoudelijk gediscussieerd worden over de rol van de Projectgroep, de rol van de Resourcegroep, de opzet van de dialogen, en de uitvoering van de training van de REDD+ assistenten. Vervolgens is aan de heer Sheikkariem gevraagd om wat te vertellen over de geselecteerde Resource Groep. B. Resource Groep Kort woord door Resource Groep lid (Achmed Sheikkariem): Het op gang brengen van de REDD+ mag niet leiden tot interne conflicten. Suriname heeft al verschillende consultants in de arm genomen. Suriname heeft in dit proces al verschillende consultants aangetrokken. Er is vaak de neiging om naar de agenda van de consultantsgroep de agenda van het land te vormen. Het is nodig dat er een selectie wordt gemaakt van mensen die een beetje meer lezen over REDD+ en die er een beetje meer over weten, maar die ook goed georiënteerd zijn over wat er is gebeurd de afgelopen jaren. Het moeten ook mensen zijn die goed kunnen luisteren en observeren, zodat de informatie een juiste weergave is van wat er naar voren is gebracht. Het is wel belangrijk dat wanneer er een concept wordt gemaakt voor Suriname, dat er rekening wordt gehouden met de meningen van de verschillende groepen. Een ieder heeft het recht om een eigen zienswijze te hebben over hoe REDD+ geïmplementeerd moet worden, omdat de effecten voor elke groep anders kan zijn. Het contact met natuurlijke hulpbronnen is anders voor mensen die in het uiterste zuiden wonen en mensen uit de kuststrook. Voor een land als Suriname met een hoge bosbedekkingsgraad, wordt er door vooral buitenlanders onderschat hoe belangrijk de samenhang van de mensen met de natuur is. Introductie van de Resource groep leden door Ellen Naarendorp: Er zijn zes leden in de Resource groep die over de kennis van Suriname waken. Jan Tawjoeram: heeft jaren gewerkt in Brazilië als Coördinator van Inheemse Aangelegenheden van de ACTO. Hij heeft veel kennis over de inheemse gemeenschappen in Zuid- Amerika. Farzia Hausil: is een jurist, werkzaam bij het NIMOS. Zij heeft veel kennis over juridische zaken op het gebied van het milieu. Achmed Sheikkariem: heeft al heel lang ervaring op de Universiteit van Suriname en heeft veel kennis over bosbouw. Rudi van Kanten: heeft veel kennis over agrobosbouw en heeft ook een PhD. Hij is werkzaam bij Tropenbos International Suriname. Ewald Poetisi: heeft kennis over mijnbouw en geologie. Hij is ook al jaren te vinden op de Universiteit van Suriname, eerst als student, toen als student begeleider en als docent. 7

8 Idris Taus: is van huis uit een bodemkundige en heeft al jaren ervaring met de regering en beleid te maken met het bos en met goud. De overige 28 leden van de Projectgroep worden ingezet om de dialogen in het project te beoordelen. Zij zullen evalueren en beoordelen over de uitvoering van het dialoog proces. Hierbij zal er een enquête worden uitgedeeld door het PMT aan de Projectgroep leden, die voor elke dialoog ingevuld kan worden indien aanwezig op de sessie. Behalve de enquête kunnen projectgroep leden ook andere vragen en meningen op papier zetten voor het PMT. De Projectgroep leden kunnen naar de dialogen meegaan wanneer dit uitkomt en vervolgens kan men anoniem de enquête invullen. De resultaten zullen door een deskundige snel geanalyseerd worden. Vragen/opmerkingen uit de groep Theresa Castillion-Elder: De Resource persons hebben hun aparte meetings. T.a.v het project document (R-PP), is het de bedoeling dat alleen de Resource Persons kijken naar het document of doet de Projectgroep dat ook? (Vervolg): Als ik het goed begrijp, wordt er dus eerst door de lead mensen gewerkt aan de kritieken en dan krijgen wij het in December om commentaar te geven. Reactie/antwoord John Goedschalk: Het idee is dat de resource persons samen met de consultants komen tot producten, concept hoofdstukken. De verwachting is dit er rond half November is. Niet alles hoeft opnieuw geschreven te worden, dus het zal blijken of de stukken er vanaf half November zijn. Wanneer dit er is, zal het rondgestuurd worden naar de PG leden, ter inzage en commentaar. Het is niet de bedoeling dat we allemaal gaan mailen. Er zijn 4 coördinatoren binnen de Resourcegroep. Per hoofdstuk is er een verantwoordelijke, deze zullen ook uitleggen hoe er feedback wordt gegeven. Het is niet de bedoeling dat dit klein wordt gehouden. Het moet een transparant proces zijn, we moeten zoveel mogelijk informatie delen maar wel gestructureerd anders wordt het niet beheersbaar. Ellen Naarendorp: Ze zijn nu al bezig met de hoofdstukken met de consultants. Het is niet zo dat iedereen met de consultants praat. Er is een structuur, één van Suriname praat met de consultant over hun hoofdstuk. De hoofdstukken groeien iedere dag. Op een gegeven moment wanneer de afronding redelijk is, is er een inzage. We hebben een speciale workshop aan het eind: een Validation workshop. Daar is de Projectgroep ook toegelaten om voordat het ingediend wordt hun zegje te doen. Er kan ingekeken worden en commentaar op gegeven worden. Dat is logisch; dat is het document waar het om gaat. Dat kan niet tussendoor, je kan niet in dat proces komen omdat het proces al gestart is en het proces condities en een deadline heeft. Pas als het concept gereed is, kan het bij u komen. En dat is in de maand December. Misschien is een hoofdstuk in December klaar, maar wij willen niet gaan discussiëren wanneer de coördinator van Suriname nog discussieert met de 8

9 consultant. U kan het oude document lezen en de kritiek, want die hebben we al. Wat het gaat worden willen we pas in December presenteren. (Vervolg): Iedereen kan het becommentariëren. Maar tegen die tijd hebben als zoveel ogen het gezien, dat we niet verwachten dat er veel commentaar zal zijn, tenzij u out of the box gaat. Dat is het normale proces, maar niet door elkaar. 9

10 C. Dialogen / Krutu s Korte toespraak door Ellen Naarendorp: De bedoeling van de dialogen is dat de stakeholders begrip ontwikkelen over de concepten van REDD+. Alle dialogen dienen informatie over te dragen aan de stakeholders. Er zal uitgelegd worden over klimaatverandering en de oorzaken daarvan, over het bos dat bijdraagt aan het tegengaan van klimaatverandering. Ook zal besproken worden hoe men nu omgaat met het bos en of men bereid is om zich aan te passen aan klimaatverandering. Hieruit moeten er ideeën en plannen komen over duurzaam bosgebruik, waarmee er vervolgens gekeken zal worden naar financiële middelen om duurzaam bosgebruik te implementeren. Opmerkingen en suggesties vanuit de Projectgroep Achmed Sheikkariem: Dialoog is een moeilijk begrip. Het wordt makkelijk gebruikt, maar we zijn het niet gewoon om dit proces te starten. We komen uit de slaven tijd of contract tijd, waarbij we gewoon zijn om orders op te volgen. Wat dat betreft ben ik blij met de vertaling naar het woord krutu, omdat dit in Suriname een begrip is dat zich honderden jaren in stand heeft gehouden. Ik heb in 1981 een krutu bij mogen wonen, als student met westerse houding. Gelukkig was ik 3 weken daar en heb ik meerdere krutu s meegemaakt en heb ik de charme van de krutu kunnen ontdekken. De krutu is inderdaad een democratisch proces. Wanneer het gaat om die plaatsen waar men die krutu al honderd jaar toepast, dan kan het soms heel snel afgerond zijn. Maar wanneer het gaat om andere zaken, dan neemt men de tijd, omdat het principe van de krutu is dat men doorgaat tot er consensus is bereikt. Consensus heb ik ook toen leren kennen, omdat het model van Paramaribo is dat iets wordt afgerond door degene die het voor het zeggen heeft. Ik maak ook een terugkoppeling naar 3 Oktober, waarbij er door het project management team is gezegd dat de regering kiest voor een bottom- up benadering. Eerlijkheidshalve moet ik zeggen dat het niet de traditionele benadering is. Maar je ziet ook dat niemand ertegen in gaat, omdat dit toch wel leeft bij iedereen. De uitdaging waar we voor staan, en ik denk dat wij deze wel zullen doorstaan omdat er mensen in ons midden zijn die wel bekend zijn met het proces van krutu s en ons kunnen helpen bij de dialogen om te komen tot een consensus. Ik wilde dat extra benadrukken omdat ik weet dat de perceptie kan verschillen, maar dat het daarom goed is dat we samen zijn om van elkaar te kunnen leren hoe we met elkaar om kunnen gaan. Ifna Vrede: Ik denk dat vele aanwezigheden kunnen ondersteunen bij de uitleg van de krutu, als ik kijk naar de setting en hoe de selectie op basis van kennis heeft plaatsgevonden. Bij een krutu moet er eerst bepaald worden waar er over gesproken zal worden, vervolgens zal de organisatie van de krutu een locatie zoeken. In een dorp is er een leiding, het traditioneel gezag, maar ook een organisatie met deskundigen. Deze zullen samenzitten en in klein verband bespreken, en de basia s zullen de boodschap zo brengen dat het hele dorp geïnteresseerd is. In de krutu zijn er ook strategieën om iedereen een kans te geven om hun mening te geven, omdat niet iedereen, met name vrouwen, altijd durft om zich uit te spreken. Daarvoor is de gwase, vergelijkbaar met werkgroepen. Daarbij wordt er in kleinere groepen gediscussieerd en wordt er verslag gebracht naar de plenaire sessie. Maar zoals meneer Sheikkariem aangaf, is het pas afgelopen wanneer er consensus is bereikt. Het is mogelijk dat niet iedereen het snapt, of dat iemand het niet eens is, maar er wordt altijd de tijd genomen om alles uit te praten tot er consensus is. 10

11 Hugo Jabini: Soms komt men vanuit de stad met de verwachting dat iedereen alles begrijpt en binnen de gezette tijd beantwoord. Want wanneer je komt met REDD+ en er wordt niks uitgelegd, dan verstaat of begrijpt men het niet en gaan ze geen mening geven. Daarom kan het efficiënter werken als er kleinere groepen worden gevormd, zodat men goed kan luisteren en begrijpen. Zo wordt er niet 20 keer hetzelfde wordt herhaald. Wanneer de boodschap op de juiste manier wordt gebracht en er wordt door een of twee mensen ondersteund dan kan de krutu leiden tot de bekrachtiging van het standpunt. Als mensen in de krutu zitten en de Granman neemt zelf een besluit, dan gaat men hem uit respect niet tegenspreken. In dit R- PP proces is het belangrijk om terug te gaan naar de bossen om de mensen uit te leggen en duidelijk te maken. Voorheen is de kans hiervoor niet gegeven omdat de regering niet naar de gemeenschappen toe wilde gaan. Er kunnen 100 consultants zijn die een mooi plan schrijven, maar dat wil niet zeggen dat dit wordt gedragen door de binnenland gemeenschappen. Dit moet voorkomen worden. Hoe je het ook wil noemen, consultatie, dialoog of krutu, als je de binnenland gemeenschappen op de juiste manier betrekt geven zij het mandaat om tot een goed resultaat te komen. Als het een bottom- up benadering is, en men een duurzaam plan wil, dan moet dit uiteindelijk allemaal gebeuren. Overal probeert men REDD+ nog uit, het is vrijwillig- gedwongen, maar het rechten vraagstuk komt wel steeds terug. Jan Tawjoeram: Ik denk dat alles wat besproken is belangrijk is, en dat de dialoog belangrijk is om consensus te krijgen. Consensus is in feite het product van dialoog en je komt te weten hoe men denkt. De bottom- up benadering wordt ook in andere landen toegepast, zoals in Venezuela. Daar is het dialoog proces in het hele beleid van het land opgenomen. Zonder mensen te consulteren kan er geen beslissing genomen worden. Ook met betrekking tot de cultuur; het is belangrijk om hiermee rekening te houden tijdens de dialoog. Je komt niet in lange broek netjes gekleed. Meestal komen mensen in korte broek. De traditie en de cultuur van de mensen gaan hand in hand en moet gerespecteerd worden. We komen met westerse input, maar moeten rekening houden met de cultuur. Plaats jezelf in hun situatie, kijk hoe zij zichzelf zien. Granman Ashongo: Goedemorgen, we zijn weer bijeengekomen in de REDD+ project groep. Ik heb het begrepen, maar niet zo goed. Het is belangrijk dat we praten over het Suriname dat we willen. We gaan nu beginnen met het werk, maar ik weet het niet precies te begrijpen. Ik wil duidelijkheid hebben over deze situatie, want misschien heb ik het verkeerd gehoord, maar het moet duidelijk gaan naar mijn mensen. Zij moeten op de hoogte zijn van wat wij hier doen, waarmee we bezig zijn en wat de bedoeling is. Zodat we ons dorp en ons Suriname kunnen behouden. Het is moeilijk doordat ik niet alles kan verstaan. Een paar sprekers hebben al gezegd dat binnenlandbewoners op de hoogte moeten zijn, en dat het bekend moet zijn bij mensen. Zoals meneer Jabini en mevrouw Vrede hebben gezegd. Het woord dialoog kunnen we niet begrijpen, maar we moeten kunnen begrijpen wat het betekent. ACT heeft in ons dorp gewerkt met ons om een kaart te maken. Zo willen we dat doen, zodat we kunnen meehelpen. Het is net als een voorwerp, wanneer ik iets moet maken voor mijn gezin dan maak ik het duidelijk. Als iemand mij vraagt om een mand te vlechten, maar ik niet weet hoe ik moet vlechten dan weet je niet wat je moet doen. We moeten die duidelijkheid hebben, zodat we goed samen kunnen werken. 11

12 We hebben ook gehoord dat 6 mensen in de Resourcegroep zijn, die ervaring hebben. Het is belangrijk dat dit goed uitgelegd wordt. Bij de krutu van de Trio s: als men iets moet doen, dan gaan ze onderling praten met de Granman. Als mensen willen terugkomen dan gaan wij vergaderen. Bijvoorbeeld met dit project, zijn we 3 Oktober geïnstalleerd, en toen we terugkwamen in het dorp vroeg men waarvoor we naar de stad zijn gegaan, of de President ons grondenrechten heeft gegeven. Toen is verteld dat het belangrijk was voor het bos, en vroeg men of hij het bos had weggegeven. De jonge generatie kent niet alle traditionele gewoonten. De oudere generatie weet alles, maar dat verandert nu. Wat er is verteld over de dialoog is belangrijk. De Granman kan luisteren, maar de tolk moet vertellen aan de mensen wat er is gezegd. Als zij het niet weten dan verliezen ze het vertrouwen in de Granman omdat ze niet weten wat er allemaal gebeurt in de stad. Mensen moeten het begrijpen en kunnen uitleggen. Alma Valentijn: Goedemorgen, Ik woon in de stad, maar ik ben van de Aucaanse stam. Mijn man Granman Valentijn is van de Matawai. Ik heb kunnen zien hoe zij hun krutu s houden. Het is ongeveer hetzelfde als wat mevrouw Ifna heeft verteld. Ze komen bij elkaar in de krutu om een onderwerp te bespreken. In de gwase voor mannen en vrouwen wordt ook gevraagd wat een ieder denkt. Dan komt men terug naar de krutu en wordt gekeken of mensen het eens zijn ermee. Het is niet dat de Granman zelf wat kan beslissen, want dat gaan de mensen niet goed keuren. De mensen moeten niet buiten gesloten worden, dat gaat een probleem brengen. Daarom is het goed om de training te krijgen zodat er duidelijk met de mensen gesproken kan worden en zij het begrijpen. Dan is het makkelijk wanneer we komen want dan weten ze waar het over gaat. 12

13 D. Over de pilot De krutu s die gepland staan zijn besproken. De Projectgroep leden die mee willen gaan moeten dat aangeven, vanwege logistieke redenen. (Transport, zalen, voldoende eten) Er zijn een vijftal krutu s geïdentificeerd die in November uitgevoerd worden. De tijden moeten nog doorgekregen worden vanuit de gemeenschappen. De eerste dialoog zal zijn op 2 November: de training van de REDD+ assistenten. De andere krutu s zijn: Witagron, Galibi, Apoera, Langatabiki, Redi Doti en omgeving. Vragen/opmerkingen uit de groep Achmed Sheikkariem: Juist omdat het een pilot is, lijkt het mij raadzamer om in plaats van vijf, twee dorpen aan te doen maar om het goed te doen, zodat je goed voorbereid bent om een goede krutu te hebben. En zodat je rekening houdt met eventuele langere dagen. Je wordt niet beoordeeld door de Wereld Bank op het aantal dialogen, vijf van de elf. Maar men gaat kijken of je in staat bent om een dialoog te houden uitgaande van de juiste principes. Anders, als je het overhaast doet, dan heb je wel het bewijs van waar je de krutu s hebt gehouden, maar de stof die eruit waait doet een afbreuk aan het heel proces. Het is een pilot, mensen moeten duidelijk gemaakt worden in welke fase we zitten. Dit is niet dat ding, dit is een oefen wedstrijd. Hugo Jabini: Ik zie de VIDS niet, zijn ze uitgenodigd? Er zijn dorpen, waar de VIDS een hele sterke invloed heeft. Wat meneer Sheikkariem heeft gezegd; Ik stel voor om Witagron aan te doen. Het is een kleine groep, dat is een goed oefengebied voor de pilot. (Vervolg): Mijn mening verschilt met u want er zijn organisaties die de gemeenschap vertegenwoordigen. U kunt zeggen dat dit topdown is. Maar de mensen pretenderen te zijn: de organisaties die de gemeenschap vertegenwoordigen. Je kan anytime naar de gemeenschap gaan, niemand gaat u tegenhouden. Maar het kan altijd storend zijn, vooral gezien de internationale lijnen die naar de organisatie lopen, wanneer de organisaties hun dingen doorgeven en zeggen dat zij niet erkend zijn. Reactie/antwoord Ellen Naarendorp: Je kan zeggen dat je 5 krutu s in voorbereiding hebt gedaan. Je moet het klaarmaken, maar je kan niet zeggen dat je allemaal gaat doen. Ellen Naarendorp: De VIDS, VSG, vrouwen en jongeren organisaties, niemand wordt uitgesloten. Het tijdstip waarop we mensen in paraplu organisaties erbij betrekken verschilt. Ik denk niet dat als ik Kaptein Lewis heb in de projectgroep, dat we niet naar Apoera kunnen gaan. Ieder keer wanneer we dreigen weer naar Top- Down te gaan, zeg ik nee ga naar bottom up. Ik moet beginnen bij de bottom, de paraplu organisaties zitten meer in de top. Die komen als laatst. Ik moet de stammen hebben. 13

14 Achmed Sheikkariem: In principe is het een bottom-up benadering, maar wat we niet moeten onderschatten is dat er naast de traditionele structuur ook andere structuren zijn. Het heeft heel lang geduurd voordat die structuren zijn opgebouwd. Het heeft veel dynamiek teweeg gebracht in de gemeenschappen en dat moeten we koesteren. Ookal willen we een bottom up benadering, je moet de bestaande structuren niet overslaan. Het is meer werk, want je gaat het via de Granmans moeten aankondigen, maar ook via de VIDS en VSG omdat het ook een erkende structuur is, een institutie op zich. Hier moet rekening mee gehouden worden omdat niets zo prettig zal zijn voor het vervolg dat deze structuren al bestaan. Je kan ze niet overslaan. Net als je aan de kapitein vraagt om in het dorp te komen, moet je ook aan de VIDS en de VSG beleefd aangeven dat je een activiteit in hun gebied gaat ontplooien en hun vragen om eventuele ondersteuning. Het is niet teveel gevraagd, dat is waar we naar toe gaan. Ellen Naarendorp: We hebben heel veel ervaring met werken met veel organisaties. Als je teruggaat naar de afgelopen 15 jaar, zijn we vooruitgegaan. We studeren eerst voordat we aanpakken. VIDS komt erbij, maar ze gaan geen hoofdstukken kunnen schrijven. In de ruimte komen zij op een ander moment aan bod. Dat is in December. Zoals u ook niet op 3 Oktober uw taak kon krijgen; u was nog niet aan bod. Alles heeft zijn tijd; Dit is niet het eerste project wat ik uitvoer. De structuur van het project kan je niet kapot maken, maar het heeft wel ruimte voor elke invloed, zeker de internationale op het laatst. Wat ik interessant vindt, dat er twee leden van de VIDS in de Projectgroep zitten, die hebben gezegd dat ze de informatie terugbrengen naar de organisatie. VIDS en VSG zijn niet blanco, ik zorg dat de informatie komt op de locatie. Zo werken de grote organisaties ook, zo werkt het snel en goed. In december kunnen ze een standpunt innemen. Ze kennen hun volk, dus ik denk niet dat ze mee hoeven naar de dialogen. Uit de 5 dorpen, zullen er 2-3 dialogen gevoerd worden. Maar dat hangt af van het PMT om de Granmans aan te schrijven om twee mensen aan te wijzen. U kent de stammen ook, misschien kunt u het PMT helpen om mensen aan te schrijven. De officiële brief naar de vertegenwoordigers van de Granman met het verzoek om 2 personen te sturen, komt volgende week eraan. Als we toestemming hebben, dan kunnen we 2 november van start met de training. Direct daarna beginnen de krutu s. De krutu periode is van 10 Nov tot 2 Dec. Na 2 December heeft het PMT het druk met het schrijven van verslagen. Op 5 december is de plenaire bijeenkomst waarop u de resultaten van de krutu s gepresenteerd krijgt. Het is wel van belang dat er communicatie komt tussen u en het PMT. Ik denk dat de 28 mensen die de beoordelingen gaan doen, wel in contact moeten staan met het PMT. Als ze zich op hebben gegeven moeten ze kunnen melden als er iets ernstigs is. U moet een communicatielijn opstellen, wie heeft , wie heeft telefoon, wie heeft een fiets of een auto. Wie van het PMT is standby, ook s avonds. 14

15 D. Training van REDD+ assistenten Toespraak over de training door Ellen Naarendorp: De eerste krutu zal plaatsvinden op 2 November in de stad. Hier zal het niet gaan om een normale krutu, met alle regels. Op deze krutu zal het PMT samen met wat consultants, twee jonge mensen van elke stam trainen als REDD+ assistent. Zij zullen de krutu faciliteren in de leefgemeenschappen. De assistenten zullen leren over REDD+ en ze zullen ook leren hoe zij anderen kunnen trainen. Dit zal niet makkelijk zijn. Bij de training, moet het zeker zijn dat zij het kunnen om naar de gemeenschappen te gaan en de concepten uitleggen. Dit zal gedaan worden met plaatjes. De projectgroep kan kijken of de training goed is, of de assistenten goed worden opgeleid en de juiste informatie meekrijgen en of ze gereed zijn om naar de gemeenschappen te gaan. De projectgroep kent alle begrippen. Maar de assistenten gaan de begrippen op een makkelijke manier leren om te brengen naar de gemeenschap. De training van de REDD+ assistent is het hart van het hele project. Als dat niet goed gaat kan er geen goede overdracht plaatsvinden en kunnen er geen besluiten gemaakt worden. De training is 1 dag. Deze assistenten kunnen de informatie overbrengen in de taal van de gemeenschap. De Projectgroep leden kunnen aangeven als ze vinden dat iets niet goed gaat. Uitleg over de training door Gwendolyn Emanuels- Smit (facilitatie team van het project): Het is belangrijk om 1 dag met elkaar te zitten en het te hebben over alles wat besproken zal worden bij de training. Het eerste is wat REDD+ is, waar het over gaat. Daarna gaan we de mensen trainen in het communiceren met elkaar, hoe ze kunnen praten en hoe ze kunnen zien of de mensen het begrijpen. Ten derde gaan we kijken hoe je een krutu met een grote groep kan faciliteren, hoe je ervoor kan zorgen dat iedereen meepraat, vrouwen, ouderen en jongeren. Op deze manier willen we ervoor zorgen dat alles goed besproken zal worden. We willen ook weten, als we de krutu houden, hoe we omgaan met de tijd. Wat is het beste plan om het uit te voeren. We werken met elkaar in de training, en zullen ook hiernaar kijken. Ten vierde, gaan we de REDD+ assistenten ook opleiden om anderen te kunnen trainen, in het geval dat er een grote groep op de krutu is en anderen nodig zijn om te helpen. De REDD+ assistenten kunnen dan deze anderen ook trainen om te helpen faciliteren. De REDD+ assistent moet geaccepteerd worden door de gemeenschap, ze moeten de cultuur kennen van de gemeenschap en er moet naar hun geluisterd worden. Vragen/opmerkingen uit de groep Theresa Castillion- Elder: Ik weet niet hoe het verhaal van REDD+ aan gaat komen bij de mensen. Ikzelf heb ook niet alles helder. Er zijn elke dag ontwikkelingen omdat het REDD+ mechanisme nog niet rond is, en we maken ons ready daarvoor. Ik heb geleerd dat een goede manier van het overbrengen van kennis, het gebruiken is van beeldmateriaal en lessons learned. Er zijn al landen die dingen uitvoeren, zal dit gebruikt worden om het proces levendiger te maken voor de mensen en zullen er voorbeelden gebruikt worden van wat er al is gebeurd? Reactie/antwoord Facilitatie team (Gwen): Ik ben het met u eens, dat beeld materiaal heel belangrijk is. De training gaat heel interactief zijn, er gaat beeld gebruikt worden en als het kan ook doen. We gaan zoiezo zoveel als mogelijk informatie meenemen van lessons learned van andere landen, ook wat de voordelen en nadelen zijn. Het eerste idee is om met 4 tekeningen te starten en aan de hand daarvan het proces uit te leggen. We gaan het hebben over de concepten van klimaatverandering, het REDD+ proces en wat het kan betekenen voor Suriname. 15

16 Vragen/opmerkingen uit de groep Cornelly Olivieira: We zijn aan het brainstormen, wat zou kunnen helpen? Het is mij opgevallen dat als er in een gemeenschap iets gebeurt wat impact heeft, dan wordt daar een liedje of toneelstuk van gemaakt. Ik wil vragen of we dat ook mee nemen, zodat het ook speelt bij de jongeren, en ook bij volwassenen. Mayra Sumter: Bij het identificeren van de trainers, wil ik benadrukken dat het een heel ingewikkeld proces is en eigenlijk was ik benieuwd naar hoe jullie deze trainers gaan introduceren? Worden ze voorgedragen door de gemeenschap? Ewald Poetisi: Als de uitnodiging rechtstreeks naar het gezag gaat, blijft het soms liggen of wordt niet de geschikte persoon geselecteerd. Mijn voorstel is om een vertegenwoordiger te benaderen zoals de VSG. Hugo Jabini: Dan krijgt de Granman een brief over iets, waarvan hij niet weet waar het over gaat. Er bestaan stammen met 4 dorpen en stammen met 64 dorpen, dan is de balans niet goed. Hoe gaat u daarmee om? Wordt de assistent betaald? Ewald Poetisi: Wanneer begint de training? Hugo Jabini: Dan gaat men ervanuit dat iedereen op hetzelfde niveau is. Wat als er een verschil in niveau gaat zijn? Gaat de begeleiding er ook zijn bij de dialogen? In mijn eigen gebied kan ik wel 100% halen. Reactie/antwoord Facilitatie team (Gwen): Heel hartelijk bedankt voor de suggestie, dit nemen we zeker mee. Facilitatie team (Gwen): Er moet een brief gaan naar de Granmans, en die zullen de mensen moeten voordragen. We willen graag mensen hebben die geaccepteerd worden en die de culturele achtergrond hebbe en die tweetalig zijn. (Sranang tongo of Nederlands) Ellen Naarendorp: De brief gaat naar de vertegenwoordiger van de Granman, deze namen liggen bij RO. De vertegenwoordiger weet dan hoe het te doen als er 64 dorpen zijn. Als dat zo is, dan moeten we misschien eerst 2 dorpen doen. Ma het project stopt niet, het gaat door, en dan kunnen we na een jaar zeggen dat we een nationaal project hebben gedaan. Het project gaat door, want Suriname heeft niks aan een project van 6 maanden. Suriname is een groot land, dus het is een groot project. Juist daarom bent u hier als PG, zodat u de belemmeringen kan aangeven. De REDD+ assistenten moeten hun uiterste best doen, en zullen betaald worden, omdat ze moeten werken wanneer ze naar de dorpen gaan om te faciliteren. Ellen Naarendorp: De training is 2 November, een volle dag. Ellen Naarendorp: Daarvoor bent u er, om te zorgen dat de beste resultaten zijn. Als je de visuele materialen hebt, hoef je geen 50 pagina s te lezen. De voorbereiding voor dit project kent u, maar u weet ook dat dit de eerste keer is, en dat er grondig maar 85% bereikt kan worden. In de tweede fase gaan we voor meer. In geen enkel land kan 100% gehaald worden in de eerste keer. In uw eigen gebied kunt u uw eigen inspanningen inzetten en zelf uitzoeken hoe u het gaat aanpakken. U heeft niet maar een week tijd. Het is niet moeilijk. Als we de REDD+ assistenten goed motiveren dan gaat het goed. Ze moeten het niet als ervaren. Het proces stopt niet, het gaat door, ook onder begeleiding. 16

17 Vragen/opmerkingen uit de groep Ifna Vrede: Ik vraag me af, als Projectgroep lid, moeten wij ook deel uitmaken van de training? Hugo Jabini: Maar je vraagt je af, als je gaat praten over bos, hebben mensen wel problemen met het bos? Wel met het weer. Als je dat zo brengt, dan spreekt het ze meer aan. Reactie/antwoord John Goedschalk: Het is niet de bedoeling dat we de trainers naar de stad halen en trainen en verder los laten. De assistenten worden deel van het geheel. De organisatie gaat, de facilitators gaan, en we rekenen op de PG dat u ook gaat ter ondersteuning. Het is de bedoeling dat in de komende krutus, we samen de capaciteit gaan bouwen van ons, de REDD+ assistenten en de gemeenschap. Het gaat als een olievlek verspreiden, maar stap voor stap. We zijn aan het begin van een project dat jaren doorgaat. Daarom gaan we ook de training beoordelen, zodat er eventueel aanpassingen kunnen zijn. Wanneer we in Oktober 2013 bezig zijn, is er een heel goede kans dat de krutu s er heel anders uitzien dan die van November Ik reken erop dat wanneer ik mijn eerste stappen zet als kind, ik jaren later rennende beter mijn stappen kan zetten. Daarom zijn we nu bezig met een goede opbouw; een goede voorbereiding is zeer belangrijk. De eerste stappen, waar we ervoor zorgen dat we alles vastleggen zodat we het steeds beter kunnen doen. Met z n twintigen kunnen we het niet, maar we kunnen wel een goede basis leggen wat kan groeien. Jerrel Pinas: U luistert en leert, maar ondertussen beoordeelt u ook hoe de training gegeven wordt. Hoe hebben de mensen de assistenten benaderd. Beoordeling op wat er is gezegd en hoe is het gezegd. De trainers kennen de cultuur en de talen. We hebben gehoord hoe we het gaan doen (officiële brieven), maar wat gaan we vertellen? We gaan ze niet trainen in cultureel correcte dingen. We gaan ze trainen in het verhaal wat we willen overbrengen. Het begint simpel, met bossen. Hoe zie je dat bos, wat betekent het voor jou. We gaan praten over klimaatverandering., bv. De regentijd, wat merkt men? Wat gebeurt met de bossen in Suriname? We gaan uitleggen wat REDD+ wel is, en wat REDD+ niet is. Jerrel Pinas: De training gaat niet ingewikkeld zijn. Het gaat om de sfeer en de inhoud. REDD+ gaat gebracht worden als een manier om de ontwikkeling te zien. Als gereedschap. REDD+ zelf brengt geen ontwikkeling maar het is wel een tool daarvoor. We gaan vragen hoe zij hun eigen ontwikkeling zien en wat ze wel kunnen doen. We gaan ook praten over de verschillen in hoe mensen dingen zien. 17

18 Vragen/opmerkingen uit de groep Cornelly Olivieira: Het PMT praat mooi over samen naar de plaatsen gaan. Ik ben werknemer, maar ik ben verantwoordelijk voor mijn dagindeling. Ik wil weten hoe we dat gaan regelen als de Projectgroep mee moet gaan? Achmed Sheikkariem: Wat Ifna naar voren heeft gebracht: Waarom de PG mee zou moeten zitten aan de training. Een kant is genoemd omdat ze mee gaan evalueren. Maar een andere reden is dat het ook de taak van de projectgroep als een klankbord functie en beoordelaar van het proces. Dus binnen de projectgroep moet iedereen wel weten dit is REDD+ en dit is de boodschap die men gaat brengen. Misschien zou ik moeten zeggen fasten your seatbelt, want misschien zijn er wel veranderingen in de concepten van REDD+. Daarom is het belangrijk, ook met het Management, om te weten wat is REDD+, want sommige dingen zijn in de handen van internationale groepen. Als wij iets gaan uitvoeren wat tegenstrijdig is daarmee, gaat het verwarring brengen. Daarom moeten we goed hebben waarover we gaan praten en is het belangrijk dat de Projectgroep bij de training is. Als de Projectgroep meegaat in het veld, kan je ook zien of de boodschap van de training ook werkelijk is overgebracht in het veld. Jan Tawjoeram: Mijn punt ging meer over de trainingsmodulen voor de assistenten. Ik weet niet hoe dat precies eruit zal zien, zoiezo zijn er voorbereidingen van concepten en kan er aangepast worden. Maar het is één dag. Waar in principe, binnenlandbewoners kennende, mensen hun eigen manier hebben van het vertalen van onderwerpen. Reactie/antwoord (vervolg) De REDD+ assistent heeft een voorwaarde en een effect, wat heeft hij nodig en wat gaan we doen. Hij heeft een training nodig, Als ze goed getraind worden dan kunnen ze de boodschap verder brengen. Het gaat ook om duurzaamheid, dus niet voor nu, maar voor de toekomst. Dat is de inhoud waar we over praten, maar er kunnen ook anderen dingen opkomen. Jerrel Pinas: Om in te gaan op vraag 2, U kunt registreren voor de sessies en dan kan er vanuit het kabinet tijdig een brief gestuurd worden met een verzoek naar de werkgevers. Awareness: is niet vergeten, het gaat erom dat het goed wordt voorbereid. Wat we hier nu doen is dingen kneden en vormgeven. En ik ben nog niet comfortabel met de vorm. Maar er zijn wel structuren, en daarover kan Lindsay u vertellen. Jerrel Pinas: Ik ben heel blij met dat antwoord. We werken als een geheel, en die kritische opmerkingen van binnenuit naar onszelf toe, die verwachten wij van de groep. Dit is het beste product. Facilitatie team (Gwen): Het is niet de bedoeling dat we de mensen gaan trainen en aan hun lot overlaten. Na de training op 1 of 2 dagen, gaat er begeleiding bij zijn. We gaan zelf checken of het goed overkomt, we hebben een methodiek om dat te doen en jarenlange ervaring. Het is niet dat de mensen worden getraind en dat ze het zelf in het veld uit gaan zoeken. 18

19 Vragen/opmerkingen uit de groep (vervolg) Er is één dag gepland, maar we moeten ook gebruik maken van de ruimte die we nu creëren, dat het in feite het proces zou kunnen versnellen als we een extra dag nemen om de assistenten beter te trainen. Kijk wat we nu meemaken, de mensen hebben tijd nodig om alles goed op te vangen, naar hun manier van denken te vertalen en om te vertalen naar hun mensen toe. De oma gaat de kleindochter vragen waarover de meneer heeft gesproken. Om toch iets extra s te doen bij de training, is het misschien mogelijk om gebruik te maken van de tijd dat de mensen in de stad zijn om een evaluatie te houden van wat de trainers vonden van de training. Om dat moment van evaluatie te hebben. De mensen kunnen erop slapen, en de tweede dag eventueel aangeven dat ze wat gemist hebben. Misschien is dan een 2e dag nodig, en dan hebben de mensen de kans om dit aan te geven. Reactie/antwoord (vervolg) De bedoeling is dat we een interactief proces hebben met de REDD+ assistenten, we gaan samen in het proces van training, tot krutu, tot na krutu tot over een jaar etc. Het is zoals Jerrel zei een interactief proces. Ik wil zeggen tegen mijn collega s dat wij ook precies zo werken om elkaar aan te vullen. Als we zo kunnen werken met elkaar en het proces verder kunnen brengen. Op dit moment zijn er een paar slides met simpele plaatjes, die makkelijk overgedragen kunnen worden. Het is geen ingewikkeld proces, maar een simpel proces van hoe moet je faciliteren. Er zijn veel aspecten die erbij komen, waarvan we willen kijken wat er allemaal gebruikt kan worden. In ieder geval vonden we de basistools van communicatie wel belangrijk om mee te nemen. Voor ons maakt het niet uit of de training 2 of 3 dagen duurt. 19

20 E. Awareness Korte toelichting over awareness door Lindsay Goossens (awareness consultant): Wij zijn het team dat de awareness van het project. Het is belangrijk wat is gezegd door meneer Sheikkariem. Op dit moment zijn we aan het kijken wat de boodschap is waarop kunnen we aansluiten: Waar kunnen we beginnen en tot waar kunnen we gaan, want misschien veranderen er dingen onderweg. Op dit moment zitten we met de verhaallijn die we gaan overbrengen over REDD+, dat het een planningsinstrument is, wat Suriname kan gebruiken op de lange termijn om de balans te houden tussen de economische activiteiten en hoe duurzaam om te gaan met het bos, zodat mensen die in het bos wonen ook hun sociale en culturele activiteit kunnen blijven voortzetten. REDD+ gaat niet alles oplossen, maar het is een van de instrumenten die daarbij zou kunnen helpen. Vragen/opmerkingen uit de groep Cornelly Olivieira: Wat ik mis, is waar we de afgelopen 2 vergaderingen over hebben gesproken: awareness. En hoe we vaststellen hoe we samen gaan werken. We horen het, maar we willen het zien op tv. Als mensen het zien dan gaan ze zich herinneren waar het over gaat. Ik wil weten wanneer de awareness gaat komen? (Vervolg vraag) Ik bedoel met awareness niet alleen de media. Er zijn ook andere mogelijkheden, bv in het binnenland hoe men een lied of dans maakt van iets wat op hun impact heeft enzovoorts. REDD+ moet uiteindelijk niet alleen een show worden van volwassen. We moeten het ook aan kinderen meegeven. Het gaat niet alleen over de media, hoe kan je iedereen dus ook de kinderen die het van ons overnemen, betrekken? Reactie/antwoord Lindsay Goossens We hebben nu 3 weken in de overheidskrant, in de Ware tijd en de Times. De afgelopen drie weken staat er iedere keer een kolom bij over wat klimaatverandering is en wat REDD+ is in makkelijke woorden. De bedoeling is dan, hoe dichterbij we komen bij de plenaire dialoog in de stad (met alle belanghebbenden), in December, dat we daaromheen meer in de media gaan zitten, dan hebben we het verhaal duidelijk, dan weten we wat de mensen in het binnenland vinden e.d. Op dit moment focussen we op hoe we de boodschap in het pakketje kunnen gieten voor de REDD+ assistenten om mee te sturen naar de gemeenschappen. Als de gemeenschappen iets niet goed vinden kunnen we het aanpassen voordat we naar de media gaan. Misschien is er in andere landen wat mis gegaan, maar Suriname is op zichzelf anders, dus misschien komen we ook met onze eigen oplossingen. Daar werken we naartoe. We gaan niet zomaar wat doen, we zijn in overleg met Attune die veel ervaring heeft in het binnenland. Wat u zegt over het betrekken van kinderen is iets wat op gang moet komen, het ligt nu niet klaar. We hebben wel bedacht om te starten met een soort stripverhaal zodat we de kinderen kunnen laten zien hoe het eerst was en hoe het nu is. Ook dat zullen we voorleggen op 2 November, zodat het eventueel aangepast kan worden. Dat van de kinderen moet nog op gang komen. Maar wordt zeker meegenomen. John Goedschalk: Daarom zitten we ook hier, om voeding te krijgen voor wat in ons langere termijn voorstel moet zijn. Er zijn landen die in hun voorstellen hele programma s 20

21 hebben opgenomen voor scholen, en om REDD+ studierichtingen te maken. Dat is misschien niet voor ons, maar wat u zegt zal zeker worden meegenomen. Hugo Jabini: Ik heb geluisterd. Maar er zijn gemeenschappen die geen toegang hebben tot de krant, die geen leescultuur hebben en juist een achterstand hebben op de rest. Dus dan bouwen we weer een achterstand op voor de gemeenschappen als we ze pas in December daarmee gaan meebrengen. Juist deze mensen hebben een voorbereiding nodig. Ik zou toch wel voorstellen dat er in de lokale talen wat wordt gemaakt om via de lokale radio stations om te roepen zodat wanneer de krutu s beginnen men op de hoogte is. Anders gaan we ellenlange krutu s houden als we verwachten dat mensen het al begrijpen. Lindsay Goossens: Dat ben ik vergeten te vertellen, dat stuk hebben we meegenomen. We hebben dit vaker gedaan, ook bijvoorbeeld met de grondenrechten conferenties in samenwerking met RO. Die hebben toen radio programma s voor ons rondgestuurd. Dat gaan we nu weer doen. Dat is inderdaad correct. 21

22 F. Overige vragen/opmerkingen over REDD+ Tijdens deze discussie werden er vragen gesteld over enkele algemene aspecten van REDD+. Vragen/opmerkingen uit de groep Theresa Castillion Elder: Zal er gesproken worden over niet alleen de voordelen maar ook over de mogelijke nadelen die het proces kan hebben? Het was eerst RED, toen REDD, toen REDD+. Dat is niet zomaar gekomen, want als je beide kanten van de medaille bekijkt kan je dat ook goed meenemen in de klimaatonderhandelingen waar landen moeten uitkomen voor hun land en wat voor hun land gaat werken. Wordt er rekening mee gehouden dat men ook naar de andere kant van de medaille kijkt? Heeft het gevolgen als Suriname niet zou participeren aan het project? Ellen Mijland [Namens Karmen Kromoreso]: Mocht Suriname besluiten om mee te gaan met REDD+. Wat gaat het worden? Dat deel van de bossen wat we hebben laten we zo en we krijgen geld ervoor van de Wereld Bank? Is er een optie van de Wereld Bank van we krijgen geld? Ik kijk naar Guyana. Reactie/antwoord Ellen Naarendorp: Toen we met het REDD+ project zijn gestart hebben we gesteld dat we nog niet weten of het positief of negatief was. We gaan kijken of men het wil of niet, we hebben niet gezegd of we het gaan doen. We hebben de krutu s om te bepalen of we REDD+ gaan doen. De nationale dialoog zal op z n vroegst na een paar jaar klaar zijn. Dan pas kan je zeggen wat het land wil. Zeker op de klimaatconferenties wordt je meegenomen en hoor je een heleboel dingen, maar de helft van de leiding in het land hier snapt er niks van. Jij moet wel de beheersing hebben om te zeggen dat ik nog niet mee kan gaan, ik moet iedereen meenemen dus dan wacht ik. Het kan geen consequenties voor me hebben, zeker niet internationaal, want we zijn een ontwikkelingsland. Wij hebben het voor het zeggen als het om bossen gaat, niet de ontwikkelde landen, hun bossen zijn gekapt. Internationaal loop ik niet mee met iedereen. We hebben een zuid-zuid relatie, ontwikkelingslanden helpen elkaar. Ik ben geïnteresseerd in wat ACTO zegt, wat Indonesië zegt. Wat beheerst de regeringen daar. Ik wil niet weten wat de klimaatwereld bepaald, zij moeten Kyoto ratificeren, niet wij. Ellen Naarendorp: Alle beleidsmakers gaan die vraag moeten stellen aan de mensen van de bossen. Dat zijn de krutu s. Het volk gaat bepalen wat er met de bossen gebeurt, niet de regering, de bottom. Er moet eerst antwoord zijn, er moet eerst onderzoek zijn. Dat is heel wat anders. Dat was top-down. Omdat zij met hun rug tegen de muur stonden. Guyana had geen inkomen door de vervuiling van de Omayra river. Suriname is heel anders. Guyana heeft wetgeving over hun indigenous peoples. De President daar zegt dat alle indigenous om de tafel komen zitten en praten en dat zij aan hun mensen moeten gaan vertellen. Suriname zegt niet dat we zomaar meegaan, we 22

23 gaan ons land bestuderen en kennen en daarna gaan we wat zeggen. Iedereen is bezig ermee, ook de Wereld Bank. Maar wij gaan denken in ontwikkeling, voor onze nakomelingen. Het is een andere manier van denken maar het is noodzakelijk dat we snel allemaal zo gaan denken. We zitten niet hier om te krijgen. Rewiechand Matai: Ik heb goed geluisterd naar mevrouw Naarendorp. We zijn in het proces van kijken wat we gaan doen. Is er al in deze fase een beetje bedacht, stel je voor dat het resultaat wordt geen REDD+, hoe men dan verder gaat? (Vervolg): Wat ik heb begrepen is dat we in feite niet zoveel keuzes hebben. Ellen Naarendorp: Voordat we begonnen, hebben we alle kanten bekeken. Mensen moeten bijvoorbeeld gaan meten. Wie weet hoe te gaan meten? Al deze vraagstukken zijn aan bod gekomen. Een land moet durf hebben om te beslissen. We weten dat klimaatverandering ons ook treft. Volgens scenario s zijn we straks in een mediterrane zone. Ik stond naast een Canadese wetenschapper en die zei dat alles veel te snel ging. Zij merken het al, wij merken het ook al. Wij hebben een gemiddelde temperatuurstijging van 1-2 graden. Als dit groter wordt, kom je in een heel ander klimaat, de vochtigheid gaat omlaag, de bossen gaan plat. Bij een bepaald klimaat horen bepaalde soorten bossen. Denk niet dat je de bossen houdt. Dat is klimaatverandering en dat dringt niet door. Als je niet voor REDD+ kiest, heb je minder aan je bossen, want je hebt je planningsinstrument niet gehanteerd. Wie niet plant, verliest altijd. Wij in Suriname plannen niet, daarom komen we altijd erachter aan. Of je nou wel of niet REDD+ gaat uitvoeren, je legt een instrument in de handen van de mensen. Dat is een enorme winst. (Vervolg): Dat is het, u heeft het begrepen. Toen we in 1998 tegen de regering zeiden u moet rekening houden met klimaatverandering, begreep niemand het. We zijn 15 jaar verder en u zegt we hebben geen keus. U heeft het begrepen; Nu moeten we het iedereen laten begrijpen. John Goedschalk: Ik zou even willen benadrukken wat we hier in feite aan het doen zijn. We zijn in deze samenstelling niet bezig om in 4-5 maanden tot antwoorden te komen. Waar we nu mee bezig zijn is vragen om u ons te helpen duidelijk te maken hoe wij ons gaan voorbereiden. Dat is komen tot scenario s, hoe gaan we de kinderen informeren, hoe gaan we het planningsinstrument inzetten. De Wereld Bank is administrateur, het is een collectief van industriële landen. We moeten komen tot een aantal onderdelen, hoe gaan we meten etc. Maar het belangrijkste is hoe gaan we dat doen in Suriname. Daarom gaat er 23