Houtoogst in relatie tot nutriëntenvoorraden in bossen op droge zandgronden
|
|
- Augusta Lemmens
- 6 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Houtoogst in relatie tot nutriëntenvoorraden in bossen op droge zandgronden Anjo de Jong, Wim de Vries, Hans Kros and Joop Spijker
2 Inhoud Achtergrond: zorg over verarming van de bodem door oogst tak- en tophout De nutriëntenbalans: methode en gegevens Afvoer nutriënten door oogst Depositie, verwering en uitspoeling Resultaten van balansberekeningen Gebruik van de tabellen
3 Achtergrond Klimaatverandering: vervanging fossiele brandstoffen oogst tak- en tophout voor energie Oogst van tak- en tophout zorgt voor extra afvoer nutriënten, mogelijk met effect op bodemvruchtbaarheid Maar wat gebeurt er eigenlijk als beschikbaarheid nutriënten afneemt? Bijvoorbeeld: N GROEI P groei K groei, gevoeligheid droogte Ca, Mg bodem-functioneren Alle vitaliteit bomen en ecosysteem
4 Achtergrond Nederlandse bossen krijgen veel stikstof (N) uit de lucht (meer overmaat dan gebrek) en liggen vooral op vrij arme zandgronden vooral zorg over mogelijk gebrek aan P, K, Ca, Mg eventueel gebrek aan sporenelementen We hebben daarom P, K, Ca, Mg balansen van oogst doorgerekend: stamhout stam + tak- en tophout bij eindvelling
5 Methode: principe van balansberekening depositie oogst beschikbare voorraad verwering uitspoeling Bron: Egnell: 2012
6 Aannames en scenario s Aannames Geen bodems met kwel kijken naar lange termijn: alles wat niet wordt geoogst komt weer beschikbaar er is geen netto toe- of afname in biomassa of strooisel Beheerscenario s 1) Normale stamoogst met dunning en eindkap 2) Normale stamoogst met dunning en eindkap + oogst tak- en tophout bij eindkap. + naalden bij Douglas, Grove den en Fijnspar 6
7 7 boomsoorten Grove den Douglas Fijnspar Beuk Eik Lariks Berk Boomsoorten en bodems voor oogst en verwering 3 bodemgroepen Arm (SP) Matig rijk (SM) Rijk (SR) Van belang voor groei en nutriëntgehalten afvoer / oogst Van belang voor verwering
8 Regio s voor depositie Noord Midden Oost Zuid Van belang voor depositie
9 Uitspoeling Bijna geen beschikbare voorraad meer voor K, Ca, Mg (kan nauwelijks afnemen) Geen opname in de winterperiode Uitspoeling K, Ca en Mg 50% van wat vrij komt spoelt uit Gehalten grondwater voor P-uitspoeling
10 Opname / afvoer door oogst Groei: OPTAB Biomassa expansie factoren: EFI database Nutrient gehalten : literatuur + /metingen Afvoer nutriënten Nutriënt gehalten beheer groeitabellen Volume Dichtheid hout Stam massa Biomassa expansie factoren Nutrienten per boom onderdeel terug naar de bodem Opname
11 Nutriëntgehalten in hout Gehalten van N, P, Ca, Mg en K zijn gemeten per onderdeel: spinthout, kernhout, schors stam, schors tak tak + tophout (beide grof en fijn) Mostername hout met kern- en spinthout monster schors Aanvullende info: Schors: dikte Spinthout: dikte werkhout (schors, spint en kern) monster spinthout monster kernhout kernhout: diameter 6,0 5,0 dg Dikte schors (cm) 4,0 3,0 2,0 1,0 Dikte-schors 0,0 0,0 20,0 40,0 60,0 80,0 100,0 D met schors (cm)
12 Nutriëntgehalten in hout Vergelijking gemeten gehalten 30-40% hogere gehalten N (effect van N depositie) 10-50% lager voor Ca, Mg en K (effect van verzuring) 40-70% lager voor P (effect van N overschot en verzuring) takhout grove den Douglas fijnspar lariks eik beuk Data 2016 buitenland verschil Data 2016 buitenland verschil Data 2016 buitenland verschil Data 2016 buitenland verschil Data 2016 buitenland verschil Data 2016 buitenland verschil N 4,69 3,96 19% 4,10 2,90 41% 6,20 6,36-3% 4,61 6,19-26% 6,56 5,20 26% 5,33 3,25 64% P 0,32 0,39-17% 0,34 0,66-48% 0,48 0,74-35% 0,40 0,71-44% 0,40 0,30 34% 0,39 0,35 13% Ca 1,91 2,34-18% 3,18 4,54-30% 3,77 3,26 15% 2,45 2,49-1% 2,64 3,66-28% 2,78 2,69 4% K 1,78 1,69 5% 1,82 2,89-37% 2,09 3,97-47% 1,88 2,71-31% 1,94 1,82 7% 1,51 1,32 14% Mg 0,45 0,57-21% 0,49 0,64-23% 0,71 0,66 8% 0,51 0,66-22% 0,62 0,43 45% 0,39 0,23 71% stamhout N 1,46 1,30 13% 1,54 1,30 19% 1,57 1,30 21% 1,52 1,21 26% 2,71 2,07 31% 2,32 1,85 25% P 0,05 0,15-63% 0,06 0,18-68% 0,06 0,12-55% 0,05 0,32-86% 0,10 0,10-5% 0,10 0,12-12% Ca 0,71 1,09-35% 0,46 1,38-66% 1,68 1,47 14% 0,40 0,74-46% 1,70 2,23-24% 1,43 1,55-8% K 0,43 0,83-48% 0,63 0,95-34% 0,60 0,70-15% 0,33 0,73-55% 0,78 0,94-17% 1,02 0,89 15% Mg 0,17 0,25-31% 0,10 0,21-51% 0,19 0,17 14% 0,09 0,26-66% 0,14 0,13 7% 0,27 0,21 29%
13 Gemiddeld resultaat alle boomsoorten Ca (kg/ha/jr) K (kg/ha/jr) SP SM SR SP SM SR Balans Verwering Depositie Oogst Uitspoeling SP SM SR SP SM SR Balans Verwering Depositie Oogst Uitspoeling stam stam+top+tak stam stam+top+tak Mg (kg/ha/jr) P (kg/ha/jr) SP SM SR SP SM SR Balans Verwering Depositie Oogst Uitspoeling 1,0 0,8 0,6 0,4 0,2 0,0-0,2-0,4-0,6-0,8-1,0 SP SM SR SP SM SR Balans Verwering Depositie Oogst Uitspoeling stam stam+top+tak stam stam+top+tak 13
14 Grove den (8 m 3 ha -1 jr -1 ) in 5 regio s Ca (kg/ha/yr) Balans 2 0 Verwering -2 Depositie -4-6 Oogst -8 uitspoeling -10 K (kg/ha/yr) Noord 3 Oost 4 Midden 5 Zuid 9 Duinen Balans Verwering Depositie Oogst uitspoeling Stam Stam+tak- en tophout Stam Stam+tak- en tophout grove den grove den Mg (kg/ha/yr) P (kg/ha/yr) Balans Verwering Depositie Oogst uitspoeling 1,00 0,80 0,60 0,40 0,20 0,00-0,20-0,40-0,60-0,80-1, Balans Verwering Depositie Oogst uitspoeling Stam Stam+tak- en tophout Stam Stam+tak- en tophout grove den grove den 14
15 Voorbeeld tabel oogst stamhout: Regio Oost Grondsoort Arme zandgronden Matig arme zandgronden Rijke zandgronden Oogst m3/ha/jr Berk P Ca K P nvt P P nvt P P nvt Beuk K P Ca K P nvt P Ca K P Ca K P P Ca K P Ca K P Eik P Ca K P nvt P Ca K P nvt P Ca K P nvt Douglas K P K P K P Fijnspar Ca K P Ca P Ca P Grove den P nvt P nvt P nvt Lariks P P P P P P Kleurcode Donker Groen Betekenis Aanvoer nutriënten groter dan de afvoer Licht groen Aanvoer en afvoer van nutriënten zijn gelijk Oranje Afvoer van nutriënten groter dan aanvoer Grijs Niet van toepassing (oogstniveau is groter dan bijgroei voor betreffende boomsoort) 15
16 Voorbeeld tabel oogst stamhout + tak- en tophout; Regio Oost Grondsoort Arme zandgronden Matig arme zandgronden Rijke zandgronden Oogst m3/ha/jr Berk P Ca K P nvt P Ca K P nvt P Ca K P nvt Beuk K P Ca K P nvt K P Ca K P Ca K P P Ca K P Ca K P Eik P Ca K P nvt P Ca K P nvt P Ca K P nvt Douglas P K P Ca K P P K P K P P K P K P Fijnspar Ca K P Ca K P Ca P Ca K P Ca P Ca K P Grove den P P nvt P P nvt P P nvt Lariks P P K P P P K P P P P Kleurcode Donker Groen Betekenis Aanvoer nutriënten groter dan de afvoer Licht groen Aanvoer en afvoer van nutriënten zijn gelijk Oranje Afvoer van nutriënten groter dan aanvoer Grijs Niet van toepassing (oogstniveau is groter dan bijgroei voor betreffende boomsoort) 16
17 Conclusies Fosfor (P) vaakst afname Bijna altijd afname bij oogst takhout Afname klein ten opzichte van voorraad Ca, Mg, K: vooral K neemt af, gevolgd door Ca Mg verlies komt niet/nauwelijks voor. Ca en K verlies vooral bij oogst met tak- en tophout. en bij beuk en eik (door hoge gehalten in stammen) 17
18 Mogelijke mitigerende maatregelen Oogstniveau aanpassen Takken eerst half jaar laten liggen Uitspoeling beperken door snel verjongen of geen eindkap Langere omloop hanteren Nutriënten toedienen 18
19 Oogsten beperken Maatregel: minder stamhout of takhout oogsten is dat efficiënt? Veel hout achter laten voor 1 kg nutriënt m3 stamhout per kg nutriënt soort gd dg fs la ei bu be N 1,5 1,6 1,8 1,5 0,7 0,7 1,6 P 42,2 42,2 51,9 52,2 18,8 16,9 18,2 K 5,3 3,9 4,8 7,2 2,4 1,7 3,2 Ca 3,2 5,2 1,7 5,9 1,1 1,2 1,6 Mg 13,4 23,7 15,1 26,6 12,8 6,4 17,3 vanaf 40/kg? 20/kg? ==> ton vers takhout per kg nutriënt soort gd dg fs la ei bu be N 0,5 0,5 0,4 0,5 0,3 0,4 0,5 P 6,9 6,5 4,7 5,6 5,6 5,7 4,8 K 1,3 1,2 1,1 1,2 1,1 1,5 1,5 Ca 1,2 0,7 0,6 0,9 0,8 0,8 0,5 Mg 5,0 4,5 3,1 4,3 3,6 5,7 5,6
20 Takken eerst half jaar laten liggen Maatregel: takken 4-6 maanden laten liggen K komt voor ~80% vrij uit naalden K komt voor ~50% vrij uit takken P komt voor ~10-40% vrij uit naalden P komt voor ~50% vrij uit takken Mg komt voor 20-40% vrij uit naalden Ca komt weinig vrij
21 Takken eerst half jaar laten liggen Maatregel: takken 4-6 maanden laten liggen naalden vallen 25 45% af daarnaast valt deel naalden nog bij laden Voor fijnspar en Douglas meest effectief (relatief veel naaldmassa t.o.v. takmassa) Logistiek minder aantrekkelijk
22 Uitspoeling beperken Maatregelen: Kale fase na eindkap beperken, aanplanten i.p.v. natuurlijke verjonging Wellicht beter: zorg dat er altijd begroeiing is, dus: geen kaalkap Effect voor paar % van de tijd van een omloop dus beperkt effect
23 Langere omloop hanteren Maatregel: langere omloop hanteren minder bijgroei en dus minder oogst totaal m3/ha/jr leeftijd (jr) OPTAB origineel m3/ha/jr leeftijd (jr) gecorrigeerd Gemiddelde bijgroei (m3/ha/jr) actuele bijgroei (m3/ha/jr) effect vrij klein
24 Nutriënten toedienen Was voorheen heel gewoon Voor P weinig bijeffecten (bodem, uitspoeling) hoeveelheid (gift) is beperkt Voor Ca, Mg, K (combinatie) gebruik langzaam werkende stoffen vanwege uitspoeling (k) vanwege effect op bodem (Ca) onderzoek loopt Kosten...
25 En verder? Bewustwording Verschillen tussen nutriënten zijn groot verlies P komt vaak voor maar is klein t.o.v. voorraad voor andere nutrienten grote verschillen boomsoort Verschillen tussen bodems groot Twijfel? Laat goed kijken (bodem beoordelen) Onderzoek loopt verder gehalten hout uitspoeling Indien nodig eind volgend jaar een aangepaste versie van brochure of andere vorm (web?) 25
26 Vragen?
Houtoogst en nutriënten op zandgronden Resultaten van het onderzoek, opzet van het adviessysteem en toepassing in de praktijk.
Houtoogst en nutriënten op zandgronden Resultaten van het onderzoek, opzet van het adviessysteem en toepassing in de praktijk. Anjo de Jong, Wim de Vries, Hans Kros and Joop Spijker 27-02-2019 Inhoud De
Nadere informatieHoutoogst in relatie tot nutriëntenvoorraden in bossen op droge zandgronden
Houtoogst in relatie tot nutriëntenvoorraden in bossen op droge zandgronden Wim de Vries, Anjo de Jong, Hans Kros and Joop Spijker Inhoud Achtergrond: zorg over verarming van de bodem door oogst tak- en
Nadere informatieKostenefficiënte en verantwoorde oogst van tak- en tophout
Kostenefficiënte en verantwoorde oogst van tak- en tophout Martijn Boosten Oogstdemonstratie tak- en tophout 27 februari 2014, Vierhouten Tak- en tophout uit bossen Naar schatting jaarlijks 36.000 ton
Nadere informatieHoutoogst in relatie tot nutriëntenvoorraden. in bossen op droge zandgronden
Houtoogst in relatie tot nutriëntenvoorraden in bossen op droge zandgronden 2017 Een uitgave van de Vereniging van Bos- en Natuurterreineigenaren (VBNE) Princenhof Park 9 3972 NG Driebergen internet: www.vbne.nl
Nadere informatieHet effect van houtoogst op nutriëntenbalansen in bossen op zandgronden
Het effect van houtoogst op nutriëntenbalansen in bossen op zandgronden Onderbouwing van een adviessysteem Wim de Vries, Anjo de Jong, Hans Kros & Joop Spijker Het effect van houtoogst op nutriëntenbalansen
Nadere informatie5 Kansen en knelpunten voor de houtsector en boseigenaren
5 Kansen en knelpunten voor de houtsector en boseigenaren In dit hoofdstuk wordt de vergelijking van vraag en aanbod samengevat en gekeken welke kansen en knelpunten er gesignaleerd kunnen worden voor
Nadere informatieBiomassaverbruik en beschikbaarheid in Nederland
Biomassaverbruik en beschikbaarheid in Nederland Martijn Boosten (Zwolle, 30 maart 2017) Hernieuwbare energie en houtige biomassa Situatie in 2015: 5,8% van NL energieverbruik kwam uit hernieuwbare bronnen
Nadere informatieMETEN = WETEN Onderbouwing Duurzaam Bosbeheer
Peter Stouten 21 april 2016 METEN = WETEN Onderbouwing Duurzaam Bosbeheer Inhoud presentatie Oculaire inventarisatie Meten, hoe doe je dat? Wat kun je ermee? Oculaire inventarisatie Beoordeling op het
Nadere informatiePresentatie voor de ledenvergaderingen van de Bosgroepen Midden en Noord-Oost Nederland, november 2014 en 2015.
Presentatie voor de ledenvergaderingen van de Bosgroepen Midden en Noord-Oost Nederland, november 2014 en 2015. Ik ben velen verschuldigd voor de gebruikte figuren. Jan den Ouden Wageningen Universiteit
Nadere informatieEffecten van oogst van takhout op de voedingstoestand en bijgroei van bos
Alterra is onderdeel van de internationale kennisorganisatie Wageningen UR (University & Research centre). De missie is To explore the potential of nature to improve the quality of life. Binnen Wageningen
Nadere informatieMaatregelen voor bosherstel
Veldwerkplaats Voedselkwaliteit en biodiversiteit in bossen Maatregelen voor bosherstel Gert-Jan van Duinen Arnold van den Burg Conclusie OBN-onderzoek bossen Te hoge atmosferische stikstofdepositie Antropogene
Nadere informatieHet Nederlandse bos in cijfers
Het Nederlandse bos in cijfers Resultaten van de 6e Nederlandse Bosinventarisatie - Mart-Jan Schelhaas en Sandra Clerkx (Alterra) In 2012 is begonnen met de metingen van de 6e Nederlandse Bosinventarisatie.
Nadere informatieHet Nederlandse bos in cijfers
Het Nederlandse bos in cijfers Resultaten van de 6e Nederlandse Bosinventarisatie Mart-Jan Schelhaas en Sandra Clerkx (Alterra) In 2012 is begonnen met de metingen van de 6e Nederlandse Bosinventarisatie.
Nadere informatieImpact van verhoogde biomassaoogst op nutriëntenvoorraad
Impact van verhoogde biomassaoogst op nutriëntenvoorraad Luc De Keersmaeker INBO Afdeling Beheer en Duurzaam gebruik Onderzoeksgroep Ecosysteembeheer Inhoud Terminologie en definities (Luc) Summier: globale
Nadere informatieToediening van steenmeel: een concept plan van aanpak voor beheerders
Toediening van steenmeel: een concept plan van aanpak voor beheerders Wim de Vries Anjo de Jong, Jaap Bloem (WENR) Maaike Weijters, Roland Bobbink (BWARE) Samenvatting resultaten steenmeel in bos Steenmeel
Nadere informatieKlimaatslim bosbeheer
Klimaatslim bosbeheer Bossen leveren een duurzame bijdrage aan het beperken van de klimaatverandering als hun veerkracht tegen de gevolgen daarvan verhoogd wordt. Martijn Boosten & Bart Nyssen 28 september
Nadere informatieBeuk in perspectief. Ervaringen met beuk in het beheer op. Kroondomein Het Loo
Beuk in perspectief Ervaringen met beuk in het beheer op Kroondomein Het Loo René Olthof beheerder boswachterij Hoog Soeren, 3000ha 2180ha bos 394 ha beuk (18%) Verloofing Vestiging berk, beuk en eik in
Nadere informatieAanzet voor een adviessysteem voor oogst uit het bos
Aanzet voor een adviessysteem voor oogst uit het bos Voor een evenwichtige nutriëntenbalans en een goede functievervulling van het bos J.J. de Jong, J.J. van den Briel, W. de Vries en J.H. Spijker Aanzet
Nadere informatie25 jaar biologische teelt op zandgrond: waar staan we nu?
25 jaar biologische teelt op zandgrond: waar staan we nu? Resultaten van systeemonderzoek Bodemkwaliteit op Zand van WUR proeflocatie Vredepeel 24 januari 2019, Janjo de Haan, Marie Wesselink, Harry Verstegen
Nadere informatieTegengaan van eikensterfte door herstel van nutriëntenvoorraden met steenmeel
Tegengaan van eikensterfte door herstel van nutriëntenvoorraden met steenmeel Wim de Vries (WENR) Maaike Weijters (B-WARE), Anjo de Jong (WENR), Evi Bohnen (B-WARE), Roland Bobbink (B-WARE) Aanleiding
Nadere informatieEffecten van steenmeel op de bodemecologie gefinancierd door provincies Noord-Brabant en Gelderland
Effecten van steenmeel op de bodemecologie gefinancierd door provincies Noord-Brabant en Gelderland Jaap Bloem 1, Gert-Jan van Duinen 2, Maaike Weijters 3 1 Wageningen Environmental Research 2 Stichting
Nadere informatieVerbruik, duurzaamheid en beschikbaarheid biomassa
Verbruik, duurzaamheid en beschikbaarheid biomassa Martijn Boosten (Waddinxveen, 19 december 2017) Verbruik biomassa Herkomst biomassa Bij- en meestook Hernieuwbare energie en houtige biomassa Energieakkoord:
Nadere informatieBegeleidingscommissie Bodem Vredepeel. 15 december 2015 Janjo de Haan, Harry Verstegen, Marc Kroonen
Begeleidingscommissie Bodem Vredepeel 15 december 2015 Janjo de Haan, Harry Verstegen, Marc Kroonen Programma Mededelingen Eerste resultaten 2015 Teeltseizoen 2015 Opbrengsten Eerste resultaten uitspoelingsmetingen
Nadere informatieVijftien jaar lang inventariseren met Woodstock en Syhi
Vijftien jaar lang inventariseren met Woodstock en Syhi foto s Henny Schoonderwoerd Jop de Klein en Henny Schoonderwoerd Sinds 1990 wordt Woodstock (Staatsbosbeheer gebruikt dit systeem onder de naam Syhi)
Nadere informatieWat gaan we doen? Biodiversiteit dankzij Kwaliteitshout. Oerboslandschap op zandgronden. Uitlogen bruine bosgrond
Wat gaan we doen? Oerboslandschap op zandgronden Biodiversiteit dankzij Kwaliteitshout Bij bosherstel op zandgrond 1. Bosherstel op zand 2. Maatregelen biodiversiteitsherstel 3. Duurzaam verdienmodel onder
Nadere informatieRucphen. Achtmaalsebaan 22. Inrichtingsplan ir. J.J. van den Berg. auteur(s):
Rucphen Achtmaalsebaan 22 Inrichtingsplan identificatie planstatus projectnummer: datum: 401144.20160583 03-02-2017 projectleider: ing. J.A. van Broekhoven opdrachtgever: PO Schijf v.o.f. auteur(s): ir.
Nadere informatieVeldwerk in Tapajós, de Brazliaanse Amazone Mei juli 2014 Masha van der Sande
Veldwerk in Tapajós, de Brazliaanse Amazone Mei juli 2014 Masha van der Sande Tropische bossen zijn van wereldwijd belang, onder ander omdat ze vele soorten huisvesten en grote hoeveelheden CO 2 uit de
Nadere informatieMineraalgift als maatregel tegen verzuring. Leon van den Berg (Bosgroep Zuid Nederland) Maaike Weijters (onderzoekcentrum B-WARE)
Mineraalgift als maatregel tegen verzuring Leon van den Berg (Bosgroep Zuid Nederland) Maaike Weijters (onderzoekcentrum B-WARE) Inleiding Mineralen Verzuring Wat is er bekend? Onderzoek Resultaten Wat
Nadere informatieBOS+ Is er vraag naar, en aanbod van kwaliteitshout; nu en in de toekomst? Stichting Probos. Inleiding
Is er vraag naar, en aanbod van kwaliteitshout; nu en in de toekomst? Jan Oldenburger (Probos) en Dries Van der Heyden (BOS+) BOS+ Stichting Probos Zet zich in voor duurzaam bosbeheer in Nederland en daarbuiten
Nadere informatieCOLOFON. Visual Tree Assessement (VTA) Golfbaan Het Rijk van Sybrook. Golfbaan Het Rijk van Sybrook. Datum 18 november 2016
COLOFON Titel Opdrachtgever Contactpersoon Visual Tree Assessement (VTA) Golfbaan Het Rijk van Sybrook Golfbaan Het Rijk van Sybrook dhr. H. Blaauw Status DEFINITIEF Datum 18 november 2016 Datum uitvoering
Nadere informatieTerugblik Praktijknetwerk Boerenbos NO NL Wat hebben we in de bijeenkomsten gedaan / geleerd 8 mei 2015
Terugblik Praktijknetwerk Boerenbos NO NL 2013-2015 Wat hebben we in de bijeenkomsten gedaan / geleerd 8 mei 2015 Agenda Ochtend Witharen Welkom, koffie Napraten in 2 groepen Pauze, financiën Terugblik
Nadere informatiePRAKTIJKNETWERK BOERENBOS NOORD-OOST NEDERLAND
PRAKTIJKNETWERK BOERENBOS NOORD-OOST NEDERLAND Verslag vierde bijeenkomst, 11 juni 2014 Aanwezige deelnemers: F. Tolman, A.H. Luten, H. Holland met echtgenote, B. & A. Dunnewind, G. Nijhoving met echtgenote,
Nadere informatie5 Meting van hout op stam
HOOFDSTUK 5 M E T I N G VA N H O U T O P S TA M 5 Meting van hout op stam 33 METING VAN HOUT OP STAM HOOFDSTUK 5 5.1 Inleiding Bij het meten van hout op stam wordt de inhoud bepaald aan de hand van de
Nadere informatieSamenvatting Proefschrift van Jaap Kuper Sustainable development of Scots pine forests
Samenvatting Proefschrift van Jaap Kuper Sustainable development of Scots pine forests Doel van deze studie was het ontwerpen en toetsen van een bosbeheerssysteem voor grove dennenbos, dat voldoet aan
Nadere informatieBodemkwaliteit op zand
Bodemkwaliteit op zand 2011-2016 Resultaten gangbare en biologische bedrijfssystemen rond opbrengsten, bodemkwaliteit, bemesting en uitspoeling Themamiddag Bemesting Akkerbouw, Putten, 30 november 2017
Nadere informatieBeschikbaarheid houtige biomassa uit bos en landschap
Beschikbaarheid houtige biomassa uit bos en landschap Martijn Boosten & David Borgman (Zwolle, 1 november 2018) Huidig verbruik biomassa Studie beschikbaarheid houtige biomassa In opdracht RVO (juni 2018)
Nadere informatieHoutoogst en bodemvruchtbaarheid. Een modelstudie naar duurzaamheid van houtoogst op Nederlandse bosgroeiplaatsen
Houtoogst en bodemvruchtbaarheid Een modelstudie naar duurzaamheid van houtoogst op Nederlandse bosgroeiplaatsen L.T.C. Bonten, R.J. Bijlsma, S.P.J. van Delft, J.J. de Jong, J.H. Spijker en W. de Vries
Nadere informatieBijeenkomst PN DA. Hans Smeets. Adviseur DLV plant BV
Bijeenkomst PN DA Jongenelen oktober 2013 Hans Smeets. Adviseur DLV plant BV Waarom een grondanalyse? Inzicht krijgen in de beschikbare voeding voor de plant; Hoofdelementen; Sporenelementen; ph van de
Nadere informatieBEPLANTINGSPLAN LANDGOED NIEUW HOLTHUIZEN
BEPLANTINGSPLAN LANDGOED NIEUW HOLTHUIZEN 1. INLEIDING De heer G. Holthuis en Mevrouw E. Wynia willen een nieuw landgoed aanleggen aan de Markeweg in Steenbergen. Onderdeel daarvan is de aanleg van 5 ha
Nadere informatieBiomassa: Hoeveel? Hoe? Gevolgen?
Biomassa: Hoeveel? Hoe? Gevolgen? 1 Biomassa uit landschappelijke beplantingen: Hoeveel? Hoe? Gevolgen? de praktijk is allemachtig weerbarstig! Dronten - 13 februari 2013 2 inhoud: 1. Hoeveel ton leveren
Nadere informatieThemabijeenkomst Megastallen Cuijk
Themabijeenkomst Megastallen Cuijk Milieuvereniging Land van Cuijk Wim Verbruggen mei 2011 Agenda MLvC Uitgangspunten MLvC Wat heb je Wat wil je Wat kun je Conclusie Milieuvereniging Land van Cuijk Opgericht
Nadere informatieSchraal schraler schraalst
Schraal schraler schraalst Van landbouwgrond naar natuur. Maakt het uit hoe we dit aanpakken? Rudy van Diggelen Camiel Aggenbach Matty Berg Jan Frouz Tjisse Hiemstra Leo Norda Jan Roymans 2 Voorwaarden
Nadere informatieVerzuring van bosbodems: oorzaken, gevolgen en herstelmaatregelen
Verzuring van bosbodems: oorzaken, gevolgen en herstelmaatregelen Wim de Vries, Anjo de Jong, Rein de Waal, Popko Bolhuis (Alterra) Roland Bobbink, Maaike Weijters (B-WARE) Arnold van den Burg (St. BioSFeer)
Nadere informatieSchraal schraler schraalst
Schraal schraler schraalst Van landbouwgrond naar natuur. Maakt het uit hoe we dit aanpakken? Rudy van Diggelen Camiel Aggenbach Matty Berg Jan Frouz Tjisse Hiemstra Leo Norda Jan Roymans Opmerking vooraf:
Nadere informatieBossen saai? Hoezo saai. 150 jaar geleden: zand en droogte
Bossen saai? Hoezo saai 150 jaar geleden: zand en droogte Planken Wambuis (Harderwijkerweg), juli 1966 wateroverlast! 40 jaar geleden, woeste grond voorgoed passé Bos nu: ouder en diverser, tweede boomlaag
Nadere informatieVISUAL TREE ASSESSEMENT (VTA) GOLFBAAN DE HOGE KLEIJ
COLOFON Titel Opdrachtgever Contactpersoon Visual Tree Assessement (VTA) Golfbaan De Hoge Kleij Golfbaan De Hoge Kleij dhr. Joost Sträter Status Datum concept 19 mei 2017 Datum uitvoering VTA 18 mei 2017
Nadere informatieJan Kolsters Correlaties en oorzaken
Bosvogels op microniveau Jan Kolsters Correlaties en oorzaken Opzet van het onderzoek alle soorten 6 deelgebieden 9 bezoeken inventarisatie waarnemingen territoria Bochtige smele Pijpenstrootje Braam Varen
Nadere informatieEcologie van bosbodems. Een verkennende studie naar ecologisch functioneren van bosbodems op zandgronden
Ecologie van bosbodems Een verkennende studie naar ecologisch functioneren van bosbodems op zandgronden J.J. de Jong, J. Bloem, S.P.J. v. Delft, P.W.F.M. Hommel, A. Oosterbaan en R.W. de Waal Ecologie
Nadere informatieSteenmeel: panacee voor tegengaan van verzuring en achteruitgang bosvitaliteit?
Steenmeel: panacee voor tegengaan van verzuring en achteruitgang bosvitaliteit? Wim de Vries (WENR) Maaike Weijters (B-WARE), Anjo de Jong en Jaap Bloem (WENR) Arnold van de Burg (St. Biosfeer), Gert-Jan
Nadere informatiePRAKTIJKNETWERK BOERENBOS NOORD-OOST NEDERLAND
PRAKTIJKNETWERK BOERENBOS NOORD-OOST NEDERLAND Verslag derde bijeenkomst, 12 maart 2014 Aanwezige deelnemers: F. Tolman (met gast), A.H. Luten, H. Holland (met echtgenote), B. & A. Dunnewind, W. Pastoor,
Nadere informatieKostenefficiënte en verantwoorde oogst van tak- en tophout. Martijn Boosten & Jan Oldenburger
Kostenefficiënte en verantwoorde oogst van tak- en tophout Martijn Boosten & Jan Oldenburger Wageningen, december 2013 Kostenefficiënte en verantwoorde oogst van tak- en tophout Martijn Boosten & Jan Oldenburger
Nadere informatieVincent Kint Studiedag over houtbevoorrading in Vlaanderen 12 Oktober 2011
Houtbeschikbaarheid in Vlaanderen nu en in de toekomst Vincent Kint Studiedag over houtbevoorrading in Vlaanderen 12 Oktober 2011 Actuele bossituatie Bosoppervlakte 4 miljard ha bos wereldwijd (BI 31%)
Nadere informatiePotentieel van houtige biomassa in Gelderland
Ing. 27 maart 2017 PS2017-182 2017-005195 PS 24 mei 2017 1 Potentieel van houtige biomassa in Gelderland Quick scan van het potentieel verantwoord te oogsten biomassa uit bos, landschap en bebouwde omgeving
Nadere informatieGebruiksruimte anders verdelen tussen maïs en gras?
Gebruiksruimte anders verdelen tussen maïs en gras? Jaap Schröder (WUR) & Albert Jan Bos (DLV), Huidige advies: Bemest maïs niet onder 80% van N-advies, de rest naar het grasland: N-advies maïs: 180 Nmin
Nadere informatieBrandstofgegevens Stukhout, Houtsnippers en Pellets
Warmte uit biomassa Brandstofgegevens Stukhout, Houtsnippers en Pellets Perfectie door Passie. Er is voldoende hout! Hout in Duitsland. -.4 miljoen kubieke meter hout totaal - 95 miljoen kubieke meter
Nadere informatieVerjonging van Jeneverbes
Verjonging van Jeneverbes Esther Lucassen, Michael van Roosmalen, Ton Lenders, Jan Roelofs Meinweg Ecotop, 27 september 2014, Landgoed Kasteel Daelenbroek, Herkenbosch Info: Esther Lucassen, Onderzoekscentrum
Nadere informatieTelen van Kwaliteitshout Wouter Bax, Parenco hout. Parenco hout Wat is kwaliteitshout Welke factoren zijn van belang
Telen van Kwaliteitshout Wouter Bax, Parenco hout Inhoud Parenco hout Wat is kwaliteitshout Welke factoren zijn van belang Markt Terreinomstandigheden Partijkenmerken De kwaliteit Beschrijving per houtsoort
Nadere informatieAnalyse van N_min in de bodem van maïspercelen Vruchtbare Kringloop Achterhoek/Liemers
Analyse van N_min in de bodem van maïspercelen Vruchtbare Kringloop Achterhoek/Liemers Marleen Plomp en Gerjan Hilhorst (Wageningen Livestock Research) Maart 217 Inhoud 1. Inleiding... 2 2. Dataset...
Nadere informatieAlgemene Vereniging Inlands Hout
Algemene Vereniging Inlands Hout Algemene Vereniging Inlands Hout: vereniging van ondernemers in bos en hout Typen ondernemers bij de AVIH: adviesbureau bosbouwaannemer (exploiterende) rondhouthandel rondhoutverwerkende
Nadere informatiePAS herstelmaatregelen en monitoring Wat kan en moet de kleine beheerder daarmee?
PAS herstelmaatregelen en monitoring Wat kan en moet de kleine beheerder daarmee? Beheerdersdag 2015 Jan Willem van der Vegte, BIJ12 - PAS-bureau Leon van den Berg, Bosgroepen Programmatische Aanpak Stikstof
Nadere informatieVruchtkwaliteit. Meer is zeker niet altijd beter!!! Stikstofbemesting. Bemesting bij appel en peer. Er zijn zeer grote jaarsinvloeden
6 Bemesting bij appel en peer Vruchtkwaliteit Ann Gomand 18 januari 19 Meer is zeker niet altijd beter!!! Proefcentrum Fruitteelt vzw Fruittuinweg 1, B 38 Sint Truiden 3 ()11 69 7 8 pcfruit@pcfruit.be
Nadere informatieLandbouwkundige en milieukundige trends akkerbouw in relatie tot 6 e AP Nitraatrichtlijn
Landbouwkundige en milieukundige trends akkerbouw in relatie tot 6 e AP Nitraatrichtlijn Gerard Velthof Meststoffenwet Implementatie van de Nitraatrichtlijn: Minder dan 50 mg nitraat per l in grond- en
Nadere informatieDe huidige mineralenbalans in Noord-Nederland
De huidige mineralenbalans in Noord-Nederland Kansen voor het sluiten daarvan op regionale schaal en bedrijfsschaal Wim de Vries 1, Hans Kros 1, Jan Cees Voogd 1, Kees van Duivendijk 2 & Gerard Ros 2 1
Nadere informatieProvinciebrede aanpak kansrijke droge bossen. Leon van den Berg Bart Nyssen
Provinciebrede aanpak kansrijke droge bossen Leon van den Berg Bart Nyssen Provinciebrede aanpak kansrijke droge bossen Oerboslandschap op zandgronden Op droge zandgrond: Linden-Eikenbos Bruine bosbodem
Nadere informatieOpen teelten op zandgronden hebben meer tijd nodig om te voldoen aan nitraatrichtlijn
Resultaten Systeemonderzoek Vredepeel geven aan: Open teelten op zandgronden hebben meer tijd nodig om te voldoen aan nitraatrichtlijn BAVB workshop 11 februari 2014 Janjo de Haan Nieuw mestbeleid heeft
Nadere informatieBijlage 1 Uitgangspunten van geïntegreerd bosbeheer
Bijlage 1 Uitgangspunten van geïntegreerd bosbeheer Het geïntegreerd bosbeheer streeft ernaar om de productiefunctie van het bos op kleine schaal te integreren met de natuurfunctie en de recreatiefunctie.
Nadere informatieWorkshop bosbeheer. Beheerteamdag 2017
Workshop bosbeheer Beheerteamdag 2017 Consulent bosbeheer Bosbeheer Elke boom heeft de functie om gekapt te worden Natuurwaarde bos? Wat bepaalt de natuurwaarde? Wat bepaalt de natuurwaarde van een bos?
Nadere informatieMet welke maatregelen kunt u ook in 2015 goede snijmaïs verbouwen?
Met welke maatregelen kunt u ook in 2015 goede snijmaïs verbouwen? Jaap Schröder, Wageningen UR Inhoud Wat is er anders vanaf 2015? Bedreigt dat de bodemkwaliteit en opbrengst? Zo ja, zijn er maatregelen
Nadere informatiePlanten in bossen: beheer en biodiversiteit
Planten in bossen: beheer en biodiversiteit Arnout-Jan Rossenaar Foto s: Heukels CD-ROM Opzet lezing Bos in Nederland Bosplanten Bostypen Ontwikkeling bos voedselarme grond Beheer en biodiversiteit (Edese(
Nadere informatieWerkhoutvolumetabellen
Bijlage 4 Werkhoutvolumetabellen In deze bijlage zijn enkele werkhoutvolumetabellen opgenomen. Voor de populier is gebruik gemaakt van het orschkamp rapport 590: e schatting van volumes en werkhoutlengten
Nadere informatie2.1.6 Grasland zonder klaver: Natrium
2.1.6 Grasland zonder klaver: Natrium Het natriumadvies voor grasland is niet gericht op verhoging van de opbrengst, maar wordt uitsluitend gegeven met het oog op de gezondheidstoestand van het rundvee
Nadere informatieNaar een duurzaam bodemen nutriëntenbeheer via de kringloopwijzer akkerbouw
Nutriënten Management Instituut B.V. Postbus 250, 6700 AG Wageningen T: 088 8761280 E: nmi@nmi-agro.nl I: www.nmi-agro.nl Naar een duurzaam bodemen nutriëntenbeheer via de kringloopwijzer akkerbouw Grond
Nadere informatieStaatsbosbeheer - hout en biomassa-
Staatsbosbeheer - hout en biomassa- Henk Wanningen Programmamanager Biomassa en Klimaat Directie SBB Concern Staf Regio Noord Regio Oost Regio Zuid Regio West Staatsbosbeheer Dienstverlening 1 Staatsbosbeheer
Nadere informatieKlimaat-slim bosbeheer
Klimaat-slim bosbeheer Welke opties heb je als bosbeheerder? Mart-Jan Schelhaas 29 oktober 2018 Inhoud Achtergrond Wat is de relatie tussen koolstof en bos? Welke opties heb je als bosbeheerder? Wat doet
Nadere informatieBeschikbaarheid en duurzaamheid in EU
Beschikbaarheid en duurzaamheid in EU Wat doet Staatsbosbeheer? Wat gebeurt er in EU? Henk Wanningen Wat is Staatsbosbeheer? Verzelfstandigd overheidsbedrijf Areaal 265.000 ha Bos 100.000 ha Bos 27% NL-bos
Nadere informatieKLW KLW. Meer ruwvoer lucratiever dan meer melk? Jaap Gielen, Specialist melkveehouderij 15/22 februari Ruwvoerproductie en economie!
Meer ruwvoer lucratiever dan meer melk!? Jaap Gielen, Specialist melkveehouderij 15/22 februari 2017 Meer ruwvoer lucratiever dan meer melk? Ruwvoerproductie en economie! KLW Actualiteit: Managementinstrument
Nadere informatieBodemkwaliteit, bemesting en teelt van maïs. Jaap Schröder
Bodemkwaliteit, bemesting en teelt van maïs Jaap Schröder Inhoud Bodemkwaliteit NP-Verliezen, gebruiksnormen, isokwanten Wijzigingen a.g.v. 5e NL Actieprogramma Nitraatrichtlijn Schadebeperking Equivalente
Nadere informatieVerslag seminar Oogst biomassa, bosbemesting en nutriëntenhuishouding Driebergen, 31 mei 2012
Verslag seminar Oogst biomassa, bosbemesting en nutriëntenhuishouding Driebergen, 31 mei 2012 Op 31 mei 2012 vindt in Driebergen, bij Congrescentrum Antropia, het seminar Oogst biomassa, bosbemesting en
Nadere informatiePotentieel van houtige biomassa in Gelderland
1 Potentieel van houtige biomassa in Gelderland Quick scan van het verantwoord te oogsten potentieel biomassa uit bos, landschap en bebouwde omgeving Jan Oldenburger en Martijn Boosten (Stichting Probos)
Nadere informatie28/09/2011. Negatieve effecten van dooizout op bomen en planten. Zout? Menselijke zoutbronnen: spatzout. Tom Joye - Inverde
Negatieve effecten van dooizout op bomen en planten Tom Joye - Inverde Zout? Met zout wordt doorgaans keukenzout (NaCl) bedoeld, maar de zouten zijn een grote groep scheikundige verbindingen De problemen
Nadere informatie17/12/2013. Cascadering in gebruik van hout en houtige biomassa. Een afwegingskader visie en praktijk van ANB
Cascadering in gebruik van hout en houtige biomassa Een afwegingskader visie en praktijk van ANB Workshop 17/12/2013 1 Overzicht hout ANB visie op houtproductie Houtstromen uit ANB domeinen Valorisatie
Nadere informatieWerkblad. Landschappelijke elementen. Concept!!!
Werkblad Landschappelijke elementen Concept!!! Dit is een voorblad van een werkblad waaraan nog gewerkt wordt. Sommige onderdelen zijn goed uitgewerkt, andere minder. Alterra-WERKBLADLandschappelijkeElementen.doc
Nadere informatieMestverwerking in De Peel
Mestverwerking in De Peel Mestverwerking Jan van Hoof, Jeanne Stoks, Wim Verbruggen Maart 2012 Agenda Doel van de avond Wat is mest? Wat is het mestprobleem? Waar komt mest vandaan? Hoeveel mest is er?
Nadere informatieDoor de bomen het bos zien
Door de bomen het bos zien Zo beheert Staatsbosbeheer de bossen 2 3 MISSIE STAATSBOSBEHEER Wij, de medewerkers van Staatsbosbeheer, beschermen en ontwikkelen het kenmerkende groene erfgoed van Nederland.
Nadere informatieKwaliteit van de natuur. Hoe spoor je aantastingen op?
Kwaliteit van de natuur Hoe spoor je aantastingen op? Ecosystemen en levensgemeenschappen Zoek vergelijkende gebieden (oerbossen, intacte riviersystemen, ongerepte berggebieden, hoogveenmoerassen, etc)
Nadere informatieAccumulatie van C en N gedurende successie in kalkrijke en kalkarme duinen
Veldwerkplaats, 16 juni2015 1 Accumulatie van C en N gedurende successie in kalkrijke en kalkarme duinen Yuki Fujita & Camiel Aggenbach 2 Overzicht Wat zijn Grijze duinen? Atmosferische N-depositie en
Nadere informatieStudiedag 17 maart 2011 Starters in het bosonderzoek. Inhoud
Studiedag 17 maart 2011 Starters in het bosonderzoek Het boomsoorteffect op regenwormpopulaties in Deense en Vlaamse bossen Stephanie Schelfhout An De Schrijver, Jan Mertens, Lars Vesterdal, Kris Verheyen
Nadere informatieHoe gezond is het bos?
Hoe gezond is het bos? De bosvitaliteitsmeetnetten in Vlaanderen Geert Sioen (INBO) Arne Verstraeten (INBO) Vlaams Parlement 20 mei 2011 Internationaal kader 1979 UN/ECE Convention on Long-Range Transboundary
Nadere informatieLangetermijneffecten van minerale bosbemesting: de Harderwijker proef. Roland Bobbink & Arnold van den Burg
Langetermijneffecten van minerale bosbemesting: de Harderwijker proef Roland Bobbink & Arnold van den Burg BIOGEOCHEMICAL WATER-MANAGEMENT & APPLIED RESEARCH ON ECOSYSTEMS Opbouw presentatie Korte intro:
Nadere informatieNatuurmanagement basis Biotoop Bos dag 1
C U R S U S Natuurmanagement basis Biotoop Bos dag 1 Martin Winnock, inverde 1 Bossen in Vlaanderen Het b o s in Eu ro pa 146.000 ha 2 Verschuiving bosareaal van west naar oost! BBB - Bosbeheer deel 1
Nadere informatieSteenmeel: Effecten op bodemchemie en bladchemie drie jaar na toediening
Steenmeel: Effecten op bodemchemie en bladchemie drie jaar na toediening Maaike Weijters, Roland Bobbink, Evi Verbaarschot, Wim de Vries Effecten op de bodemchemie Geleidelijk opladen van het adsorptiecomplex
Nadere informatieOpzet. Eten en gegeten worden. Waarom is er honger is? Honger is dat erg? Honger, is dat erg. Waarom is er honger?
Opzet Honger, is dat erg Waarom is er honger? Bart Nyssen Over noodhulp en duurzame ontwikkeling 2 Honger is dat erg? Eten en gegeten worden Maar dan moet er wel iets te eten zijn: Basis voedselketen =
Nadere informatiePraktijkvoorbeelden van bosbeheer in Vlaanderen en Nederland FOTO LEO GOUDZWAARD
52 Praktijkvoorbeelden van bosbeheer in Vlaanderen en Nederland FOTO LEO GOUDZWAARD 591 52.6 Het Amerongsebos SIMON KLINGEN 52.6.1 Inleiding Het Amerongsebos ligt op de zuidwestflank van de Utrechtse Heuvelrug
Nadere informatieRIVM-onderzoek naar Thermphos
RIVM-onderzoek naar Thermphos Oriëntatie op de luchtkwaliteit in de omgeving 12 november 2010 1 Inleiding Aanleiding / opdracht Wat heeft RIVM onderzocht Wat heeft RIVM niet onderzocht? Wat betekenen de
Nadere informatieHoeveel houtige biomassa komt er (in potentie) uit bos, landschap en de bebouwde omgeving?
Hoeveel houtige biomassa komt er (in potentie) uit bos, landschap en de bebouwde omgeving? Martijn Boosten Demonstratie oogst en verwerking biomassa 3 juli 2014, Rosmalen Stichting Probos Kennisinstituut
Nadere informatieOrganische stof what else? Marjoleine Hanegraaf
Organische stof what else? Marjoleine Hanegraaf Vraagstelling Aanleiding: Vuistregel voor de afbraak: 2% per jaar (range 1.6 2.4%) 1 Ervaringsfeit veel telers: variatie in de afbraak, mogelijk >2% Onderzoeksvraag:
Nadere informatieDe bodem is de basis voor gewasbescherming!
De bodem is de basis voor gewasbescherming! www.tenbrinkebv.nl Agenda Bemestingsproeven bloembollen. Bodemvruchtbaarheid Flevoland in gevaar. Verschillen tussen kavels binnen de Noordoostpolder. Grond
Nadere informatieInventarisatie Functionele Akkerranden
Inventarisatie Functionele Akkerranden Het gezegde Nederland waterland is niet uit de lucht gegrepen. De totale lengte van de sloten in Nederland bedraagt circa 330.000 kilometer (bron compendium voor
Nadere informatieNatuurkwaliteit en bosgebruik Natura 2000. Rienk-Jan Bijlsma
Natuurkwaliteit en bosgebruik Natura 2000 Rienk-Jan Bijlsma Onderwerpen Habitatkaart bossen Veluwe Kwaliteitsverbetering habitattypen bos Oppervlaktevergroting habitattypen bos Habitatkaart: typen en criteria
Nadere informatieDik hout vraagt kwaliteitsbeheer
Dik hout vraagt kwaliteitsbeheer Veranderingen in het Nederlandse bos Ontwikkelingen in de boomsoortaandelen binnen de oppervlakte opgaand bos tussen de 4de bosstatistiek (1980-1983) en het Meetnet functievervulling
Nadere informatie