Raadsmededeling - Openbaar

Transcriptie

1 Raadsmededeling - Openbaar Nummer : 26/2016 Datum : 3 februari 2016 B&W datum : 9 februari 2016 Beh. ambtenaar : Ingrid Oonk Portefeuillehouder : T.M.M. Kok Onderwerp : Plan van Aanpak Erfgoednota Aanleiding In de gemeenten Winterswijk, Oost-Gelre en Aalten is het erfgoedbeleid toe aan actualisatie. Daar waar mogelijk wordt de samenwerking gezocht om tot nieuw erfgoedbeleid te komen, met voldoende ruimte voor locale accenten. Inhoud mededeling In de gemeente Aalten was de beleidsnota vastgesteld voor de periode Deze zou na afloop geëvalueerd en geactualiseerd worden. Aan de nota was een uitvoeringsplan gekoppeld, waaraan in de afgelopen jaren uitvoering is gegeven. Om te komen tot nieuw erfgoedbeleid is een Plan van Aanpak (PvA) opgesteld. Dit PvA treft u als bijlage aan. In het PvA zijn de vervolgstappen en het tijdspad schematisch weergegeven. Inzet is dat de nota in oktober 2016 door uw raad wordt vastgesteld. Voor het opstellen van de nieuwe gemeentelijke beleidsnota is/wordt een aantal themabijeenkomsten georganiseerd met betrokken partijen. Verder zoeken we aansluiting bij het nieuwe provinciale beleid, dat op dit moment wordt geformuleerd. De volgende stukken zijn voor u bijgevoegd: Plan van Aanpak. De volgende stukken zijn voor u ter inzage gelegd:

2 PLAN VAN AANPAK opstellen Erfgoedbeleid gemeenten Aalten, Oost Gelre en Winterswijk

3 INHOUD Inleiding... 3 De projectdefinitie... 3 Aanleiding... 3 Doelstelling... 5 Onderzoeksvragen... 5 Actoren... 5 Wettelijk kader... 6 Rijksoverheid... 6 Provincie Gelderland... 8 Gemeente Aalten Gemeente Oost Gelre Gemeente Winterswijk Organisatie Stuurgroep Projectgroep Adviseurs Thema s: Communicatie Planning Financiën en dekking ambtelijke inzet Smeerolie Begroting

4 INLEIDING In de gemeenten Winterswijk, Oost Gelre en Aalten is het erfgoedbeleid toe aan actualisatie. Onder het motto Waarom moeilijk doen als het samen kan? is besloten om, daar waar mogelijk, hierin de samenwerking te zoeken. In dit stuk leest u de aanpak van het proces om te komen tot de Erfgoednota DE PROJECTDEFINITIE Cultureel Erfgoed Onder cultureel erfgoed wordt verstaan het geheel van sporen, objecten en patronen/structuren die, zichtbaar of niet zichtbaar, onderdeel uitmaken van onze leefomgeving en een beeld geven van een historische situatie of ontwikkeling. (Bron: beleidsnota Belvedère, 1999). AANLEIDING De gemeenten Aalten, Oost Gelre en Winterswijk hebben alle de evaluatie van het huidige beleid en het opstellen van nieuw beleid op de agenda staan. De wens om het huidige (monumenten-/erfgoed-) beleid te evalueren en nieuw erfgoedbeleid op te stellen heeft meerdere aanleidingen. Beleidscyclus is verlopen In de gemeenten Aalten en Oost Gelre is er respectievelijk in 2011 en 2008 erfgoedbeleid opgesteld voor een periode van vier jaar. Deze periode is inmiddels verstreken waardoor een evaluatie en het opstellen van nieuw beleid op de agenda staat voor Het huidige gemeentelijk monumentenbeleid in Winterswijk is opgesteld in In de afgelopen 22 jaar hebben er vanuit de hogere overheden diverse beleidswijzigingen plaatsgevonden waar het huidige gemeentebeleid niet meer bij aansluit. Zo stamt de Monumentenwet oorspronkelijk uit het begin van de twintigste eeuw. Het denken over de omgang met monumenten is sindsdien sterk veranderd. Kenmerken zijn een verschuiving in denken van object naar gebied en van behoud naar ontwikkeling. Ook het denken over de organisatie van de monumentenzorg is veranderd. Daarom is het systeem aangepast aan de ontwikkelingen. De moderniseringsplannen Momo (modernisering monumentenzorg) van de rijksoverheid uit 2009 richt zich op drie grote veranderingen: - Cultuurhistorische belangen meewegen in de ruimtelijke ordening. - Dit heeft inmiddels sinds 1 januari 2012 een vertaling gekregen in het Besluit ruimtelijke ordening (Bro). De wijziging in de Bro verplicht gemeenten om het aspect cultuurhistorie uitdrukkelijk mee te wegen in het opstellen van bestemmingsplannen. - Krachtiger en eenvoudiger regels. - Herbestemmen van monumenten die hun functie verliezen. De vraagstukken en wensen van de eigenaren van monumenten is veranderd. Het huidige gemeentebeleid is opgesteld om allereerst een gemeentelijke monumentenlijst (objecten) en een subsidieverordening op te stellen om de 3

5 gebouwde monumenten in stand te houden. Inmiddels is naast de vraag om een bijdrage in het onderhoud van een monument ook meer vraag naar begeleiding en ondersteuning in het vinden van nieuwe functies voor leegkomende monumenten. Eigenaren willen het energieverlies van hun bebouwing verminderen en vragen om maatwerkoplossingen voor hun monument. Toezegging raad en coalitieprogramma gemeente Winterswijk De raad van de gemeente Winterswijk heeft besloten ondanks de bezuinigingen op tal van thema s om het budget voor het onderhoudssubsidie voor gemeentelijke monumenten in stand te houden. Het rapport Erfgoed in Winterswijk, een andere weg, Quick scan naar de baten van erfgoed in de gemeente Winterswijk heeft immers aangetoond dat erfgoed rendeert. Met het behoud van het budget is tevens de opdracht meegegeven om het huidige monumentenbeleid te evalueren, waarbij er ook aandacht moet zijn voor de (financiële) verschillen tussen de rijks- en gemeentelijke monumenten. Een andere conclusie die in het rapport Erfgoed in Winterswijk, een andere weg naar voren kwam is dat er nog potentiële groei is in werkgelegenheid (131 arbeidsplaatsen) gerelateerd aan ons erfgoed. Samen met o.a. 100% Winterswijk en stichting Achterhoek toerisme is het de uitdaging om te kijken hoe we middels beleid deze arbeidsplaatsen kunnen verzilveren. In het coalitieprogramma van de gemeente Winterswijk is als uitgangspunt vermeld dat we zuinig zijn op ons erfgoed. Het resultaat wat we minimaal willen bereiken vanuit het coalitieprogramma is: Een passende herbestemming voor leegstaande gemeentelijke en particuliere panden met cultuurhistorische waarde. Verder is het stimuleren van het bewustzijn van het belang van cultuurhistorie onder de inwoners en bedrijven een activiteit die we willen gaan uitvoeren. Deze elementen: zuinig zijn op, herbestemmen en bewustwording zijn thema s die in het huidige beleid niet zijn opgenomen en die in het nieuwe erfgoedbeleid een plaats moeten krijgen. Verhogen rendement cultuur en erfgoed Achterhoek Uit verschillende onderzoeken blijkt dat cultuur en erfgoed bijdragen aan de economie en maatschappij. Zo dragen zij bij aan het toerisme en aan een aantrekkelijk vestigingsklimaat voor bedrijven en bewoners. Maar interessanter dan de vraag hoe groot die bijdrage precies is, is de vraag hoe de bijdrage zo groot mogelijk gemaakt kan worden. Momenteel wordt onderzocht hoe de maatschappelijke en economische betekenis van cultuur en erfgoed in de Achterhoek versterkt kan worden. Ook voor eigenaren, ondernemers, maatschappelijk middenveld en andere relevante organisaties moet de aanpak aanknopingspunten gaan bieden. Integrale aanpak Naast de bovenstaande punten is er ook de wens om integraal te werken. Erfgoed bestaat immers niet alleen uit de gebouwde monumenten. Er zijn inmiddels al een aantal ontwikkelingen waarbij een samenwerking tussen diverse beleidsterreinen is ontstaan. Zo is er cultuur- en erfgoedpact met de provincie Gelderland en de Achterhoekse gemeenten waarbij erfgoed verbonden is met de beleidsterreinen cultuur en vrijetijdseconomie. Ook bij de diverse herbestemmingsvraagstukken die er geweest zijn, heeft erfgoed een directe relatie met het beleidsterrein ruimtelijke ordening. De bijzondere geologie is een aspect wat lang onderbelicht is gebleven. Deze verdient een koppeling met het onderwerp van het historisch landschap. 4

6 DOELSTELLING Het doel voor het opstellen van de nota is: Het vaststellen van een visie op de instandhouding en ontwikkeling van het cultuurhistorisch erfgoed van de gemeenten Aalten, Oost Gelre en Winterswijk waarop dit erfgoed: - op een goede wijze kan worden doorgegeven aan de volgende generatie; - een inspiratiebron en motor kan zijn voor nieuwe ontwikkelingen; - een verbinding vormt tussen diverse beleidsterreinen, organisaties en de drie gemeenten; - de identiteit onderstreept en versterkt. Resultaat: beleidsnota met uitvoeringsprogramma vastgesteld door de drie gemeenteraden ONDERZOEKSVRAGEN Inventariseren - Evalueren bestaand beleid Behoud en Ontwikkeling - Wat zijn de ervaringen van het bestaande monumenten)beleid? - Wat zijn de nieuwe ontwikkelingen? - Waar is behoefte aan in nieuw beleid? - Kennis vergroten (onderzoeken/inventarisaties) - Wat is het Erfgoed van onze drie gemeenten? - Hoe kan de kennis over erfgoed op peil worden gehouden en vergroot? Hoe kan deze kennis ontsloten worden (waar en door wie). - Kennis delen (educatie/communicatie) - Op welke wijze kan erfgoed ingepast worden in educatieprogramma s op de diverse scholen? - Op welke wijze kan kennis gedeeld worden tussen de diverse (uitvoerings)partijen? - Samenwerken - Is er meer slagkracht te behalen door samenwerking en welke vorm zou dit moeten krijgen? - Marketing erfgoed Uitdragen en vermarkten - Op welke wijze kan erfgoed ingezet worden voor het stimuleren van de economie (werkgelegenheid) en hoe kan dit met beleid gestimuleerd worden? - Op welke wijze kan bewustwording bij inwoners en bezoekers van de waarde van erfgoed vergroot worden? ACTOREN - Gemeenten(raden) - Eigenaren monumenten en karakteristieke panden - Adviescommissies Cultuurhistorie/Erfgoed (incl. Gelders Genootschap) - Historische verenigingen, Bredevoorts Belang - Vereniging Monumentenbelangen - Archeologische werkgroep - Toeristische organisatie zoals Stichting Achterhoek Toerisme (StAT), lokale marketing organisaties (100% Winterswijk) en de VVV s. - Provincie Gelderland - Rijksdienst voor het cultureel erfgoed - Gelders Genootschap (huidige monumentencommissie) - Stichting Waardevol Cultuurlandschap Winterswijk (WCL) en de stichting Samen werkend Actief Aalten Platteland (SAAP). - Regionaal vakberaad Erfgoed - Monumentenwacht - Erfgoedvereniging Heemschut - Onderwijsinstellingen 5

7 WETTELIJK KADER RIJKSOVERHEID Monumentenwet 1988 Deze wet vormt de basis voor de monumentenzorg. Voor de gemeentelijke monumentenzorg is hierin bepaald dat gemeenten met rijksmonumenten een monumentencommissie moeten hebben om te kunnen besluiten op vergunningsaanvragen. Voor archeologie is in de Monumentenwet vastgelegd dat de gemeenteraad bij de vaststelling van bestemmingsplannen rekening moet houden met de in de grond aanwezige dan wel te verwachten archeologische waarden. Wet algemene bepalingen omgevingsrecht Per 1 oktober 2010 is een aantal sectorale vergunningen gebundeld en samengegaan in de zogeheten omgevingsvergunning. Op grond van deze wet moet een omgevingsvergunning worden afgegeven voor het wijzigen of slopen van een monument. Besluit omgevingsrecht Per 1 januari 2012 is een aantal werkzaamheden aan monumenten en in beschermde stads- en dorpsgezichten vergunningvrij. Kort samengevat betekent dit dat gewoon onderhoud vergunningvrij wordt evenals inpandige wijzigingen van onderdelen zonder monumentale waarde. In beschermde stadsen dorpsgezichten wordt het in bepaalde situaties mogelijk om vergunningvrij te bouwen. Besluit Ruimtelijke Ordening Per 1 januari 2012 is het wettelijk verplicht om cultuurhistorie in bestemmingsplannen op te nemen en als afwegingsfactor mee te nemen op de wijze zoals dat sinds 2007 ook verplicht is voor archeologie. Modernisering Monumentenzorg De beleidsbrief Modernisering Monumentenzorg uit 2009 bevatte vier speerpunten: - cultuurhistorie in de ruimtelijke ordening; - krachtigere en eenvoudigere regels; - herbestemming; - het opzetten van een kennisinfrastructuur. Kiezen voor karakter In 2011 zag Kiezen voor karakter het licht, de visie op erfgoed en ruimte. Het Rijk koos hierin voor vijf prioriteiten in een gebiedsgericht erfgoedbeleid: 1. Werelderfgoed: samenhang borgen, uitstraling vergroten 2. Eigenheid en veiligheid: zee, kust en rivieren 3. Herbestemming als (stedelijke) gebiedsopgave: focus op groei en krimp 4. Levend landschap: synergie tussen erfgoed, economie, ecologie 5. Wederopbouw: tonen van een tijdperk Eerste Kamer akkoord met Erfgoedwet De Eerste Kamer heeft op 8 december 2015 ingestemd met de Erfgoedwet. De wet treedt per 1 juli 2016 in werking. Het gaat daarin om de aanwijzing van erfgoed van landelijk belang. De Erfgoedwet bevat bepalingen voor het behoud van roerend erfgoed door overheden en particulieren. Bovendien mogen alleen gecertificeerde instellingen nog archeologische opgravingen gaan doen. De VNG komt begin 2016 met een aan de nieuwe wet aangepaste Model Erfgoedverordening. (Archeologische) rijksmonumenten De aanwijzing van onroerend erfgoed gebeurde tot nu toe op basis van de Monumentenwet. Vanaf medio volgend jaar wijst de minister van OCW op basis van de Erfgoedwet (archeologische) rijksmonumenten aan die beschermd moeten worden. Gemeenten zijn al vergunningverlener bij gebouwde monumenten en worden dat met ingang van de Omgevingswet (verwacht 2018) ook voor de archeologische monumenten. 6

8 Stads- en dorpsgezichten De aanwijzing van de beschermde stads- en dorpsgezichten wordt over enkele jaren vervangen door een instructie aan de gemeenten op basis van de Omgevingswet. Tot die tijd blijft de aanwijzing bestaan via de rompwet Monumentenwet en de wijze van bescherming door gemeentelijke vergunningen via de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht. Ensembles Nieuw is dat de minister ensembles kan aanwijzen: een beschermd rijksmonument samen met het roerende erfgoed. Het gaat bijvoorbeeld om kerken en kastelen inclusief hun interieur, die ook vaak lokaal als iconen in hun omgeving gelden. Cultuurgoed of verzameling van overheden Als overheden een cultuurgoed of verzameling willen afstoten aan een nietoverheid dan moeten zij het voorgenomen besluit bekend maken en kan eenieder zes weken lang zijn zienswijze indienen. Als ze vermoeden dat het een object of collectie van landelijk belang is, dan moeten zij advies vragen aan een commissie van onafhankelijke deskundigen. Belangwekkend voorwerp Als deze adviseert dat het inderdaad gaat om een belangwekkend voorwerp dan moet het college dat advies in afschrift aan de minister sturen en mag het pas dertien weken daarna overgaan tot afstoten. In die periode kan de minister bijvoorbeeld bedenkingen inbrengen. En zij kan ook altijd uiteindelijk een gemeentelijk afstotingsbesluit door de Kroon laten vernietigen. 7

9 PROVINCIE GELDERLAND Omgevingsvisie De provincie geeft in haar omgevingsvisie 2015 aan de ruimtelijke kwaliteit en de kwaliteit van de leefomgeving te willen borgen door de inzet van 'bouwmeesterschap'. Vanuit de inzet op bouwmeesterschap gaat de provincie voor kwaliteit, het liefst hoogwaardige kwaliteit. De provincie wil provinciale en regionale opgaven met bouwmeesterschap realiseren. Met name op het schaalniveau van gebied, stedelijke netwerk, corridor, regio en landschap. Het gaat hierbij om vraagstukken van: 1. vormgeving, architectuur, beeldkwaliteit en sfeer; 2. landschappelijke en stedenbouwkundige in- en aanpassing; 3. sociaal-culturele inbedding en identiteit; 4. cultuurhistorie en het erfgoed Verder wordt de regio Achterhoek beschreven als een regio met een duidelijk landschappelijk profiel en een regio die 'bekend is in Nederland'. Het kwaliteitsdenken concentreert zich in de Achterhoek op een 'verbonden wereld' waarin vraagstukken van bevolkingsontwikkeling, transitie van platteland, sociale samenhang, kwaliteit van het landschap en economische kracht aan elkaar worden gekoppeld en waarin krachten worden gebundeld en slimme verbindingen tussen maatschappelijke partners worden aangegaan. De volgende kwaliteitsambities zijn van belang voor de regio Achterhoek: - gezamenlijk werken aan een economisch en sociaal vitaal buitengebied en zorgen voor leefbaarheid in de kernen; - aandacht voor ruimtelijke kwaliteit door verbetering van de landschappelijke kwaliteit én door verbetering van de leefbaarheid, de sociale cohesie op het platteland, de werkgelegenheid en het economisch bruto product van het platteland; - een agrarisch toekomstperspectief ontwikkelen met gebruikmaking van de gebiedsdynamiek onder voorwaarde van behoud van de ruimtelijke kwaliteit; - beheer en inrichting van het landschap meer integreren met activiteiten die baat hebben bij een mooi en goed onderhouden landschap (verdienlandschap); - verder ontwikkelen van een duurzame en innovatieve economie met aandacht voor de maakindustrie en gebruik van hernieuwbare energie; - streven naar een vitale leefomgeving, anticiperend op de krimp, met transitie van de woningvoorraad en afstemming van het voorzieningenniveau; - zorgen voor voldoende verplaatsingsmogelijkheden en verbindingen tussen de regio en omliggende gebieden en binnen de regio, met specifieke aandacht voor (OV-)bereikbaarheid en breedband. Gelderland Cultuurprovincie! Met het programma Gelderland Cultuurprovincie! besteedt de provincie extra aandacht aan innovatie en talentontwikkeling in de culturele sector en duurzaamheid en ontwikkeling van vakmanschap in de erfgoed sector. Tevens voert zij een aantal wettelijke taken uit, zoals bijvoorbeeld de ondersteuning van het netwerk van bibliotheken in de provincie en het beheer van archeologische vondsten. Vanaf 2013 tot en met 2016 was 40 miljoen per jaar beschikbaar dit is minder dan de voorgaande beleidsperiode. Ook de subsidies vanuit het rijk nemen af. De provincie Gelderland wil daarom in algemene zin bevorderen dat de sector cultuur en erfgoed minder afhankelijk wordt van subsidies. Startnotitieprogramma cultuur en erfgoed In de startnotitie van de provincie Gelderland worden de programmatische, financiële en wettelijke uitgangspunten voor het beleidsprogramma cultuur en erfgoed beschreven. De notitie is richtinggevend voor het nieuwe beleidsprogramma en vormt het startpunt voor het co-creatie proces. Missie: Cultuur en erfgoed geven identiteit aan een samenleving en betekenis aan het leven. Ze verbinden ons met de maatschappij waarin we leven. Van cultuur en erfgoed kan je genieten, ieder op zijn of haar eigen manier. De één 8

10 geniet van een bijzondere ervaring, de ander van vakmanschap of talentontwikkeling. Cultuur en erfgoed bieden een nieuw perspectief op de werkelijkheid en geven ruimte voor persoonlijke ontwikkeling en beleving. Ze geven betekenis aan ons leven nu en de richting waarin we ons willen ontwikkelen. De provincie Gelderland wil bijdragen aan het fundament waarop deze ontwikkeling mogelijk is. Met een bloeiend cultuur- en erfgoedklimaat is Gelderland een provincie waarin mensen graag willen wonen, werken en recreëren. De voorlopige accenten voor cultuur en erfgoed liggen op: Dynamisch netwerk: het bloeiende cultureel klimaat in Gelderland wordt een krachtig, goed benut netwerk met economische spin-off Participatie: mensen staan midden in de maatschappij door cultuur en erfgoed. Het publiekbereik van cultuur en erfgoed staat centraal Educatie: kinderen en jongeren komen vroeg in aanraking met cultuur en erfgoed en jonge talenten komen tot ontwikkeling Goed gebruik: (leegstaand) erfgoed waarin we investeren krijgt een toekomstbestendige functie Visie: De komende jaren legt de provincie een nadrukkelijk accent op de waarde van cultuur en erfgoed zelf. Vanuit de maatschappelijke betekenis van cultuur en erfgoed legt de provincie verbindingen met het publiek en de brede provinciale opgaven. Cultuur en erfgoed kunnen een bijdrage leveren aan onder andere persoonlijke ontwikkeling, ruimtelijke kwaliteit en economie. De provincie draagt bij aan de ontwikkeling van een bloeiend cultuur en erfgoed klimaat in Gelderland waarvan mensen genieten en waarmee mensen zich verbonden voelen. In de notitie zijn negen programmatische uitgangspunten benoemd: 1. Dynamisch netwerk, 2. Jeugd en talent, 3. Duurzame ruimtelijke ontwikkeling, 4. Leefbaarheid, 5. Ontwikkelen met kwaliteit, 6. Economie en innovatie, 7. Stedelijke netwerken en vitaal platteland, 8. Gebiedsopgaven, 9. Europa 9

11 GEMEENTE AALTEN Nota Cultureel Erfgoed Op 14 juni 2011 heeft de gemeenteraad de Nota Cultuur Erfgoed gemeente Aalten vastgesteld. De nota gaat in op de volgende onderwerpen: - de doelstellingen van het gemeentelijk beleid; - de cultuurhistorische achtergrond van de gemeente; - het gemeentelijk beleid voor de gebouwde omgeving, het cultuurlandschap en de archeologie; - het landelijke en provinciale beleidskader; - de lokale beleidsinstrumenten; - de projecten rond het cultureel erfgoed; - de lokale erfgoedorganisaties; - de communicatie over het cultureel erfgoed. Het beleid is opgesteld voor de periode en moet geëvalueerd en geactualiseerd worden. Archeologische maatregelenkaart Het beleid op het gebied van archeologie in Aalten is vastgelegd in een archeologische maatregelenkaart. De kaart is gebaseerd op een uitgebreide Cultuurhistorische Inventarisatie (CHI). De CHI maakt inzichtelijk wat er allemaal al bekend en onderzocht is op het gebied van cultuurhistorie en archeologie. De CHI geeft verder een waardering van de in het gebied aanwezige en voor het gebied specifieke cultuurhistorische en archeologische kenmerken, landschappelijke samenhangen en ruimtelijke structuren. Op basis van deze waardering zijn de maatregelen vastgesteld. De CHI en maatregelenkaart zijn vastgesteld door de raad op 16 februari De maatregelenkaart is opgenomen in de bestemmingsplannen die sindsdien zijn opgesteld. Karakteristieke panden en structuren beschermd via het bestemmingsplan In aansluiting op de Modernisering Monumentenzorg (Momo) zijn ten behoeve van nieuwe bestemmingsplannen rapporten opgesteld, waarin de karakteristieke panden en structuren in de betreffende gebieden zijn beschreven en gewaardeerd. De rapporten maken integraal deel uit van de bestemmingsplannen. De dubbelbestemming Waarde karakteristiek maakt dat sloop van karakteristieke panden wordt tegengegaan en dat zij in hun hoofdvorm wordt beschermd. Verder maken de rapporten de kwaliteit van het erfgoed in de kernen en het landelijk gebied goed inzichtelijk. Erfgoedverordening De Erfgoedverordening heeft betrekking op diverse aspecten van het cultureel erfgoed, waaronder monumentenzorg en archeologie. Naast Rijks- en gemeentelijke monumenten heeft de verordening ook betrekking op karakteristieke objecten en structuren alsmede beschermde stads- en dorpsgezichten in de gemeente Aalten. De meest actuele versie van de Erfgoedverordening is op 21 april 2015 vastgesteld door de raad. Verordening op de Commissie Cultureel Erfgoed De Commissie Cultureel Erfgoed heeft tot taak het college gevraagd en ongevraagd te adviseren over de toepassing van de Monumentenwet 1988, de Wet op de archeologische monumentenzorg, de Erfgoedverordening gemeente Aalten en het gemeentelijk beleid op het gebied van het cultureel erfgoed. De wijze waarop en de onderwerpen waarover de commissie advies kan uitbrengen is vastgelegd in de Verordening op de Commissie Cultureel Erfgoed. Subsidieverordening gemeentelijke monumenten en molens 2013 Op 18 december 2012 is de geldende Subsidieverordening vastgesteld. De verordening vormt het kader voor het verstrekken van subsidies aan eigenaren van gemeentelijke monumenten voor onderhoud en restauratie van gemeentelijke monumenten en voor de molens. Verordening stimuleringslening De Verordening stimuleringslening instandhouding gemeentelijke monumenten gemeente Aalten 2012 biedt het kader voor het verstrekken van laagrenderende leningen voor eigenaren van gemeentelijke monumenten. Hiervoor is in totaal een budget van ,00 geoormerkt binnen de gelden die door de gemeente Aalten zijn ondergebracht bij de SVN. 10

12 Algemene Subsidieverordening Gemeente Aalten 2015 en de bijhorende Subsidiebeleidsregels Welzijn Gemeente Aalten ; Deze zijn op 22 september 2015 vastgesteld voor een periode van vier jaar. Op basis van de subsidiebeleidsregels Welzijn verstrekt de gemeente jaarlijks organisatie- en budgetsubsidies aan verenigingen en organisaties uit de gemeente Aalten. De beleidsregel kunst, cultuur en recreatie, onderdeel cultuurbehoud en volkscultuur, beschrijft het gemeentelijk subsidiebeleid voor het in stand houden en stimuleren van activiteiten gericht op het behoud en de overdracht van het cultuurhistorisch erfgoed en het bevorderen van cultuurhistorisch bewustzijn. Open Monumentendag en Erfgoedprijs De gemeente verstrekt een subsidie van 850,00 voor de organisatie van de jaarlijkse Open Monumentendag aan het Comité Open Monumentendag. Tijdens de opening van de dag wordt jaarlijks de Erfgoedprijs uitgereikt, aan een persoon of organisatie die zich heeft ingespannen om erfgoed in de gemeente Aalten op te knappen, te behouden of onder de aandacht te brengen. GEMEENTE OOST GELRE Cultuurhistorische gebiedsbeschrijving In december 2008 is samen met de erfgoedverordening het erfgoedbeleid van de gemeente Oost Gelre vastgesteld. Het erfgoedbeleid is opgebouwd uit: - De cultuurhistorische gebiedsbeschrijving; - Archeologisch kader met archeologische verwachtingskaart; - Cultuurhistorische beleidsnotitie gemeente Oost Gelre; In verband met gewijzigde wetgeving is er in december 2009 een reparatie erfgoedverordening vastgesteld. Na het vaststellen van het erfgoedbeleid is er veel veranderd. Landelijke wetgeving, gemeentelijke programma s (zoals Stad Groenlo) of beleidsvelden op gebied van Ruimtelijke Ordening (ruimtelijke atlas) maken het dat we het erfgoedbeleid willen evalueren en verduurzamen. Ook de veranderende samenleving en participatie zijn actoren die daar aanleiding toe zijn. Ruimtelijke atlas In het eerste kwart van 2016 wordt de Ruimtelijke Atlas Oost Gelre , aan de Raad van Oost Gelre ter vaststelling voorgelegd. De ruimtelijke atlas is een product van participatie en heeft niet voor niets de onderschrift Innovatief Recreatief Ondernemend & zorgen voor elkaar Ruimte voor initiatief & goed voor naoberschap voor ruimte. De Ruimtelijke Atlas is opgebouwd uit drie delen met elk een ander schaalniveau. Deel 1 bestaat uit de ruimtelijke visie en strategie voor de gemeente Oost Gelre. Dit wordt het ruimtelijk raamwerk van de gemeente met binnen dit raamwerk 6 pijlers: 11

13 Pijler 1 - Leven: noaberschap, cultureel & netwerk van kernen Pijler 2 - Wonen: woningvoorraad & vastgoed Pijler 3 - Ondernemen: werken, innovatie en bereikbaarheid Pijler 4 - Beleven: commerciële, maatschappelijke & zorgvoorzieningen Pijler 5 - Ontspannen: recreatie & evenementen Pijler 6 - Landschap: groen- en blauwraamwerk &functies buitengebied Cultuurhistorie is de rode draad tussen deze pijlers. Het nieuwe erfgoedbeleid sluit straks aan op deze al uitgezette denkrichting in de ruimtelijke atlas Archeologisch beleid gemeente Oost Gelre 2008 Na de inwerkingtreding van de archeologische monumentenwet (opgenomen in de monumentenwet in 2007) is de gemeente gestart met de opstelling van een gemeentelijke archeologische verwachtingskaart. Deze verwachtingskaart heeft ondertussen zijn vertaling gevonden in alle geactualiseerde digitale bestemmingsplannen. De archeologische beleidskaart dient echter als afwegingsinstrument (onderlegger) bij processen in de ruimtelijke ordening. Subsidieverordening In 2005 is de Subsidieregeling instandhouding cultuurhistorische waarden gemeente Groenlo 2005 vastgesteld. Deze regeling ziet toe op subsidie voor instandhouding van monumenten, archeologisch onderzoek en bouwhistorisch onderzoek. De regeling draagt bij aan het in stand houden van het monument waarbij vakmanschap wordt verwezenlijkt. Erfgoedverordening De Erfgoedverordening geeft richtlijnen en procedures omtrent de bescherming van erfgoed, waaronder monumentenzorg en archeologie in de gemeente. Naast rijks- en gemeentelijke monumenten heeft de verordening ook betrekking op karakteristieke objecten en structuren alsmede beschermde stads- en dorpsgezichten. Het van gemeentewege beschermen van stads- en dorpsgezichten alsmede archeologische monumenten is nog geen gebruik gemaakt Open Monumentendag Elke jaar wordt in het tweede weekend van september in Oost Gelre Open Monumentendag georganiseerd. Open Monumentendag is een Europese dag (De European Heritage Days) waaraan 50 landen meedoen. Voor de organisatie heeft de gemeente een comité opgericht die jaarlijks invulling geeft aan dit weekend. Monumentencommissie Oost Gelre De monumentencommissie Oost Gelre heeft als taak het college gevraagd en ongevraagd te adviseren op alle zaken met betrekking tot cultuurhistorie (historische bouwkunde, archeologie en cultuurlandschap).de Monumentencommissie adviseert in beginsel niet over aanvragen om vergunning als bedoeld in artikel 11 van de Monumentenwet 1988 en artikel 10 van de gemeentelijke erfgoedverordening (instandhoudingbepaling gemeentelijke monumenten en rijksmonumenten). Deze werkwijze sluit reeds aan in de gedachte van de Ruimtelijke atlas. 12

14 GEMEENTE WINTERSWIJK Nota Monumentenbeleid Winterswijk In de nota Kwaliteit met Toekomst heeft de gemeenteraad in 1992 vastgesteld dat: - er structureel formatie beschikbaar is voor monumentenzorg; - er een onderhoudssubsidieregeling voor gemeentelijke monumenten is; - er een uitbreiding van de monumentenlijst is; Cultuurhistorische atlas Winterswijk In 2009 heeft de gemeente Winterswijk een Cultuurhistorische atlas laten opstellen. Hiermee is het verhaal van het huidige landschap inzichtelijk gemaakt. Het doel van de atlas is om naast het zichtbaar maken van de cultuurhistorische waarden ook te prikkelen en te motiveren om in het dagelijks werk rekening te houden met de cultuurhistorische waarden van het gebied. Karakteristieke panden en structuren beschermd via het bestemmingsplan Sinds januari 2012 is het een wettelijke eis om cultuurhistorie onderdeel te maken van ruimtelijke plannen. De rijkdom aan cultuurhistorie (archeologisch erfgoed, het historisch (steden)bouwkundig erfgoed en het historisch landschappelijk erfgoed) is één van de kernkwaliteiten van de regio Achterhoek en van belang voor de sectoren recreatie, toerisme en vrijetijdseconomie. Om hier zorgvuldig mee om te kunnen gaan bij ruimtelijke ontwikkelingen zijn er inmiddels een aantal cultuurhistorische inventarisaties uitgevoerd. Deze hebben een vertaling (d.m.v. dubbelbestemming cultuurhistorie) gekregen bij actualisaties van bestemmingsplannen. Archeologisch beleid gemeente Winterswijk 2009 De archeologische beleidskaart is een verdere uitwerking van de in 2009 opgestelde Cultuurhistorische Atlas Winterswijk. De archeologische dient als afwegingsinstrument (onderlegger) bij processen in de ruimtelijke ordening. Op de archeologische beleidskaart staat kort aangegeven wat het gewenste beleid is ten aanzien van de onderzoeksverplichting. Erfgoedverordening In 2010 heeft de raad de erfgoedverordening vastgesteld. Hierin is in aanvulling op de bescherming van de gebouwde monumenten ook archeologie beschermd. In de verordening komen de volgende aspecten aan bod: - aanwijzing monumenten - vergunningsstelsel monumenten - beschermde stads- en dorpsgezichten - archeologische terreinen Adviescommissie Cultuurhistorie De adviescommissie Cultuurhistorie heeft tot taak het college van burgemeester en wethouders op verzoek of uit eigen beweging te adviseren over de toepassing van de Monumentenwet 1988 en de Erfgoedverordening gemeente Winterswijk 2010 en over alle andere zaken met betrekking tot cultuurhistorie. De adviescommissie Cultuurhistorie adviseert niet over aanvragen om vergunning als bedoeld in artikel 11 van de Monumentenwet 1988 en artikel 10 van de gemeentelijke erfgoedverordening (instandhoudingbepaling gemeentelijke monumenten en rijksmonumenten). Subsidieverordening In de algemene subsidieverordening Winterswijk 2010 is onder Ruimtelijke ordening, Stedelijke vernieuwing en Monumentenzorg een subsidieregeling getroffen voor het onderhoud van gemeentelijke monumenten en molens. Open Monumentendag Voor de organisatie van Open Monumentendag geeft de gemeente een subsidie aan het comité welke jaarlijks invulling geeft aan het open monumenten weekend. Verder is er in andere beleidsterreinen tevens aandacht besteed aan het culturele Erfgoed. Denk aan het Landschapsontwikkelingsplan (LOP), Het ruimtelijke beleidsplan Functies zoeken plaatsen zoeken functies in Winterswijk, het Landgoederenbeleid en de diverse bestemmingsplannen. 13

15 ORGANISATIE STUURGROEP - Wethouder Vincent van Uem - Wethouder Ted Kok - Wethouder Rik Gommers - Ambtelijk secretariaat (Peter Ballast, Ingrid Oonk, Joyce Ras) De stuurgroep stuurt de projectgroep aan op hoofdlijnen. De stuurgroep komt voor de zomer 2016 bijeen om de resultaten uit de analyse te bespreken en richting te geven aan het op te stellen beleid. PROJECTGROEP - Peter Ballast (Oost Gelre) - Ingrid Oonk (Aalten) - Joyce Ras (Winterswijk) De projectgroep draagt zorg voor: - Uitvoering plan van aanpak - Verbindende factor tussen de verschillende actoren om te komen tot een gedragen Erfgoednota. ADVISEURS - Adviescommissies cultuurhistorie (incl. Gelders Genootschap) - Regionaal vakberaad Erfgoed - Ambtelijke vertegenwoordiging cultuur, vrijetijdseconomie, landschap, communicatie, grensoverschrijdende samenwerking, ruimtelijke ordening, duurzaamheid. - Vertegenwoordigers immaterieel Erfgoed: historische verenigingen, musea, cultuur- en erfgoedpact. - Provincie Gelderland, RCE en Monumentenwacht - Stichting Achterhoek Toerisme - Onderwijsinstellingen THEMA S: - Behoud en Ontwikkeling (wetgeving/subsidieregelingen/krimp/herbestemming/ duurzaamheid/kwaliteitsborging/handhaving) - Kennis vergroten (onderzoeken/inventarisaties) - Kennis delen (educatie/communicatie) - Samenwerken (als gemeenten maar ook met partners in het veld, ook over de grens, vrijwilligers) - Uitdragen en vermarkten (identiteit en draagvlak) 14

16 COMMUNICATIE Om de actoren zoals eerder aangegeven op de hoogte houden en te betrekken bij de totstandkoming van de erfgoednota wordt aan de volgende communicatiemiddelen gedacht: - Mailing - Nieuwsbrief - Publicatie - Website - Publieksversie nota Communicatiemomenten zijn: - Nadat de colleges het plan van aanpak hebben vastgesteld wordt dit met een fysieke nieuwsbrief eind maart gecommuniceerd worden aan de diverse actoren. Hierin zal tevens een terugkoppeling gegeven worden van de themabijeenkomsten (Erfgoedbeurs en molens). Deze is dan ook op de websites geplaatst. - In juni gaat er een mailing uit met de resultaten en om te informeren dat er de mogelijkheid is om input te leveren in de consultatieronde. Er zal dan ook een publicatie komen in de weekkranten en op de websites. - September/oktober is de presentaties van de nota. Waarbij er in oktober een publiekversie gelanceerd wordt. Het mailadres van de erfgoedbeurs blijft actief en biedt daarmee een plaats waar de diverse actoren input kunnen leveren. 15

17 PLANNING nov dec jan febr mrt apr mei jun jul aug sept okt Inventariseren Themabijeenkomsten Analyse Raad PVA PVA Conclusie Opstellen beleid + uitvoeringsprogramma Consultatieronde Raadscommissies Vaststellen Erfgoedbeleid door de drie gemeenteraden - 2 November 2015 was de aftrap van het proces door de organisatie van de Erfgoedbeurs. Verder is er op 16 december een thema bijeenkomst molens met de moleneigenaren, molenaars en de provincie Gelderland. - In december en januari wordt het plan van aanpak in adviescommissies Erfgoed/Cultuurhistorie voorgelegd. - Februari wordt het Plan van aanpak (PVA) ter vaststelling aangeboden aan de colleges van B&W. - Raden van de gemeenten krijgen in maart het PvA aangeboden. - Eind maart communicatiemoment: nieuwsbrief + website - Mei consultatie vakberaad Achterhoek, de diverse ambtelijk disciplines en StAT - Begin juni overleg stuurgroep (wethouders) Tevens een moment om een doorkijk te maken naar de begroting van 2017 en welke posten mogelijk op de begroting moeten worden opgevoerd. - Eind juni B & W - Eind juni communicatiemoment: Digitale nieuwsbrief + publicatie in huis aan huisblad en website. - Consultatieronde algemeen, RCE, provincie Gelderland, cultuur en erfgoedpact en betrokkenen immaterieel erfgoed. - September B & W. - Oktober vaststelling door de raden met lancering publieksversie beleidsnota. 16

18 FINANCIËN EN DEKKING AMBTELIJKE INZET SMEEROLIE Om het erfgoedbeleid tot stand te laten komen zijn er een aantal activiteiten gepland (themabijeenkomsten). Voor de organisatie hiervan is een bedrag begroot van in totaal voor 3 gemeenten 3000,--. De nota wordt in eigen beheer opgesteld. BEGROTING 2017 In juni 2016 zal in de stuurgroep een vooruitblik worden gegeven op mogelijke begrotingsposten 2017 die kunnen volgen uit het uitvoeringsprogramma. Het definitieve uitvoeringsprogramma en daarmee de financiële consequenties zal in oktober 2016 door de 3 raden worden vastgesteld. 17