Raadsvergadering van 15 december 2011 Agendanummer: 6.3. Onderwerp: Uitgangspunten en randvoorwaarden gemeentelijk Monumentenbeleid.

Transcriptie

1 RAADSVOORSTEL Verseon kenmerk: Raadsvergadering van 15 december 2011 Agendanummer: 6.3 Onderwerp: Uitgangspunten en randvoorwaarden gemeentelijk Monumentenbeleid. Verantwoordelijk portefeuillehouder: L. Koevoets SAMENVATTING Gemeentelijk monumentenbeleid kan worden gevoerd op verschillende niveaus. Op dit moment doet de gemeente Moerdijk alleen het noodzakelijke, namelijk de sinds 2009 wettelijk voorgeschreven taken. De gemeenteraad heeft de wens geuit om te inventariseren of er, naast de rijksmonumenten, meer cultuurhistorisch erfgoed aanwezig is in de gemeente Moerdijk dat beschermd en in stand gehouden moet worden. Deze inventarisatie heeft plaatsgevonden in Om van een conceptlijst met geselecteerde objecten te komen tot een vastgestelde lijst met gemeentelijke monumenten is gemeentelijk monumentenbeleid noodzakelijk. Er zijn vele keuzemogelijkheden op basis waarvan beleid kan worden gevoerd op cultureel erfgoed. Met een richtinggevende notitie worden een aantal uitgangspunten beschreven op basis waarvan beleid verder ontwikkeld kan worden. Het is nodig om deze uitgangspunten vooraf te bepalen, om een richting te kiezen zodat gemeentelijk monumentenbeleid en bijbehorende gemeentelijke monumentenlijst kan worden uitgewerkt. Zoals in het startdocument gemeentelijk monumentenbeleid is beschreven, wordt hiermee een go of no go besluit genomen. KADERS Aanleiding De gemeenteraad heeft de wens geuit om te inventariseren of er, naast de rijksmonumenten, meer cultuurhistorisch erfgoed aanwezig is in de gemeente Moerdijk dat beschermd en in stand gehouden moet worden. Deze inventarisatie heeft plaatsgevonden in Om van een conceptlijst met geselecteerde objecten te komen tot een vastgestelde lijst met gemeentelijke monumenten is gemeentelijk monumentenbeleid noodzakelijk. Doelstellingen Te komen tot monumentenbeleid met daaraan gekoppeld een gemeentelijke monumentenlijst ten einde cultureel erfgoed in de gemeente Moerdijk te beschermen en in stand te houden. Daarbij liggen kansen om waardevolle monumenten aan te merken als belangrijke onderdelen van de kwaliteit en identiteit van de gemeente Moerdijk. TOELICHTING OP VOORSTEL Onderbouwing advies Gemeentelijk monumentenbeleid kan worden gevoerd op verschillende niveaus. Op dit moment doet de gemeente Moerdijk alleen het noodzakelijke, namelijk de sinds 2009 wettelijk voorgeschreven taken. Rijksmonumenten en beschermde stads- en dorpsgezichten worden beschermd op basis van de in 2010 vastgestelde erfgoedverordening en er is een gemeentelijke monumentencommissie operationeel. Al deze onderdelen zijn wettelijk verplicht, dit betreft rijksbeleid. 1

2 Het eerste uitgangspunt is om het gemeentelijke beleid naar een hoger niveau te tillen. Naast de wettelijk voorgeschreven taken voortvloeiend uit rijksbeleid kan een minimaal niveau worden nagestreefd. In de leeswijzer, die onderdeel is van de richtinggevende notitie Uitgangspunten om te komen tot gemeentelijk monumentenbeleid worden de niveaus schematisch weergegeven. Nadere uitleg is in de richtinggevende notitie gegeven volgens de thema s: type beleid, financieel kader, juridisch kader en overig (o.a. toerisme en recreatie). Naast het wettelijke en het minimale niveau, is een derde niveau aangegeven als maximaal. Het gaat om onderdelen die op dit moment (financieel) niet haalbaar zijn. Op een later moment kan alsnog worden uitgebreid tot een maximaal niveau. Uitgangspunt 1: Het ontwikkelen van beleid waarbij de wettelijke uitvoering wordt aangevuld tot een minimaal niveau zoals omschreven in de richtinggevende notitie om te komen tot gemeentelijk monumentenbeleid. Er kan worden gedacht aan een status als gemeentelijk monument of beeldbepalend pand. Het verschil is dat een beeldbepalend pand géén juridisch beschermde status heeft, waardoor wijziging of sloop formeel niet kan worden tegengehouden. Eigenaren van beeldbepalende panden komen bovendien in mindere mate in aanmerking voor subsidieregelingen van stichtingen en overheden. Om deze redenen is als tweede uitgangspunt gekozen voor gemeentelijk monumentenbeleid met daaraan gekoppeld een gemeentelijke monumentenlijst. In eerste instantie zal dus niet worden gekozen voor beeldbepalende panden, maar dit kan in de toekomst worden toegevoegd aan het beleid. Uitgangspunt 2: De objecten krijgen een juridische status als gemeentelijk monument. Binnen het rijksbeleid (Strategisch Plan voor de Monumentenzorg, 1994) heeft geleidelijk een verschuiving plaatsgevonden van restauratie naar instandhouding, waarbij het planmatig instandhouden van het monument centraal staat. In aansluiting bij rijksbeleid, kan gemeentelijk beleid worden gericht op instandhouding van cultureel erfgoed en (historische) kwaliteit van leefomgeving. Dit betekent dat het restaureren van voormalige kwaliteiten niet direct door het rijk noch de gemeente wordt gestimuleerd. De richtlijnen wat betreft het in stand houden van gemeentelijke monumenten worden verder uitgewerkt in een beleidsregel financiering instandhouding monumenten. Uitgangspunt 3: Het centraal stellen van het planmatig instandhouden van het monument. Om de gronden vast te leggen op basis waarvan gemeentelijke monumenten worden aangewezen zijn waarderingscriteria nodig. Uitgangspunt in dit kader is dat de waardering is gebaseerd op het exterieur. Waardering vindt plaats op basis van een aantal thema s, die zijn vastgelegd in het beleidsplan Kunst en Cultuur : silhoueteffect, ligging, vorm, cultuurhistorie en functie. Deze waarderingscriteria zullen met behulp van externe expertise definitief worden uitgewerkt, en deze uitwerking zal worden vastgesteld door het college. Uitgangspunt 4: Waarderingscriteria zijn gebaseerd op de criteria uit het beleidsplan Kunst en Cultuur, namelijk silhoueteffect, ligging, vorm, cultuurhistorie en functie. De waardering is gebaseerd op het exterieur van het object. De definitieve uitwerking van deze criteria zal worden vastgesteld door het college. Voor gemeentelijke monumenten zijn de bestaande financieringsmogelijkheden beperkt. Dit kan worden aangevuld met een eigen gemeentelijk fonds. Een dergelijk revolving fund is een duurzame oplossing waarbij het Nationaal Restauratie Fonds (NRF) laagrentende leningen verstrekt. Er zijn alleen incidentele kosten aan verbonden: een éénmalige storting in het fonds van ,-- waarborgt het verstrekken van de leningen ten behoeve van behoud van gemeentelijke monumenten, aangezien de middelen steeds terugvloeien in het fonds door aflossing en rente. Het doel van een dergelijk fonds is om een positieve impuls te geven aan het monumentenbeleid. Het opleggen van een status als gemeentelijk monument brengt onvermijdelijk beperkende consequenties met zich mee. Wanneer daar de mogelijkheid tot een laagrentende lening tegenover wordt gesteld, is het beleid meer gebalanceerd. Bovendien wordt het behoud van gemeentelijk cultuurhistorisch erfgoed bevorderd. Het gemeentelijk fonds moet worden gevoed met met een geraamde rentelast van tegen 5% rente. Voor de financiële gevolgen van dit voorstel is binnen de huidige begroting geen dekking aanwezig.

3 Uitgangspunt 5: Financiën: - Het instellen van een gemeentefonds voor het financieren van laagrentende leningen tot een maximum budget van Het vanaf 2011 structureel verwerken van de jaarlijkse kosten, ten behoeve van het instellen van een gemeentefonds voor het financieren van laagrentende leningen, van ,-- (structurele rente) via de exploitatiebegroting; - De dekking van totaal ,- (incidenteel), om een expertise bureau in te schakelen voor de eerste aanzet tot uitvoering van beleid, uit de algemene reserve te halen en beschikbaar te stellen in 2011 en Alternatieven Alternatieven zijn gebaseerd op het overzicht wettelijk, minimaal en maximaal monumentenbeleid waarin drie niveaus van gemeentelijk monumentenbeleid puntsgewijs zijn weergegeven. In dit voorstel zijn de verschillende punten verder uitgewerkt. De bovenstaande uitgangspunten zijn gebaseerd op het minimale niveau. De alternatieven zijn: a.) Het is mogelijk om het monumentenbeleid te beperken tot het noodzakelijke, dit staat gelijk aan de huidige situatie. Wanneer gekozen wordt tot het beperken tot de wettelijke taken, of er worden geen financiële middelen ter beschikking gesteld, dan komen er géén gemeentelijke monumenten. Dit betekent dat de geïnventariseerde waardevolle objecten risico lopen gesloopt te worden zoals al met 1/3 van de Monumenten Inventarisatie Project objecten gebeurd is. b.) Het is mogelijk om (gedeeltelijk) de optimale situatie na te streven. Dit brengt echter extra kosten en personele capaciteit met zich mee. Gezien de financiële situatie is ervoor gekozen om af te zien van een aantal maximale keuzes. Betrokken partijen - Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed; - Provincie Noord-Brabant; - Gemeente Moerdijk; - Nationaal Restauratie Fonds; - Stichting Monumentenhuis Brabant; - Heemkundekring t Sand daer buyten (Standdaarbuiten); - Heemkundekring Die Overdraghe (Klundert); - Heemkundekring de Willemstad; - Heemkundekring Willem van Strijen (Zevenbergen); - Heemkundige kring Fijnaart-Heijningen; - Stichting Heemkunde Moerdijk. Planning Stap 1: start en ontwikkeling beleid incl. beleidsregel financiering instandhouding gemeentelijke monumenten op basis van uitgangspunten Na vaststelling uitgangspunten - aanpassen erfgoedverordening op basis van uitgangspunten Stap 2: verordening vaststellen Na 3 maanden Besluit Gemeenteraad Stap 3: waarderingscriteria vaststellen Na 4 maanden Besluit College B&W Stap 4: inlichten eigenaren geïnventariseerde objecten op basis van vastgestelde randvoorwaarden (informatieavond, monumentenwijzer) Na 4 maanden - Stap 5: opstellen redengevende omschrijvingen Na 5 maanden -

4 Stap 6: vaststellen nota monumentenbeleid start aanwijsprocedure incl. mogelijkheid tot bezwaar en beroep Na 6 maanden Besluit Gemeenteraad vaststellen beleidsregel financiering instandhouding gemeentelijke monumenten Stap 7: integratie van de vastgestelde lijst gemeentelijke monumenten in de bestemmingsplannen NB. Vanaf 2012 verplicht i.h.k.v. het Bro, zie paragraaf 3.3 en bijlage 3). Communicatie Heldere communicatie vooraf is van essentieel belang om draagvlak voor gemeentelijk monumentenbeleid te creëren. De belangrijkste doelgroep is daarbij uiteraard de eigenaar van het monument, maar er kan ook worden gedacht aan de heemkundige verenigingen. Het wegnemen van vooroordelen en goed, volledig informeren van de burgers is een belangrijk uitgangspunt voor het ontwikkelen van monumentenbeleid. In de planning is dan ook een informatieavond opgenomen voor eigenaren van monumenten (en belangstellenden) waar op deze punten wordt ingezet. MIDDELEN Kosten Kosten opstellen beleid Het opstellen van gemeentelijk monumentenbeleid en de aanwijsprocedure van een vastgestelde lijst brengt incidentele kosten met zich mee. De kosten van het opstellen van redengevende omschrijvingen door een expert, het organiseren van een voorlichtingsavond en het opstellen van waarderingscriteria worden geschat op ongeveer ,--. Creeëren gemeentelijk fonds voor leningen Voor gemeentelijke monumenten zijn de bestaande financieringsmogelijkheden beperkt. Dit kan worden aangevuld met een eigen gemeentelijk fonds. Een dergelijk revolving fund is een duurzame oplossing waarbij het Nationaal Restauratie Fonds (NRF) laagrentende leningen verstrekt. Er zijn alleen incidentele kosten aan verbonden: een éénmalige storting in het fonds van ,- waarborgt het verstrekken van de leningen ten behoeve van behoud van gemeentelijke monumenten, aangezien de middelen steeds terugvloeien in het fonds door aflossing en rente. Het doel van een dergelijk fonds is om een positieve impuls te geven aan het monumentenbeleid. Het opleggen van een status als gemeentelijk monument brengt onvermijdelijk beperkende consequenties met zich mee. Wanneer daar de mogelijkheid tot een laagrentende lening tegenover wordt gesteld, is het beleid meer gebalanceerd. Bovendien wordt het behoud van gemeentelijk cultuurhistorisch erfgoed bevorderd. Het gemeentelijk fonds moet worden gevoed met met een geraamde rentelast van tegen 5% rente. Voor de financiële gevolgen van dit voorstel is binnen de huidige begroting geen dekking aanwezig. Akkoord gaan met dit voorstel legt extra beslag op middelen. Daarom acht het college het raadzaam het besluit te betrekken bij de integrale afweging van nieuw beleid rond de begroting Dit heeft echter gevolgen voor de in dit voorstel beschreven planning. Bij het niet beschikbaar stellen van structurele financiële middelen is het niet mogelijk om meer te doen dan wettelijk is voorgeschreven. Dekking Voor de eerste aanzet tot uitvoering van beleid was in 2010 financiële dekking onder productnummer kostensoort / In de raadsvergadering van 7 juli 2011 is besloten het jaarrekeningresultaat 2010 ad , waaronder de dekking voor deze actie ad (incidentele kosten), in totaliteit toe te voegen aan de algemene reserve. Gezien het besluit van de gemeenteraad d.d. 7 juli jl. is de dekking hiermee komen te vervallen. Er wordt voorgesteld om het oorspronkelijk beschikbaar gestelde bedrag van ,- uit de algemene reserve te halen en

5 opnieuw beschikbaar te stellen voor 2011 en Voor de structurele lasten van een gemeentelijk fonds is eveneens geen financiële dekking. Wanneer de raad een gemeentelijke monumentenlijst op wil stellen, is het redelijk om hier een stimuleringsregeling tegenover te stellen. Daarom wordt geadviseerd om rekening te houden met een jaarlijkse rentelast voor het fonds van RISICO S EN KANSEN Financieel Het uitvoeren van gemeentelijk Monumentenbeleid brengt onvermijdelijk kosten met zich mee. De omvang hiervan is afhankelijk van de beleidskeuze in deze, inclusief de wijze van financieren. Dit risico moet worden benadrukt in relatie tot de huidige budgettaire situatie. Juridisch De gemeentelijke monumenten krijgen een vergelijkbare status en doorlopen hetzelfde proces als de rijksmonumenten. Hieraan zijn geen risico s verbonden. Overig Risico s - Het creëren van draagvlak voor het Monumentenbeleid kan moeilijk zijn. De reden hiervan is dat het beleid partijen met verschillende belangen raakt, waaronder de eigenaren van potentiële monumenten en in mindere mate de heemkundekringen. Dit zal bij de totstandkoming van het beleid specifieke aandacht krijgen ter verkrijging van draagvlak en ter voorkoming van uitvoeringsproblemen; - Gebiedsontwikkelingen en -reconstructies kunnen bemoeilijkt worden vanwege de beschermde status die panden krijgen; - Op dit moment lopen de potentieel cultuurhistorisch waardevolle objecten het risico om te worden gesloopt. Kansen - Het behouden en beschermen van cultureel erfgoed wordt mogelijk gemaakt door gemeentelijk Monumentenbeleid; - Het versterken van toeristisch-recreatief netwerk door het ontsluiten van cultureel erfgoed; - Het vergroten van erfgoededucatie biedt alle bewoners een tastbare band met het verleden, dit geldt voor zowel het onderwijs als voor volwassen inwoners van de gemeente Moerdijk; - Het bevorderen van de sociale cohesie door het versterken van de lokale identiteit als gevolg van het behoud van de specifieke kwaliteiten van de kern als leefomgeving; - Het kiezen voor een duurzame invulling van potentieel cultuurhistorisch erfgoed door het voorkomen van sloop en het stimuleren van het bestemmen van bestaande panden. VOORSTEL 1. in te stemmen met de volgende beleidsuitgangspunten: a.) het huidige beleid aan te vullen tot een "minimaal niveau" zoals omschreven in de 'richtinggevende notitie om te komen tot gemeentelijk monumentenbeleid'; b.) de objecten krijgen een juridische status als gemeentelijk monument; c.) het centraal stellen van het planmatig instandhouden van het monument; d.) de waarderingscriteria zijn gebaseerd op de criteria uit het beleidsplan Kunst en Cultuur, namelijk silhoueteffect, ligging, vorm, cultuurhistorie en functie. De waardering is gebaseerd op het exterieur van het object. De definitieve uitwerking van deze criteria zal worden vastgesteld door het college; e.) het instellen van een gemeentefonds voor het financieren van laagrentende leningen tot een maximum budget van ,-; 2. ten behoeve van de uitvoering van de beleidsuitgangspunten onder 1 in te stemmen met: a.) het vanaf 2011 structureel verwerken van de jaarlijkse kosten, ten behoeve van het instellen van een gemeentefonds voor het financieren van laagrentende leningen, van ,-- (structurele rente) via de exploitatiebegroting; b.) de dekking van totaal ,- (incidenteel), om een expertise bureau in te schakelen voor de eerste aanzet tot uitvoering van beleid, uit de algemene reserve te halen en beschikbaar te stellen in 2011 en 2012.

6 BIJLAGEN 1 Overige Uitgangspunten en randvoorwaarden Monumentenbeleid. 2 Overige Rijksmonumenten gemeente Moerdijk per juni Overige Besluit tot wijziging van het Besluit ruimtelijke ordening, het Besluit omgevingsrecht en het Besluit archeologische monumentenzorg in verband met de modernisering van de monumentenzorg en enkele technische aanpassingen (ministerie OC&W) Mocht u vragen hebben over dit voorstel, kunt u contact opnemen met de griffier via telefoonnummer Zevenbergen, 5 juli 2011 Burgemeester en wethouders van de gemeente Moerdijk, de gemeentesecretaris, de burgemeester, Drs. A.E.B. Kandel Drs. J.H. Mans

7 RAADSBESLUIT Raadsvergadering van 15 december 2011 De raad van de gemeente Moerdijk, gezien het voorstel van burgemeester en wethouders d.d. 5 juli 2011; gelet op; a. de doelstellingen op het gebied van de kwaliteit en identiteit van de leefomgeving in de gemeente Moerdijk; b. actiepunt 19 uit het beleidsplan kunst en cultuur ; overwegende dat; a. gemeentelijk monumentenbeleid het behouden en beschermen van gemeentelijk cultureel erfgoed mogelijk maakt; b. het toeristisch-recreatief netwerk kan worden versterkt door het ontsluiten van cultureel erfgoed; c. erfgoededucatie alle bewoners een tastbare band met het verleden biedt; d. de sociale cohesie wordt bevorderd door het versterken van de lokale identiteit als gevolg van het behoud van de specifieke kwaliteiten van de kern als leefomgeving; BESLUIT 1. in te stemmen met de volgende beleidsuitgangspunten: a. het huidige beleid aan te vullen tot een "minimaal niveau" zoals omschreven in de 'richtinggevende notitie om te komen tot gemeentelijk monumentenbeleid'; b. de objecten krijgen een juridische status als gemeentelijk monument; c. het centraal stellen van het planmatig instandhouden van het monument; d. de waarderingscriteria zijn gebaseerd op de criteria uit het beleidsplan Kunst en Cultuur, namelijk silhoueteffect, ligging, vorm, cultuurhistorie en functie. De waardering is gebaseerd op het exterieur van het object. De definitieve uitwerking van deze criteria zal worden vastgesteld door het college; e. het instellen van een gemeentefonds voor het financieren van laagrentende leningen tot een maximum budget van ,-; 2. ten behoeve van de uitvoering van de beleidsuitgangspunten onder 1 in te stemmen met: a. het vanaf 2011 structureel verwerken van de jaarlijkse kosten, ten behoeve van het instellen van een gemeentefonds voor het financieren van laagrentende leningen, van ,-- (structurele rente) via de exploitatiebegroting; b. de dekking van totaal ,- (incidenteel), om een expertise bureau in te schakelen voor de eerste aanzet tot uitvoering van beleid, uit de algemene reserve te halen en beschikbaar te stellen in 2011 en Vastgesteld in de vergadering van de raad d.d. 15 december 2011, de griffier, de voorzitter, J.A.M. Hereijgers J.P.M. Klijs