ANALYSE VAN HET WETTELIJK KADER VOOR HET WITWASSEN VAN GELD EN DE FINANCIERING VAN HET TERRORISME EN DE ECONOMISCHE BEROEPEN ECONOMISCHE BEROEPEN

Transcriptie

1 ANALYSE VAN HET WETTELIJK KADER VOOR HET WITWASSEN VAN GELD EN DE FINANCIERING VAN HET TERRORISME EN DE ECONOMISCHE BEROEPEN Prof. Michel J. DE SAMBLANX Philip Maeyaert 11 december 2009 ECONOMISCHE BEROEPEN Analyse van het wettelijk kader De betrokkenheid van de economische beroepen met het bestrijden van witwassen en de financiering van terrorisme De hulpinstrumenten van de economische beroepen: het normatief kader

2 ECONOMISCHE BEROEPEN De economische beroepen zijn in de antiwitwaswetgeving geïntegreerd sedert de wetten van en INHOUDSOPGAVE Medeaansprakelijkheid Inleiding Origine - bestaansrecht wet 11 januari 1993 Witwassen van geld Financiering van het terrorisme

3 INHOUDSOPGAVE (vervolg) Illegale herkomst van geld Object van de wet van 11 januari 1993 Toepassingsgebied Identificatieverplichting Bestendige waakzaamheid Bewaarplicht INHOUDSOPGAVE (vervolg) Antiwitwasverantwoordelijke Opleiding Schriftelijk verslag Geen contante verrichtingen bij notariële akte Handelaars en contante verrichtingen

4 INHOUDSOPGAVE (vervolg) De Cel voor Financiële Informatieverwerking Melding en meldplicht Controle en toezichthoudende overheden Besluit Continu: vragen stellen MEDEAANSPRAKELIJKHEID Leitmotiv (inspiratie: Alain Zenner) Er is over het algemeen geen grote en georganiseerde fiscale fraude mogelijk, zonder de medewerking van een raadgever (consultant).

5 MEDEAANSPRAKELIJKHEID Zelfs indien dergelijke constructies op papier perfect kunnen worden toegelicht, ze kunnen door een doordeweekse cliënt niet worden toegepast, omdat ze als dusdanig niet passen binnen zijn fiancieel-economische context. (dit mist elke logische bedrijfseconomische grondslag) MEDEAANSPRAKELIJKHEID Consultants dienen zich daar steeds van bewust te zijn. Indien ze de lijn overschrijden, moeten ze dan, samen met hun cliënt, worden vervolgd.

6 1. INLEIDING meldingen 2008: doormeldingen (32.5 %): dossiers: doorgemelde dossiers (19.2 %): 937 aangetekende verzetten: INLEIDING In 2008 werden meldingen ontvangen van beroepsbeoefenaars: notarissen: (320 meldingen) 119 vastgoedmakelaars: 1 gerechtsdeurwaarder: 2 bedrijfsrevisoren: 11 externe accountants/belastingconsulenten/boekhouders: 15 advocaten: 2 diamanthandelaren: 0 bewakingsondernemingen: 0

7 1. INLEIDING In 2008 werden meldingen ontvangen van: Banken: Wisselkantoren: Casino s: Douane: 619 De Post: 382 Buitenlandse Meldpunten: 358 Notarissen: 320 Andere: ORIGINE EN BESTAANSRECHT Toepassing geven aan de Europese richtlijn Sedert 1993 reeds verschillende keren aangepast naar nieuwe beroepsgroepen toe, naar een nog striktere opvolging van de internationale geldstromen en naar het terrorisme toe.

8 2. ORIGINE EN BESTAANSRECHT Toepasbare wet- en regelgeving Artikel 505 van het Belgisch Strafwetboek legt gevangenisstraffen, geldboetes en verbeurdverklaring van opbrengsten op aan witwassers en hun mededaders of medeplichtigen. 2. ORIGINE EN BESTAANSRECHT Met de wet tot voorkoming van het gebruik van het financiële stelsel voor het witwassen van geld en de financiering van terrorisme werden specifieke verplichtingen en sancties voor niet-naleving van toepassing verklaard op bepaalde beroepen. Deze verplichtingen omvatten de identificatie van cliënten, het bijhouden van een register, de controle van transacties en het melden van verdachte transacties. De sancties kunnen geldboetes en bekendmaking van maatregelen omvatten. Het IBR heeft een technische nota inzake antiwitwassen van geld uitgebracht. 14/12/

9 2. ORIGINE EN BESTAANSRECHT Verschillende fasen van de omzetting van Europese Richtlijnen in Belgische wetgeving: Wet van 11 januari 1993 tot voorkoming van het gebruik van het financiële stelsel voor het witwassen van geld en de financiering van terrorisme Wet van 10 augustus 1998 (bijwerking van de wet van 1993): verruimt het toepassingsgebied van de wetten naar bedrijfsrevisoren, externe accountants en belastingconsulenten Wet van 12 januari 2004 (bijwerking ingevolge de Europese Richtlijn van 2001) KB van 5 oktober 2006 (grensoverschrijdend verkeer van liquide middelen) K.B. van 3 juni 2007 (lijst van indicatoren van fiscale fraude) In de maak: aanpassing aan de Europese Richtlijn moeilijke bevalling. 2. ORIGINE EN BESTAANSRECHT Alle fasen van de wetgeving werden aan de bedrijfsrevisoren meegedeeld aan de hand van geschikte documentatie. Er wordt geen wezenlijke aanpassing verwacht in het kader van de Derde Europese Richtlijn die thans wordt bestudeerd. 14/12/

10 3. WITWASSEN VAN GELD Artikel 3. 1: illegale herkomst van geld of activa verbergen of verdoezelen verhelen of verhullen als men de illegale herkomst kent verwerving, bezit of gebruik van geld of activa met illegale herkomst 3. WITWASSEN VAN GELD (vervolg) deelneming, medeplichtigheid,... aan deze punten: De deelneming aan, de medeplichtigheid tot, de poging tot, de hulp aan, het aanzetten tot, het vergemakkelijken van of het geven van raad betreffende een van de in de drie voorgaande punten bedoelde daden.

11 3. WITWASSEN VAN GELD Een grondbestanddeel van georganiseerde misdaad: Aangezien hun activiteiten hetzij rechtstreeks, hetzij onrechtstreeks gedreven worden door de wens om rijk te worden, zoeken de meeste ernstige en georganiseerde misdadigers manieren om zich te verzekeren van de opbrengsten van hun criminele ondernemingen en deze veilig te stellen. Zij hebben talrijke mogelijkheden. Geld kan op de bank worden gedeponeerd of worden besteed aan waardevolle activa of een kwistige levensstijl. Een gedeelte daarvan kan worden gebruikt om verdere criminele activiteiten of illegale handel te financieren, medeplichtigen om te kopen en de macht en invloed van individuele misdadigers en groepen te verhogen. Het grootste deel van misdaadgeld wordt gere-integreerd in de legale economie. Het geheel van de verschillende manieren waarop misdadigers misdaadgeld verbergen, verplaatsen en wettigen wordt omschreven als witwassen van geld. 3. WITWASSEN VAN GELD Fasen van het witwasproces Het witwasproces bestaat uit drie fasen die worden gebruikt om de illegale herkomst van geld te verdoezelen in functie van de re-integratie ervan in de legale economie. - FASE 1: Belegging of voorwas Tijdens de fase van belegging loodst de witwasser zijn illegale opbrengsten het financiële stelsel binnen. Dit kan gebeuren door grote geldsommen op te splitsen in minder opvallende kleinere bedragen en deze te storten op een bankrekening. Dit wordt smurfing genoemd. Voorwas kan ook worden toegepast door het verhogen van de omzet van cashvennootschappen of het aankopen van een reeks financiële instrumenten, enz. - FASE 2: Opstapeling of hoofdwas In de tweede fase verricht de witwasser een reeks transacties om de herkomst van de fondsen te verbergen. Versluiering heeft betrekking op een groot aantal transacties bij voorkeur via een aantal landen, bv. het overboeken van gelden via een aantal bankrekeningen van één land naar een ander, het aankopen en verkopen van een aantal investeringsinstrumenten of gemakkelijk te verkopen en te verplaatsen producten, enz. - FASE 3 : Integratie In de derde fase herinvesteert de witwasser het geld in de legale economie via handelsondernemingen bv. kapitaalverhogingen, onroerend goed, luxeproducten, enz.

12 Fasen van het witwasproces Belegging of voorwas Opstapeling of hoofdwas Integratie Doel: Grote geldsommen die voortkomen uit illegale activiteiten het financiële stelsel binnenloodsen Methoden: Deposito s in contanten via smurfing, beurstransacties, verhogen van de omzet van cashvennootschappen, Hawala, enz. Doel: Verschillende lagen aanbrengen om de illegale herkomst te verdoezelen door gebruik te maken van verschillende landen, rekeningen en/of transacties Methoden: Cascadeoverdrachten, window dressing, gebruik van leningen, aankoop van gemakkelijk te verkopen en te verplaatsen producten, enz. Doel: Geld afkomstig van illegale activiteiten investeren in de reguliere economie Methoden: Investeringen in onroerend goed, kapitaalverhogingen, beursverrichtingen, aankoop van luxeproducten, bv. kunst, enz. 4. FINANCIERING VAN HET TERRORISME Artikel 3 1 bis: Uitbreiding van de wet tengevolge van de evenementen van 11 september : financiering van het terrorisme

13 5. ILLEGALE HERKOMST Voorwaarde om van witwassen te kunnen spreken: als de herkomst van geld of activa illegaal is (art. 2) Misdrijf: terrorisme, georganiseerde misdaad, illegale drughandel, illegale handel, mensenhandel, exploitatie van prostitutie, (grote) fiscale fraude,...zeeroverij 5. ILLEGALE HERKOMST Beursmisdrijf of onwettig aantrekken van spaargelden; Oplichting, misbruik van vertrouwen, gijzeling, diefstal met afpersing, misbruik van vennootschapsgoederen, misdrijf dat verband houdt met de staat van het faillissement

14 6. OBJECT VAN DE WET Doel: alle daden van witwassen van geld identificeren Of van: financiering van terrorisme 7. TOEPASSINGSGEBIED (art. 2; art. 2bis; art. 2ter) Nationale Bank van België Alle kredietinstellingen, financiële instellingen, verzekeringsmaatschappijen, -makelaars,... Maar ook: vastgoedmakelaars, diamanthandelaars en bewakingsondernemingen

15 7. TOEPASSINGSGEBIED (art 2bis): notarissen gerechtsdeurwaarders bedrijfsrevisoren externe accountants - externe belastingconsulenten erkende boekhouders - erkende boekhouders fiscalisten uitbaters van casinospelen 7. TOEPASSINGSGEBIED (art 2ter): advocaten (in hun adviesverlenende opdrachten, of als ze optreden in financiële of vastgoedverrichtingen - niet in hun verdedigende opdrachten) Opmerking: Grondwettelijk Hof: Quid problemen beroepsgeheim Niet melden door medewerkers (zie infra)

16 8. IDENTIFICATIEVERPLICHTING (art. 4 t.e.m. art. 7) Reden van identificatie: voorkomen dat men op een anonieme manier het financiële systeem kan gebruiken om geld wit te wassen 8. IDENTIFICATIEVERPLICHTING Te identificeren cliënten en lasthebbers éénmalige cliënten: geen identificatie minder dan Euro en geen vermoeden van witwassen van geld gewone cliënten: beogen een zakenrelatie te onderhouden

17 8. IDENTIFICATIEVERPLICHTING vermoeden van witwassen van geld (wat ook het bedrag is) wanneer getwijfeld wordt aan de waarachtigheid of aan de juistheid van de identificatiegegevens over een bestaande cliënt 8. IDENTIFICATIEVERPLICHTING Natuurlijke personen: naam, voornaam, adres Rechtspersonen en trusts: naam en zetel van de rechtspersoon, de bestuurders en bevoegdheidsdelegatie (de vereenzelviging slaat op het voorwerp en de verwachte aard van de zakenrelatie)

18 8. IDENTIFICATIEVERPLICHTING De melders moeten een bestendige waakzaamheid (art.4 2) aan de dag leggen ten opzichte van de zakenrelatie en van de uitgevoerde verrichtingen: stroken deze met de kennis die ze hebben over de cliënt zijn commerciële activiteiten zijn risicoprofiel desgevallend de herkomst van de fondsen 8. IDENTIFICATIEVERPLICHTING (art 4 3)Wanneer die waakzaamheid niet kan worden nagekomen: geen zakenrelatie aanknopen of in stand houden nagaan of ze een melding moeten doen aan de CFI Een gelijkaardige verplichting nopens de verrichting: (art 8): de melders onderzoeken met een bijzondere aandacht de verrichtingen...

19 8. IDENTIFICATIEVERPLICHTING In geval van twijfel of de cliënt voor eigen rekening handelt, of bij zekerheid dat hij niet voor eigen rekening handelt of wanneer de cliënt een rechtspersoon of een trust is dan moeten de melders de identiteit controleren van de uiteindelijke eigenaar of van diegene er controle over uitoefent (beneficial owner) 8. IDENTIFICATIEVERPLICHTING Identificatieverplichting voor casino s Specifieke zorg: wanneer cliënten niet fysiek aanwezig zijn (art 6 bis)

20 8. IDENTIFICATIEVERPLICHTING TOEPASSING OP DE BEDRIJFSREVISOR Identificatie van cliënten Overeenkomstig de wet moet de bedrijfsrevisor zijn cliënten en diens mandatarissen of economisch rechthebbenden identificeren aan de hand van documenten, gegevens of informatie afkomstig van een betrouwbare en onafhankelijke bron waarvan een afschrift wordt genomen. 8. IDENTIFICATIEVERPLICHTING TOEPASSING OP DE BEDRIJFSREVISOR Identificatie van cliënten (vervolg) Bij het aangaan van een zakenrelatie: De identificatieverplichtingen dienen te worden vervuld tijdens de acceptatieprocedure en in alle gevallen vóór het ondertekenen van de opdrachtbrief. In geval van elektronische identiteitskaarten dient het adres per aangetekende post te worden bevestigd. De bedrijfsrevisor dient geschikte maatregelen te treffen om na te gaan of de persoon niet op zwarte lijsten voorkomt. Bovendien dient hij van de cliënt een schriftelijke opdrachtbevestiging te verkrijgen waarin hij op de hoogte wordt gebracht van alle wijzigingen met betrekking tot de economische eigendom voor aandeelhouders die meer dan 25 % van de aandelen bezitten. Dit gebeurt in de opdrachtbrief. Vooraleer een potentiële cliënt te aanvaarden dient de bedrijfsrevisor het risicoprofiel van de cliënt met betrekking tot antiwitwassen te bepalen en in te schatten op basis van zijn activiteit, zijn groepsstructuur en de regio s waarin hij actief is. 14/12/

21 8. IDENTIFICATIEVERPLICHTING TOEPASSING OP DE BEDRIJFSREVISOR Identificatie van cliënten Bij het aangaan van een zakenrelatie (vervolg): In geval van twijfel met betrekking tot de identiteit van de werkelijke cliënt dienen alle nodige maatregelen te worden getroffen om de identiteit van de economisch rechthebbende te achterhalen en om inzicht te verkrijgen in de eigendomsen controlestructuur van de cliënt: afschriften van uitnodigingen van algemene vergaderingen; afschrift van aanwezigheidslijsten van algemene vergaderingen; notulen van bestuursvergaderingen; websites. 8. IDENTIFICATIEVERPLICHTING TOEPASSING OP DE BEDRIJFSREVISOR Indien de bedrijfsrevisor zijn identificatieplicht niet kan nakomen mag hij geen zakenrelatie aanknopen met de cliënt en zal hij overwegen om hierover verslag uit te brengen bij de Cel voor Financiële Informatieverwerking (CFI). (3 de Europese Richtlijn: eventueel schriftelijke verslag in geval men atypische verrichtingen vaststelt) De bedrijfsrevisor dient erop toe te zien dat de identificatie-informatie wordt bijgewerkt zolang de zakenrelatie duurt (3 de Europese Richtlijn: de regelmaat van deze bijwerking is afhankelijk van het profiel van de betrokken personen). De identificatie-informatie dient te worden bewaard gedurende ten minste vijf jaar na het beëindigen van de relatie. 14/12/

22 8. IDENTIFICATIEVERPLICHTING TOEPASSING OP DE BEDRIJFSREVISOR Algemene regel: een rechtspersoon dient te worden geïdentificeerd aan de hand van de gecoördineerde statuten, een natuurlijke persoon dient te worden geïdentificeerd aan de hand van zijn identiteitskaart en een afschrift van zijn mandaat. Uitzondering 1: indien de persoon die de cliënt bindt een bestuurder van de rechtspersoon is, is de identificatie mogelijk op basis van de statuten en/of de publicatie in het Belgisch Staatsblad van zijn benoeming met vermelding van zijn naam, voornaam en adres of van elk ander gelijkwaardig document; Uitzondering 2: indien de persoon die de cliënt bindt publiekelijk bekend is, is de identificatie mogelijk op basis van een afschrift van zijn mandaat of de bekendmaking van zijn vertegenwoordigingsbevoegdheden door middel van betrouwbare en erkende publieke gegevensbanken; 8. IDENTIFICATIEVERPLICHTING TOEPASSING OP DE BEDRIJFSREVISOR Uitzondering 3: de identificatie is niet verplicht wanneer de cliënt een financiële instelling betreft gevestigd in een land dat gelijkwaardige identificatieverplichtingen oplegt; Uitzondering 4: de identificatie is niet verplicht wanneer de opdracht wordt vervuld voor rekening van een Belgische of buitenlandse confrater onderworpen aan gelijkwaardige identificatieverplichtingen op voorwaarde dat er geen contractuele relatie of enig ander contact tussen de bedrijfsrevisor en de cliënt bestaat, dat de verslagen uitsluitend worden afgeleverd aan de confrater, dat de erelonen door de bedrijfsrevisor aan zijn confrater worden gefactureerd en betaald door deze laatste en dat de bedrijfsrevisor de zekerheid heeft verkregen dat de confrater daadwerkelijk de cliëntidentificatie heeft verricht; 14/12/

23 8. IDENTIFICATIEVERPLICHTING TOEPASSING OP DE BEDRIJFSREVISOR Uitzondering 5: indien de persoon die de cliënt bindt is geregistreerd in een witwasgevoelige regio is een afschrift van de identiteitskaart in alle gevallen vereist; Uitzondering 6: indien een face to face -identificatie van de cliënt niet mogelijk is, dienen bijkomende identificatiemaatregelen te worden getroffen. 14/12/ IDENTIFICATIEVERPLICHTING TOEPASSING OP DE BEDRIJFSREVISOR Algemene regel: bij het aangaan van de zakenrelatie zal de bedrijfsrevisor het risicoprofiel van de potentiële cliënt inschatten. De nota van het IBR geeft een aantal voorbeelden van risicocriteria: maatschappelijke zetel in witwasgevoelige regio s maatschappelijke zetel in offshorelanden of belastingparadijzen vestiging of dochtervennootschappen in witwasgevoelige regio s vestiging of dochtervennootschappen in offshorelanden of belastingparadijzen handel met derden in witwasgevoelige regio s handel met derden in offshorelanden of belastingparadijzen activiteiten waarbij veel cash geld gemoeid is activiteiten in witwasgevoelige sectoren heractiveren van slapende vennootschappen terughoudendheid om de vereiste identificatiedocumenten over te maken onduidelijke of ongekende aandeelhoudersstructuur.

24 Voorbeelden van witwasgevoelige sectoren Financiële sector financiële instellingen in offshoregebieden internetbanken wisselkantoren Handel internethandelaars handelaars in edele metalen en diamanten olie- en gashandel handelaars in goederen detaillisten in computers (en onderdelen), draagbare telefoons, benzine, auto s, satellietantennes, textiel Voorbeelden van witwasgevoelige sectoren Cash genererende vennootschappen restaurants hotels carwash Onroerend goed Constructie en beheer van en makelaardij in onroerend goed Andere diensten transportbedrijven kunstmakelaars tweedehandshandelaars Offshoreadvocaten/bedrijfsrevisoren/belastingconsulenten 14/12/

25 9. BESTENDIGE WAAKZAAMHEID Bestendige waakzaamheid: voortdurende monitoring van de cliëntenrelatie De bedrijfsrevisor dient een bestendige waakzaamheid aan de dag te leggen ten opzichte van zijn zakenrelaties: Hij moet elke wijziging in het risicoprofiel van de cliënten documenteren. Hij zal zijn werkzaamheden op schrift stellen en bewaren. Wijzigingen in het aandeelhouderschap, de groepsstructuur of het management dienen te worden gedocumenteerd en het risicoprofiel van de cliënt dient in functie hiervan te worden aangepast. 9. BESTENDIGE WAAKZAAMHEID Bestendige waakzaamheid: voortdurende monitoring van de cliëntenrelatie (vervolg) De bedrijfsrevisor mag de verantwoordelijkheid van de opvolging van de verrichtingen of van de activiteiten van de cliënt niet overdragen. De opvolging van de kennis van het bedrijf van de cliënt gebeurt minstens op jaarlijkse basis en telkens wanneer de bedrijfsrevisor kennis heeft van belangrijke veranderingen. Bij cliënten met een verhoogd risicoprofiel dient de bedrijfsrevisor specifieke bijkomende substantieve testen uit te voeren voorbeelden van specifieke sectoren en situaties werden gepubliceerd. 14/12/

26 9. BESTENDIGE WAAKZAAMHEID 3 de Europese Richtlijn: Systematisch verifiëren of de cliënt voor eigen rekening handelt of voor de rekening van een uiteindelijke begunstigde. Verplichting om voor cliënten/vennootschappen in het bezit te komen van de identiteit van hun uiteindelijke begunstigden. 3 de Europese Richtlijn: Strengere controle van cliënten buitenlandse politiek prominente personen en nauw verbonden personen. 3 de Europese Richtlijn: Verplichting interne controleprocedure op te stellen: verplichte aanstelling van een verantwoordelijke (compliance officer) voor toepassing van de wet indien de omvang van de structuur van de beroepsoefening het verantwoordt. 14/12/ BESTENDIGE WAAKZAAMHEID Bestendige waakzaamheid: voortdurende monitoring van de cliënten-relatie De bedrijfsrevisor dient een bestendige waakzaamheid aan de dag te leggen ten opzichte van zijn zakenrelaties: door gebruik te maken van beroepsmatig scepticisme en door bepaalde witwasrisicofactoren in gedachten te houden. De volgende witwasrisicofactoren hebben betrekking op witwasgevoelige regio s, sectoren en betalingswijzen, evenals op ongebruikelijke transacties, onderzoeken door publieke overheden en/of het gebrek aan interne controlemaatregelen om illegale cashtransacties van > EUR te vermijden: Heeft de onderneming voldoende interne controleprocedures om witwassen van geld te voorkomen? Zijn de Know Your Customer -procedures goed ontwikkeld? Heeft de vennootschap een compliance officer of risicoevaluatieprocedures met betrekking tot witwassen van geld?

27 9. BESTENDIGE WAAKZAAMHEID Bestendige waakzaamheid: voortdurende monitoring van de cliënten-relatie (vervolg) De bedrijfsrevisor dient een bestendige waakzaamheid aan de dag te leggen ten opzichte van zijn zakenrelaties: Zijn er gevallen van en/of onderzoeken uitgevoerd door regelgevende instanties en/of wettelijke/fiscale overheden ten gevolge van betrokkenheid en/of vermoeden van betrokkenheid bij witwassen van geld en/of fraude? Zijn er cashbetalingen voor producten met een totale waarde van > EUR? Zijn er onvoldoende interne controlemaatregelen om cashtransacties van > EUR te vermijden? Zijn er wisseltransacties van > EUR? Zijn er transacties in onroerend goed waarvan het bedrag in cash 10 % van het totaal bedrag overstijgt of de betaling in cash EUR overstijgt? 14/12/ BESTENDIGE WAAKZAAMHEID Bestendige waakzaamheid: voortdurende montitoring van de cliëntenrelatie De bedrijfsrevisor dient een bestendige waakzaamheid aan de dag te leggen ten opzichte van zijn zakenrelaties: Zijn er bestuurdersmandaten, participatiemeldingen, kapitaalverhogingen of leningen door entiteiten of personen geregistreerd in niet-coöperatieve landen? Heeft de vennootschap aan- en verkooptransacties van activa (vooral vastgoed) met entiteiten of personen geregistreerd in niet-coöperatieve landen? Zijn er transacties waarbij bedragen vanwege derden worden getransfereerd over bankrekeningen van de vennootschap op basis van commissies? Zijn er ongebruikelijke transacties met betrekking tot de betrokkenheid van derden en/of landen, tussenstappen tijdens financiële transacties, oorsprong van fondsen, business area, prijszetting, enz.? Zijn er transacties die geen rechtstreeks verband houden met het oogmerk van de vennootschap (luxeboten, vliegtuigen, enz.)? Doet de cliënt herhaaldelijk een beroep op verschillende beoefenaars van boekhoudkundige beroepen? Is het normaal dat de vennootschap geen werknemers heeft rekening houdend met de activiteiten? Betaalt de vennootschap diverse consultancykosten aan offshorevennootschappen. Betaalt de vennootschap commissies of consultancykosten aan offshore-entiteiten? Zijn er investeringen in onroerend goed die niet overeenstemmen met de marktpraktijken? Enz. Zie technische nota van het IBR!

28 9. BESTENDIGE WAAKZAAMHEID Bestendige waakzaamheid: voortdurende monitoring van de cliënten-relatie De bedrijfsrevisor dient een bestendige waakzaamheid aan de dag te leggen ten opzichte van zijn zakenrelaties: De bedrijfsrevisor zal alle redelijke maatregelen treffen om de business rationale van de door de cliënt meegedeelde uitzonderingen, onder andere in de bevestigingsbrief, te documenteren en de juistheid ervan te onderzoeken. De opdrachtbrief zal een paragraaf bevatten over de naleving van de wetgeving door de cliënt. De bevestigingsbrief zal ook een specifieke paragraaf bevatten met betrekking tot de naleving van de antiwitwaswetgeving door de cliënt. 9. BESTENDIGE WAAKZAAMHEID Een aantal indicatoren werden vastgelegd in een koninklijk besluit. Indien een bedrijfsrevisor fiscale fraude vermoedt en één van onderstaande indicatoren identificeert dient hij dit onmiddellijk te melden. 1. Tussenkomst van opgerichte of overgenomen schermvennootschappen met maatschappelijke zetel in een fiscaal paradijs of offshorecentrum Vennootschappen die werden opgericht of overgenomen met maatschappelijke zetel in fiscale paradijzen of offshorecentra of op het privé-adres van stromannen; vennootschappen die atypische verrichtingen uitvoeren gelet op hun maatschappelijk doel of die een onzeker of incoherent maatschappelijk doel hebben 2. Verdachte transacties met entiteiten waarin verscheidene statutaire wijzigingen zijn opgetreden Vennootschappen die de statuten hebben gewijzigd, aanduiden van nieuwe bestuurders, wijziging van de maatschappelijke benaming, uitbreiding of wijziging van het maatschappelijk doel of verplaatsing van de maatschappelijke zetel 3. Gebruik van tussenpersonen (stromannen) Tussenpersonen die optreden voor rekening van vennootschappen betrokken bij de financiële verrichtingen (bv. stromannen, schermvennootschappen, doorsluisrekeningen).

29 9. BESTENDIGE WAAKZAAMHEID 4. Ongebruikelijke activiteiten of transacties Activiteiten of transacties die atypisch zijn gelet op de gewoonlijke uitoefening van de activiteiten van de vennootschap, in sectoren die zeer concurrentieel zijn of witwasgevoelig zoals bijvoorbeeld de sectoren voor computerapparatuur, voertuigen, telefonie (gsm s), textiel, hifi, video en elektronica 5. Diverse nieuwe bankrekeningen of heractivering van slapende bankrekeningen Het openen van een aanzienlijk aantal bankrekeningen of het heractiveren van een aantal bankrekeningen die tot dan toe weinig werden gebruikt, met een exponentiële toename van het aantal verrichtingen en hun omvang 6. Het ontbreken van essentiële gegevens op facturen Voorbeelden: het ontbreken van een BTW-nummer, nummer van een financiële rekening, factuurnummer, adres of data 7. Gebruik van doorsluisrekeningen om de identificatie van de werkelijke economische begunstigde te bemoeilijken Het gebruiken van interne rekeningen of doorsluisrekeningen met desgevallend opnames in contanten (zoals voor de betaling van commissies) en dit voor omvangrijke bedragen 14/12/ BESTENDIGE WAAKZAAMHEID 8. Gebruik van doorsluisrekeningen om de identificatie van de werkelijke economische begunstigde te bemoeilijken Het gebruik van tussenrekeningen of rekeningen van titularissen van niet-financiële beroepen als doorsluisrekening waardoor de identificatie van de werkelijke economische begunstigde wordt bemoeilijkt. Dit gebruik kan ook worden gekenmerkt door het aanwenden van complexe vennootschapsstructuren en/of juridische en financiële constructies die de beheers- en bestuurmechanismen weinig transparant maken 9. Atypische of ontbrekende business rationale voor transits van fondsen naar of van buitenlandse rechtsgebieden Geen onderliggende economische en financiële rechtvaardiging waardoor het vermoeden wordt versterkt dat de transacties zich beperken tot de transit van fondsen die uit het buitenland komen en er weer naar vertrekken 10. Weigering of onmogelijkheid om onderliggende stukken voor te leggen Weigering om onderliggende stukken voor te leggen aangaande de herkomst van de fondsen of de business rationale van de transactie

30 9. BESTENDIGE WAAKZAAMHEID 11. Het organiseren van insolvabiliteit Het organiseren van insolvabiliteit door de verkoop van activa aan verbonden natuurlijke of rechtspersonen of aan niet-marktconforme voorwaarden 12. Het gebruik van back to back leningen Het gebruiken van back to back leningen die erin bestaan fondsen naar het buitenland te transfereren voor een kredietaanvraag bij een bankinstelling in dat land waarbij de fondsen als garantie in bewaring worden gegeven om de geleende fondsen daarna naar het land van oorsprong te repatriëren. De vennootschap leent dus aan zichzelf. 13. Betaling van commissielonen zonder business rationale Betaling van commissielonen aan buitenlandse vennootschappen zonder commerciële activiteit evenals de storting of overschrijving naar België vanuit dergelijke vennootschappen 14/12/ BEWAARPLICHT Identificatiestukken: 5 jaar na beëindiging van de cliëntenrelatie Wijze waarop: vrij Uitgevoerde verrichtingen: 5 jaar

31 10. BEWAARPLICHT Dossiergegevens voor de economische beroepen: zie hun respectievelijk normkader In de reglementen van plichtenleer van de revisoren is een bewaarperiode van 5 jaar voorzien; in sommige andere regels (o.a. de controlenormen) worden andere bewaartermijnen voorzien (in casu 10 jaar) 11. WITWASVERANTWOORDELIJKE Art. 10 De antiwitwasverantwoordelijke

32 11. WITWASVERANTWOORDELIJKE Art. 18 Wie moet/kan melden: Desgevallend iedereen( elke werknemer en elke vertegenwoordiger persoonlijk ) in een organisatie als de gewone procedure niet kan worden gevolgd (is verhinderd/weigert) opmerking: uitzondering advocaten (arrest Grondwettelijk Hof, d.d ) 11. WITWASVERANTWOORDELIJKE Art. 19 Verbod de cliënt of een derde in te lichten van de gedane melding Communicatie in een kantoor moet kunnen (probleem: beroepsgeheim binnen een auditkantoor =/= beroepsgeheim voor de andere activiteiten binnen een multidisciplinair kantoor Quid positie van de commissaris?

33 11. WITWASVERANTWOORDELIJKE Art. 20 Immuniteit in hoofde van de melder 11. WITWASVERANTWOORDELIJKE Kantoororganisatie Het bedrijfsrevisorenkantoor zal een compliance officer aanstellen met als taak het vaststellen van passende procedures voor interne controle en informatieverstrekking. De noodzaak om personen aan te wijzen binnen het kantoor die instaan voor het opvolgen van de antiwitwasverplichtingen en het organiseren van interne audits om te controleren of de identificatieverplichting en de verplichting om het risicoprofiel te monitoren worden ingevuld. De bedrijfsrevisor dient het begrip gevoelige regio s te bepalen. De Compliance Office dient te worden ingelicht over de aanwezigheid van nieuwe risicofactoren en over elke wijziging met betrekking tot risicoprofielen op het vlak van het antiwitwassen van geld. De Compliance Office zal advies verlenen met betrekking tot de wijze van inspelen daarop en het rapporteren daarover.

34 11. WITWASVERANTWOORDELIJKE Voorbeeld van mogelijke interne procedure Alle beroepsbeoefenaren worden verzocht alle informatie met betrekking tot verdachte of ongebruikelijke transacties te sturen naar de Compliance Office door gebruik te maken van het volgende model van kennisgevingformulier: Wij verzoeken hierbij de Compliance Office om contact met ons op te nemen met betrekking tot mogelijke witwas- en fraudepraktijken van cliënt X. 11. WITWASVERANTWOORDELIJKE Onze bezorgdheden zijn gebaseerd op één of meer van de volgende factoren: - ongebruikelijke transacties op grond van betrokkenheid derden - ongebruikelijke transacties op grond van tussenstappen - ongebruikelijke transacties op grond van (ongebruikelijke of ongekende) herkomst van de fondsen - ongebruikelijke transacties op grond van de business area - ongebruikelijke transacties op grond van prijszetting - betrokkenheid van niet-coöperatieve gebieden - cashtransacties > EUR - fraude-indicatoren - onderzoeken publieke overheden - andere risicofactoren:. 14/12/

35 11. WITWASVERANTWOORDELIJKE Compliance Office Verantwoordelijke Partner CFI Raadpleeg de voor opdrachten verantwoordelijke partner binnen 48 uur (24 in geval van hoogdringendheid) Adviseer de Corporate Risk Partner over de melding aan de CFI In geval van een verdachte transactie deel een model van meldingsdocumenten mee aan de voor opdrachten verantwoordelijke partner ter vervollediging Adviseer de voor opdrachten verantwoordelijke partner en de BU partner in risicomanagement over de reactie van de cliënt en de relatie Adviseer het Comité Deugdelijk Risicomanagement in geval van meningsverschillen met de voor opdrachten verantwoordelijke partner/bu partner in risicomanagement Melding van verdachte transacties aan de externe Cel voor Financiële Informatieverwerking (CFI) Deel voorwaardelijke vermoedens mee aan het Comité Risicomanagement met het oog op het nemen van een beslissing over de relatie met de cliënt Contactpunt voor de Cel voor Financiële Informatieverwerking (CFI) Principe: de wet vereist absolute discretie ten overstaan van de cliënt en alle andere derden inzake melding van vermoedens van witwassen van geld aan de CFI. 12. OPLEIDING (art 9) Doel: verrichtingen en feiten onderkennen die met witwassen van geld en/of de financiering van terrorisme vandoen hebben Iedereen

36 12. OPLEIDING Vorming en opleidingsprogramma s De opleiding en sensibilisering van de bedrijfsrevisoren moet worden georganiseerd opdat zij zich met de Belgische witwaswetgeving vertrouwd kunnen maken. Na de opleiding moeten de bedrijfsrevisoren in staat zijn: de door de wet voorgeschreven taken, zoals hiervoor beschreven, uit te voeren. De opleiding dient de bedrijfsrevisoren te motiveren om zich een cultuur van compliance eigen te maken; atypische verrichtingen efficiënt en effectief te identificeren (hoewel er geen actieve opsporingsplicht is) en op een correcte en tijdige wijze te rapporteren. 13. SCHRIFTELIJK VERSLAG Doel: sporen nalaten van twijfelachtige verrichtingen Eerst: met bijzondere aandacht onderzoeken; daarna: - ongebruikelijke verrichting (intern verslag) (art. 8) - verdachte verrichting: melden aan de CFI Advocaten: aan de stafhouder van de Orde - de stafhouder meldt aan de CFI (art. 12)

37 13. SCHRIFTELIJK VERSLAG Quid economische beroepen (in se door de wet van dit verslag vrijgesteld)? Toch: werkdossier revisorale opdrachten: schriftelijk aantekening houden; ook toepasselijk op andere opdrachten accountants: bij monopolieopdrachten: schriftelijk aantekening houden 14. NOTARIS: NIET CONTANT Grens: Euro, maar maximaal 10% van de prijs van de verkoop Gaat om vastgoedtransacties Rekeningnummer waarvan de fondsen vandaan komen Klanten op deze verplichting wijzen

38 15. CONTANTE VERRICHTINGEN Controle op grensoverschrijdend verkeer van liquide middelen (KB van 5 oktober 2006) of meer moet worden aangegeven vooraleer de grens wordt overschreden Douane meldt aan de CFI, die hiervan kennis kan nemen 15. CONTANTE VERRICHTINGEN De verkoop door een handelaar van een goed waarvan de totale waarde Euro of meer bedraagt, mag niet in contanten worden vereffend (art 10ter) Sanctie (art 23): Minister van Economische Zaken: administratieve geldboete max. 10% van het bedrag betaald in contanten en max Euro

39 16. CEL VOOR FINANCIËLE INFORMATIEVERWERKING Oprichting van de CFI Samenstelling Werkingskosten (in 2007: 3.7 M ) (Jaarlijks) Verslag van de CFI Recht van onderzoek (bevragingsrecht: art 15) Recht op kwaliteitstoezicht Doormelding 16. CEL VOOR FINANCIËLE INFORMATIEVERWERKING Beroepsgeheim Recht van verzet (maximaal 2 werkdagen) Melding aan de melder Melding aan de procureur des Konings bij ernstige aanwijzingen van witwassen of van financiering van terrorisme

40 16. CEL VOOR FINANCIËLE INFORMATIEVERWERKING De CFI meldt aan de procureur des Konings of/en aan het federaal parket (Art 16) Desgevallend aan OLAF In geval van ernstige en georganiseerde fiscale fraude, waarbij ingewikkelde mechanismen of procédés van internationale omvang worden gebruikt of wanneer het gaat om een strafbaar feit dat onder de bevoegdheid valt van Administratie der douane en accijnzen: informatie naar de Minister van Financiën. 17. MELDING EN MELDPLICHT M.b.t. artikel 2 (Art 12 1.) wanneer ze weten of vermoeden een uit te voeren verrichting of wanneer een feit hen is bekend dat op witwassen van geld of op financiering van terrorisme wijst melden vooraleer de transactie doorgaat of onmiddellijk daarna met vermelding waarom niet voor de verrichting werd uitgevoerd, werd gemeld

41 17. MELDING EN MELDPLICHT M.b.t. artikel 2 bis (art. 14bis 1.) wanneer ze weten of vermoeden(*) feiten of een verrichting die verband houdt met witwassen van geld of financiering van terrorisme onmiddellijk melden (*) toevoeging met de wet van 12 januari MELDING EN MELDPLICHT M.b.t. de casino s objectieve en subjectieve criteria onmiddellijk melden

42 17. MELDING EN MELDPLICHT M.b.t. artikel 2ter feiten waarvan ze weten of vermoeden onmiddellijk melden aan de stafhouder van de Orde stafhouder gaat na of de voorwaarden werden nageleefd en meldt onmiddellijk aan de CFI 17. MELDING EN MELDPLICHT M.b.t. artikel 14quinquies: de objectieve indicatoren inzake grote fiscale fraude (KB 3/6/07 in werking: 1/9/07): Schermvennootschappen, offshorecentrum, privéadres van een stroman, Nieuwe bestuurders, wijziging maatschappelijke benaming, doelwijziging, verplaatsen maatschappelijke zetel Tussenkomst van stromannen

43 17. MELDING EN MELDPLICHT Atypische verrichtingen in BTW-carrouselgevoelige sectoren (gsm, hifi, textiel, ) Forse omzetstijgingen in zeer korte tijd Onregelmatigheden in facturen (adressen, factuurnummers, ) Gebruik van doorsluisrekeningen Gebruik van tussenrekeningen (identificatie en opvolging geldstromen worden daardoor bemoeilijkt) 17. MELDING EN MELDPLICHT Internationale dimensie, waar dit niet economisch is te rechtvaardigen Weigering van de klant om de onderliggende stukken te tonen Organiseren van een insolvabiliteit door snelle verkoop van activa aan bekende partijen Back-to-backleningen Commissielonen betalen aan het buitenland zonder echte economische redenen

44 17. MELDING EN MELDPLICHT Meldingsplicht van de bedrijfsrevisor Alle verdachte transacties of handelsrelaties dienen aan de CFI te worden gemeld Leef de verplichtingen na! (3 de Europese Richtlijn: afschaffing van de mogelijkheid dat de werknemer of vertegenwoordiger melding doet aan de CFI, indien de beroepsoefenaar het niet zelf doet) In 2005 werd specifieke documentatie hieromtrent gepubliceerd teneinde alle beroepsbeoefenaren toe te laten deze plicht na te komen. 17. MELDING EN MELDPLICHT Anonimiteit van de melder Principe: beroepsgeheim van de CFI: interne procedures van de CFI bepalingen van de Wet van 8 april 2002 betreffende de anonimiteit van de getuigen. Principe: strafrechtelijke, tuchtrechtelijke en burgerrechtelijke bescherming voor de melders te goeder trouw. Voorgestelde maatregelen: Betere bescherming van de anonimiteit van de melders, ook in de vervolgingsfase, wanneer zij door de politiediensten als getuige kunnen worden ondervraagd. De bevoegde autoriteiten, met name het College van Procureursgeneraal, zijn belast met het nemen of voorstellen van de toepassingsmodaliteiten. 14/12/

45 18. CONTROLE & TOEZICHTHOUDERS Meldingsplicht in hoofde van controle-, toezichthoudende en tuchtoverheden Sancties bij niet-naleving van de wet van 11 januari CONTROLE & TOEZICHTHOUDERS Toevoeging aan het bestaande tuchtrecht (!) Openbaarmaking van een beslissing of maatregel administratieve geldboete (250 tot Euro) Dit houdt derhalve een effectieve wijziging in van het tuchtrecht van bedrijfsrevisoren, accountants,...

46 19. BESLUIT Doel was: na te gaan welke rol de economische beroepen binnen het wettelijk kader aangaande het witwassen van geld, wordt voorbehouden. MET BESTE DANK!