Aanleg van een ongelijkvloerse spoorvertakking en de uitbreiding van de spoorbundel luchtbal in de zone van de Oude Landen te Ekeren (Antwerpen)

Transcriptie

1 Vlaamse overheid Departement Leefmilieu, Natuur en Energie Afdeling Milieu-, Natuur- en Energiebeleid Dienst Mer Koning Albert II-laan 20, bus BRUSSEL tel: 02/ fax: 02/ Project-MER-Verslag Goedkeuring milieueffectrapport Project: Aanleg van een ongelijkvloerse spoorvertakking en de uitbreiding van de spoorbundel luchtbal in de zone van de Oude Landen te Ekeren (Antwerpen) Initiatiefnemer: NV Infrabel Barastraat Brussel 5 februari 2009 PRMER-0186-GK

2 1 Inleiding De NV Infrabel heeft het voornemen om een ongelijkvloers vertakkingscomplex op de L27A aan te leggen om de capaciteit van deze spoorlijn te verhogen. Daarnaast wordt ook een uitbreiding van de spoorbundel Luchtbal voorzien om voldoende uitwijkmogelijkheden voor rollend materieel te creëren. Het project valt onder toepassing van de milieueffectrapportage volgens bijlage II rubriek 10 c van het Besluit van de Vlaamse Regering van 10 december 2004 zijnde - aanleg van spoorwegen met een lengte van 1 tot 10 km, of een ononderbroken lengte van 1 km of meer gelegen in een bijzonder beschermd gebied. aanleg van faciliteiten voor de overlading tussen overladingsstations en van overslagstations met een oppervlakte van 5 ha of meer en rubriek 10 j zijnde aanleg van infrastructuur voor trams, boven- en ondergrondse spoorwegen, zweefspoor en dergelijke bijzondere constructies, welke uitsluitend of overwegend voor personenvervoer zijn bestemd met een lengte van 1 km of meer.. Het kennisgevingsdossier is door de Dienst Mer van de afdeling algemeen Milieu-, Natuur- en Energiebeleid volledig verklaard op 27 november De terinzagelegging liep in Antwerpen van 23 januari 2007 tot 23 februari De aankondiging van de ter inzage legging is gebeurd door aanplakking. Door de Dienst Mer werden richtlijnen geschreven die de inhoudelijke aanpak van het project-mer weergeven, deze richtlijnen werden betekend op 23 mei Tijdens de milieueffectrapportage werd overleg gepleegd: een eerste vergadering op 19 maart 2007 voor de vastlegging van de richtlijnen en een tweede als ontwerptekstbespreking op 31 januari Het kennisgevingsdossier en het ontwerprapport werden naar de verschillende administraties rondgestuurd voor adviezen en opmerkingen. De definitieve versie van het milieueffectrapport werd ontvangen op 29 september Aan de hand van de criteria die vooropgesteld werden in de eerder betekende richtlijnen werd dit goedkeuringsverslag opgesteld. Het milieueffectrapport heeft voldoende invulling gegeven aan de richtlijnen die overeenkomstig artikel van het decreet betreffende de milieueffect - en veiligheidsrapportage van 18 december 2002 (BS 13 februari 2003) werden vastgesteld. Het MER bevat voldoende informatie om het aspect milieu een volwaardige plaats te geven bij de besluitvorming. 2 Vorm en presentatie Het voorliggende milieueffectenrapport is naar vorm en presentatie een verzorgd document geworden en bestaat uit een tekstbundel en een afzonderlijke kaartenbundel. Het document bevat lijsten met tabellen, figuren en kaarten. Achteraan het rapport bevinden zich vijf bijlagen en een lijst met referenties. De bijlagen bevatten verduidelijkende achtergrondinformatie. De figuren en kaarten geven een duidelijke en overzichtelijke meerwaarde aan het MER. Dienst Mer 2

3 3 Doelstelling, verantwoording en besluitvorming art ,1, a en b De doelstelling van een ongelijkvloerse spoorvertakking in de zone van de Oude Landen is de verhoging van de capaciteit van de goederenas L27A tussen de in- en uitrit van het vormingsstation Antwerpen Noord tot de aansluiting met de L15 in Mortsel. De capaciteitsproblemen die zich momenteel voordoen op bepaalde piekmomenten van de dag zullen hiermee verdwijnen. Door de capaciteitsstijging zal er in de toekomst eveneens voldaan kunnen worden aan de verwachte stijging van de goederentrafiek per spoor ten gevolge van de havenuitbreidingswerken en aan de vooropgestelde groei van het marktaandeel van het spoor in het verwerken van deze goederentrafiek. Door het definitief wegvallen van de uitwijkbundels Berchem en Congo beschikt Antwerpen-centraal over 5500 m spoorlengte minder voor het uitwijken van treinstellen. De spoorbundel Luchtbal kadert in de noodzaak tot een bijkomende bundel voor uitwijking van de treinstellen. Sinds 1 december 2007 trad het Besluit van de Vlaamse Regering betreffende de milieueffectrapportage over plannen en programma s van 12 oktober 2007 in werking. Gevolg van dit besluit is ondermeer dat een Gewestelijk Ruimtelijk Uitvoeringsplan (GRUP), dat nodig is voor deze bestemmingswijziging ondersteund moet worden door een plan-mer: het ongelijkvloers vertakkingscomplex en de spoorbundel Luchtbal zijn gelegen in parkzone volgens het gewestplan. De opmaak van een plan-mer kan gebeuren volgens het bovenvermelde plan-mer decreet of via het integratiespoor (gelijklopend met de opmaak van het GRUP). De inhoud van voorliggend project-mer zal gebruikt worden in het nog op te stellen plan-mer. 4 Voorgenomen project en alternatieven art ,1,c, d en e Het rapport beschrijft in deel 3 het project op een voldoende wijze. In deel 4 wordt een optimalisatie van het project op basis van voorgaande studies opgenomen. Hierin wordt onder andere ingegaan op de mogelijke afgraving van het terrein tussen de 2 spoorwegprojecten. De zone van het projectgebied overeenkomend met het parkgebied Oude Landen is immers een mogelijke locatie voor waterberging, die door uitvoering van het voorgenomen project deels verloren zou gaan. In het MER werden enkel de aanpassingen op korte en middellange termijn onderzocht wat betreft de mogelijke milieu-impact. Aanpassingen op lange termijn, namelijk aanpassing van het ongelijkvloers vertakkingscomplex voor de doortrekking van de tweede spoortoegang haven Antwerpen tot in Lier met kruising van de E19 werden niet in dit MER onderzocht. Voor de realisatie van het ongelijkvloers vertakkingscomplex werden geen alternatieven onderzocht in het MER. Voor de uitwijkbundel Luchtbal werden in de alternatievenstudie van 2002 verschillende locatiealternatieven onderzocht. Dienst Mer 3

4 Deze studie wordt weergegeven in bijlage bij het MER. Het alternatief Antwerpen Stuyvenberg (Spoor Noord), dat in 2002 als een mogelijk alternatief beschouwd werd, is geen volwaardig alternatief meer gezien aan de stad Antwerpen subsidie toegekend werd om hier een stedelijk landschapspark aan te leggen. Het voorgesteld project, namelijk de uitbouw van het bestaande wijkbundelcomplex Luchtbal is bijgevolg het enige weerhouden alternatief. Vanuit de disciplines oppervlaktewater en landschap, bouwkundig erfgoed en archeologie wordt een uitvoeringsalternatief voor de nieuwe spoorbundel voorgesteld, nl. een ligging parallel aan de bestaande spoorbundel (zie ook deel 7 van dit verslag). 5 Juridische en beleidsmatige context art ,f Het rapport geeft een volledig overzicht van de juridische en beleidsmatige randvoorwaarden onder de vorm van een matrix. De matrix geeft aan welke randvoorwaarden relevant zijn voor dit project en waar deze relevante randvoorwaarden verder behandeld worden. Waar nodig worden de voorwaarden carthografisch weergegeven. 6 Algemene methodologische aspecten Per discipline wordt de methodiek voor de beschrijving van de referentiesituatie aangegeven en wordt het studiegebied afgebakend en gesitueerd op kaart. De voornaamste ingrepen die per discipline verwacht worden, worden weergegeven in een ingreep-effectenschema, waarbij een opdeling gemaakt wordt in hoofdingrepen en deelingrepen. Per discipline wordt een goede beschrijving gegeven van de te volgen methodologie om de effecten van het project in te schatten. Om de leesbaarheid over de verschillende disciplines te verhogen, was een algemene beoordelingsschaal over de disciplines heen aangewezen. Nu is bijvoorbeeld bij de discipline bodem sprake van een licht negatief effect, terwijl men bij de discipline fauna en flora spreekt van een beperkt negatief effect. In elke discipline wordt per effectgroep een beoordelingskader voorgesteld. Dit is positief: het blijft een aandachtspunt om de beoordelingskaders over de verschillende disciplines heen in de gehanteerde schaal op elkaar af te stemmen. Eveneens een aandachtspunt is het correct overnemen van de termen uit de beoordelingsschaal. Als voorbeeld kan de beoordeling van het verlies van erfgoedwaarden aangehaald worden, de gebruikte terminologie is niet terug te vinden in het voorgestelde kader. Dienst Mer 4

5 7 Bestaande toestand en milieueffecten In wat volgt wordt vermeld in hoeverre door de opstellers van het MER gevolg werd gegeven aan de belangrijkste opmerkingen, geformuleerd tijdens de ontwerp-mer bespreking en vermeld in het verslag van deze vergadering. Bovendien worden een aantal aandachtspunten uit het MER gelicht die van belang kunnen zijn voor de doorwerking van dit MER bij de verdere besluitvorming. Onderstaande bespreking vormt echter geen exhaustieve samenvatting van de conclusies van het MER. Hiervoor wordt naar het eigenlijke document verwezen. Ten opzichte van de ontwerptekst werd in de discipline geluid en trillingen aangegeven dat het effect van de milderende maatregelen berekend werd voor situaties op korte en middellange termijn. Er wordt ook nagegaan of de voorgestelde maatregelen voldoende zijn voor de situatie op lange termijn. Op de ontwerptekstbespreking werd gevraagd om de noodzaak na te gaan van milderende maatregelen voor het aspect geluid ter hoogte van de woonwijk Het Laar gezien de richtwaarde voor de nacht er precies geëvenaard wordt. Er werd als mogelijke milderende maatregel ondermeer verwezen naar de berm van ongeveer 2 m hoog ter hoogte van het Laar, die in de toekomstige situatie zal verdwijnen. In het definitieve rapport wordt aangegeven dat deze berm minstens verhoogd moet worden met 5m om akoestische afscherming te bekomen, maar deze verhoging wordt in het MER vanuit het beoordelingskader niet als noodzakelijk beschouwd. Het zou anderzijds toch zinvol kunnen zijn om een milderende maatregel ter hoogte van het Laar voor te stellen gezien de evenaring van de richtwaarde voor de nacht. Met betrekking tot het aspect trillingen wordt postmonitoring voorgesteld voor de 3 recente rijwoningen in de Weegbreelaan aangezien deze binnen de kritische afstand voor trillingshinder gelegen zijn. Bij de discipline mens-ruimtelijke functies, mobiliteit, lucht en veiligheid wordt de luchtverontreiniging ten gevolge van het gebruik van dieseltreinen berekend en beoordeeld. Ten opzichte van de ontwerptekst zijn de berekende emissies wat betreft stikstofoxiden met een factor 4 gedaald, ook voor de andere parameters is de emissie eveneens gedaald. Door het studiebureau werd aangegeven dat in de ontwerptekst gerekend werd met een energieverbruik voor goederenvervoer van 660 kj/tonkilometer. Na de ontwerptekstbespreking werd via mail door Infrabel aan het studiebureau gemeld dat het energieverbruik van 660 kj/tonkm het primair gemiddeld energieverbruik is rekening houdend met de mix van diesel en electrische treinen. Het energieverbruik van een trein is in de eerste plaats afhankelijk van de totale massa, nl ton (totale gemiddelde massa, locomotief inbegrepen). Door Infrabel wordt aangegeven dat een energieverbruik van 170 kj/brutotonkm een goede benadering is voor het eind-energieverbruik van dieselgoederentreinen. Dit verklaart de daling van de berekende emissies. In deze discipline werd ook een inschatting gemaakt van het aantal gehinderden en slaapgestoorden ten gevolge van het voorgenomen project. Hiervoor wordt verwezen naar de hinderkansverdeling in tabel 2.6: dit dient echter tabel 12.8 te zijn. In deze discipline wordt ook aandacht besteed aan de oversteekbaarheid van de spoorlijnen 12 en 27A. Het creëren van een oversteek over de spoorlijn 12 is een belangrijke doelstelling in het mobiliteitsplan Antwerpen. Dienst Mer 5

6 Tijdens de ontwerptekstbespreking werd aangegeven dat de stad Antwerpen eind 2005 gronden aangekocht heeft ter hoogte van het geplande vertakkingscomplex Oude Landen voor de uitbreiding van bestaande sportinfrastructuur. In het definitieve rapport wordt aangegeven dat een ruil van deze gronden, noodzakelijk voor de realisatie van het vertakkingscomplex, met gronden die vrijkomen ten westen van de bestaande sportinfrastructuur (door verplaatsing van de goederenlijn 27A) overwogen dient te worden. Het aspect veiligheid werd behandeld in een afzonderlijke veiligheidsstudie, namelijk Ruimtelijke veiligheidsstudie voor de aanleg van een ongelijkvloerse spoorvertakking en de uitbreiding van de spoorbundel Luchtbal in de zone van de Oude Landen te Ekeren. (2008, InFR0701). Vanuit de disciplines oppervlaktewater en landschap, bouwkundig erfgoed en archeologie wordt een uitvoeringsalternatief voor de nieuwe spoorbundel voorgesteld, nl. een ligging parallel aan de bestaande spoorbundel. Daarnaast dient ook een natuurtechnische inrichting voorzien te worden ter hoogte van de dwarsing van de Oudelandse beek door het doodspoor. Dit alternatief zorgt voor een beperking van de effecten op de structuurkwaliteit van de Oudelandse beek en van de effecten van aantasting van de open ruimte. Nadeel van dit alternatief is dat de lengte van het sasspoor beperkt is. In de discipline fauna en flora wordt een paragraaf gewijd aan de effecten op het VEN-gebied Oude Landen, waarbij aangegeven wordt dat er geen bijkomende impact is ten gevolge van de uitbreiding van de spoorbundel. Er wordt wel aandacht gevraagd voor een doordachte keuze en plaatsing van de verlichtingsinfrastructuur. Daarnaast wordt aangegeven dat afgraving van het parkgebied Oude Landen in functie van waterberging tot een niveau boven het freatische grondwaterpeil voldoende garantie biedt om verdroging in het VEN-gebied uit te sluiten. Bij de discipline landschap, bouwkundig erfgoed en archeologie wordt als milderende maatregel een archeologisch vooronderzoek gevraagd aangezien binnen het projectgebied meerdere archeologische sites bekend zijn. 7.1 Vergelijking van de alternatieven art ,2, e In deel 4 van dit verslag werd reeds aangegeven dat in het MER een uitvoeringsalternatief voor de uitwijkbundel parallel aan de bestaande spoorbundel werd ontwikkeld. Een beoordeling van dit alternatief gebeurt voor alle disciplines in deel 13 van het MER. Dienst Mer 6

7 8 Leemten in de kennis art ,4 In deel 15 wordt een leemte aangegeven m.b.t. de studie van IMDC voor het stroomgebied van de Donkse beek, Oudelandse beek en Laarse beek. In de niettechnische samenvatting wordt aangegeven dat de leemte geen essentieel gebrek vormt voor de milieueffectrapportage. Deze conclusie ontbreekt evenwel in het hoofdrapport. 9 Monitoring en evaluatie art ,2, d In deel 15 wordt de noodzaak tot monitoring besproken. Uit de voorgaande bespreking volgt dat monitoring vooral belangrijk is voor het aspect trillingen. 10 Integratie en eindsynthese art ,2, e In deel 14 van het MER wordt per discipline een synthese gegeven van de effecten en milderende maatregelen voor het ongelijkgronds vertakkingscomplex, de uitbreiding van de spoorbundel Luchtbal en de afgraving van het parkgebied Oude Landen. Daarnaast wordt er een overzichtstabel weergegeven met alle milderende maatregelen waarbij een onderscheid gemaakt wordt tussen noodzakelijke en oppurtune milderende maatregelen. Er wordt eveneens aangegeven wie de uitvoerder van deze maatregelen zal zijn. Vooruitlopend op de planmilieubeoordeling wordt reeds de relevantie van de voorgestelde maatregelen voor het op te maken RUP aangegeven. Deel 18 van het rapport bevat een eindconclusie m.b.t. het voorgenomen project. 11 Tewerkstelling, investering en gebruikte materialen art ,3 In deel 17 geeft het rapport een inschatting aan van de benodigde investeringen voor het voorgenomen project. Dienst Mer 7

8 12 Niet-technische samenvatting art ,5 De niet-technische samenvatting vormt een afzonderlijk leesbaar deel van het rapport dat de essentie van de overige delen beknopt weergeeft. De tekst is begrijpelijk voor een gemiddelde lezer. In deze samenvatting wordt verwezen naar kaarten uit de afzonderlijke kaartenbundel. Besluit Gelet op wat vooraf gaat wordt het project-mer, ingediend door NV Infrabel op 29 september 2008, goedgekeurd. Brussel, 5 februari 2009, Paul Van Snick Algemeen directeur Afdelingshoofd AMNEB Dienst Mer 8