Schaderegelingen bij aanleg en aanpassing van spoorlijnen

Transcriptie

1 Schaderegelingen bij aanleg en aanpassing van spoorlijnen

2 Schaderegelingen bij aanleg en aanpassing van spoorlijnen Aanleg van een nieuwe spoorlijn of aanpassingen van een bestaande spoorlijn buiten de daarvoor bestemde zone vindt plaats via een planologische maatregel. Grote spooruitbreidingen worden over het algemeen door middel van een door de Minister vast te stellen Tracébesluit mogelijk gemaakt, terwijl kleinere spooraanpassingen vaak worden gerealiseerd via een aanpassing van het bestemmingsplan. Als de benodigde gronden niet in eigendom zijn bij ProRail, zal ProRail na vaststelling van het Tracébesluit of na vaststelling van het bestemmingsplan starten met de verwerving van de daartoe aangewezen gronden en opstallen. Hieronder is in het kort het proces van de grondverwerving beschreven en tevens de andere schadevormen die van belang kunnen zijn voor de bewoners en bedrijven in de omgeving waar het project wordt gerealiseerd. Grondverwerving Eén van de hoofdregels bij aankoop of onteigening is dat rechthebbenden vóór en na de aankoop of onteigening in een gelijkwaardige vermogens- en inkomenspositie dienen te verkeren. Alle schade die een rechtstreeks en noodzakelijk gevolg is van de aankoop of onteigening wordt vergoed. Behalve de eigenaar komen ook andere rechthebbenden in aanmerking voor een schadeloosstelling. Daarbij kan worden gedacht aan huurders, pachters, erfpachters en dergelijke. De spelregels voor het bepalen van de schadeloosstelling zijn vastgelegd in de Onteigeningswet en daarop gebaseerde rechtspraak. Deze regels zijn dus van toepassing bij aankoop. Drie soorten schade De schadeloosstelling bij grondverwerving bestaat in veel gevallen uit de volgende onderdelen: Vermogensschade Hiermee wordt de waarde van de gebouwen en/of grond bedoeld. Afhankelijk van de situatie kan sprake zijn van waardevermindering van overblijvend eigendom. Bij huurders of pachters komt vermogensschade meestal niet voor. Inkomensschade Deze schade kan ontstaan bij de

3 financiering van een vervangend object, bijvoorbeeld een bedrijfspand of een woonhuis. Inkomensschade kan zich ook voordoen als sprake is van het feitelijk gemis van inkomen als gevolg van de ontneming van eigendom of beëindiging van een recht, bijvoorbeeld een pachtrecht. Hierbij gaat het vaak om bedrijven. Bijkomende schaden Hierbij kan gedacht worden aan de vergoeding van kosten verband houdend met de verhuizing, notariskosten, overdrachtsbelasting, deskundigenkosten en dergelijke. In goed overleg Een deskundige (meestal een makelaar of rentmeester) stemt namens ProRail in goed overleg met de rechthebbende(n) de consequenties van de gedwongen verkoop en de opbouw van de schadeloosstelling af. De betrokkene kan zich daarin laten bijstaan door een deskundige. De kosten van deze bijstand worden vergoed op basis van een regeling die in de Staatscourant is gepubliceerd. Als er overeenstemming is bereikt, dan wordt één en ander vastgelegd in een koopovereenkomst. Door middel van een notariële akte gaat dan de eigendom over. Soms is het mogelijk dat de rechthebbende nog een periode kosteloos gebruik kan maken van bijvoorbeeld de woning of de grond. In verreweg de meeste gevallen vindt de overdracht van onroerende zaken op deze wijze plaats (de zogenaamde minnelijke aankoop). Onteigening Bij Koninklijk Besluit krijgt ProRail de bevoegdheid in het algemeen belang onroerende zaken te (doen) onteigenen voor de realisering van het beoogde project. Dit is de zogenaamde administratieve onteigeningsprocedure, gebaseerd op Titel IIa van de Onteigeningswet. Als op minnelijke wijze geen overeenstemming kan worden bereikt omtrent de eigendomsoverdracht en schadeloosstelling, dan wordt daarvoor het oordeel van de burgerlijke rechter gevraagd. De rechter spreekt zich dan uit over de onteigening en vervolgens (in een afzonderlijk vonnis) over de hoogte van de schadeloosstelling. Voor de bepaling daarvan laat hij zich adviseren door een commissie van onafhankelijke deskundigen. Het perceel en de eventuele gebouwen worden dan ter plaatse opgenomen door de deskundigen, onder leiding van de rechter commissaris. Door inschrijving van het onteigeningsvonnis in de openbare registers gaat de eigendom over. Deze procedure heet de gerechtelijke onteigeningsprocedure. Planschade en Nadeelcompensatie Ook individuele burgers die niet betrokken zijn bij de grondverwerving kunnen schade lijden. Dit kan worden veroorzaakt door het tracébesluit, maatregelen in verband met de aanleg, maar ook door bijvoorbeeld de aanwezigheid en het gebruik van de spoorlijn. Als de schade een gevolg is van een nadelige planologische wijziging als gevolg van de vaststelling van een tracébesluit door de minister, kan men beroep doen op de

4 Regeling nadeelcompensatie van het ministerie van IenM. Nadeelcompensatie ziet niet alleen toe op de schade die het gevolg is van het tracébesluit, maar ook op bijvoorbeeld de schade als gevolg van rechtmatig genomen maatregelen of besluiten die voortvloeien uit het tracébesluit, voor zover deze schade niet anderszins is verzekerd (denk aan uitvoeringsvergunningen). Voor zowel planschade als nadeelcompensatie geldt dat enkel de geleden schade wordt vergoedt die het normaal maatschappelijk risico overstijgt en niet redelijkerwijs voorzienbaar was. Bouwschade Tijdens de uitvoering van het project kan schade aan eigendommen ontstaan als gevolg van de bouwwerkzaamheden. Bijvoorbeeld scheuren in een huis door heiwerkzaamheden. ProRail probeert dit zoveel mogelijk te voorkomen door het nemen van preventieve maatregelen. De directe omgeving waar de bouwwerkzaamheden plaatsvinden wordt vooraf onderzocht. Met de uitkomsten van deze onderzoeken wordt rekening gehouden bij het ontwerp van de spoorbaan en uitvoering van de werkzaamheden. Van de panden binnen het invloedsgebied van de bouwlocatie wordt voor de start van de werkzaamheden een bouwkundig rapport opgesteld. Het bepalen van het invloedsgebied is onder meer afhankelijk van de gebruikte bouwmethode, de bodemgesteldheid en de bouwaard van de opstallen. Als later toch schade ontstaat en het blijkt dat de schade aan het project is toe te rekenen, is er sprake van bouwschade. Om te bepalen of er verband bestaat tussen de bouwwerkzaamheden en de schade kan er een schade-expert worden ingeschakeld. Meer informatie? Meer informatie via ProRail Publiekscontacten: telefoon (gratis).

5 Disclaimer De informatie in deze brochure is met uiterste zorg samengesteld. Toch kan het zijn dat sommige informatie niet meer actueel is, of op enige wijze niet correct is weergegeven. Wij sluiten dan ook elke aansprakelijkheid uit als gevolg van de eventueel onjuiste weergave van informatie. Uitgave ProRail Januari