Themadag over Herstel. Themadag Herstel. Programma Deuvel Maatschappelijke opgave

Transcriptie

1 Themadag over Herstel Maatschappelijke opgave We staan voor de maatschappelijke opgave om de kwaliteit van (samen)leven herstelgericht te verbeteren. Programma 1 Introductie door Irma Samenvatting van: 2 Herstelbenadering 3 (Ervaringsdeskundige) ondersteuning van herstel 4 Onderwerpen: -waarvan wil je meer weten of ervaren -keuzes uit onderwerpen Pauze 5 min. 5 Kennis van gekozen onderwerpen PAUZE 12:15 tot 12:45 uur 6 Kennismaking: oefening 7 Toepassingen en Vaardigheden oefenen 8 Afronding door Irma/Cees, inclusief invullen evaluaties. Deuvel

2 2 Herstelbenadering Samenvatting Omschrijving van herstelprocessen Helpende elementen Herstelfases Herstelwaarden Betekenisgeving. 2 Herstelbenadering Omschrijving De verreweg meest geciteerde omschrijving van herstelprocessen dateert van 1993 en is van William Anthony (Boston, VS): Herstel is een intens persoonlijk, uniek proces van verandering in iemands houding, waarden, gevoelens, doelen, vaardigheden en/of rollen. Het is een manier van leven, van het leiden van een bevredigend, hoopvol en zinvol leven met de beperkingen die de (psychische) gezondheidsklachten met zich meebrengen. Herstellen betreft het ontgroeien van de catastrofale gevolgen van een (psychiatrische) aandoening en de ontwikkeling van een nieuwe betekenis en een nieuw doel in iemands leven. Anthony, WA.; 1993 'Recovery from mental illness: the guiding vision of the mental health system in the 1990s' Psychosocial Rehabilitation Journal, 16, 4, Deuvel

3 2 Herstelbenadering Helpende elementen Herstel van regie over en kwaliteit van leven, dankzij een positieve balans tussen Belemmerende én Helpende elementen - klachten én krachten - kwetsbaarheden én kwaliteiten - beperkingen én mogelijkheden - risico s én kansen Negatieve balans Geen ruimte voor herstel. Belemmerend Helpend 2 Herstelbenadering Helpende elementen Herstel van regie over en kwaliteit van leven, dankzij een positieve balans tussen Belemmerende én Helpende elementen - klachten én krachten - kwetsbaarheden én kwaliteiten - beperkingen én mogelijkheden - risico s én kansen Positieve balans Wel ruimte voor herstel. Belemmerend Helpend Deuvel

4 2 Herstelbenadering Herstelprocessen Verlopen gefaseerd, niet lineair Gedreven door herstelwaarden Spelen op diverse levensgebieden Gebaseerd op principes van herstel, zoals betekenisgeving en doorbreking van (zelf)stigma. Interactie (vragen naar een voorbeeld van elk onderdeel) 3 (Ervaringsdeskundige) ondersteuning van herstel Samenvatting Ontwikkeling van ervaringsdeskundigheid (Ervaringsdeskundige) ondersteuning van herstel Principes van herstelondersteuning. Deuvel

5 3 (Ervaringsdeskundige) ondersteuning van herstel Ontwikkeling van ervaringsdeskundigheid Cliëntervaring met ingrijpende gebeurtenissen, verlies én herstel van regie over en kwaliteit van leven Kennis verwerven dankzij uitwisseling, reflectie en ontdekking van overeenkomsten én verschillen Deskundigheid ontwikkelen dankzij passende houding en vaardigheden. 3 (Ervaringsdeskundige) ondersteuning van herstel Ontwikkeling van ervaringsdeskundigheid (E) Ervaringen met zelfhulpgroepen VS 1933 (+B) Betekenisgeving Herstelproces VS 1939 (+EK,V,ED) Ervaringskennis Vaardigheden EDeskundigheid VS 1976 (+H) Houding NL 2000 ED kan bestaan uit E,B,EK,H,V Percepties van ervaringsdeskundigheid E+b+ek persoonlijke ED E+B+EK gedeelde ED E+B+EK+H+V collectieve ED Stichting Deuvel Deuvel

6 3 (Ervaringsdeskundige) ondersteuning van herstel Ontwikkeling van ervaringsdeskundigheid Persoonlijk Ingrijpend verlies of gebrek Eigen verhaal en betekenis Persoonlijke ervaringskennis Training in herstel Nuanceringen Herstelverhaal en betekenis Gedeelde ervaringskennis Training in ED Houding Vaardigheden Cliëntervaringen Herstelervaringen (Aan)leerervaringen Ondersteunend herstelverhaal Gezamenlijke ervaringskennis Beperkt inzetbaar Ruimer inzetbaar Levensbreed inzetbaar Stichting Deuvel 3 (Ervaringsdeskundige) ondersteuning van herstel Ontwikkeling van ervaringsdeskundigheid Stelling: Ervaringskennis is paradoxaal De ervaringskennis wortelt in eigen ervaringen in de rode gebieden, maar wordt gebruikt om de groene gebieden te versterken. Eigen kracht Destigmatisering Autonomie Inclusie Wederkerigheid Regel. Onmacht Stigmatisering Afhankelijkheid Afzondering Ongelijkwaardigheid Uitzondering Interactie Deuvel

7 3 (Ervaringsdeskundige) ondersteuning van herstel Principes voor herstelondersteuner De herstelondersteuner (volgens Jos Dröes) Straalt hoop en optimisme uit Stemt zorg af op de ander Geeft ruimte aan en ondersteunt het herstel Erkent, benut en stimuleert: -eigen competenties van de cliënt -sociaal netwerk en hulpbronnen buiten ggz context Is present, bescheiden en respectvol, doorbreekt stigma. 3 (Ervaringsdeskundige) ondersteuning van herstel Aparte WC s voor personeel en voor cliënten Wat zou de betekenis van aparte WC s kunnen zijn -voor het personeel -voor de cliënten? Welke onderdelen van de herstelbenadering en van de (ervaringsdeskundige) herstelondersteuning zouden daarbij een rol kunnen spelen?. Interactie Deuvel

8 3 (Ervaringsdeskundige) ondersteuning van herstel Ruimte maken voor herstel Ruimte maken voor herstel van cliënten door inzet van: Ervaringen, bijvoorbeeld (h)erkenning van ervaringen bieden Vaardigheden, bijvoorbeeld actief luisteren zonder te oordelen Kennis, bijvoorbeeld overzicht, uitzicht en inzicht mogelijk maken Houding, bijvoorbeeld uitnodigen, stimuleren, motiveren en bemoedigen. 3 (Ervaringsdeskundige) ondersteuning van herstel Samen-werken In teams of samenwerkingsverbanden Gaat het om een multidisciplinaire benadering van de cliënten - dankzij meerdere invalshoeken van de verschillende deskundigheden - inclusief ervaringsdeskundigheid - krijgen cliënten een completer beeld van hun herstel/behandelprocessen Educatief Ervaring Maatsch. werk Sociaal psychiatrisch Reintegratie Deuvel

9 3 (Ervaringsdeskundige) ondersteuning van herstel Samen-werken Ervaringsdeskundige medewerkers hebben als belangrijkste taken - ondersteunen van het herstelproces van cliënten - waarbij cliënten hun regie behouden of hernemen - waarbij cliënten altijd leidend zijn Cliënt Ervaringsdeskundige Hulpverlener. 3 (Ervaringsdeskundige) ondersteuning van herstel Samen-werken Hulpverlenende medewerkers hebben als belangrijkste taken - Werken aan het behandelproces van de cliënten - waarbij hulpverleners af en toe de regie van cliënten tijdelijk waarnemen - waarbij hulpverleners en cliënten afwisselend leidend zijn Hulpverlener Cliënt Ervaringsdeskundige Hulpverlener Cliënt.. Deuvel

10 3 (Ervaringsdeskundige) ondersteuning van herstel Herstelondersteunend werken (volgens Jos Dröes, Herstelondersteunend behandelen, 2012) Herstelondersteunend werken bestaat uit: Behandeling + Facilitering van zelfhulp + Rehabilitatie Is gericht op verbeteren van: Gezondheid en verwerking van levensgebeurtenissen - Behandeling (klinisch herstel) Persoonlijk herstel - Facilitering van zelfhulp Dagelijks en maatschappelijk functioneren - Rehabilitatie. (maatschappelijk herstel) 3 (Ervaringsdeskundige) ondersteuning van herstel HF HF HF HF DB BR BR Informeren over, bewust maken van en uitnodigen tot persoonlijk herstel en ondersteuning Informeren naar, stimuleren tot en afstemmen op persoonlijk en/of sociaal herstel en ondersteuning HF = herstelfase D = diagnostiek B = behandeling of begeleiding R = Rehabilitatie Deuvel

11 3 (Ervaringsdeskundige) ondersteuning van herstel Perspectieven Perspectief van cliënten Belemmerende en helpende elementen in positieve balans brengen; Herstelactiviteiten, Herstelfases, Herstelwaarden (eigen regie), Levensgebieden Perspectief van hulpverleners Diagnostiek, Behandeling (klinisch herstel), Facilitering van persoonlijk herstel/ zelfhulp, Rehabilitatie (maatschappelijk herstel) én -Revalidatie (functioneel herstel, zelfregulatie, Jaap van der Stel, Integraal model) -Wetenschappelijke kennis, professionele kennis én ervaringskennis (Jaap van der Stel) -Wet- en regelgeving (kosten beheersing) Schakelen tussen -Regie laten en waarnemen -Kosten beheersen en herstelwaarden bevorderen. 4 Welke onderwerpen? Elke groep krijgt een onderwerpenlijst 1 Welke onderwerpen zijn voldoende bekend? 2 Van welke onderwerpen wil je meer weten of ervaren? Maak samen met je groep een eerste keuze. Interactie Deuvel

12 5 Gekozen onderwerpen Rollen van ervaringsdeskundigen Wereld van mensen en van systemen * Zelfredzaamheid * Trainingen in herstel en in ervaringsdeskundigheid Herstelcoaching/cliëntondersteuning * Fases en vormen van herstel * 5 Herstelbenadering + Helpende elementen (H)erkenning van je zelf en je ervaringen Versterking van je zelf en je kwaliteiten of krachten (empowerment) Ontdekking van je eigen waarde(n) of betekenissen Helpende activiteiten (volgens onderzoek van JP Wilken) Organiseren van je zelf en je omgeving Begrip voor of erkenning van je zelf en je omgeving vinden Versterken van je zelf en je omgeving Ontdekken van jouw eigen waarde(n) en betekenissen Oriënteren op jouw eigen waarde(n) en betekenissen Verbinden met je zelf en je omgeving Ontwikkelen van je zelf en je omgeving. Deuvel

13 5 Herstelbenadering + Herstelfases (Spaniol, Gagne) Beheerst door klachten Worstelen met klachten Leven met klachten Leven voorbij klachten (Andresen) Moratorium Bewustwording Voorbereiding Opbouw Groei. 5 Herstelbenadering + Herstelwaarden volgens Kaderdocument Ervaringsdeskundigheid (versie 2013) Zelfbeschikking Diversiteit Normalisatie van cliënten Ondeelbaarheid van de persoon Behoud van burgerrechten Gelijke toegang (tot bronnen van steun) Gelijkwaardigheid Wederkerigheid Hoop Eigen kracht Eigen ervaringskennis Eigen regie. Deuvel

14 5 Herstelbenadering + Levensgebieden (ZRM) Financiën Dagbesteding (studie) Huisvesting Huiselijke relaties Geestelijke gezondheid Lichamelijke gezondheid Verslaving ADL Sociaal netwerk Maatschapp. participatie Justitie ZRM=zelfredzaamheidsmatrix ADL = activiteiten dagelijks leven Helpende elementen Hoop, geloof, vertrouwen Zelfbeschikking Verbinding met jezelf en je omgeving Gedrag is altijd betekenisvol Ontmoeten met waardigheid en respect Verbetering van regie over en kwaliteit van jouw leven (H)erkenning, Eigen kracht Kansen en mogelijkheden Ontdekking van eigenwaarde(n) of betekenissen Doorbreken van (zelf)stigma. 5 Herstelbenadering + Betekenisgeving Sommige cliënten associëren een rode kleur heel sterk met gevaar. Zelfs rood fruit betekent voor hen gevaar. Bijvoorbeeld rode aardbeien of tomaten eten zij beslist niet. Deuvel

15 5 Herstelbenadering + Betekenisgeving Reflex Betekenis1 Heftige ruzies tussen mijn ouders Mezelf afsluiten Minachting van elkaar / mij Ik voelde me afgewezen en onveilig. 5 Herstelbenadering + Betekenisgeving Patroon1 Betekenis1 Gebeurtenis Resultaat Gebeurtenis Resultaat Stevig verschil van mening Mezelf verzetten Minachting van elkaar / mij Ik wijs zelf af of word afgewezen. Deuvel

16 5 Herstelbenadering + Betekenisgeving Patroon2 Betekenis2 Gebeurtenis Resultaat Stevig verschil van mening Nieuwsgierig zijn Zaken anders waarderen Ik sluit aan bij de ander en onderzoek samen. 5 Herstelbenadering + Herstellen doe je zelf - Bijeenkomsten 1 Kennis maken met elkaar en met de cursus 2 Mijn mening over herstel 3 Persoonlijke ervaringen met herstellen 4 Mijn blik naar de toekomst richten 5 Kiezen wat ik belangrijk vind 6 Doelen stellen 7 Rollen in de buitenwereld vervullen 8 Mijn rollen indelen naar tevredenheid en tijdsbesteding 9 Elkaar steunen 10 Mogelijkheden verkennen 11 Medezeggenschap en opkomen voor mezelf 12 Evalueren en afsluiten. Deuvel

17 Maatschappelijk herstel Zelfredzaamheidsmatrix ZELFRED- ZAAM 1 Acuut pr. 2 Niet DOMEIN R Waarnemen 3 Beperkt Compenseren Dagbesteding geen geen/creatief creatief/educatief arbeidsactivering 4 Voldoende Versterken educatief arbeidsmatig 5 Volledig educatief (vrijwillig) werk Geestelijke gezondheid Lichamelijke gezondheid Verslaving ernstig dysfunctioneren slecht functioneren aanhoudende symptomen regelmatig symptomen gevaar geen gevaar ernstig dysfunctioneren slecht functioneren aanhoudende symptomen regelmatig symptomen gevaar geen gevaar ernstig misbruik gevaar ernstig gebruik afkick symptomen matig functioneren milde symptomen erkenning van stressoren matig functioneren milde symptomen erkenning van stressoren in gebruik psychosociale problematiek redelijk functioneren minimale symptomen herkenning van stressoren redelijk functioneren minimale symptomen herkenning van stressoren in gebruik goed functioneren zelden symptomen beheersing van stressoren goed functioneren zelden symptomen beheersing van stressoren geen gebruik Sociaal geen sociaal netwerk geen contacten netwerk in isolement Maatschapp. niet participerend in crisis participatie R = regie sova = sociale vaardigheden slecht sociaal netwerk nauwelijks contacten trekt zich terug niet participerend geen sova passief matig sociaal netwerk enkele contacten moeite met onderhouden nauwelijks participerend matige sova voldoende sociaal netwerk voldoende contacten redelijk participerend enkele belemmeringen goed sociaal netwerk goede contacten actief participerend Rollen van ED (volgens Ed van Hoorn) Ervaringsdeskundige medewerkers vervullen rollen als - Rolmodel, die hoop, vertrouwen en perspectief biedt - Gids, die verwijst naar bronnen van steun - Souffleur, die woorden aanreikt voor het benoemen van ervaringen - Voorttrekker, die uitnodigt, stimuleert, motiveert, bemoedigt en een hoopvolle boodschap meegeeft - Linking-pin, die schakelt tussen de wereld van mensen en de wereld van systemen. Deuvel

18 Generieke competenties 1 Niet-medische taal gebruiken 2 Betekenis geven aan ervaringen 3 Actief luisteren zonder te oordelen 4 Wederkerig handelen 5 Flexibel met grenzen omgaan 6 Begrip hebben van herstelprocessen 7 Begrip hebben van conflicten 8 Reflecteren. Specifieke competenties 1 Communicatieve vaardigheden 2 Eigen ervaringen op empowerende wijze inzetten 3 Methodisch handelen 4 Samenwerken 5 Conceptueel en normatief denken 6 Voorlichten, adviseren, coachen en scholen 7 Zelfsturing en zelfhantering. Deuvel

19 Ontwikkeling van ervaringsdeskundigheid Persoonlijke ervaringskennis Reflectie: Eigen verhaal en betekenis Zelfregulatie: balans hervinden INGRIJPEND VERLIES / GEBREK Belemmerende factoren Helpende factoren Stichting Deuvel Ontwikkeling van ervaringsdeskundigheid Gedeelde ervaringskennis Reflectie: herstelverhaal en betekenis Persoonlijke ervaringskennis Eigen verhaal en betekenis Zelfregulatie: balans hervinden INGRIJPEND VERLIES / GEBREK Belemmerende factoren Helpende factoren Stichting Deuvel Deuvel

20 Ontwikkeling van ervaringsdeskundigheid Collectieve ervaringskennis Reflectie: Ondersteunend herstelverhaal Zelfregulatie: balans hervinden Gedeelde ervaringskennis Herstelverhaal en betekenis Persoonlijke Eigenverhaal ervaringskennis en betekenis INGRIJPEND VERLIES / GEBREK Belemmerende factoren Helpende factoren Stichting Deuvel Leercirkel 4 Herstelcursus 5 EDcursus 3 Themabijeenkomsten 1 Ontmoetingsgroep Leercirkel Herstel en ED Inwoners met gezondheidsklachten 2 Zelfhulpgroep Meer.. Zelfregulatie Samenredzaamheid Zelfredzaamheid Eigen regie Persoonlijk herstel Meer.. Competenties Sociale participatie Arbeidsparticipatie Maatschappelijk herstel Meer.. ED competenties ED herstelondersteuning. ED = ervaringsdeskundig(heid) Deuvel

21 Schakelen tussen regie laten en waarnemen Wellness Recovery Action Plan - WRAP Wat heb ik nodig om me goed te (blijven) voelen? Vanuit 5 kernbegrippen: Hoop Eigen verantwoordelijkheid Persoonlijke ontwikkeling Opkomen voor jezelf Steun. Schakelen tussen regie laten en waarnemen Wellness Recovery Action Plan - WRAP Wat heb ik nodig om me goed te (blijven) voelen? Het plan bestaat uit 7 onderdelen: 1 Gereedschapskist voor een goed gevoel 2 Dagelijks onderhoud van een goed gevoel 3 Triggers tegen een goed gevoel * 4 Waarschuwing signalen * 5 Alarm signalen * 6 Crisis (kaart, regie laten waarnemen) * 7 Na de crisis *. *en bijbehorende maatregelen Deuvel

22 Schakelen tussen regie laten en waarnemen Wellness Recovery Action Plan - WRAP Randvoorwaarden tijdens het maken van het plan: Gelijkwaardige ondersteuning Voldoende ruimte voor verkenning van herstel Vrijwillige deelname Persoonlijke deskundigheid over eigen herstel Uitwisseling van ervaringen Veilige omgeving Respect voor het unieke van iedere persoon Geen ongevraagde adviezen geven Terugval is een leermoment. Schakelen tussen kosten beheersen en herstelwaarden bevorderen Wat heb je nodig aan voorwaarden? Wouter Hart: Bewust zijn van de Bedoeling! (Boek, Verdraaide organisaties, 2013) Deuvel 2016 Deuvel

23 Schakelen tussen kosten beheersen en herstelwaarden bevorderen Contact Bron: Verdraaide organisaties, Wouter Hart. Deuvel 2016 Schakelen tussen kosten beheersen en herstelwaarden bevorderen Systemen Contact Bron: Verdraaide organisaties, Wouter Hart. Deuvel 2016 Deuvel

24 Schakelen tussen kosten beheersen en herstelwaarden bevorderen Je kunt je zelf afvragen Wat was ook al weer de bedoeling? -bijdragen aan herstel van regie over en kwaliteit van leven van cliënten Wat heb ik hiervoor nodig? -een omgeving die vooral is gericht op de bedoeling Wie heb ik hiervoor nodig? -gelijkgestemden. Deuvel 2016 Schakelen tussen kosten beheersen en herstelwaarden bevorderen Wat kan ik zelf doen? -onderzoeken of systeemafspraken effectief zijn -zo niet: signaleren aan de systeemverantwoordelijke. Samenvattend: Herstelprincipes Afstemmen tussen behandel- en herstelfases Terug naar de bedoeling. Deuvel 2016 Deuvel

25 Werken met eigen ervaring - Bijeenkomsten 1 Kennis maken met elkaar en met de cursus 2 Herstelvisie 3 Herstelverhaal maken 4 Herstelverhaal delen 5 Ontwikkeling van ervaringsdeskundigheid 6 Rollen en vormen van ervaringsdeskundigheid 7 Herstelondersteuning 8 Ervaringsdeskundigen te gast 9 Competenties 10 Communiceren en presenteren 11 Hulpmiddelen 12 Evalueren en afsluiten. Flexibel met grenzen omgaan Ook eigen ervaringen gedoseerd inzetten De grens van de ander niet overschrijden De grens van je zelf niet overschrijden Zorgvuldig omgaan met het tussenliggende grensgebied Deuvel

26 Flexibel en zorgvuldig met grenzen omgaan Zelfhulpgroep Deelnemer B Deelnemer A GEVOEL Grensgebied gevoel Vraag aan A: Wat doet het met jou als je de reactie van B ziet? 6 Kennismakingsoefening Korte uitleg (ong. 5 min.) NB. Niets is absoluut goed of fout! Iets werkt hooguit meer of minder Elke groep maakt kennis met hun onbekende persoon en mag aan deze persoon vragen stellen (ong. 5 min.) Daarna verkennen we of de groepen hun onbekende persoon voldoende kennen (ong. 5 min.) Indien nodig kan elke groep nog aanvullende vragen stellen (ong. 5 min.) Met een tekening stelt elke groep hun onbekende persoon voor (ong. 2 min. per groep) Nabespreking: welke vragen werkten goed? (ong. 5 min.). Deuvel

27 6 Overige oefeningen Korte uitleg met context NB. Niets is absoluut goed of fout! Iets werkt hooguit meer of minder Overprikkeling Casus Rolf/Rina heeft geen reden om op te staan Casus Rolf/Rina is boos Casus Rolf/Rina is onzeker Casus Rolf/Rina moet verhuizen Casus Rolf/Rina is moe Stellingen. 6 Kennis maken + Elkaar ont-moeten -Tijd en ruimte maken voor aandachtig, betrokken en gelijkwaardig contact -Beeld opbouwen van elkaar -Samen passende koers bepalen Cliënt zonder oordeel accepteren Cliënt horen,zien begrijpen Elkaar ont-moeten Aanpak voorbereiden Elkaar ontmoeten Present zijn Deuvel

28 6 Kennis maken + Wensen verkennen Keuzes Mogelijk heden Wensen verkennen Besef van herstel (verhaal) Belangrijke wensen waarden M n hulpverlener en ik verkennen samen m n hoop, talent, kracht,vertrouwen en wensen. Levensgebieden 6 Kennis maken + Aandachtspunten contact Houding Communicatie Handelen Herstel gedreven door Herstel ondersteunend Open, uitnodigend, vragend, gelijkwaardig, bescheiden Luisteren, samenvatten, doorvragen Wederkerig, respectvol, aansluitend Hoop, vertrouwen, waarden, kwaliteiten, kracht, regie Faciliteren, ruimte maken, uitnodigen, stimuleren, afstemmen, doorbreken van (zelf)stigma, (h)erkennen van ervaringen Zelfregulatie Tijdig starten, volhouden en stoppen van gedrag. Trainen van executieve functies. (artikel Functioneel herstel en zelfregulatie, door Jaap van der Stel, in 2015) Deuvel