Leesstrategieën. Sint-Vincentiuscollege Middenschool Instituut Sint-Lutgardis Zomergem 5 oktober Riet De Vos. Martine Gillis

Transcriptie

1 Sint-Vincentiuscollege Middenschool Instituut Sint-Lutgardis Zomergem 5 oktober 2009 Leesstrategieën Riet De Vos Martine Gillis Martine Van Overmeiren

2 1 Inleidende oefening voor alle graden De deelnemers krijgen verschillende tekstjes uit verschillende bronnen. Opdracht 1) Er verschenen twee boeken over Afrika. Geef de titels ervan. 2) Je bent geboren in Welk teken heb je dan in de Chinese horoscoop? 3) Wat is de Agios Nikolaos? 4.1)Waar vind je info over de film The boy in the striped pyjamas? 4.2) Welk beroep oefent Nele Vangheluwe uit? 4.3) In de Verenigde Staten is bad mommy stilaan een scheldnaam. Welk artikel moet ik lezen om hierover meer informatie te vinden? 4.4) Welk artikel bevat een interview met een schrijver van bestsellers? Bespreking De deelnemers geven antwoord op de vragen en leggen uit hoe ze die informatie gevonden hebben. Toelichting Zakelijke teksten lees je altijd met een bepaald doel. Hoe duidelijker je dat doel (of die doelen) voor ogen hebt, hoe sneller je de gewenste informatie vindt. Vergelijk het maar met een zoekmachine op internet: als je een zoekopdracht geeft, vergelijkt de zoekmachine die term met miljoenen internetpagina s. Alleen de sites waarmee hij een match maakt, komen op je scherm. Hoe specifieker je zoekterm, hoe groter de kans dat je precies de juiste site vindt. Je ogen sturen alles wat ze zien naar de hersens, die vervolgens die informatie vergelijken met het leesdoel. Zodra ze een match vinden, zorgen je hersens ervoor dat je blik daarop blijft rusten. Leesdoelen zijn er in allerlei soorten en maten. Toch zijn ze allemaal onder te brengen in twee categorieën: 1 Het antwoord vinden op een gerichte vraag (of op meerdere vragen) 2 De belangrijkste informatie uit een tekst halen Wat was het leesdoel bij de 4 opdrachten? Leesstrategieën/tweede graad 2

3 Om dit doel te bereiken kies je voor een bepaalde manier van lezen (leesvorm, leesmanier) Manier Waarom doe je dat? Hoe doe je dat? Oriënterend lezen Om te weten welk soort tekst je voor je hebt en wat je kan verwachten. Je bekijkt de tekst zonder hem te lezen. je vraagt je af welk soort tekst het is (informerend, overtuigend, ontspannend, ontroerend, overhalend) en welk teksttype je voor je hebt (krantenartikel, reclamefolder ) * in sommige boeken spreekt men van Globaal lezen/ verkennend lezen Zoekend lezen Intensief lezen Studerend lezen Kritisch lezen Om het onderwerp van de tekst te voorspellen, voorkennis te activeren, hoofdzaken uit de tekst te halen. Om bepaalde info uit de tekst te halen. Om diepgaande vragen over de tekst te beantwoorden. tekstdoel en teksttype Je leest de titels en tussenkopjes, je bekijkt de illustraties en onderschriften, je leest de inleiding en bekijkt de inhoudsopgave. Je laat je leiden door titels en tussenkopjes om bepaalde stukken grondiger te lezen. Je leest de tekst helemaal door en probeert verbanden te zien tussen verschillende delen. Om de info te onthouden. Je leest de tekst aandachtig, herleest, probeert met eigen woorden te herhalen wat je hebt gelezen, noteert hoofdzaken Om je mening en/of voorkennis of een andere bron te toetsen aan de inhoud van de tekst. Om te beoordelen of een tekst goed geschreven is (vorm). Je vraagt je af of de gegevens juist zijn en je vergelijkt de inhoud met je eigen mening of een andere bron. Je controleert de spelling, zinsbouw en woordkeuze en inhoudelijke criteria van een tekst. Welke manier van lezen hebben jullie gebruikt? Leesstrategieën/tweede graad 3

4 Een leesstrategie is een bepaalde procedure die een lezer meer of minder bewust gebruikt om de informatie in een tekst goed te verwerken en te begrijpen. Een leesstrategie is een hulpmiddel om een tekst beter te begrijpen. Paul Filipiak, Leren lezen met leesstrategieën, JSW JAARGANG 89, JUNI /89-10-begrijpend lezen met leesstrategieen.pdf Voorbeelden van leesstrategieën zijn: - voorkennis gebruiken; - voorspellen (Aspecten bij de leesstrategie van het voorspellen zijn onder andere: plaatjes gebruiken; voorkennis gebruiken; gebruiken van uiterlijke tekstkenmerken als plaatjes, kopjes, lay-out, alinea s.) - visualiseren; - vragen bedenken. Aandachtspunten voor het lezen, tijdens het lezen en na het lezen. Aandachtspunten voor het lezen zijn oriënterend van aard - vooropstellen van een leesdoel - voorspellen van de inhoud van een tekst - activeren van voorkennis - identificeren van tekstsoort Aandachtspunten tijdens het lezen met als doel te tekst zo goed mogelijk te begrijpen - voorspellen van verdere verloop van de tekst - onderscheiden van hoofd- en bijzaken - het bewaken van woordbegrip (zelf op zoek leren gaan naar de betekenis van een woord via woordstrategieën) - maken van een schema - reflecteren op signaal- en verwijswoorden Aandachtspunten na het lezen richten zich op de evaluatie van het begrip van de tekst en de waardering - samenvatten - evalueren en waarderen Leesstrategieën/tweede graad 4

5 2 Oefening per graad Graad 2 Deelnemer 1: lees de tekst uit Taalblad van 30 april 2009 en vertel de inhoud aan deelnemer 2. De dagelijkse rit naar het werk gebeurt bij de meeste mensen nog steeds met de auto. Zelfs werknemers die op minder dan 5 kilometer van het werk wonen, pendelen in de helft van de gevallen toch met de wagen. De heen-en-weerweek wil ons aanmoedigen om de auto 's morgens in de garage te laten staan en alternatieven te zoeken om op het werk te geraken. Komimo, de vzw die duurzame mobiliteit promoot, bouwt de heen-en-weerweek op rond een aantal originele acties: Met de droomcalculator kan je eenvoudig berekenen hoeveel je bespaart als je 's morgens de auto in de garage laat staan en met de fiets of de trein naar het werk gaat. Of als je carpoolt met een collega. Het leuke is dat de besparing niet in geld wordt uitgedrukt, maar in dromen: een poetshulp, een vakantie of meubels voor in je huis. Met 'ik kyoto' kunnen werknemers van een bedrijf samen CO2-vriendelijke kilometers verzamelen op een spaarkaart. Op het einde van de campagne wordt een prijzenpot van euro verdeeld. Ook de fietsersbond heeft een actie op touw gezet: Druk druk druk. De medewerkers van de bond vind je op verschillende openbare locaties en zelfs op enkele bedrijfsterreinen. Daar kun je dan terecht om gratis je banden te laten oppompen, en ze weer op spanning ( druk ) te laten brengen. De fietsersbond ziet het als een kleine beloning voor al de mensen die nu al met de fiets naar het werk komen. Met de actie wordt aandacht gevraagd voor de fietsvergoeding. Dat is een financiële beloning van de werkgever voor mensen die met de fiets naar het werk komen. Uit onderzoek blijkt dat zo een fietsvergoeding het aantal fietsers in bedrijven gemiddeld verdubbelt! De fietsersbond wil ook dat de overheid de fietsvergoeding fiscaal aantrekkelijker maakt. Ten slotte wordt het idee van een mobiliteitscheque gelanceerd: een cheque die je vrij kan gebruiken ter vervanging van een bedrijfswagen. Je koopt er je trein- of busabonnement mee, je laat er je fiets mee herstellen, je betaalt er je internetfactuur mee als je telewerkt Het is een creatieve oplossing die kan concurreren met de fiscale voordelen van een bedrijfswagen. Deelnemer 2: vertel wat je hoorde aan deelnemer 3. Deelnemer 3: vertel wat je hoorde aan deelnemer 1. Deelnemer 1: klopt die info met wat je doorgaf aan deelnemer 2? Bevindingen van de observator? Wat was het leesdoel bij deze opdracht? Welke manier van lezen hebben jullie gebruikt? Leesstrategieën/tweede graad 5

6 3 Bespreking van het materiaal dat door de leraren bezorgd werd Leesstrategieën/tweede graad 6

7 het schip toch zonk. Scoor een woord Een goede woordenschat is van groot belang voor schoolsucces. Daar is iedereen die met onderwijs bezig is inmiddels wel van overtuigd. Vaak gaan leerkrachten uit van de bekende viertakt van Verhallen en Verhallen: voorbewerken, semantiseren, consolideren en controleren. 1. Voorbewerken: Bezinningsperiode vooraf voor de leerkracht. Wat wordt mijn lesinhoud? Welke activiteiten/teksten passen bij dit onderwerp? Welke woorden komen nieuw in deze les/in deze tekst aan bod? Woordenschatlijst 2. Semantiseren: De betekenis van de woorden moet voor de leerlingen duidelijk zijn. Nadenken over de manier van aanbrengen: Hoe doe ik dit? Visueel maken? Voorwerpen meebrengen? Afbeeldingen aan de tekst toevoegen? Verwijzen naar de context? Uitbeelden? Tekening? Filmpje?... Nadenken hoe leerlingen deze woorden bijhouden. 3. Consolideren: Woorden in verschillende situaties aanbieden en herhalen. Fase waarin het woord zich verankert. Er komen ook telkens nieuwe woorden bij waardoor er een netwerk aan woorden groeit. Mee te nemen: hoe weten collega s dat je rond deze woorden werkt in de klas? (Poster opstellen? Werken in overleg met collega s? Houden leerlingen dit in een vaklijst bij?...) 4. Controleren: Via tussentijdse en/of eindcontrole. Nagaan wat actief of passief is blijven hangen. Nadenken hoe dit zal gebeuren, zoeken naar variatie in de controle (interactieve werkvormen kunnen ook een middel ter controle zijn bv. de aangeleerde woorden gebruiken in een opgave, ) Besteed ook aandacht aan procesfeedback. Leesstrategieën/tweede graad 7

8 Maar effectief woordenschatonderwijs veronderstelt ondermeer ook werken aan: Brede woordenschatkennis (veel woorden leren kennen) Diepe woordenschatkennis (bij een woord veel betekenisrelaties leren) Bewust omgaan met de teksten die aangeboden worden (stappenplan lezen gekoppeld aan de OVUR methodiek: oriënteren, voorbereiden, uitvoeren en reflecteren) Bij aangeboden teksten nagaan wat het doel is van de tekst (leesdoel) Nagaan op welke manier de lezer het doel van de tekst wil/kan bereiken (leesstrategie) Woorden die aangeboden worden hoeven niet steeds uit de taalles te komen. Juist het zaakvakonderwijs staat vol van de (vaak moeilijke) begrippen die zich uitstekend lenen voor woordenschatonderwijs. Deze woorden zijn vaak onmiddellijk verwerkt in teksten, vragen, opdrachten, Leerlingen die deze woorden niet begrijpen, geven het verder lezen vaak op. Aandacht voor woordenschat en leesstrategieën staan dus niet los van elkaar. De mensen dachten dat de En daarom letten ze niet meer gevaren. boot niet kon zinken. op de Leesstrategieën/tweede graad 8

9 Voor het lezen Tijdens het lezen Na het lezen Ik lees Ik bekijk Ik denk na over Ik weet/ken Ik stel me voor Ik kom tot een besluit 1. de titel 1. de titel 1. het soort tekst 2. het onderwerp 3. zelf al iets over dit onderwerp waarbij 1. elke alinea 1. in 1 zin wat de auteur vertelt 1. over de inhoud: Klopt mijn voorspelling? Over wie/waarover gaat het? 2. de tussenkopjes 2. de gekozen tussenkopjes 2. en ik stel me de vraag of ik 2. Begrijp ik de woorden? de tekst begrijp Begrijp ik de inhoud? 2. of ik mij akkoord kan verklaren met de inhoud 3. de afbeeldingen 3. het belang van deze afbeeldingen (zeggen zij reeds iets over de inhoud) de afbeelding mij misschien kan helpen om het goed te vertellen 3. en link de alinea s aan eventuele afbeeldingen 3. Wat het doel van de schrijver is 3. over de afbeelding: ondersteunend/niet? 4. Indien er vragen zijn bij de tekst: - Lees de vragen vooraf (indienn toegelaten) - Kies per vraag je leesdoel en je leesmanier: waarom en hoe ga ik deze tekst lezen? 4. en duid eventueel reeds zaken aan die een antwoord kunnen zijn op de vragen 4. wat ik onthoud van dezee tekst

10