Raadsvoorstel Zonnepanelenproject Zuidoost Brabant

Transcriptie

1 Raadsvoorstel Zonnepanelenproject Zuidoost Brabant Bijlage 2: Risicodocument gemeente Eindhoven RE - Ruimtelijke Expertise, VM - Verkeer en Milieu Augustus 2017

2 augustus 2017 Risicodocument bij Raadsvoorstel Zonnepanelenproject Regiogemeenten. - / Colofon Uitgave Gemeente Eindhoven RE - Ruimtelijke Expertise, VM - Verkeer en Milieu Datum augustus 2017

3 augustus 2017 Risicodocument bij Raadsvoorstel Zonnepanelenproject Regiogemeenten. - Inhoudsopgave 1 Inleiding 4 2 Beschrijving van het project 5 3 Risico s Risico s voor de gemeente Gemeente moet geld aantrekken op kapitaalmarkt Stijging marktrente gedurende de inschrijfperiode Het aantal inschrijvingen is lager dan geraamd Het aantal inschrijvingen is groter dan geraamd voor de lening De serviceprovider gaat failliet De serviceprovider kan het werk niet aan Het bedrag voor de kosten van de service provider is niet toereikend Een of meerdere deelnemers voldoen niet aan de betalingsverplichting Het budget voor de uren voor de administratieve eenheid blijkt te laag Het geraamde budget voor interne uren is te laag ingeschat De omvang van het project zou marktverstoring kunnen veroorzaken Deelnemer is niet tevreden over elektrische opbrengst van de installatie Aansprakelijkheid indien de panelen niet goed werken Deelnemer mag vervroegd aflossen, de gemeente niet Risico s voor de deelnemers De installatie van een deelnemer raakt defect door hagel of brand De installatie voldoet niet aan de voorspelde opbrengst Er vindt geen toets plaats op het inkomen van de deelnemer Deelname betekent BKR registratie Monumenten of beschermde stadsgezichten zijn uitgesloten van deelname Wat gebeurt er als de salderingsregeling wijzigt? Wat zijn de consequenties voor de deelnemer bij verkoop van de woning? 13 4 Administratieve lasten 14 gemeente Eindhoven 3

4 juli 2017 Risicodocument bij Raadsvoorstel Zonnepanelenproject Regiogemeenten. - 1 Inleiding Het Raadsvoorstel Zonnepanelenproject Zuidoost Brabant beschrijft het voorstel om de toepassing van zonnepanelen bij kleinverbruikers te stimuleren door middel van een financieringsregeling en door middel van het volledig ontzorgen van de deelnemers. Op 31 januari 2017 is het Klimaatplan vastgesteld in de Raad. Dit plan legt de taak bij het College om in de periode tot 2020 de uitstoot van CO 2 in de stad met ton/jaar te verminderen. Om dit te behalen is een zeer grote inspanning noodzakelijk. Mede om invulling te geven aan het behalen van deze doelstelling is in samenwerking met een aantal andere gemeenten een regionaal zonnepanelen project voorbereid. Met dit project kan circa 4% van de Eindhovense CO 2 - doelstelling voor 2020 worden bereikt. Het project is voor de gemeente kostenneutraal. Het project is gericht op individuele woningeigenaren en verenigingen. Bij deelnemers aan het project worden zonnepanelen geplaatst die door de deelnemer met een maandelijkse betaling gedurende maximaal 15 jaar worden afbetaald. Het maandelijks door de deelnemer af te betalen bedrag is lager dan de besparing op de energierekening. Hierdoor heeft de deelnemer meteen een financieel voordeel. De gemeente financiert het project door middel van een lening. Hoewel het project voor de gemeente kostenneutraal is, heeft het naar verwachting een forse financiële omvang en is een zorgvuldige afweging van eventuele risico s dus gewenst. In dit document wordt een uitgebreide inventarisatie gemaakt van de mogelijke risico s en wordt beschreven hoe deze risico s in het project worden ondervangen. 4 gemeente Eindhoven

5 augustus 2017 Risicodocument bij Raadsvoorstel Zonnepanelenproject Regiogemeenten. - 2 Beschrijving van het project Het project wordt opengesteld voor: Particuliere woningeigenaren Vereniging van eigenaren (VvE s) van appartementen en wooncomplexen Verenigingen (zoals sport- en muziekverenigingen) Scholen De woning van de inwoner of het gebouw van de vereniging of school wordt voorzien van een zonnepanelen-installatie. De deelnemer betaalt voor de periode van 15 jaar maandelijks een vaste bijdrage voor de aflossing van het aankoopbedrag, inclusief rente en bijkomende kosten. Het voordeel van de deelnemende woningeigenaar bestaat uit het wegvallen van de kosten van zijn elektriciteitsverbruik. De calculatie is zodanig gemaakt dat al vanaf de eerste maand een financieel voordeel voor de diezelfde woningeigenaar ontstaat. Tevens wordt hij/zij van het begin tot het einde van het project helemaal ontzorgd zodat een belangrijke toegangsdrempel voor de aanschaf van zonnepanelen geheel wordt weggenomen. Een belangrijk aspect is hierbij dat ook inwoners met beperkte financiële mogelijkheden in staat gesteld worden te participeren in dit project en daardoor uiteindelijk te besparen op hun energiekosten en woonlasten. Het proces kent de volgende 5 partijen. 1. Een Bank of de Provincie Noord-Brabant is de kredietverstrekker. 2. De Gemeenten in de Regio Zuidoost Brabant zijn de centrale spil binnen dit proces. 3. De Serviceprovider neemt het gehele logistieke en administratieve proces voor zijn rekening, waardoor de gemeenten geheel worden ontzorgd. 4. De Administratieve Eenheid beheert de contracten, verricht de facturencontrole en houdt steekproeven ten aanzien van de kwaliteit van de geleverde diensten. Hierdoor is deze dienst niet alleen een intermediair tussen Gemeente en Serviceprovider, maar ook een faciliterend en controlerend orgaan in het hele proces 5. Deelnemende Burger krijgt zonder eigen investering en inspanning de PV-panelen geïnstalleerd. De taken en verantwoordelijkheden van de partijen zijn de schema s 1 en 2 op de volgende pagina s weergegeven. gemeente Eindhoven 5

6 juli 2017 Risicodocument bij Raadsvoorstel Zonnepanelenproject Regiogemeenten. - In het proces kunnen onderscheiden worden: een financiële stroom een stroom van producten en diensten diverse contracten tussen de partijen in het proces. In onderstaand schema zijn de diverse stromen en contracten grafisch weergegeven. De financiering van de administratieve eenheid is hierin nog niet weergegeven, de kosten hiervan worden meegenomen in het opslagpercentage van de serviceprovider. De contractvorming maakt onderdeel uit van het aanbestedingstraject van de serviceprovider. Dit wordt door BIZOB verzorgd. In de figuur op de volgende bladzijde is het totale proces en de rol van de betrokken partijen weergegeven, vanaf het moment van de start van de communicatie over het project tot en met het plaatsen van de zonnepanelen de afwikkeling van de facturering en de BTW procedure. 6 gemeente Eindhoven

7 augustus 2017 Risicodocument bij Raadsvoorstel Zonnepanelenproject Regiogemeenten. - gemeente Eindhoven 7

8 juli 2017 Risicodocument bij Raadsvoorstel Zonnepanelenproject Regiogemeenten. - In onderstaande figuur is het proces weergegeven, na de afwikkeling van de installatie. 8 gemeente Eindhoven

9 augustus 2017 Risicodocument bij Raadsvoorstel Zonnepanelenproject Regiogemeenten. - 3 Risico s Onderstaand worden de geïnventariseerde risico s behandeld, waarbij een onderscheid is gemaakt tussen de risico s voor de gemeente en de risico s voor de individuele deelnemers. 3.1 Risico s voor de gemeente Gemeente moet geld aantrekken op kapitaalmarkt De gemeente trekt het geld aan op de kapitaalmarkt. De kapitaalslasten worden integraal doorgezet naar de deelnemers. De kosten voor de activiteiten van de serviceprovider en de administratieve eenheid worden doorberekend naar de deelnemer. Van de gemeente wordt wel inzet van ambtelijke tijd verwacht bij de voorbereiding van en de communicatie over het project. Ten behoeve van de financiering kan ook de Provincie Noord-Brabant een rol spelen. Gedeputeerde Staten hebben reeds besloten om als financier op te willen treden voor het regionale zonnepanelenproject. Zij mogen dit doen, omdat het project een algemeen belang dient. De provincie onderzoekt nog of zij het algemeen belang nog moeten bekrachtigen of dat de gemeentelijke besluiten voldoende zijn. De provincie wil het geld uitlenen onder voor ons gunstigere condities. Belangrijkste is de lange offerteperiode (6 maanden), die het risico van rentewijzigingen gedurende het project geheel wegneemt. Daarnaast heeft de provincie geen problemen met tussentijdse aflossen en het toepassen van een annuïtaire lening. Andere aanbieders, zoals de BNG, hanteren veel kortere offerteperiode (1 dag), hebben alleen lineaire leningen en accepteren geen tussentijdse aflossing Stijging marktrente gedurende de inschrijfperiode De lening wordt door de gemeente pas aangetrokken nadat de aanbestedingsprocedure is afgerond en de eerste ronde inschrijvingen van deelnemers heeft plaatsgevonden Het risico bestaat dat de rente is gestegen ten opzichte van de uitgangspunten in de aanbesteding. Om dit risico af te dekken, wordt een opslagpercentage van circa 0,5% voor interne en onvoorziene kosten in het tarief voor de deelnemers opgenomen. In het geval de situatie zou ontstaan dat door een daling van de marktrente de gemeente een financieel voordeel zou verkrijgen, wordt dit met de deelnemers verrekend; de gemeente is niet uit op een rentevoordeel Het aantal inschrijvingen is lager dan geraamd Het aantal deelnemers is op voorhand uiteraard onzeker. Uitgangspunt bij de ramingen zijn de ervaringen in Limburg. Voor Eindhoven wordt uitgegaan van circa deelnemers. Het benodigde kapitaal zal in tranches op de kapitaalmarkt worden verkregen, als vroegtijdig duidelijk wordt dat het aantal deelnemers minder is dan verwacht, zal er minder hoeven te worden geleend. gemeente Eindhoven 9

10 juli 2017 Risicodocument bij Raadsvoorstel Zonnepanelenproject Regiogemeenten. - Als dit pas bekend is nadat de lening is afgesloten, is het vervroegde aflossing voor de gemeente niet mogelijk. Het budget kan dan eventueel worden ingezet voor andere gemeentelijke projecten Het aantal inschrijvingen is groter dan geraamd voor de lening Bij meer inschrijvingen dan geraamd kan overwogen worden om extra leningen te verstrekken en deze extra te lenen. Hiervoor zal altijd een nieuw Raadsbesluit nodig zijn De serviceprovider gaat failliet Het project is zodanig ingericht dat de financiële risico s bij de serviceprovider worden neergelegd. Het is uiteraard niet uit te sluiten dat de serviceprovider failliet gaat. Om te voorkomen dat in dat geval de aflossingen van de deelnemers in het faillissement verdwijnen, worden deze aflossingen op een separate rekening gestort die geen onderdeel uitmaakt van de boedel van de serviceprovider. Daarmee zijn die middelen veilig gesteld. Iedere gemeente beheert haar eigen rekening en betaalt van die rekening de aflossingen aan de financier en de onderhoudskosten aan de serviceprovider. Wanbetalingen zijn voor risico van de serviceprovider en kunnen van de onderhoudskosten worden ingehouden. Bij faillissement zal natuurlijk een nieuwe serviceprovider gezocht moeten worden. De verwachting is deze dienst opnieuw door de markt wordt opgepakt, omdat er ook een vergoeding tegenover staat. Wat dan nog resteert is het risico dat er een nieuwe serviceprovider moet worden geselecteerd tegen een hoger tarief dan met de deelnemers is overeengekomen. Dit risico wordt zoveel mogelijk gemitigeerd door bij de aanbesteding te kiezen voor een vast en toereikend tarief voor onderhoud dat jaarlijks geïndexeerd wordt. Door het onderhoud uit de prijsweging te halen, wordt voorkomen dat een te laag tarief wordt aangeboden voor onderhoud en dat bij faillissement een goed werkbaar bedrag aangeboden kan worden voor onderhoudskosten. Het bedrag dat burgers per maand betalen voor onderhoud is op basis van eerdere aanbestedingen ca. 60 per jaar (voor een installatie met 14 panelen). Dat is 5 per maand. Stel dat bij een nieuwe aanbesteding gegund wordt voor een hoger bedrag, zeg 30% hoger, dan stijgt het maandbedrag naar 6,50 (prijspeil 2017). Als gekozen wordt om deze meerkosten niet door te vertalen naar de inwoners, zijn de meerkosten voor Eindhoven ca per jaar De serviceprovider kan het werk niet aan De serviceprovider kan voor de uitvoerende werkzaamheden diverse partijen contracteren en opschalen indien noodzakelijk Het bedrag voor de kosten van de service provider is niet toereikend In de business case en bij de aanbesteding is berekend wat het beschikbare bedrag per maand voor de service provider is ter dekking van zijn kosten (aanschaf en plaatsing panelen, onderhoud, eigen administratiekosten, risicoafdekking). Dit bedrag kan niet hoger zijn dan de gemiddeld geschatte besparing op energie bij de deelnemers. Theoretisch zou het kunnen zijn dat geen enkele partij inschrijft. Het project moet dan heroverwogen worden. 10 gemeente Eindhoven

11 augustus 2017 Risicodocument bij Raadsvoorstel Zonnepanelenproject Regiogemeenten Een of meerdere deelnemers voldoen niet aan de betalingsverplichting. Het project is zodanig opgezet dat in de aanbesteding is opgenomen dat de serviceprovider moet instaan voor het risico van wanbetaling. Hij kan hiermee rekening houden bij het aanbieden van zijn opslagpercentage op de kosten. Het niet voldoen aan betalingsverplichtingen door deelnemers is dus geen risico voor de gemeente Het budget voor de uren voor de administratieve eenheid blijkt te laag De administratieve eenheid doet administratieve werkzaamheden voor het project voor alle deelnemende gemeentes. Het gaat dan met name om het registreren en archiveren van de overeenkomsten en om het correct registreren van de financiële middelen. Door tussentijdse rapportage kan vroegtijdig worden gesignaleerd als een overschrijding van het geraamde budget voor de administratieve eenheid dreigt en kan worden bijgestuurd. Mocht het nodig zijn moet door alle deelnemende gemeentes een extra bedrag of een deel FTE worden bijgedragen Het geraamde budget voor interne uren is te laag ingeschat. In het opslagpercentage is rekening gehouden met de interne uren van de gemeente voor organisatie en communicatie. Dit is naar verwachting voldoende De omvang van het project zou marktverstoring kunnen veroorzaken Het project heeft een grote omvang, juist omdat er min of meer sprake is van marktfalen. Als de gemeente deze regeling niet zou introduceren zouden de panelen niet in dergelijke grote hoeveelheden verkocht worden. De serviceprovider kan voor de uitvoering echter diverse lokale partijen inschakelen. Bovendien wordt een grote spin-off verwacht welke bij marktpartijen terecht komt Deelnemer is niet tevreden over elektrische opbrengst van de installatie Vóór aanleg wordt door de serviceprovider met de deelnemer overlegd over (on)mogelijkheden op het huis en wat de installatie zal opbrengen. Bij de installatie wordt een opbrengstgarantie afgegeven, een gemiddeld significant te lage opbrengst wordt gecompenseerd door een garantiefonds van de installatiebranche. Een eventuele hogere opbrengst is winst voor de deelnemer Aansprakelijkheid indien de panelen niet goed werken Dit probleem wordt doorgelegd naar de service provider. Echter de gemeente blijft eindverantwoordelijk omdat zij het contract met de deelnemer heeft. De gemeente zal de serviceprovider hierop aanspreken Deelnemer mag vervroegd aflossen, de gemeente niet Als de lening wordt afgesloten op de kapitaalmarkt mag de gemeente niet vervroegd aflossen. De deelnemers kunnen wel vervroegd aflossen. Deze middelen kunnen eventueel worden gebruikt voor een tweede inschrijving of binnen de totaalfinanciering van de gemeente worden ingezet. gemeente Eindhoven 11

12 juli 2017 Risicodocument bij Raadsvoorstel Zonnepanelenproject Regiogemeenten Risico s voor de deelnemers De installatie van een deelnemer raakt defect door hagel of brand Deelnemer is na oplevering zelf verantwoordelijk voor de verzekering van de installatie. Vaak valt het onder de opstal- of inboedel verzekering, maar de deelnemer zal dit zelf moeten navragen bij zijn verzekeringsmaatschappij. Dit moet goed gecommuniceerd worden in het voortraject De installatie voldoet niet aan de voorspelde opbrengst Er wordt door de serviceprovider een opbrengstgarantie afgegeven op basis van de geïnstalleerde installatie. De serviceprovider moet een eventueel probleem onderzoeken en oplossen. De administratieve eenheid bemiddelt bij eventuele klachten Er vindt geen toets plaats op het inkomen van de deelnemer Bij financiering is het gebruikelijk dat de noodzakelijke aflossing wordt getoetst aan het inkomen van de deelnemer. In dit project vindt deze toetsing niet plaats. Dit is gebaseerd op het feit dat er altijd sprake is van een netto financieel voordeel voor de deelnemer, tegenover de kosten staat immers altijd een besparing op elektriciteitsrekening. Het aantal door de serviceprovider aan te bieden zonnepanelen is altijd gebaseerd op de daadwerkelijke situatie bij de deelnemer. De serviceprovider moet hier immers ook een opbrengstgarantie voor afgeven. Alleen indien de berekende energiebesparing groter is dan de maandelijkse kosten ontvangt de deelnemer een ontwerpvoorstel van de gemeente Deelname betekent BKR registratie Ondanks dat er geen inkomenstoets plaatsvindt, wordt de koop op afbetaling wel geregistreerd bij het BKR en kan dit beperkingen opleveren voor eventuele andere kredietaanvragen. Dit zal duidelijk worden gecommuniceerd in het voortraject Monumenten of beschermde stadsgezichten zijn uitgesloten van deelname Bewoners van een monument of beschermd stadsgezicht hebben een omgevingsvergunning nodig om zonnepanelen te mogen plaatsen. Gezien de extra kosten hiervoor en de benodigde proceduretijd, zijn deze uitgesloten van deelname. Dit wordt in het voortraject goed gecommuniceerd Wat gebeurt er als de salderingsregeling wijzigt? De berekening van het voordeel van de deelnemer is deels gebaseerd op de huidige salderingsregeling. Deze regeling houdt in dat alle elektriciteit die door de zonnepanelen wordt geproduceerd hetzelfde bedrag opbrengt, hetzij door besparing op de inkoop van elektriciteit, hetzij door teruglevering aan het net. Bij teruglevering aan het net wordt nu hetzelfde bedrag verkregen als wat voor elektriciteit wordt betaald, inclusief alle belastingen. Dit wordt salderen genoemd. 12 gemeente Eindhoven

13 augustus 2017 Risicodocument bij Raadsvoorstel Zonnepanelenproject Regiogemeenten. - De minister van economische zaken heeft onlangs (12 juli 2017) aangekondigd dat de mogelijkheid om te salderen tot minimaal 2023 zal blijven bestaan. Daarna zal er mogelijk een andere regeling komen, maar de insteek blijft dat lokale productie van hernieuwbare energie gestimuleerd blijft worden. Hoewel hiermee dus een zeker risico voor de deelnemer wordt geïntroduceerd dat na 2023 het maandelijkse voordeel kleiner of zelfs negatief wordt, is de verwachting gerechtvaardigd dat over het geheel er geen groot nadeel zal optreden. De deelnemer zal geadviseerd worden om niet meer zonnepanelen aan te schaffen dan hij voor eigen gebruik nodig heeft om de teruglevering te beperken Wat zijn de consequenties voor de deelnemer bij verkoop van de woning? Bij de verkoop van de woning zijn er voor de deelnemer twee mogelijkheden: - De lening wordt in één keer afgelost waardoor de inwoner vrijelijk over de zonnepaneleninstallatie kan beschikken en hij/zij deze eventueel kan meenemen naar de nieuwe woning; - Het contract c.q. de lening in het kader van het project wordt één-op-één overgenomen door de nieuwe bewoner. gemeente Eindhoven 13

14 juli 2017 Risicodocument bij Raadsvoorstel Zonnepanelenproject Regiogemeenten. - 4 Administratieve lasten Het project behelst naar verwachting voor Eindhoven circa deelnemers. Om de administratieve lasten zoveel te beperken zal een administratieve eenheid worden ingericht door de deelnemende gemeenten, die bekostigd wordt uit de opslag die door de deelnemers wordt opgebracht. Indien de werkzaamheden die de administratieve eenheid uitvoert onder de definitie overheidsopdracht vallen, zullen deze aanbesteed worden. De taken van de administratieve eenheid liggen met name op het gebied van de administratie en de archivering van de overeenkomsten met de deelnemers, ondersteuning bij de communicatie over het project en het doorverwijzen bij vragen van deelnemers. In de figuur in hoofdstuk 2 zijn de taken van de administratieve eenheid gedetailleerd weergegeven. Voor de gemeente resteren de volgende taken in het project: Opzet en voorbereiding van het project Start van de communicatie en beantwoorden eerste vragen Ondertekening van de overeenkomsten met de deelnemers Archivering van de overeenkomsten in Silverdocs (voorbereid door administratieve eenheid) Betaling van de facturen aan de serviceprovider Evaluatie en rapportage naar de Raad Bemiddeling bij klachten Het aantal handelingen per overeenkomst is dus beperkt doordat het grootste deel van de werkzaamheden bij de serviceprovider en de administratieve eenheid worden geplaatst. Door het mogelijke grote aantal overeenkomsten (naar verwachting circa 3.000) ontstaat er toch een zekere administratieve last voor de gemeente. Ervan uitgaande dat het ondertekenen en archiveren van de overeenkomsten en het betalen van de factuur gezamenlijk circa 0,5 uur per overeenkomst zal vergen, is er sprake van circa uur in periode van circa 18 maanden. Dit komt overeen met circa 20 uur per week. De verwachting is dat dit binnen de reguliere administratieve werkzaamheden kan worden opgevangen, mede omdat er voor de bestaande energiebesparingslening naar verwachting minder aanvragen komen voor zonnepanelen. Deze vormen een groot deel van de huidige aanvragen. 14 gemeente Eindhoven