2 7 JUNI Aan: de leden van de gemeenteraad

Transcriptie

1 Aan: de leden van de gemeenteraad Postbus AG Hoofddorp Bezoekadres: Raadhuisplein 1 Hoofddorp Telefoon Telefax Cluster Beleid Contactpersoon Peter Kooyman Doorkiesnummer Uw brief Ons kenmerk Bijiage(n) Onderwerp O2\geen Arbeidsmarktmonitor Zuid-Kennemerland, Haarlemmermeer en IJmond Regionale Arbeidsmarktmonitor Verzenddatum 24 juni JUNI 2008 Geachte leden van de raad, Op 19 juni 2007 heeft het college van Burgemeester en Wethouders van de gemeente Haarlemmermeer besloten om deel te nemen aan een convenant voor oprichting van een regionaal platform arbeidsmarkt en onderwijs Zuid-Kennemerland en Haarlemmermeer en het vormgeven van een lokaal platform op dit gebied. Het convenant voor het regionale platform is op 27 juni 2007 ondertekend. Het opzetten van een regionale Arbeidsmarktmonitor was één van de prioriteiten van het regionaal platform. Het doel van dit instrument is om een duidelijk beeld te krijgen van de huidige stand van zaken op de regionale arbeidsmarkt en op deze manier een "nulmeting" te verrichten als aanzet voor nieuw beleid op dit terrein. In het najaar van 2007 heeft zowel het regionale als het lokale platform zich ingezet voor de invulling van het benodigde onderzoek voor de realisatie van een dergelijke monitor. Er is voor gekozen om ook de regio IJmond in het onderzoek te betrekken, omdat veel van de samenwerkingspartners van het regionale platform tevens in dit gebied werkzaam zijn. Naast het schetsen van een breed regionaal beeld is er ook aandacht besteed aan de specifieke kenmerken van de subregio's. In december 2007 heeft het regionale platform het bureau Research voor Beleid de opdracht gegeven voor het opzetten van de Arbeidsmarktmonitor. De arbeidsmarktmonitor is na afronding officieel regionaal gepresenteerd op 4 april 2008 in Haarlem en op lokaal niveau op 10 april 2008 in de gemeente Haarlemmermeer. De presentatie in de gemeente Haarlemmermeer is daarbij gecombineerd met de formele start van het lokale platform arbeidsmarkt en onderwijs (LPAO).

2 Ons kenmerk Volgvei \geen Door omstandigheden konden veel leden van de gemeenteraad deze presentatie niet bijwonen. Daarom presenteren wij u hierbij de Arbeidsmarktmonitor alsnog. Tevens maken wij een koppeling met een aantal recente beleidsinitiatieven. In de Arbeidsmarktmonitor komt duidelijk naar voren dat de gemeente Haarlemmermeer zowel ten opzichte van de landelijke als de regionale situatie een bijzondere positie inneemt. Enerzijds "scoort" de arbeidsmarkt van de gemeente Haarlemmermeer goed: er is veel werkgelegenheid, een lage werkloosheid, een hoge arbeidsparticipatie en de bevolking is relatief jong. Anderzijds zijn er een aantal risico's en bedreigingen: er zijn veel moeilijk vervulbare vacatures, er is een grote afhankelijkheid van inkomende pendel, er zijn weinig arbeidsreserves en de verkeersinfrastructuur is ontoereikend. Deze bevindingen wijzen op een zekere noodzaak om de vraag en het aanbod op de lokale arbeidsmarkt meer in balans te brengen. Gezien de aard van de problematiek kan de inzet zich hierbij niet alleen beperken tot het lokale niveau. In de toekomst dienen wij daarom meer samenwerking op regionaal en bovenregionaal niveau te zoeken. Uiteraard zijn wij niet volledig verrast door de conclusies van de Arbeidsmarktmonitor en hebben wij al geanticipeerd op een aantal ontwikkelingen. Zo formuleren wij momenteel voorstellen voor de nadere invulling van de regionale en lokale platforms arbeidsmarkt en onderwijs. Ook zijn wij in september 2007 gestart met het Haarlemmermeers Leerwerkbedrijf. Door middel van een nauwe samenwerking tussen het bedrijfsleven en de gemeente geven wij invulling aan het matchen van vraag en aanbod. Functieprofielen vanuit het bedrijfsleven worden hierbij gekoppeld aan competentieprofielen van cliënten met een uitkering vanuit de Wet Werk en Bijstand. Daarnaast hebben wij de afgelopen periode het jeugd- en onderwijsbeleid herijkt. Dit heeft onder andere geleid tot een verdere versterking van de afdeling Leerplicht en het Regionaal Meld- en Coördinatiepunt Voortijdig Schoolverlaten. Ook zijn wij bij de modernisering van de Wet Sociale Werkvoorziening uitgegaan van een meer regionale aanpak. Hiermee willen wij meer mogelijkheden mensen met een arbeidsbeperking creëren voor werk bij reguliere bedrijven, in plaats van werk op een beschutte werkplek binnen de sociale werkvoorzieningsbedrijven. Tot slot hebben wij in het voorjaar van 2008 bij de projectdirectie Leren &Werken (interdepartementale samenwerking tussen de ministeries van SZW en OCW) een aanvraag ingediend voor het project Leren &Werken. Met dit project wordt het mogelijk om aan 200 duale trajecten en 250 trajecten Eerder Verworven Competenties (EVC) voor zowel werkzoekenden als werknemers vorm te geven. Daarnaast zijn er binnen dit project middelen beschikbaar voor het oprichten van een Leerwerkcentrum. Doel van dit centrum is om alle instrumenten van het UWV, CWI, gemeenten en onderwijsinsjellingen gebundeld aan te bieden aan werkzoekenden, werknemers en werkgevers. Dit initiatief sluit aan bij de landelijke ontwikkeling om de ketenpartners nauwer te laten samenwerken. Met deze inzet op Leren en Werken willen wij twee doelen bereiken. Ten eerste willen wij voorzien in de toenemende vraag naar hoger opgeleid personeel binnen het bedrijfsleven, door het bij- en opscholen van werknemers. Hierdoor stimuleren wij de doorstroming van

3 Ons kenmerk Volgvei Oî\geen personeel binnen en tussen de bedrijven. Met deze doorstroming realiseren wij tevens ons tweede doel, namelijk het vergroten van de werkgelegenheid in de lagere segmenten van het loongebouw, waardoor er meer werk ontstaat voor mensen met een lager opleidingsniveau of onvoldoende startkwalificaties. Ook stijgen zo de kansen voor de mensen in een uitkeringssituatie. Door de inzet op combinaties van werk en scholing en trajecten op basis van Eerder Verworven Competenties willen wij een nadere invulling geven aan het motto "Iedereen doet mee1'. Op 19 juni jongstleden is de aanvraag van de gemeente Haarlemmermeer door de projectdirectie Leren & Werken gehonoreerd. Het college constateert dat er op het gebied van arbeidsmarktbeleid nog een aantal knelpunten bestaan, die in de komend periode om bestuurlijke aandacht vragen. Met de realisatie van de Arbeidsmarktmonitor is hiervoor een duidelijke stap gezet met het in kaart brengen van de huidige situatie en de mogelijkheden tot verdere beleidsinzet. Hoogachtend, te Haarlemmermeer, de burgemeester, Bijlagen: Arbeidsmarktmonitor Zuid-Kennemerland, Haarlemmermeer en IJmond 1. Managementsummary 2. Eindrapport (ter inzage bij de griffie) 3. Bijlagenrapport (ter inzage bij de griffie)

4 Arbeidsmarktmonitor Zuid-Kennemerland, Haarlemmermeer en IJmond PAO Zuid-Kennemerland en Haarlemmermeer Management Summary Een onderzoek in opdracht van PAO Zuid-Kennemerland en Haarlemmermeer Projectnummer: B3390 Zoetermeer, 30 januari 2008

5 De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Research voor Beleid. Het gebruik van cijfers enlof teksten als toelichting of ondersteuning in artikelen, scripties en boeken is toegestaan mits de bron duidelijk wordt vermeld. Vermenigvuldigen enlof openbaarmaking in welke vorm ook, alsmede opslag in een retrieval system, is uitsluitend toegestaan na schriftelijke toestemming van Research voor Beleid. Research voor Beleid aanvaardt geen aansprakelijkheid voor drukfouten enlof andere onvolkomenheden.

6 Conclusies i De laatste jaren daalt de werkloosheid. Dat gaat in de regio en de verschillende subregio's sneller dan in de rest van Nederland. Haarlemmermeer kent met 1,87 /~ een zeer lage werkloosheid. i Het aantal moeilijk vervulbare vacatures in de regio is, net als op landelijk niveau, sterk toegenomen. Dat geldt vooral voor technische functies. De arbeidsmarkt in Zuidelijk Noord-Holland is in 2007 als krap tot zeer krap te typeren. i De kansen voor schoolverlaters op een baan zijn positief. Uitzondering zijn economische en zorgopleidingen op de lagere kwalificatieniveaus van het mbo. i De economische groei in Nederland lijkt dit jaar te gaan afnemen. De spanning op de arbeidsmarkt neemt echter toe vanwege de vergrijzing. Dit uit zich in recordaantallen vacatures. De werkloosheid neemt daardoor verder af. Dit heeft onder meer tot gevolg dat lonen stijgen. De regionale economie is op stoom, zo blijkt uit de groei van de omzet, de export, het aandeel bedrijven dat winst maakt, de investeringen en de stijgende werkgelegenheid. Doordat de economie in de regio zich al langere tijd positief ontwikkelt, kent de regio op de meeste economische aspecten wat minder hoge groeicijfers dan Nederland. Na een gestage groei vanaf 2000, is er in de regio vanaf 2004 sprake van een relatief sterke groei van het aantal vestigingen. In termen van vestigingen zijn de belangrijkste sectoren het zakelijk beheer, de adviesdiensten en de detailhandel. In termen van werkgelegenheid zijn dit het vervoer en de industrie. i Vanaf 2005 is de werkgelegenheid in de regio toegenomen. Dat geldt vooral voor de commerciële dienstverlening. i Landelijk is het aantal ontstane vacatures tussen 2006 en 2007 licht afgenomen. In de regio daarentegen is het aantal nieuw ontstane vacatures sterk toegenomen. Het grootste aantal vacatures staat open in Haarlemmermeer. i Zowel de potentiële beroepsbevolking als de arbeidsparticipatie groeit in de regio sneller dan in Nederland als geheel. Daardoor neemt de omvang van de beroepsbevolking aanzienlijk toe. Door de nu al hoge participatie is er wel minder rek in het beschikbare arbeidsaanbod dan elders. i Binnen de regio is het aandeel lager en middelbaar opgeleiden afgenomen, terwijl het aandeel hoger opgeleiden fors is gestegen. Ten opzichte van Nederland als geheel zijn er in de regio relatief minder laagopgeleiden en meer hoog opgeleiden. i Onder de werkzame beroepsbevolking nemen de hogere leeftijdscategorieën sterk toe. De vergrijzing heeft tot gevolg dat forse aantallen ouderen de arbeidsmarkt verlaten. Die moeten worden vervangen door jonge instroom. De ontgroening gaat gelukkig minder snel dan elders, waardoor zich nog redelijke aantallen jongeren op de arbeidsmarkt blijven melden.

7 B B B B B B B Evenals landelijk groeit het aantal mbo-leerlingen in de regio. De instroom van hbostudenten (INHOLLAND) is licht afgenomen. Vergeleken met het land als geheel zijn er binnen de regio relatief meer leerbedrijven in de sectorale clusters 'handel', 'technisch vakmanschap' en 'horeca, bakkerij, reizen, recreatie en facilitaire dienstverlening'. Het aanbod van stageplaatsen en leerbanen overtreft de vraag ruimschoots. Het aantal voortijdig schoolverlaters in de regio is met 21% toegenomen, met name in Haarlemmermeer. Dit terwijl in andere regio's over het algemeen sprake is van dalingen. Naar verhouding zijn er in de regio veel jonge (c 16jr) voortijdig schoolverlaters. Over de gehele onderwijslinie is er in de regio, in vergelijking met Nederland, sprake van een sterkere toename van het aantal geslaagden. Net als landelijk is het totaal aantal werklozen in de regio tussen 2006 en 2007 afgenomen. Onder deze groep zijn jongeren (23-min) kansrijker dan ouderen (45-plus). Jeugdwerkloosheid vormt in de regio dus een minder groot probleem dan voorheen. Deels gaat het wel om jongeren zonder startkwalificatie, die in tijden van laagconjunctuur over het algemeen het meest kwetsbaar zijn De daling van het aantal WW-uitkeringen in de regio is met 25% vergelijkbaar met de landelijke daling. De daling van het aantal arbeidsongeschiktheidsuitkeringen is relatief sterker dan in het land als geheel. Hetzelfde geldt, hoewel later ingezet, voor de daling van het aantal bijstandsuitkeringen. Ongeveer de helft van de inwoners in de drie subregio's reist voor het werk naar een andere regio. Zuid-Kennemerland en IJmond kennen een negatief pendelsaldo. De substantiële inkomende pendelstromen komen voornamelijk voor rekening van Haarlemmermeer, dat vanwege Schiphol een fors positief pendelsaldo kent. In vergelijking met de 50 grootste gemeenten van Nederland, kenmerken de kerngemeenten Haarlem, Haarlemmermeer en Velsen zich door een zeer lage werkloosheid. Haarlemmermeer kent bovendien het grootste aantal banen ten opzichte van de beroepsbevol king. De groei van het aantal banen in de totale regio is met name gerealiseerd in de subregio Haarlemmermeer. Ook ligt het totaal aantal werkzame personen, vanwege Schiphol, in Haarlemmermeer beduidend hoger dan in de andere twee subregio's. Tot slot is ook het aantal werklozen het sterkst afgenomen in subregio Haarlemmermeer. Het opleidingsniveau ligt in Zuid-Kennemerland gemiddeld genomen hoger dan in de Haarlemmermeer en IJmond.

8 m Gunstige ligging (Noordvleugel Randstad) Imagoproblemen ivm milieuoverlast m Goede fysieke infrastructuur (speerpunten: Congestieproblemen in verkeer Schiphol en Noordzeekanaalgebied) Weinig uitgeefbaar bedrijventerrein m Positief imago kuststreek Beperkt aanbod van betaalbare woningen on~unctuurgevoelige regionale economie m 'Stabiele' sectoren overheid, zorg en onderwijs (vervoer, industrie, bouw) m Ook snel op conjunctuur reagerende sectoren Op meeste economische aspecten minder hoge m Gunstige bedrijvendynamiek groeicijfers dan Nederland m Banenmotor Schiphol m Relatief weinig echt kennisintensieve m Werkgelegenheid hoger én lager opgeleiden bedrijvigheid (mede door ontbreken van m Mogelijkheden in de regio voor parttimewerk wo-instelling in de regio) m Vacatures geografisch gezien dicht bij aanbod m Moeilijk bemiddelbare harde kern werklozen m Daling jeugdwerkloosheid m Redelijk breed aanbod van opleidingen m Minder vmbo-leerlingen beroepsgerichte m Toenemend aantal mbo-leerlingen m Toenemende aantal hbo-leerlingen m Daling instroom aantal studenten hbo m In het algemeen [meer dan] voldoende m Lichte daling aantal wo-studenten in de provincie stageplaatsen/leerbanen Noord-Holland (inclusief Amsterdam) m Bpv-markt lagere mbo-niveaus problematisch m Beperkt zicht omvang voortijdig schoolverlaten m Door grote en kleine gemeenten gedragen m Problemen middelencoördinatie/cchotten tussen arbeidsmarktplatform m Netwerken onderwijs - bedrijfsleven in regio nog onvoldoende ontwikkeld

9 q> r % 'a Y~.>?i$\-t *5&$%9% KANSE'IYï * % \\\%db.@&&.<* Regio i Bouwgrond beschikbaar i Positief imago Schiphol en kuststreek *''V" X &&P&"e;'~N~picing$rl>iY Regio i Verder dichtslibben verkeer z*: = 4-2 ;**l(.l " 3 Regionale economie i Economie blijft groeien i Sterk vertrouwen ondernemers in toekomst i Meer vrouwen/allochtonen starten bedrijven i Sterke groei werkgelegenheid in dienstensector Regionale economie i Vertrouwen ondernemers daalt weer i Bescheiden vertrouwen ondernemers in de detailhandel Vraagzijde van regionale arbeidsmarkt i (Verwachte) banengroei Noordvleugel Randstad i Mogelijkheden loonkostensubsidies/werken behoud van uitkering Vraagzijde van regionale arbeidsmarkt i Minder mogelijkheden voor regulier werk laagopgeleiden Aanbodzijde van regionale arbeidsmarkt i longe en hoog opgeleide beroepsbevolking Aanbodzijde van regionale arbeidsmarkt i Vertrek Oost-Europese werknemers i Negatieve beeldvorming ouderen bij werkgevers i Haarlemmermeer sterk afhankelijk van pendel i Onvoldoende anticipatie op vergrijzing i Pardonregeling = meer bijstandsuitkeringen i Onvoldoende gekwalificeerd personeel Regionale onderwijs- en bpv-markt i Instroom in beroepsopleidingen techniek en zorg en welzijn neemt toe i Intensievere aanpak voortijdig schoolverlaten/ jeugdwerkloosheid Regionale onderwijs- en bpv-markt i Toenemende druk op bpv-markt i 'Groenpluk": jongeren gaan te snel werken i Kwetsbare positie voortijdig schoolverlaters Organisatorische context regionaal arbeidsmarktbelerd i PAO spil regionaal arbeidsmarkt- en onderwijsbeleid Organisator~sche context regionaal arbeidsmarktbeleid i Te weinig afstemming met aanpalende regio's

10 Overzichtstabel regionale kengetallen Kengetal Vestigingen Werkzame beroepsbevolking Ontstane vacatures Aantal Werklozen Werkloosheidspercentages Jeugdwerklozen (< 23) WW-uitkeringen AO-uitkeringen Bijstand-uitkeringen Aantal MBO-leerlingen Geslaagden (alle niveau's) Voortijdig schoolverlaters Aantal (1 januari 2007) (2006) (3e kwartaal 2007) 6.861' (oktober 2007) 2,680/01 (oktober 2007) 983' (oktober 2007) (Ze kwartaal 2007) (Ze kwartaal 2007) (september 2007) (2006) ( ) ( ) Trend Stijgende trend Stijgende trend Sterk stijgende trend, met name in de zakelijke dienstverlening Dalende trend Dalende trend Dalende trend Sterk dalende trend Dalende trend Dalende trend Stijgende trend Stijgende trend Stijgende trend ' Gewogen CWI-cijfers op basis van cijfers CBS.

11 Aanbevelingen Inhoudelijk i De werkloosheid is zo laag in de regio en de arbeidsparticipatie is al zo hoog, dat er nauwelijks nog aan te spreken reserves op de arbeidsmarkt zijn. De regio moet daarom prioriteit leggen bij de bestrijding van het voortijdig schoolverlaten. Vanwege de krappe arbeidsmarkt zijn veel jongeren zonder startkwalificatie aan het werk gekomen. Op het moment dat de arbeidsmarkt weer ruimer wordt, raken deze jongeren als eerste hun werk kwijt. Deze uitgestelde werkloosheid behoeft dan ook blijvende aandacht. Verder moet de regio prioriteit leggen bij het voorkomen van voortijdige uitstroom uit het arbeidsproces van ouderen, het doorscholen van zittende werknemers naar hogere functieniveaus en het importeren van werknemers uit aanpalende regio's. i Bij het laatste gaat het in eerste instantie om de gemeente Amsterdam, waar zich naar verhouding nog een groot arbeidsaanbod bevindt. Verder valt te denken aan het bouwen van woningen voor hoger opgeleiden uit de periferie van Nederland en vaklieden uit bijvoorbeeld de Midden- en Oosteuropese landen. i Ook binnen de regio is sprake van een grote pendel. De vervoerscongestie zal zonder maatregelen verder toenemen. Het is nodig de pendel terug te dringen: door meer thuiswerken te faciliteren en door uitwisseling van banen. Als de pendel binnen de regio kan afnemen, vergroot dat de bereikbaarheid van de regio voor pendelaars van buiten. i Een andere manier om werknemers van buiten de regio te lokken is door middel van woningbouw het woningaanbod voor (met name) hoger opgeleiden te vergroten. i Het tegengaan van voortijdig schoolverlaten wordt door de instelling van de leerplicht tot 18 jaar bevorderd. Niettemin is het nodig ook daarna de zogenaamde groenpluk van jongeren tegen te gaan. Hier ligt een verantwoordelijkheid van het regionale bedrijfsleven. Daarnaast is het belangrijk meer zicht te krijgen op het 'verhaal achter de cijfers' met betrekking tot voortijdig schoolverlaten. i Jongeren moeten waar mogelijk opleidingen volgen in richtingen waar veel vraag naar is en waar mogelijk doorleren tot minimaal het hbo-niveau. Een belangrijke rol is hierbij weggelegd voor het vmbo, dat aanstaande mbo-leerlingen goed moet voorlichten over de arbeidsmarktkansen in bepaalde beroepen. i Het aanbod van stageplaatsen overtreft in veel gevallen de vraag. Dat maakt het mogelijk scholieren te laten kiezen voor bedrijven die een zo goed mogelijke invulling van de stage geven. Bovendien is het zaak om leerbedrijven die bij voorkeur een niveau 3 of niveau 4 stagiaire hebben toch te interesseren voor een niveau 2 of 1 stagiaire. i Er is meer aandacht nodig voor scholing van werknemers. Met name op hbo-niveau zijn knelpunten te verwachten. Door werknemers op te scholen van mbo naar hbo-niveau is een deel van de knelpunten op dat niveau op te lossen. Onderzoekstechnisch i Er bestaan geen arbeidsmarktprognoses voor de regio en de subregio's. Het PAO zou (in eerste instantie eenmalig) een dergelijke prognose kunnen laten uitvoeren, zodat de trends en knelpunten op de toekomstige arbeidsmarkt nog duidelijker in beeld worden gebracht. Mede op basis daarvan zijn dan tijdig effectieve maatregelen te ontwikkelen. i Veel arbeidsmarktknelpunten uiten zich niet in de cijfers, maar zijn meer kwalitatief van aard. Bovendien is het vooral van belang te zoeken naar (schaarse) oplossingen voor arbeidsmarktproblemen. De arbeidsmarktmonitor zou een vervolg kunnen krijgen in de vorm van (kleinschalige) sectorscans, bestaande uit twee of drie groepsbijeenkomsten

12 met sectorvertegenwoordigers (vanuit bedrijfsleven, overheid, onderwijs en kennisinstituten). Deze groepsbijeenkomsten kunnen een meer kwalitatieve aanvulling geven op de cijfers, en daardoor het inzicht in de knelpunten en in de mogelijke oplossingen vergroten. Wat betreft het voortijdig schoolverlaten is het belangrijk dat er meer inzicht ontstaat in het verhaal achter de cijfers. Waarom zijn er verschillen tussen de subregio's in opleiding van herkomst van voortijdig schoolverlaters en waarom vallen er in een bepaald onderwijstype relatief veel scholieren uit? Voor de beantwoording van dergelijke vragen is een onderzoeksaanpak vereist die dieper gaat dan de cijfers en de voortijdig schoolverlaters zelf daadwerkelijk opzoekt. i Het register van de Kamer van Koophandel bevat alleen gegevens van bedrijven, en niet altijd gegevens over aantallen werkzame personen binnen deze bedrijven. Het vestigingenregister van Lisa bevat veel meer informatie: het betreft ook de (semi-)overheid en bij alle vestigingen de aantallen werkzame personen. Aan de beschikbaarstelling van Lica-gegevens zijn echter wel kosten verbonden. Het is aan te bevelen te onderzoeken wat die kosten zijn en dan minimaal eenmalig gegevens per subregio op te vragen.

13 Research voor Beleid Bredewater 26 Postbus MG Zoetermeer tel: fax: