labbezerij' - langs 'bouw 158

Transcriptie

1 kwent'sje-lab'bes L laach m lach. Dat sjleet miech in d'r -, daar moet ik om lachen. Heë koam nit oes d'r -. laach'doef V (laachdoeve/laachdoevve) lachduif, tortelduif, laach'düfje o lachebekje. laa'che lachen. Iech laach miech inne poekkel, kapot, krank, sjeef, troane, e bee oes, boechpieng. Zaag dat ins oane tse -, dat meen je toch niet. Doe has jód laache. Jonge, trouwt üch, uur laacht üch kapot. Deë dem in heng vilt, hat nuus tse -. Al laachens. Dat is e laache Bielsje (Sibylla), zij is een lachebekje. laad'bak, laan'bak m (laadbek) laadbak. D'rvan d'r vrachwaan woar durchjeraosd. ^ schuddende of niet schuddende bak in de steengang, waar de steenkool via een transportband of schudgoot in valt. laad'plaatsj v laadplaats. laag st V (lage) 1 ligging. Dat jesjef hat ing jouw -. 2 toestand, situatie. Iech weul nit in zieng - zieë. laam si, lame st lam, kreupel. Iech han inne lame poeët. Heë kunt jesjloeffe wie ing - end. Doe kans inne - maache! Wat ben jij een ouwe zeur! laan'jong,lanerm ^ iemand die in de mijn alles bij de laadbak regelt en de wagens vol laat lopen. laan'sjtek m laadstok. laan'waan m (laanwaans, laanweëns) ^ laadschop voor het vullen van mijnwagens. laas, las v (laaste) last. 't End dreët de -. Kling kinger, kling -, jroeëse kinger, jroeëse -. Doa han iech jing - mit. laatsj V1 slof, muiltje. 2 nalatige, slordige vrouw. Deë hat ziech ing -jetrouwd! Ing lang -, een lang eind. laaf sje sloffen. Hef de bee óp en laatsj nit ezoeë. Heë laatsjt de sjtroas erop en eraaf lab m flard; mv bankbiljetten. Heë hat vöal -, hij zit goed in de slappe was. labang' v uithuizige vrouw. Dat is ing lofe -. laban'ge (joa) uithuizig zijn en het huishouden verwaarlozen, lab'besm lummel.

2 labbezerij' - langs 'bouw 158 labbezerij' v lummelachtig gedrag. Doch wats doe doeë mots en los die - zieë. laben'dieg, leben'dieg levend, levendig. Die vrauw is ing labendieje tsiedónk (klets wij f). Dat is d'r labendieje dauvel. Dat is e - kink. D'r Frens wees woa haas hupt; deë kriet 't ziech van de labendieje, Frans weet van wanten, hij draait iedereen een poot uit. labsj 'oere mv hangoren. la'de st m winkel. Dat is jejole, wie jinne in d'r - woar, dat is gestolen. la'de st dagvaarden. Heë is vuur 't jerich jelade. la'doeng v 1 lading. Deë hat zieng -, die is dronken. 2 dagvaarding. laf laf, flauw. Die tsoep is zoeë-wie sjpeulwasser. lai st V lei. Mit d'rjriffel óp de - sjrieve. 't Hoes is mit laie jedekd. lai'de o lijden, kwaal. Dat - hat heë aljoarelank. Losse vier de vunnef wónde beëne tser iere van 't bitter - van ózze Herjod. lai'der jammer. Zienne pap is-vrugjesjtórve. - Joades kan iech diech nit helpe. lai'edekker m leidekker, lai'sjtee mieisteen. lais'te presteren. lais'te, ziech zich permitteren. lai'toeng v leiding. Wasserlaitoeng. Jaaslaitoeng. Deë hat ing lang -, hij is traag van begrip. la'jer stol bergplaats, magazijn. Has doe doava nog jet óp -? Vuur dem hauwe ze nog jet óp -, voor hem hadden zij nog iets in petto. 2 kogellager. De lajere zint versjlèse. la'jerbeer o lagerbier. la'jere in het magazijn opslaan, opleggen. lak m lak. la'ke o (lakens) laken. Doch ins e vrisj - óp 't bed. lak'ke, lakke're lakken, lakrits'mdrop. lakrits'reem m veterdrop. lakrits'wasser o dropwater. laks m, lakserij v opzettelijke onwaarheid. Wats doe vertsels is allemoal -. laks'broor m (laksbreur) leugenaar. lak'se liegen. Bis doe werm an 't-? lak'sjong mv lakschoenen. lam st o verkl lemsje (lemsjere) lam. Zoeë jeduldieg wie e -. la'me jongen werpen. De jeet mós -. lammente're, lammenteret, lammenteerd lamenteren. lamp V verkl lempsje lamp. Iech maach de - aa, da kanne vier zieë wat vier zage. Iech han miech e paar óp de -j es jód, ik heb een paar borreltjes gedronken. Dem jeet de - oes, hij valt flauw. Hei brent de -, hier moetje zijn. lam'peboedv ^ lampisterie. lam'pefieëber o plankenkoorts. lam'pekap v lampekap. lampenis' m lampenist. lam'pesjirm m lampescherm. lam'pesjwaam m walm van een lamp. lampet' v wasstel van porselein of aardewerk. lampet'kan v lampetkan. lampet'kómp m (lampetkump) lampetkom. lam'pewiefje o vrouwtje, dat de straatlantaarns aanstak (petroleum, later gas). land o land. Bis doe endlieg a - kómme (eindelijk teruggekomen). Deë hekst - en lü anee, hij stookt ruzie waar hij maar kan. Die woeëne in 't jeloobte -, die hebben 't goed. landau'wer m koets, landauer. lan'de landen, belanden. D'r vliejer is jeland. Woa zint vier heijeland? land'sjaf v landschap, land'sjtreufer m landloper. land'wèg m (landweëg) verkl landweëgs-je landweg. la'ne st laden. Vöal laant me óp ing kaar (gezegd tegen iemand die veel vraagt). Deë hat ziech jet óp d'r halsjelane. Dem han iech ummer jelane, die wordt ik niet kwijt. Deë is sjwoar jelane, hij is stomdronken. Laan dat nit óp de lieëte kaar! Onderschat dat niet! Jong, iech woar jelane! Jongen, ik was woedend! lan'ge 1 aanreiken. Hod dieng moei, angesj lang iech diech ing, hou je mond, anders geef ik je een draai om je oren. 2 toereikend zijn, voldoende zijn. Dat langt miech. Deë sjtaof langt nog vuur e kleed. In die hoeshalk langt 't hinge wie vure nit, dat huishouden loopt in 't honderd. langkeweg' languit. Heë loog -óp d'r zofa. langs voorbij, langs. Los miech ins -. Dat is diech - de naas jejange. Heë jeet-de sjoeël, hij spijbelt. Heë is nog nit - Sjmits bakkes, hij is nog niet buiten gevaar, uit de moeilijkheden. Kóm disdaag ins -, kom dezer dagen eens aan. ^ Langs wirke, ontkolen voor een voetpad langs het kolenfront in de pijler. langs'bouw m ^ stutwerk in de lengterichting van de pijler.

3 159 langsee'-latien' langsee' aan elkaar voorbij. Die lofe al joare lank -, die negeren elkaar al jaren lang. Inne jong en inne honk junt zelde ónjesjoare -, jongens en honden verdragen elkaar slecht. Dat zal iech diech ins sjun - legke, dat zal ik je eens duidelijk maken. lang'wielle, ziech zich vervelen. lang'wiellieg vervelend. Dat is ing langwielliejejesjiechte. lang'wierig langdurig. Dat weed ing langwierieje jesjiechte. lank si o (langer ^//leng st) land, veld, akker. Iech han nog e paar mörje - derbij jejole. Iech mós nog e - mit wees aafdoeë, ik moet nog een veld (met) tarwe maaien. lank si, lange st lang. Weë 't - hat, lieët 't - hange. D'r daag vool miech -. Jet - en breed oezeree zetse. Dat is zoeë - wie 't breed is. Weë trouwt oes d'r klokkeklank, dem raut 't zie leëve -, wie een meisje van elders trouwt, heeft daar zijn hele leven spijt van. Me mós nit wieër wille jraie wie de boks - is, men moet niet verder springen dan zijn stok lang is. Dat is al lang jeleie. Noa Tsint Viet (15 juni) weëde vier de lang daag kwiet. Deë hat nit lang mieë, die maakt het niet lang meer. Heë hat inne lange leëjer jehad, hij heeft lang gelegen. Me wilt jeer lang leëve, evvel nit aod weëde. Dat weed werm óp de lang baanjesjoave. Deë hat lang vingere. Heë kunt in d'r lange roeëzekrans, hij gaat trouwen. Inne ing lang naas maache. Inne lange vaam maat ing voel noad, halve maatregelen verergeren het kwaad. D'r Herjod waad lang, mar heë sjtroaft sjtrang. Dat is miech nog lang jód, dat gaat best nog een tijdje mee. Dat is inne lange sjlaagdoebbel (lange sladood). Wie langer wie lever. lank'höarieg langharig. Inne lankhöarieje honk. lank'saam 1 langzaam. Wenste -jees, kunste óch doa. Heë is jauw mit d'r hód, mar - i jen tèsj, hij is beleefd, maar gierig. Los mar ins - kómme, maak er maar eens een begin mee. 2 langzamerhand, 't Weed - tsiet dat vier junt. lanteer' v lantaarn. Heë ziet d'r mond vuur ing - aa, hij is stomdronken. laoch si o (löcher st) verkl löchs-je gat. Iech han e - in de hoaze. Maach 't - tsouw, doe de deur dicht. Doa hat d'r sjriener 't -jelosse! Daar is de deur! Heë fleut óp 't letste -, hij loopt op zijn laatste benen. Iech mós ummer d'r kop in 't - sjtèche, ik ben altijd de klos. Heë sjtópt 't ee - mit 't angert. Die vrauw hat e - in de hank. Mörje maach iech de letste (sjiech) en dan jon iech va tse leëve nit mieë dat - i, morgen werk ik voor het laatst en dan ga ik nooit meer de mijn in! Has doe e - in d'r boech? Krijg je nooit genoeg? Iech bin óp 't letste - an 't klietsje, mijn tram- of buskaartje is op. laoch'tsang v kniptang. laos o lot. Heë hat 't jroeës -jewonne. Deë erme keel hat óch e hel -. lap m (lappe, lep) verkl lepje lap. Dat is inne sjtaatse - sjtaof. Heë leuft ziech vuur dem de lappe ónger de sjong oes. Jef diech óp -, maak datje weg komt. Heë is d'r janse daag óp -, hij is de hele dag de hort op. Dat is inne leëje -, die vent deugt in geen enkel opzicht. lapa'lieë v kleinigheid. lapatsj' m In de uitdrukking: Deë is d'r janse daag óp -, hij is de hele dag de hort op. lap'lazerus lazarus. Doa krieste 't - va. Iech wirk miech d'r janse daag 't -. lap'leer o leer voor schoenzolen, 't-is bis óp 't óngerleer versjlèse. Dat vleesj is jet wie -. Iech han ing tsong wie -, ik heb een droge tong. lap'pe lappen. De sjong - losse. Dat mots doe miech nit mieë -. Dat has doe 'mjódjelapd. Zouwe vier dem ins ing -? Zullen we hem eens een poets bakken? las'eëzel m lastezel. Iech bin dienne - nit. lasj V las. Ing - in e haitsoengsreur. la'sje lassen. la'sjer m (lasjer) lasser. las'ter o laster. las'tertsong v lastertong. latien' o Latijn. Heë kalt frantsüeziesj wie ing kouw -. Jong, lier -, da drinkste sjpieëder wien.

4 lats-leë've 160 lats V lat. Deë is zoeë majer, dat heë ziech hinger ing - verberje kan. laf se dokken. Iech kreeg eejemoald en noe mós iech -. laf sekis v (latsekiste) krat, lattenkist. laf sepitter m lang en mager persoon. lau, lai st v lage kaart (kaartspel). Doe has miech alles laue in heng jesjtivveld. Dat is ing - va Hilliejehoes, dat is een vent van niks. lau si flauw. Die tsoep is -; ze küet rui-ieg jet hatsliejer zieë. Ze woar - a jen hats, zij voelde zich erg mat. laub st V verkl laubsje prieel, 't Ldubsje in d'r jaad. laub 'zeeg v figuurzaag. lau'die(t) In de uitdrukking: Noe kans doe d'r - fleute losse, nu kun je 't er goed van nemen. lauw'erblaar mv laurierbladeren. lauw'man m (lauwmenner/lauwmander) verkl lauwmensje slapjanus. Wat bis doe (vuur) inne -! lavement' o lavement. Heë moeët e -jezatsd krieje. lavement'sjpriets v lavementspuit, klisteerspuit. lave're laveren. D 'r volle laveert uwer de sjtroas. lav'vabo m wastafel. la'zeres 't Is inne erme -, hij is zo arm als Job, le'cherlieg belachelijk, led'der 5? V ladder. led'derevlaam m vla met deegstrookjes. led'dersjpraos v sport van een ladder. leed o leed. 't Is jee jroeëser -, als wat d'r miensj ziech zelver aadeet. Jinne jet tse -, tse lei doeë, niemand iets aandoen. Heë hat ziech e - aajedoa, hij heeft de hand aan zichzelf geslagen. Doa hant vier ós leef- mit, daar hebben we heel wat gedonder mee. Dat deet miech -, dat spijt me. leed bijv. nw. leed. Die tsenkerij bin iech -, dat geruzie hangt me de keel uit. leef st, lever/livver, leefst/lifst lief. Is 't diech -, dat d'r Sjeng mitjeet? Vind je het goed, dat Jan meegaat? Tja, mieng - vrauw, wat zeës doe noe? - kinger nee! (uitroep van verbazing). Mit deë jong hat heë zie - leed. Doe bis d'r leve van de mamma. Wie langer, wie livver Of iech dat werk jeer don? Dat is d'r leve mós! Ik moet dat werk doen, of ik wil of niet. Lever e bis-je wie jaar nuus. Iech wus nit wat iech lever dong. Livver jet wie nuus. 'tallerleefst bin iech bij d'r opa. 't Lifste wuur miech, went vier noa heem junge. Doe bis jet leefs. leef daags van mijn levensdagen. Dat han iech tse - nog nit mitjemaad, dat heb ik nog nooit van mijn leven meegemaakt. Deë hat zie - nog jing vlei koad jedoa. leefde v liefde. leef'han lief hebben. leef'haode knuffelen. Mariesje, hod de oma ins leef leefje o reepje, klein stuk. Jef hem e - ledderevlaam. leef tsiet m leeftijd. Heë is van mienne -. leeg st 1 leeg, vrij. Doe zóts d'r telder - èse! Is doa nog ing plaatsj -? Sjoefte mit inne leëje maag. ^ Leëje, lege mijnwagen(s). Jong, los leëje kómme! 2 ordinair. Dat is leëje kal. Dat is inne leëje keel. Ieë'jer m ziekbed. Jod-tse-jedank hat heë jinne lange -jehad. leëjerhengs' met lege handen. Vier koame -. leem m leem. Oes - en jris woeët jedeks jemaad. Dat is auwe -, dat is ouwe koek. Heë lieët Herjods wasser uwer Herjods - lofe. Heë likt al joare ónger d'r-. leem'kaar v leemkar (waarmee leem gevent werd). leem'kleëner m metselaar, die bij vakwerkhuizen de leem aanbracht. leem'koel v leemkuil. leem'patroeën v ^ met leem afgedekte dynamietlading, leem'piet m knikker van gebakken leem, leen st V leuning (van trap of stoel), Hod diech an de - vas, wens doe de trap óp jees. Zets diech nit óp de - van d'r sjtool. leer st o leer. De vinstere mit 't - wèsje, de ramen zemen. Va angerluuts - is 't jód reme sjnieë. Va leer trekke. Dem zint ze vliddieg an 't -jejange, die hebben ze lelijk toegetakeld. lees m (leeste) schoenleest. Sjoester blief bij dienne -. lees'band o ^ de kolen werden verwijderd. lees'jong m leesjongen. lees'mès, sjtil mès v leesmis. lees 'tehoak m (leestehöak) leesthaak. leesband waarop de stenen uit leë've leven. Me mós -en- losse. Weë 't lengste leeft, kriet d'r (jeld)bül, wie het langst leeft erft alles. Wie jeleëfd, zoeë jesjtórve. Jeer doeëd leeft lang. Van d'r hiemliesje dauw alling kan me nit -. Ja, noe vrekste; leëfs doe óch nog? Loestieg jeleëfd en zieëlieg jesjtórve, is d'r duvel de rech-

5 161 leë've-lerm nóng verdórve. Vöal versjprèche en winnieg jeëve, deet dejekke i vraude -. Heë leeft wie Jod i Frankriech. Die - in de verkierde welt, hinger d'r mond, die leven nog in de wereld van vroeger. leë've o leven. Doe zies oes wie 't ieëwieg -. Miensje zin is miensje -. Deë hat e - wie inne prins. Va wie 't sjterve is ópkómme, isjinne mieë 't - zicher. Zie - hingt an inne zieë vaam. Wie sjteet 't-? Heë is al ze - inne voellieg jeweë. De kaat is dem zie -. Dat han iech mie - nog nit mitjemaad. leëvensdaag mv levensdagen. Ieëvensjroeës levensgroot. leëvenslank levenslang. Doa zals doe - sjpiets va han. Ieë vensleng'lieg levenslang. leëvensloes'tieg levenslustig. leëvensloof m levensloop. Ieëvensmid'dele mv levensmiddelen. Ieë'ver v lever. Heë hat jet óp de -, hij heeft iets op zijn lever. Dem is ing loes uwer de -jekraofe, hij heeft een boze bui. Heë hat ing drüeg -. leë'verpasteet v leverpastei. leë'vertroan m levertraan. leë'verwoeësj v leverworst. Ieë'ze, loos/leëzet, jeleëze lezen. Heë kan - noch sjrieve. Lees doe de tsiedónk nit? Dem zal iech ins de leviette -. leffel m lepel. Ee, tswai, drei I Pietsje kóm ins hei I Wens doe jinne - has I kries doe jinne brij. Went 't wegkebrij rent, has doe jinne -, je bent een pechvogel. leffele lepelen. Wat bis doe an 't -? Ès doch durch! (gezegd tegen een trage eter). Trek kries doe ing jeleffeld, dadelijk krijg je een draai om je oren. lef'felebred o lepelrek. leg'ke/leë'je, laat, jelaad leggen. Went me wus dat me veul, da leët me ziech. Heë laat hem de wöad óp de tsong. Heë hat ós dat langsee, oezeree jelaad (verklaard). Deë leët 't drop aa um inne wus tse maache. Iech lek miech jet óp e oer D'r wink leët ziech, de wind gaat liggen. Iech lek 't diech óp de trap, da broechs doe diech nit tse bukke. Me mós ziech nit ieëder oesdoeë, bis dat me ziech leët, je moet je niet uitkleden voor je naar bed gaat. Doa lek iech ing hank vuur in 't vuur Die hauwe ziech jet óppen zie jelaad. Ziech jet hinger de oere -, zich iets in de oren knopen. lei'bred o ^ leiplank voor de kolen in de mijn. lei'e st leiden. Besser inne blinge - wie inne lame drage. lei'e st, loog/leiet, jeloage liegen. Doe kans veule dat heë lelt. Dem sjteet de moei noa 't -. Deë leit nog zierder wie d'r tsóg d'r Röadsjer berg aaf viert, hij is van zijn eerste leugen niet gebarsten. lei'müedieg zwaarmoedig. lei'rolv ^ leirol. lei'sjong m ^ leischoen. lei'wasser o leewater. lek'fietsje o snoepgoed. lek'ke likken. Los miech ins an 't ies -. Mam, iech han honger; lek zaots, da krieste óch doeësj. Lek miech in tèsj, de breer, em aasj, em moka, in d'r mouw jevótsd. Dat tsimmer ziet oes wiejelekd. Jeliech vieë lekt ziech jeer, soort zoekt soort. lek'ker m 1 tong. Deë hat innefaine -. 2 werktuig om de rand van de schoenzolen glad te maken. lek'ker lekker. Dat kink is e - dink. 't Is hei - werm. De mam bringt jet lekkesj mit. lek'kertsank m (lekkertseng) lekkertand. Vier mósse diech dat lekkertsenke ins oestrekke. lek'kiesj snoeplustig. Deë is nogal -. lem'mele niet doordrinken. lem'mele, ziech rekken (van stoffen). Deë sjtaof lemmelt ziech bij 't drage. lem'meletieg rekkerig; lui, vervelend. lend'lieg landelijk. Vier woeëne in ing lendlieje jeëjend. leng'de st v lengte. Deë jong hat de - vuur zienne leëftsiet. Kunt 't nit oes de -, da kunt 't oes de breide. Heë loog de - lank óppen eëd (languit). In de - trekke, traineren, rekken. len'ge langer maken, langer worden. De mouwe mósse jet jelengd weëde. Um Dreikönnegke - de daag inne hanesjrai. Wen de daag aavange tse -, da vange ze óch aa tse sjtrenge, als de daagjes lengen, gaan de nachtjes strengen. leng'lieg langwerpig. len'ke (be)sturen. lenk'sjtang v stuur van een fiets. lepsj flauw, kinderachtig; pips. Doch nit zoeë -. Heë zoog - oes. Heë hauw lepsj e oge, hij had leepogen. lep'sje slurpen. D'r honk lepsjet 't janse kumpsje leeg. lerm m lawaai. Maach nit zónne -. Inne leëje derm maat vöal -, hij rammelt van de honger.

6 les-liem'verf 162 les V les. De - ópzage. lè'sje lessen, blussen. D'r doeësj -. Kalk-. les'tieg lastig. Dat is inne lestieje kroam. D'r Beet is inne lestieje patroeën. Iets onlangs. Iech han 'm - nogjetrójfe. lef ste laatste. Dat woar de - kier 't - hemme hat jing tèsje. Heë wilt ummer 't - woad han. Doe leufs óch mit d'r - kop, je loopt op je laatste benen. Mit dem hat uur 't - end nog nit jezieë, met hem krijgen jullie nog heel wat te stellen. Tse jouwer - dampet heë aaf, eindelijk ging hij weg. lef ter v letter. Deë kent jing - zoeë jroeës wie ing kouw. leuf m loop. D'r- van 'tjeweer Óp -joa. leu'fer m 1 hardloper. Vruier hauwe ze jing doevve-oere, doe moeët me inne jouwe - han. 2 loper. Went de könnejin kunt, da weed d'r - oes-jelaad. 3 slampamper. Dat is inne voelle, verzaofe -. Inne - maat ing leufesje, als de man veel van huis is, wordt ook de vrouw uithuizig. leu'fetieg loops. Dat is ing leufetieje tieëf. leu'res m lange slungel, kwajongen. leurezerij' V kwajongensachtig gedrag. leut V peul. De mam kaocht hü leutetsoep (soep van peultjes). leu'te doppen. Eëtse en boeëne weëde jeleut. leviet'te mv In de uitdrukking: Inne de - leëze. lid st o (lidsjere) lied. Doa wees iech e lidsje va tse zinge. lid'delieg slordig. lie'be v liefde. Kunt d'r ermód in 't hoes, vlügt de - de vinster oes. De - trukt, zaat 't anger meëdsje, en doe kroeffet 't durch ing deurehek, liefde overwint alle moeilijkheden. lie'be liefhebben. lieb'sje o liefje, lekker dier. liech V lijk. De - loog óp d'r sjoof Heë hauw ing kluur wie ing -. Deë jeet uwer lieche. Tser - róffe, uitnodigen om een begrafenis bij te wonen. lie'che, liechet, jelèche lijken. Die - ziech wie tswai drüppe wasser Heë Hecht zienne pap wie oes 't jezich jesjneie. lie'chebred o lijkplank. lie'chehüs-je o lijkenhuisje. lie'chetsóg m (liechetsug) lijkstoet. lie'chewaan, doeë'dewaan m lijkwagen. lie'ë st, leet/lieët, jeleie lijden. Hoeëvaat liet pieng, ijdelheid moet pijn lijden. Besser ónreët - wie ónreët doeë. Los dat zieë; dat kan heë vuur d'r dauvel nit-. lieëf st, lieëw m leeuw. Heë brullet wie inne -. lieëne st lenen. Doe kans de sjoepkaar -, mar verjès 't tserukbringe nit. Nieëkstens lieën iech diech de kats, die kunt vazelver tseruk. Jelieënd is nit jejeëve. Doe zits wie jelieënd (gezegd als iemand zich niet op zijn gemak voelt). Doe kans miech ing mark -, je kunt me gestolen worden. lieënens In de uitdrukking: Um hauwens of um - (de winst bij het knikkerspel houden of teruggeven). lieët licht, gemakkelijk. Dat is zoeë - wie ing veer Vöal heng, - werk. Deë laant alles óp de lieëte kaar, die neemt alles nogal gemakkelijk op. Wie - kunt e hoar in de botter Auw sjure brenne -. Dat is -jezaad, evvel nit-jedoa. lieë'ver st m leeuwerik. D 'r -fleute losse, goede sier maken. lieë'vere si leveren. Deë lieëvert veëdieg werk. Dat mots doe miech nit mieë -. Wenste miech in de jrane vils, da biste jelieëverd, als je in mijn handen valt, ben je nog niet gelukkig. lief si o lichaam, lijf. Èse en drinke hilt - en zieël tsezame. Inne d'r doeëd óppen -jage, ziech d'r doeëd óppen - hoale. Dem is d'r auwe daag a jen -, hij begint af te takelen. Ze hauwe jinne drüeje vaam ajen -. Deë hat jing sjemde ijen -, die kent geen schaamte. Ziech d'r kletsj óppen - hoale, een flinke verkoudheid oplopen. Hod miech die sjtrabante va jen -. Heë leuft ziech 't hats oes jen -. Heë jaapt ziech 't hats oes jen -, hij blijft maar gapen. Heë likt miech ajen -, hij valt me tot vervelens toe lastig. Heë woar mit - en zieël derbij. Iech wees nit wat miech a jen - is, ik weet niet wat me mankeert. Jet óppen - han, iets onder de leden hebben. Deë hat d'r jek óppen -, hij weet van gekheid niet wat hij doet. liefje st o lijfje, 't Is al herfs; doe mots e - aadoeë. lief'wèsj V ondergoed. lie'lieë v (lielieëns) lelie. lie'löcher mv pokputten. liem si m lijm. D'r sjtool is oes d'r -, de lijm van de stoel houdt niet meer. Deë hat - an de boks, hij blijft maar plakken. liem'duppe o lijmpot. liem'me lijmen. lie'mele si foetelen bij het knikkerspel door de vinger te lang aan de knikker te houden. liem'rouw v lijmroede. liem'verf v lijmverf.

7 163 lie'nedenser-lit lie'nedenser m koorddanser (fig.). lieng V lijn, leidsel. De wèsj hingt an de -. D 'r honk leuft an de -. De - van 't peëd. Vier trekke an ing -, we trekken een lijn. lien'ge linnen. E - beddóch. D'r boer hauw inne - sjtüb aa. Dat is sjterk ~. lien'gesjaaf o linnenkast, lie'nieë vlijn, linie. lieniejaal'o liniaal, lien'oalieg si m lijnolie. lient si o lint. lien'tseeche si o litteken. lien'zoam m lijnzaad. lier stvl leer(tijd). Heë mós nog eejoar in de -. Deë batraafis bij d'r dauvel in de -jeweë. 2 les. Los diech dat ing - zieë. lier si V lier (techn.). lier'bóch o (lierbucher) leerboek. Wie oes 't-, volgens 't boekje. lie're leren. Heë Hert d'r jong 't sjoestere -. Weë dem jet wilt -, deë mós vrug ópsjtoa. Noeëd Hert beëne. Me is tse leëve nit tse aod um tse -. Me weed zoeë aod wie ing kouw en Hert nog ummer tsouw. Al doeëns Hert me. Iech zal diech - eppel tse sjtrietse. lie'rer m onderwijzer. Hauts doe dieng aufjabe jemaad I haue vier 't d'r - nit jezaad (uit een carnavalsliedje). lier'jeld o leergeld. Hol doe diech 't - tseruk. lier'joar o leerjaar. lier'jong m leerjongen. Me kan óch van inne - jet liere. lier'meester m leermeester. lier'sjoeël v leerschool, Doe bis kóm e bóksebee hoeëg en bis doe al in de? lies V lies, Iech han pieng in de -. lies st zacht. E ónjeluk sjlieëft-, een ongeluk zit in een klein hoekje. lies si V (lieste) verkl lies-je lijst. Heë sjteet óp ing - vuur d'r jemeenderoad. De tapieët mit ing - aaf zetse. De - van 't bild is kapot. Inne jód óp de - han, iemand goed kunnen hebben, lies'ter^/vlij ster. lietannei' v litanie. Vier hant de - van alle hillieje jebeënd. lief ter m liter. lief tie o In de uitdrukking: Doe has V -, je bent niet goed wijs. lie'verkóch m (lieverkuch) verkl lieverkuchs-je peperkoek, 't Jieëft nit alle daag -. lie'ze-ai o (lieze-aier) windei. lig'ke, loog, jeleëje liggen. Dat likt dri, dat is mogelijk. Dat likt miech sjwoar óp d'r maag. 't Vuur likt doa wie inne doeë honk, het vuur wil niet branden. Iech han 't woad óp de tsong -. Wie me ziech 't bed maat, zoeë kunt me tse -, wat men zaait, zal men oogsten. Wat me nit heëve kan, mós me - losse, je moet niet te veel hooi op je vork nemen. Dem los iech links -. Doa likt miech nuus aa jeleëje. Óp 't meusjebendsje -, op 't kerkhof liggen. Óp d'r sjoof-, opgebaard zijn. Die - ónger ing dekke. Deë likt d'r janse daag in de wieëtsjafte. Reur miech nit aa, da haste jeleëje, raak me niet aan, anders sla ik je tegen de vlakte. Die - mit jidderinne uwerhoof. lin'dere, lien'dere lenigen. Die zaof zal de pieng waal -. lin'deroeng v leniging. ling st V linde, 't Kapelsje sjtong ónger ing auw -. lin'ge si mv lenden(en). Heë troon hem in de ~. lin'geblui v lindebloesem. Va - maat me tieë. lin'gelaam doodmoe, kapot, gammel. Deë sjtool, die kaar is -. lin'getieë m lindethee. link, lin'ker, links linker, links. Heë kiekt mit 't linker oog in 't reëter westetèsj-je, hij kijkt naar de Klundert of Willemstad in brand staat. Heë is hü mit 't linker bee oes jen bed kómme. Doe weëds mit de linker hank verwaad (gezegd wanneer iemand niet op de afgesproken tijd komt). Va links noa reets jeet de kaffieë-mölle, aftellen in de richting van de wijzers van de klok. Doe has d'r rok, de zökke links aa. Dem los iech links ligke. Deë is links i-jehange. links'poeët m linkshandige, lin'ze 5? mv linzen. lip V lip. Iech han 't óp de lippe, mar iech kan 't nit oesbringe. Heë hat d'r doeëd óp de lippe. Deë hat de lippe bis óppen sjong hange, hij heeft een gezicht als een oorworm. lit st o (lidder) licht. Doe sjtees miech in 't -. Don 't - aa, da zient vier wat vier zage. Heë junt miech nit 't - in de oge. Deë sjteet in e sjwats -, die staat niet al te gunstig bekend. Deë sjuit 't -. Wat deë oessjpoeëkt kan 't (dages)lit nit verdrage. Doa jeet miech e - óp. Dat is ing jroeëse lüet en winnieg -. Jonk -, wassende maan. Vol -, volle maan. Aod -, afnemende maan. Jonk - bringt anger weer De winkter-sjavouwe motste mit jonk zieëne.

8 Lit'mis-loek'se 164 Lit'mis, Lit'temis Maria-Lichtmis (2 febmari). Wen um Litmis de zon in de keëtse sjiengt, da mós d'r sjieëfer de ótse verware, als op Maria- Lichtmis de zon schijnt, moet de herder zuinig zijn met zijn voer, want dan komen er volgens het volksgeloof nog veel winterse dagen. - hel en kloar jieëft e jód joar. Mit - weed 't werm jód; dan leët de hon en kaoft de kouw (na Maria- Lichtmis wordt het voor de boer financieel wat gemakkelijker). litsj V 1 zelfkant van elk weefsel. D'r sjnieder sjniet de - van d'r sjtaof 2 stootband. D'r sjnieder zetst nui - an de bóksepiefe. Inne an de - joa, iemand stevig aanpakken. lit'-sjui lichtschuw, lit'tseeche o (littseechens) litteken. loa st, lauw st lauw. 't Beer is loa. 't Is hü lauw weer (drukkend weer). löaf sjiech V ^ verplichte verlofdienst. loag st V 1 laag. 't Likt ing dikke - sjnei. 2 ^ steenkoollaag. löan st m penis; nietsnut. löa've ^ verplicht niet werken (wegens overproductie). löb'bes m lobbes; vlegel. Deë - doogt vuur d'r dauvel nit. lod'der o slordige, soms brutale vrouw. Hod diech an dat - nit óp. Die vrauw is e erm -, die vrouw is een arme stakker. loe'der st o loeder. Dat is e - van e wief. loeë st luiden. De klokke - vuur de mès. 't Loet tsoem doeëd, 't loet tsoem jraaf I iech wèsj miech alle vratsele aaf Has doe nog nuus hure -? Heb je nog niets horen verluiden? loeëd st o lood, schietlood, gewicht. Dat sjteet oes 't -. ^ Oes 't - vare, van de juiste richting afwijken. Bring dat werm in 't -, breng dat in orde. Heë isjans oes 't -. Doa leuft hem 't - aaf (gezegd van iemand die ratelt). E-jeluk is mieë weed wie hónged ponk versjtank. Zetst üch um, de mam hat e-óp de Worm jedoa (humoristisch als de koffie heel erg slap is). loeëdreëf loodrecht. loeën st m (lüens) verkl lüensje loon. Vier mósse 't ós óp e kling lüensje doeë, wij moeten leven van een karig loon. Ing jouw kaos is d'r haove -. loeën'daag m loondag. ^ Óp de koel woar vruier drei moal - in d'r mond: tswai moal absjlaag (voorbetaling) en eemoal oes-jank (eindafrekening). loeë'ne lonen. Jod zal 't üch -. Dat loeënt ziech nit, dat loont de moeite niet. loeën'hal v ^ hal waar het loon werd uitbetaald. loeëp st V schepkan met steel. Krieg miech ing - puts oes de baar (veelal werd een pollepel als 'loeëp' gebruikt). loeës st slim, verstandig. Dat is e - keëlsje. Doa kriet jee kristemiensj - oes, doa kriet d'r dauvel jinne - oes, daaruit wordt niemand wijs. Heë is - óp zieng maneer Dat is inne loeëze jek, hij is niet zo gek als hij er uitziet. E - hönsje leët óch al ins in de brennissele, iedereen laat wel eens een steek vallen, Jekke mene, loeëze dinke. Inne jek kan mieë vroage wie tsing loeëze kanne beantwoade. Heë is nit jek, evvel inne loeëze ziet angesj oes. loeët si V lucht. D'r daag kunt in de -, de dag breekt aan. De - is dik va reen, sjnei. Heë sjtooch d'r vinger ijen -, hij stak zijn vinger op. 't Hingt jet i jen -. E laoch i jen - kiekke, voor zich uit staren. Heë hooi d'r voeëjel ijen -, hij hield de vlieger op, E laoch in - treëne, naast de bal trappen. loeëts si luchtig, 't Broeëd, d'r kóch is -jebakke. Dat meëdsje hat inne loeëtse jank, dat meisje heeft een soepele tred, loe'kas m hoofd van jut. Óp d'r - houwe, op het hoofd van jut slaan. loek'se aftroggelen. Ze hant hem 't jeld oes jen tèsj jeloeksd.

9 165 loe'mel-loe'zieg loe'mel m verkl lümelsje vod. 't Hingt inne - vuur de zon, de lucht is betrokken. Dat meëdsje kleit in e lümelsje, dat meisje kan alles aantrekken. loe'meiekaar v wagen van de voddenman. loe'melekis v voddenkist; humoristisch voor bed. Iech kroef in de-. loe'melekrieëmer m voddenkoopman. loe'meleman m voddenkoopman. lechjef diech an d'r-\ iech wil diech nit mieë han (plaagversje). loe'meletieg zeer slordig gekleed. Heë leuftronk. loe'meletrieng v slordig gekleed vrouwspersoon. loe'melewoag v voddenweegschaal, unster, loen'sje 5/loensen. loer V loer. Óp de - sjtoa. loer'daag mv de twaalf dagen vanaf de tweede kerstdag tot en met Driekoningen. Volgens het volksgeloof voorspelt het weer van 26 december dat van januari; van 27 december dat van februari enz. loemelewoag loeskamp loe're loeren, gluren. Óp inne loere. Doa loer iech al lang noa, daar heb ik al lang naar uitgekeken. loer'jeëjer m stroper. loes si V (luus st) verkl luus-je luis. Dem is ing - uwer de leëver jekraof e, hij is slecht gehumeurd. Heë hat ing - in 't oer, hij hoort niet goed of wil het niet horen. Zoeë plat wie ing -. loesj m (lüsj) niet gesloten kool. 't Kappes weed nuus, 't zunt allemoal lüsj. loesj m achterbaks iemand, Mit deë - wil iech nuus tse doeë han. loe'sje iemand een pak slaag geven. Wenste nit braaf bis, krieste ze jeloesjd. loesj '(hód) m flaphoed. loes'kamp st m (loeskem) verkl loeskemsje luizekam. loes'tere luisteren, gehoorzamen. Heë loestert wie inne keëvelink, hij spitst zijn oren. Dat kink loestert nit. Mienne honk loestert ummer; wen iech zaan: 'Kunste of kunste nit', da kunte of kunte nit. loes'tervink v luistervink. Besser inne sjpitsboofan de klink wie ing -. loes'tieg lustig, vrolijk. Hei sjpille de loestieje moezziekante. - jeleëfd en zieëlieg jesjtórve, is d'r duvel de rechnóng verdórve. loe'ter zuiver, slechts, altijd. Dat is -jood. Dat is - lüeje. Hei woeëne -jouw lü. Deë is - an 't laache. loetsj V speen. Jef 't kink de -, dan is 't sjtil. loef sje zuigen, likken. An d'r doem -. Los miech ins -. loe'ze st luizen. Wen de honder ziech -, da kunt reen. Los diech nit-, laatje niet beetnemen. loe'zieg, loe'zetieg, lau'zieg luizig, rot. Doa zint die ziech an 't sjtrieë vuur die paar loezetieje fennegke. Die loezetieje boechpieng.

10 lóf-lot'tetoer 166 lóf V lucht. Doe has jing - in de béng. Hei is jouw - sjleëte -, vuchtieje -. Dem jeet de - oes, a) hij raakt buiten adem. b) hij gaat financieel achteruit. Iech jon e bis-je - sjnappe. Maach deë erme keel jet -, geef die arme kerel wat lucht. Jet - maache, de ramen openzetten, luchten. lóf'ballong v luchtballon. lóf'buks V windbuks. lo'fe, leef/lofet, jelofe lopen. Heë leuft ziech 't hats oes jen lief. Heë leuft hals uwer kop. Heë jong -, hij ging aan de haal. Los dem mar -, deë wees wat heë deet. Me mós jidderinne - losse vuur wat heë is. Heë leuft in 't hónged, hij telt niet mee. Heë is langs de sjoeël jelofe, hij heeft gespijbeld. Bis doahin leuft nog vöal wasser de baach aaf. Miech leuft de naas, mijn neus loopt. Die tswai - tsezame. Dat jeld jeet miech nit -, ik durf hem het geld best te lenen. Deë leuft neëver de sjong. lo 'fe lopend, 't Kink hat - oere. loferij' V geloop. Hod diech droes, da kries doe óch jing-. lóf'hammer m pneumatische hamer. lóf lamp V ^ persluchtlamp. lóf'pomp V fietspomp. lóf'reur o luchtbuis. lóf'sjaat m ^ luchtschacht. lóf'sjlang V, lóf'sjloech m luchtslang. lóf'sjtiejer m ^ opzichter belast met de ventilatie. lóf'sj trek V ^ luchtgalerij. lok V verkl löks-je haarlok. Heë hat d'r kop vol lokke. lokaal' o verenigingslokaal, café. De harmonie is van - verenderd. lok'ke lokken. Auw hung lokt me nit mit inne aafjeknaagde knaok, een doorgewinterd iemand vangt men niet met loze beloften. Inne oes de küel -, iemand uit z'n tent lokken. lok'ker los, luchtig. Los 't zeel jet -, laat het touw wat vieren. D 'r kóch is -. lok'kesjier v krultang. lok'kieg gekruld. Zie hat-hoar. lok'marsj m trommelsolo als inleiding tot de mars van de harmonie. lok'voeëjel m lokvogel. lomp m schurk. lóm'pe losse, ziech nit Los diech nit -! Laat je niet kennen! Iech los miech nit - en jef óch ing rungde. lóm'pebajaasj v, lóm'pepak o gespuis. lomperij' v bedrog. Kómpenij en -juntjeer tse zame, in groepsverband komt men gemakkelijker tot gemene streken. lóm'pieg, lóm'petieg waardeloos. Bring diech nit um, vuur die paar lómpetieje jaolens. lomp'zak m gemene vent. long st V long. Heë hat 't óp de long e. Me böakt ziech de longe oes jen lief. lón'ke lonken. Deë koetnelles lonkt óch al noa meëdsjere. loof m loop. In d'r - van 't joar. loof'jong m loopjongen. Meens doe iech wuur dienne -? loof'lamp V looplamp. loom loom. Iech wees nit wat an miech is, iech veul miech hü zoeë -. lós V lust, zin. los, laos los. Tse - bingt nit, tse vas hilt nit, een binding aan een persoon, moet noch te los, noch te vast zijn. Doa woar jet -! Daar was wat gaande! Doa woar d'r dauvel -. Deë is jet - in de moei. Heë is werm -, hij is weer op vrije voeten. Doe has d'r kop -je bent niet goed wijs. Voorts veel samenstellingen zoals losbinge, loskrieje, losmaache, losriese, lossjroewe, losknubbe. lösje blussen. D'r brank-. Went auw sjure brenne, dan is 't sjleët -. lösj 'blad o (lösjblaar) verkl lösjbledsje vloeiblad. lö'sjer m vloeirol. los'se, lees/loos/losset, jelosse laten. Los hem jeweëde, laat hem maar begaan. Heë loos inne keek. Los de vingere derva. Doa hat d'r sjriener 't laoch jelosse! Daar is de deur! Heë loos jee jód hoar a hem, hij liet niets van hem heel. Dat los iech nit óp miech zitse. Heë lieët Jod inne jouwe man zieë, hij gelooft het wel. Heë lieët Herjods wasser uwer Herjods leem lofe. Los koad aaf, d'r voeëjel sjteet, laat maar gaan, 't gaat goed. Los zitse, iech betsaal. Heë loos ziech dat nit aajoa, hij liet het niet op zich zitten. Dat lieët ziech hure, dat is goed nieuws. Iech mós miech dat ins durch d'r kop joa -. Los deë auwe man jeweëde, heë hat jlaas in tèsj, laat die oude man met rust, hij kan niet veel hebben. lotv ^ ventilatiebuis. loftebank m (lottebeng) ^ ijzeren band om ventilatiebuizen met elkaar te verbinden. lof terüester m ^ ventilatierooster. lof tetoer m ^ reeks ventilatiebuizen.

11 167 lot'teventielator - luusjhönsje lof teventielator m ^ ventilator. lover o afgevallen bladeren. lozjemenf o logement. lozjie' o logies. lü st mv, lüdsjer lui, mensen. Jong - könne sjterve en auw - mósse sjterve. Deë kent jing kling - mieë, hij kijkt op gewone mensen neer. Me verziet ziech nit mieë wie an de -, je kunt je lelijk vergissen in de mensen. Jekke zint óch -. 't Is jee jeld mieë ónger de -. Deë bekker hat vöal ónger de - hange, die bakker heeft veel geld uitstaan. Kóm, jank mit; heem sjterve de mieëtste -. Me kan de - waal vuur d'r kop kiekke, mar nit drin. Dat zint jezèse ~. Zoeë vroagt me de - oes (afwijzend antwoord). ^ 't Jeet a - en nit a koale, de lift vervoert personen en geen kolen, 't Zint mar erm lüdsjer Tant Biella woar in e heem vuur auw lüdsjer. lü'e st solderen. Vruier trókke de kesselflikker ronk um bij de lü de kessele en panne tse flikke en tse -. lüe'boots m soldeerbout, lüe'je V (lüeje) leugen. Deë is nit van de ieësjte - jesjtórve, jebasjte. Va hure zage kómme de - in de welt. Doa sjtikt jing - hinger, dat is echt waar. Dem han iech al ins dökser óp ing - trappeerd. lüe'jeneer m leugenaar. lüe'lamp v soldeerlamp. lüer m looier. lüesj honk' m hond van de leerlooier. Deë is bekank(d) wie -, hij is bekend als de bonte hond. lüet 5/ V 1 lantaarn, licht. Doa jeet miech ing - óp. Doe bis ing sjleëte ~, je staat me in het licht. Deë is evvel óch jing -. 2 ^ lamp van de mijnwerker. lüe'te licht geven. lüe'ter st m zeepsop. De sjting mit - sjroebbe. Iech han de wèsj in d'r ieësjte - (vóórwas). D'r tswaide - (hoofdwas). lüe'ter si m luchter. lüe'tere schuimen. Sjwatse zeef lüetert jód. Reënwasser lüetert besser wie kranewasser. lüe'tsin m soldeersel. lüe'ze st 1 losmaken. 2 verdienen. Los deë erme sjloekker óch jet -. Iech han hü nog jinne jaole jelüesd, ik heb vandaag nog geen gulden gebeurd. E tramkeëtsje noa Oche -, een tramkaartje naar Aken nemen. lüe'ze, ziech losraken, loskomen. Inne sjtee in de moer hat ziech jelüesd. D'r sjnóp hat ziech jelüesd. luf'te luchten. Iech mós de tsimmere ins -. luf tieg luchtig. Inne luftieje antsóg. lüj'je st, loog/lüjjet, jeloage liegen. Deë lügt wie jedrukd. Dat is vuur Jod jeloage! Dat is gelogen, zo waar er een God is. Dat isjesjtónke en jeloage, daar is geen woord van waar. Weë lügt, deë bedrügt. Dem sjteet de moei noa 't -. Nurjens - is besser wie uvveral de woarheet zage. Weë zeët, dat heë tse leëve nit jeloage hat, deë lügt. Dat kan me ziech an de vunnef vingere aaftselle, dat dat jeloage is. luk'ke lukken. Dat kan d'r betste -. Dat kan - mit dat bukke (gezegd als iemand een wind laat). Wilt 't nit -? Dat lukt ónger hónged nog nit inne. lum'mel si m lummel. Doe bis inne - van inne jong. lummelij' v streken. Los die - zieë. lu'rer m gluurder. lüs'ter m luster. Heë hat 't lustere zommerwöapje aa. luusj m riet. An d'r Kraneweier sjteet vöal -. luusjhönsje o waterhoentje.