ffi STnTFN '?",iffhorrand EhSEI o Eind 2017 wo dl het analoge archief van de provincie over de periode

Transcriptie

1 Lid Gedeputeerde Staten R.A. Janssen '?",iffhorrand Aan Provinciale Staten STnTFN Contact o Postadres Provinciehuis Postbus LP Den Haag T Datum 23mei2017 Ons kenmerk Uw kenmerk Bijlagen 2 Ondenrverp Voortgang digitalisering cultureel erfgoed Geachte Statenleden, Bezoekadres Zuid-Hollandplein AW Den Haag Tram I en de buslünen 90, 385 en 386 stoppen dichtbij het provinciehuis. Vanaf station Den Haag CS is het tien minuten lopen. De parkaenuimte voor auto's is beperkt. EhSEI ffi Tijdens uw commissievergaderingen van 28 september 2016 en 25 januari 2017 heb ik u geinformeerd over het digitaliseren van cultureel erfgoed. Dit naar aanleiding van vragen van de heer G. Wenneker (D66) en opmerkingen over de Beleidsvisie Cultureel Erfgoed en Basisvoozieningen ln beide brieven heb ik u de provinciale en nationale ontwikkelingen geschetst, gekoppeld aan de concrete acties die wij hebben ingezet in relatie tot het digitaliseringsproces van het cultureel erfgoed in Zuid-Holland. Toegezegd is om voor de zomer van2o17 opnieuw over de voortgang te rapporteren. ln deze brief zijn de concrete acties kort samengevat. ln bijlage 1 vindt u een nadere toelichting op de provinciale en nationale ontwikkelingen, initiatieven en de acties die de provincie heeft ingezet. P rov i n c i al e o ntw i kke I i n g e n, i n iti ati ev e n e n acfies Provinciaal archief, archiefbewaarplaats ln samenspraak met het Erfgoedhuis Zuid-Holland is een inventarisatie gemaakt van de historische provinciale bronnen die berusten in het Nationaal Archief en voor digitalisering in aanmerking komen. o Eind 2017 wo dl het analoge archief van de provincie over de periode overgedragen aan het Nationaal Archief en daarbij grotendeels openbaar gemaakt. o Het streven is (een deel van) de historische foto- en filmcollectie, waarvan de provincie eigenaar is en tot het historistisch archief behoort, te ontsluiten en openbaar te maken voor

2 Ons kenmerk e' 'jrjhoiland het brede publiek. De provinciearchivaris komt dit jaar nog met een voorstel voor de uitvoering. Archeologie en Provinciaal Depot voor Bodemvondsten. Tüdens uw commissievergadering van 14 juni 2017 wordt u apart geinformeerd over het Collectieplan voor ons Archeologisch Depot. Onderdeel van het Collectieplan is de digitale ontsluiting van de provinciale archeologische collectie voor het brede publiek.. Op 16 december2016 is het portalarcheologie Zuid-Holland gelanceerd. Beleefarcheologie.nl bundelt en ontsluit alle publieksgerichte communicatie over archeologie. Het portal geeft niet alleen informatie over de belangrijkste archeologische ontdekkingen in Zuid-Holland, maar biedt ook een overzicht van de musea, parken en collecties waar iets te zien of te beleven is op het gebied van archeologie. Erfgoedmonitor en Themafonds Digitalisering Erfgoedcollecties Zuid-Holland. De eerste Erfgoedmonitor is beschikbaar. Tijdens de procedurevergadering van uw commissie van 17 mei 2017 is besloten de resultaten van de Erfgoedmonitor en de acties die GS voornemens zijn uit te voeren tijdens uw overlegvergadering van 6 september 2017 te behandelen.. Op basis van de uitkomsten van de Verkenning Digitalisering Erfgoedcollecties Zuid-Holland zijn wij voornemens om in 2018 en 2019 aan de erfgoedinstellingen een samengesteld programma aan te bieden, bestaande uit drie onderdelen: 1) het instellen van een Themafonds Digitalisering Erfgoedcollecties Zuid-Holland bij het Prins Bernhard Cultuurfonds, afdeling Zuid-Holland. Een Themafonds met een andere doelstelling dan het Themafonds in Groningen. Er is behoefte aan een Themafonds dat projecten ondersteunt die het publieksbereik van erfgoedinstellingen vergroten. Het fonds daagt vooral erfgoedinstellingen uit om nieuwe verbindingen aan te gaan met publieksgroepen die normaal gesproken wat verder van de erfgoedinstellingen afstaan, zoals nieuwkomers en migranten, maar ook jongeren. Het voornemen is om vanuit de intensiveringsmiddelen cultureel erfgoed een bedrag van per jaar in het fonds te storten. Van het PBGF wordt een bijdrage aan het fonds verwacht van per jaar; 2) het organiseren van een 'Steunpunt vergroten (basis)kennis digitaliseren en kennisdelen'. Het steunpunt vormt hét provinciale netwerk voor erfgoedinstellingen en organiseert cursussen, biedt praktische informatie aan en stimuleert samenwerking. Het vergroten van de kennis is noodzakelijk om het digitaliseringsproces op een hoger niveau te brengen. Voor de organisatie van het steunpunt zijn 950 uur per jaar nodig. 300 uur daarvan wordt vrijgemaakt in de werkplannen van 2018 en 2019 van het Erfgoedhuis en 650 uur wordt door het Erfgoedhuis gedekt via de opgebouwde bestemmingsreserve. Daarnaast is een extra investering nodig van de provincie van per jaar. Het voornemen is deze investering te financieren met gelden van de intensiveringsmiddelen cultureel erfgoed; 3) het aansluiten bij een digitaal platform om de erfgoedcollecties op een aantrekkelijke manier toegankelijk te maken voor het grote publiek. De keuze gaat uit naar het bundelen van data vanuit de collectieregistratiesystemen van culturele instellingen door de provincie. Deze data kunnen centraal ontsloten worden via een thematische website zoals dat in Gelderland gedaan is via CollectieGelderland.nl. De data (collecties) worden 2115

3 Ons kenmerk provincie Zutl, HonaNp gekoppeld aan en opengesteld via het landelijke platform Collectie Nederland. Het voornemen is om jaarlijks een bijdrage van te investeren in een betere digitale toegankelijkheid van erfgoedcollecties. Het voornemen is deze investering te financieren met gelden van de intensiveringsmiddelen cultureel erfgoed. Het programma TOP levert een inhoudelijke bijdrage bij het centrale platform voor de data en wil, indien nodig, financieel bijdragen om ervoor te zorgen dat de data daadwerkelijk als open data worden ontsloten. Programma TOP (Transparante en Open Provincie) (portefeuille collega Van der Sande) o ln nauwe samenwerking tussen het programma TOP en bureau Cultuur en Vrijetijd wordt gewerkt aan twee vormen van open data: 1) 3D fotografie van archeologische objecten: recent zijn van 30 (top)objecten uit verschillende tijdsperioden 3D scans gemaakt. Naar verwachting worden de foto's eind juni 2017 voor het publiek ontsloten op de websites en op data.overheid.nl; 2) apps archeologie:tweedejaars studenten informatica van de Haagse Hogeschool hebben twee apps rondom de 'beleving'van archeologie ontwikkeld. De apps zijn gemaakt met behulp van open data van het Archeologisch Depot. ln overleg met de studenten gaan we ervoor zorgen dat in ieder geval één app vóór de zomerperiode door iedereen te downloaden is via de Google Play Store.. De provinciale kunstcollectie wordt de komende jaren onder de aandacht gebracht van medewerkers, bestuurders en burgers om zo 'het bredere verhaal van de Zuid-Hollandse geschiedenis nog beter te vertellen en leefbaar te maken'. Het voornemen is een groot deel van de kunstcollectie te digitaliseren en te ontsluiten voor het brede publiek. N ationale ontwikkel i ngen, i niti atieven e n acfres Nationaal archeologisch archief. De technische problemen van het Archeologisch lnformatiesysteem (Archis) zijn helaas nog niet opgelost. Het IPO en de RCE blijven met elkaar in gesprek over het disfunctioneren van Archis 3.0. Onduidelijk is hoe lang het nog gaat duren voordat Archis 3.0 naar behoren werkt. o Netwerk Digitalisering Erfgoed (NDE): de vijf sleutelspelers uit de erfgoedsector die in dit netwerk samenwerken, nemen vanaf juni 2017 de aansturing van het netwerk over van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen. Het NDE gaat verder als coöperatie en zet in op continuï'teit en verbreding van het netwerk. Erfgoedhuis informeert en adviseert de provincie over de voortgang van de drie werkprogramma's van het NDE. Hiervoor zijn uren vrijgemaakt in het werkplan Digitalisering is onlosmakelijk verbonden met de invoering van de Omgevingswet. De provincie neemt namens het IPO deel aan de overlegorganen Omgevingswet en aan bijeenkomsten, workshops en dergelijke die de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed in dit kader organiseert. 3115

4 @ P' "fffhoiland Ons kenmerk lk hoop u voor dit moment voldoende geinformeerd te hebben en zal u voor de zomer van 2018 opnieuw over de voortgang informeren. Met vriendelijke groet, R.A. Janssen 4t15

5 @ P"i'jff;uorLAND Ons kenmerk Bijlage l: Voortgang digitalisering cultureel erfgoed lnhoudsopgave: 1. Provinciale ontwikkelingen, initiatieven en acties 1.1. Provinciaal archief: archiefbewaarplaats 1.2. Provinciaal Depotvoor Bodemvondsten 1.3. Portal Archeologie in Zuid-Holland 1.4. Erfgoedmonitor Zuid-Holland 1.5. Themafonds Digitalisering Erfgoedcollecties Zuid-Holland, Prins Bernhard Cultuurfonds 1.6. Programma TOP (Transparante en Open Provincie) 2. Nationale ontwikkelingen, initiatieven en act es 2.1. Nationaal archeologisch archief 2.2. Nationale Strategie Digitaal Erfgoed en het Netwerk Digitaal Erfgoed 2.3. Omgevingswet en lnformatiehuis Cultureel Erfgoed 5115

6 Ons kenmerk e" ".i 'fiuoiland 1. Provinciale ontwikkelingen, inítiatieven en acfres 1.1. Provinciaal archief: archiefbewaarplaats Ten aanzien van de voortgang kan het volgende worden gemeld. ln samenspraak met het Erfgoedhuis Zuid-Holland is een inventarisatie gemaakt van de historische provinciale bronnen die berusten in het Nationaal Archief en voor digitalisering in aanmerking komen. Hierbij dient als voorbeeld de digitalisering in 2005 van een onderdeel van het provinciaal archief, te weten de collectie Ernsting. De collectie historische kaarten van Zuid- Holland en haar rechtsvoorgangers is toen gedigitaliseerd op kosten van de provincie en online toegankelijk gemaakt. Ook wordt eind 2017 het analoge archief van de provincie over de periode overgedragen aan het Nationaal Archief en daarbij grotendeels openbaar gemaakt. De toegangen op dit archief zullen ook online beschikbaar komen. (Historische) foto- en fil mcollectíe ln deze collectie gaat het om onder andere (historische) foto's, films en (glas)negatieven die eigendom zijn van de provincie en tot het historische archief behoren. Veel van het materiaal is al ontsloten en gedigitaliseerd. Via de beeldbank is dit voor intern gebruik toegankelijk. Het streven van de provinciearchivaris is om de provinciale foto- en filmcollectie volledig in beeld te krijgen, veilig te stellen en in samenspraak met enkele provinciale organisatieonderdelen - Mediadiensten, Communicatie, l&a en het programma TOP - te bepalen wat we er mee kunnen en/of moeten doen. Vragen hierbij zijn: welke selectiecriteria hanteren we bij het wel of niet bewaren van materiaal, waar berusten de rechten, welk materiaal digitaliseren en ontsluiten we voor het brede publiek en welk materiaal brengen we fysiek over naar het Nationaal Archief? De provinciearchivaris komt nog in 2017 met een voorstel voor het ontsluiten en openbaar maken van (een deel van) de historische foto- en filmcollectie van de provincie voor het brede publiek Provinciaal Depot voor Bodemvondsten ln mijn brief van 14 september 2016 heb ik u onder meer het belang geschetst van het behoud van archeologische data. Door alle oude analoge archeologische informatie in het Provinciaal Depot voor Bodemvondsten te digitaliseren, wordt onze collectie niet alleen voor de toekomst veilig gesteld, maar is deze ook te raadplegen voor onderzoek en door de geïnteresseerde bezoeker. Tijdens de commissievergadering van 14 juni 20'17 wordt u apart geinformeerd over het Collectieplan voor ons Archeologisch Depot. Onderdeel van dit plan is de digitale ontsluiting van de archeologische collectie voor het brede publiek. Tijdens de commissievergadering van 14 juni 2017 wordt u apart getnformeerd over het Collectieplan voor ons Archeologisch Depot. Onderdeel van dit plan is de digitale ontsluiting van de archeologische collectie voor het brede publiek. 6115

7 Ons kenmerk P'i".iffiUoILAND 1.3. PortalArcheologieinZuid-Holland Op 16 december 2016 is het portalarcheologie gelanceerd. Beleefarcheologie.nl bundelt en ontsluit alle publieksgerichte communicatie over archeologie. Zo wordt archeologie in Zuid- Holland meer zichtbaar en beleefbaar gemaakt. Het portal geeft niet alleen informatie over de belangrijkste archeologische ontdekkingen in Zuid-Holland, maar biedt ook een ovezicht van de musea, parken en collecties waar iets te zien of te beleven is op het gebied van archeologie. Bijvoorbeeld bij het Archeologiehuis, het Archeon, het Rijksmuseum van Oudheden en het Park Matilo. Via de evenementenkalender op de website is in 1 oogopslag te zien welke evenementen, tentoonstellingen en activiteiten gepland staan. Voor mensen die zelf actief aan de slag willen met archeologie biedt de website een overzicht van de verschillende (vrijwilligers)verenigingen. Ook geeft de website per gemeente een overzicht van het beleid en de 'spelregels' voor opgravingen. Kortom: alles op het gebied van archeologie in Zuid-Holland onder 1 dak. De website is gekoppeld aan De website is een initiatief van de Archeologietafel Zuid-Holland. Binnen deze tafel zijn vertegenwoordigd: de gemeenten Delft, Den Haag, Dordrecht, Gouda, Katwijk, Leiden, Rotterdam, Rijswijk en Vlaardingen, de Omgevingsdienst Midden-Holland, de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, het Erfgoedhuis Zuid-Holland en de provincie Zuid-Holland. De website is ontwikkeld door het Erfgoedhuis Zuid-Holland in opdracht van de provincie Zuid-Holland. Wij hebben voor de realisatie ,- beschikbaar gesteld. De overige kosten, zoals onderhoud, worden gedekt uit de boekjaarsubsidie aan het Erfgoedhuis. Tijdens de procedurevergadering van uw commissie van 17 mei 2017 bent u onder andere aan de hand van een knipselkrant geinformeerd over de projecten en activiteiten publieksbereik archeologie december 2016 is het portal Archeologie Zuid-Holland gelanceerd. Beleefarcheologie.nl ndelt en ontsluit alle publieksgerichte communicatie over archeologie. De website is ontwikkeld het Erfgoedhuis Zuid-Holland in opdracht van de provincie Zuid-Holland. Wij hebben voor.20 - beschikbaar 1.4. ErfgoedmonitorZuid-Holland ln navolging van de provincies Groningen, Noord-Holland, Gelderland en Utrecht beschikt ook Zuid-Holland nu over een digitale Erfgoedmonitor. De Erfgoedmonitor brengt jaarlijks op gestructureerde wijze de aard, de staat en de onderhouds- en restauratiebehoefte van het fysieke erfgoed in beeld. Ook verschaft de monitor inzicht in andere gegevens zoals oppervlakte, leegstand, huidig gebruik, mogelijke herbestemming en globale indicatie van herstel. De Erfgoedmonitor is onderdeelvan de Beleidsvisie Cultureel Erfgoed en Basisvoozieningen en wordt periodiek geactualiseerd. Tijdens de procedurevergadering van uw commissie van 17 mei 2017 is besloten de resultaten van de Erfgoedmonitor en de acties die GS voornemens zijn uit te voeren tijdens uw overlegvergadering van 6 september 2017 te behandelen. 7115

8 Ons kenmerk e' 'jr'jhoiland De provincie Zuid-Holland beschikt sinds maart 2017 over een digitale Erfgoedmonitor. De Erfgoedmonitor en de acties die GS voornemens zijn uit te voeren worden behandeld tijdens uw overleoveroaderino van 6 seotember 2O Themafonds Digitaliser ng Erfgoedcollecties Zuid-Holland, Prins Bernhard Gultuurfonds Aan het Erfgoedhuis Zuid-Holland is in november 2016 opdracht verleend voor het uitvoeren van de verkenning naar de behoefte aan het digitaliseren van erfgoedcollecties en de (financiële) haalbaarheid van een Themafonds Digitalisering Erfgoedcollecties Zuid-Holland, vergelijkbaar met het Themafonds van de provincie Groningen. De eindrapportage is op 9 mei 2017 door het Erfgoedhuis opgeleverd en is bijgevoegd (bülage 2). De belangrijkste conclusies kort samengevat: - er is bij alle erfgoedinstellingen een sterke behoefte aan (basis)kennis over digitalisering en kennisdeling. De instellingen zijn het meest gebaat bij het vergroten van deze kennis; - erfgoedcollecties in Zuid-Holland zijn nog onvoldoende digitaal toegankelijk voor publiek; - invulling van een Themafonds Digitalisering Erfgoedcollecties Zuid-Holland vergelijkbaar met het Themafonds in Groningen is niet wenselijk; o het onderdeel van het Themafonds in Groningen waarbij 10 topstukken van alle erfgoedinstellingen gedigitaliseerd worden, geeft voor erfgoedinstellingen in Zuid-Holland te weinig meerwaarde;. de erfgoedinstellingen zijn niet enthousiast over een op te zetten nieuw gemeenschappelijk Digitaal Museum als onderdeel van het Themafonds, zoals dat in Groningen is gerealiseerd (Collectie Groningen). Zijadviseren aansluiting te zoeken bij een bestaand thematisch ingericht digitaal platform en daaraan een provinciale variant toe te voegen;. voor het Prins Bernhard Cultuurfonds, afdeling Zuid-Holland heeft het Themafonds Digitalisering Erfgoedcollecties Zuid-Holland meerwaarde als het ertoe leidt dat jongeren en mensen met een andere culturele achtergrond gebruik maken van digitale erfgoedinformatie. Op die manier vergroot het Themafonds het publieksbereik van digitaal erfgoed. Op basis van de uitkomsten van de verkenning beveelt Erfgoedhuis aan om een samengesteld programma aan de erfgoedinstellingen aan te bieden. Een programma dat bijdraagt aan 1) het vergroten van het kennisniveau, 2) een betere digitale toegankelijkheid van erfgoedcollecties en 3) het vergroten van het publieksbereik. Uitgaande van deze aanbeveling, ondernemen Gedeputeerde Staten in 2018 en 2019 de volgende acties: 1. lnstellen van een Themafonds Dioitaliserino Erfqoedcollecties Zuid-Holland Er wordt een Themafonds Digitalisering Erfgoedcollecties Zuid-Holland ingesteld bij het Prins Bernhard Cultuurfonds (PBCF), afdeling Zuid-Holland. Het fonds ondersteunt projecten die tot 8/1 5

9 Ons kenmerk P"i'fr'jUoILAND centraal ontsloten worden via een thematische website zoals dat in Gelderland gedaan is via CollectieGelderland.nl. Deze optie vooziet eveneens in de mogelijkheid om de objecten als open data beschikbaar te stellen. Met een provinciale aggregator houden we controle op de kwaliteit. De data worden eveneens via deze provinciale bundeling (kosteloos) gekoppeld en opengesteld via het platform Collectie Nederland. Op dit platform worden via de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed collecties van musea, monumenten en archeologische objecten samengebracht. Een dergelijk platform vooziet eveneens in de behoefte van de erfgoedinstellingen om collecties thematisch te ontsluiten en verhalen te vertellen over heden en verleden. Kosten Het voornemen is om jaarlijks een bijdrage van te investeren in een betere digitale toegankelijkheid van erfgoedcollecties, te financieren met gelden van de intensiveringsmiddelen cultureel erfgoed. Het programma TOP levert een inhoudelijke bijdrage bij het centrale platform voor de data en wil, indien nodig, financieel bijdragen om ervoor te zorgen dat de data daadwerkelijk als open data worden ontsloten. Voor de uitvoering van de drie onderdelen van het programma, komen de totale kosten voor de provincie uit op per jaar. Eind 2019 vindt een evaluatie plaats van onze ingezette acties, zoals hierboven beschreven. Ten slotte - ln de aanloop naar de realisatie van het'steunpunt vergroten (basis)kennis digitaliseren en kennisdelen', start het Erfgoedhuis Zuid-Holland in het najaar van2017 met de opzet van het kennisnetwerk. Ook wordt een deel van de cursussen binnen het huidige project Kennis is Kracht bestemd voor digitalisering. De uren voor deze werkzaamheden komen uit het huidige werkplan 2017 van het Erfgoedhuis. - Binnen de huidige richtlijnen van het PBCF zijn er voor erfgoedinstellingen mogelijkheden om subsidie aan te vragen voor de ontsluiting van bijzondere culturele archieven, waardoor gegevens beschikbaar komen voor studie en onderzoek. - Het Mondriaan Fonds kent een subsidieregeling voor initiatieven om de samenwerking tussen erfgoedinstellingen te verstevigen en de relatie tussen de burger en het cultureel erfgoed te vergroten. - Het Erfgoedhuis organiseert op 19 juni 2017 van tot uur in het provinciehuis voor de erfgoedinstellingen een informatiebijeenkomst over de resultaten van de Verkenning Digitalisering Erfgoedcollecties Zuid-Holland. Cp basis van de uitkomsten van de Verkenning Digitalisering Erfgoedcollecties Zuid-Holland zijn ruijvoornemens aan de erfgoedinstellingen in 2018 en 2019 een samengesteld programma aan le bieden dat bijdraagt aan 1) het vergroten van het kennisniveau, 2) een betere digitale loeoankeliikheid van erfooedcollecties en 3) het veroroten van het oublieksbereik. '10i 1s

10 Ons kenmerk e?'üfffholrand doel hebben om het publieksbereik van erfgoedinstellingen te vergroten door het digitaal ontsluiten van hun collecties op een manier die aanspreekt bij het publiek. Het fonds daagt vooral erfgoedinstellingen uit om nieuwe verbindingen aan te gaan met publieksgroepen die normaal gesproken wat verder van de erfgoedinstellingen afstaan, zoals nieuwkomers of migranten, maar ook jongeren. Kosten Het voornemen is om vanuit de intensiveringsmiddelen cultureel erfgoed een bedrag van per jaar in het fonds te storten. Van het PBCF wordt een bijdrage aan het fonds verwacht van per jaar. Hiermee kan het Themafonds jaarlijks een subsidiebedrag ter beschikking stellen van Het bestuur van het PBCF heeft informeel een positieve reactie gegeven op het voorgestelde Themafonds inclusief de genoemde verdeling van de bijdragen aan het fonds (twee derde deel provincie, één derde deel PBCF). Besluitvorming door het bestuur van het PBCF wordt op 30 juni 2017 verwacht. Het bedrag in het Themafonds kan nog groeien als particuliere fondsen bereid zijn in het fonds te participeren. Echter, uit een recente inventarisatie naar de bereidheid van landelijke en regionale fondsen om te participeren in een dergelijke themafonds, blijkt dat fondsen geen interesse tonen. Óf de doelstellingen van de fondsen komen niet overeen met het voorgestelde Themafonds óf het onderwerp digitalisering 'leeft niet' óf fondsen doen nog geen uitspraak. 2. Steunount verqroten (basis)kennis diqitaliseren en kennisdelen Het Erfgoedhuis organiseert voor de erfgoedinstellingen een steunpunt waarbij kennis over digitalisering en collectie-informatie wordt gedeeld. Het steunpunt vormt hét provinciale netwerk voor erfgoedinstellingen, organiseert cursussen en netwerkbijeenkomsten, biedt praktische informatie aan en stimuleert samenwerking. Het steunpunt vormt de noodzakelijke verbinding met nationale en internationale netwerken en ontwikkelingen. Het vergroten van de kennis is noodzakelijk om het digitaliseringsproces bij erfgoedinstellingen op een hoger niveau te brengen. Kosten Voor de organisatie van het steunpunt zijn 950 uur per jaar nodig. 300 uur daarvan wordt vrijgemaakt in de werkplannen van 2018 en 2019 van het Erfgoedhuis en 650 uur wordt door het Erfgoedhuis gedekt via de opgebouwde bestemmingsreserve. Daarnaast vraagt deze actie een extra investering van de provincie van per jaar. Het voornemen is deze investering te financieren met gelden van de intensiveringsmiddelen cultureel erfgoed. 3. Diqitaalolatform Erfgoedcollecties kunnen voor het publiek op een aantrekkelijke manier op onderwerp, tijd of plaats gepresenteerd worden via een digitaal platform. De juiste keuze maken uit het grote aanbod van landelijke en regionale digitale platforms, tegen de beste prijs-kwaliteit, is geen gemakkelijke. Het voorstel van het Erfgoedhuis om aan te sluiten bij het digitale platform MijnCanon.nl heeft niet de voorkeur. Het platform is (nog) niet operationeel en de jaarlijkse kosten zijn behoorlijk te noemen. De keuze gaat uit naar het bundelen van data vanuit de collectieregistratiesystemen van culturele instellingen door de provincie. Deze data kunnen 9/1 5

11 Ons kenmerk e" 'jffihoiland 1.6. Programma TOP (Transparante en Open Provincie) Voor wat betreft de samenhang tussen de digitaliseringstrajecten van het cultureel erfgoed en onze ambitie in het Hoofdlijnenakkoord met betrekking tot open data, vallend onder de portefeuille van collega de heer Van der Sande, kan het volgende worden gemeld. Samen met het programma TOP en andere partijen zoals de Open State Foundation kijken we of informatie, die aan cultureel erfgoed gerelateerd is, voor het publiek toegankelijk kan of moet worden gemaakt. Activiteiten die recent zijn ingezet: 3D fotografie Archeologie Een eerste pilot met deze nieuwe vorm van presentatie is uitgevoerd in juni 2016: het 3D-model van een Romeinse armbeurs. Recent zijn van 30 (top)objecten uit verschillende tijdsperioden 3D scans gemaakt, waaronder van de zilveren schaal uit Oegstgeest en van het koperen wierookvat uit Schiedam. De opdracht is gegund aan het bedrijf Moobles uit Hilversum, dat met veel enthousiasme meewerkt aan deze innovatieve vorm van open data. Er zijn foto's gemaakt in ons Archeologisch Depot, het Archeologiehuis en het Rijkmuseum voor Oudheden. Naar verwachting worden de foto's eind juni 2017 voor het publiek ontsloten op de websites en data.overheid.nl. De kosten van zijn betaald uit het budget van het programma TOP. Recent zijn van 30 (top)objecten uit verschillende tijdsperioden 3D scans gemaakt. Naar rerwachting worden de foto's eind juni 2017 voor het publiek ontsloten op de websites vww. dataplatform. n I en op data. overheid. nl. Overige kansen voor 3D fotografie Binnen het bureau Cultuur en Vrijetijd worden de mogelijkheden verkend om ook andere erfgoedobjecten in 3D te fotograferen. Te denken valt aan onder meer onze molens, de bunkers en de waterlinies. Apps archeologie Op 13 april2017 presenteerden tweedejaars studenten informatica van de Haagse Hogeschool twee apps rondom Archeologie. De apps zijn gemaakt met behulp van open data van het Archeologisch Depot. Er zijn zoekmogelijkheden op tijdperk, plaats en object. Daarnaast is het mogelijk om via WhatsApp-coördinaten vindplaatsen te delen. Eén app richt zich vooral op het geven van informatie; de andere app richt zich meer op het spelelement: via een vergelijkbaar spel als Pokémon Go, waarbijje naar de vindplaatsen van de objecten moet gaan om punten te scoren. Met de app wordt het publieksbereik voor archeologie in de provincie Zuid-Holland vergroot. ln overleg met de studenten gaan we ervoor zorgen dat in ieder geval één app vóór de zomerperiode door iedereen te downloaden is via de Google Play Store

12 Ons kenmerk e" "fffuoiland Kunstcollectie ln relatie tot het transparant maken van de provincie (open overheid, open spending en open data) wordt de kunstcollectie op termijn voor een groot deel digitaal toegankelijk voor het brede publiek. De provincie beschikt over een eigen kunstcollectie van circa werken: schilderijen, beeldhouwkunst, fotografie, glaswerk et cetera. Daar zijn bijzondere kunsthistorische stukken bij en zelfs ook stukken met museale waarde. De objecten uit ons Archeologisch Depot vormen geen onderdeel van de provinciale kunstcollectie. De renovatie van het provinciehuis en de invoering van het flexibel kantoorconcept in 2015 en 2016 zijn redenen om de kunstcollectie van de provincie kritisch onder de loep te nemen. De open en moderne werkomgeving stelt andere eisen aan kunst op de werkvloer. Begin 2016 is een kunstcommissie ingesteld, bestaande uit vertegenwoordigers vanuit de diverse organisatieonderdelen, die het hele proces begeleidt. ln 2013 is de collectie getnventariseerd door Q-kunst, een gespecialiseerd extern adviesbureau, om een goed beeld te verkrijgen van de kunstcollectie. Daarbij is de collectie gewaardeerd en is naar het profiel gekeken. Een deel van de collectie wordt afgestoten. Van de opbrengst hiervan wordt een aantal werken gerestaureerd. Zo ontstaat een kerncollectie die op grond van presentatiewaarde en/of verbinding met de provincie geschikt is om te exposeren. De fraaie kunstcollectie van de provincie verdient het om in het verbouwde provinciehuis tot haar recht te komen. Het is een belangrijk stuk erfgoed van de provincie, haar bewoners en haar bestuurders. De provinciale kunstcollectie wordt de komende jaren onder de aandacht gebracht van medewerkers, bestuurders en burgers om zo'het bredere verhaal van de Zuid-Hollandse geschiedenis nog beter te vertellen en leefbaar te maken'. Het voornemen is een groot deel van de kunstcollectie te digitaliseren en te ontsluiten voor het brede publiek. Voor overige activiteiten die een bijdrage leveren aan het bereiken van onze ambitie in het Hoofdlijnenakkoord met betrekking tot open data, kan ik u melden dat collega de heer Van der Sande, portefeuillehouder van het dossier TOP, Provinciale Staten regelmatig informeert over de stand van zaken. 2. Nationale ontwikkelingen, initiatieven en acfres 2.1. Nationaalarcheologischarchief Archeologi sch i nformatiesysteem (Archi s) ln mijn brief van 14 september 2016 heb ik u de technische problemen geschetst van het Archeologisch lnformatiesysteem (Archis) 3.0. Het IPO en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) zijn sinds juni 2016 met elkaar in gesprek over het disfunctioneren van Archis 3.0. Het Archis werkt helaas nog steeds niet optimaal. Problemen met betrekking tot de retrieval - het zoeken naar, vinden en terughalen van gegevens - blijken complexer dan voorzien

13 Ons kenmerk e' 'jrjhoiland Er wordt bij de RCE hard gewerkt aan een uiteindelijke oplossing. Het IPO blijft hierover in gesprek met de RCE, niet in de laatste plaats omdat op het lnformatiehuis Cultureel Erfgoed (zie onder 2.3. 'Omgevingswet en lnformatiehuis Cultureel Erfgoed ') data worden aangesloten - zoals Archis - die nodig zijn voor de uitvoering van de Omgevingswet. Het IPO en de RCE blijven met elkaar in gesprek over het disfunctioneren van Archis 3.0. Ond is hoe het duren voordat Archis 3.0 naar behoren werkt Nationale Strategie Digitaal Erfgoed en het Netwerk Digitaal Erfgoed ln mijn brief van 14 september 2016 heb ik een korte toelichting gegeven op de historie en de relevante ontwikkelingen van de Nationale Strategie Digitaal Erfgoed en het Netwerk Digitaal Erfgoed (NDE) van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen (OCW). ln het NDE participeren dé vijf sleutelspelers uit de erfgoedsector: de Koninklijke Bibliotheek, het Nederlands lnstituut voor Beeld en Geluid, het NationaalArchief, de Koninklijke Nederlandse Academie voor Wetenschappen en de RCE. De provincies maken tot de dag van vandaag (nog) geen deel uit van het netwerk. De vijf genoemde sleutelspelers nemen vanaf juni 2017 de aansturing van het netwerk over van het Ministerie van OCW. Het NDE gaat verder als coöperatie en zet in op continuiteit en verbreding van het netwerk. Het Erfgoedhuis volgt de ontwikkelingen op de voet via deelname aan de initiatieven van het NDE. Hiervoor zijn uren vrijgemaakt in het werkplan Het Erfgoedhuis heeft o.a. deelgenomen aan de Week van het Digitaal Erfgoed (5-7 april 2017), was betrokken bij de organisatie van de Open Erfgoed Koffie in Delft van Digitaal Erfgoed Nederland. Het verslag is gepubliceerd: Daarnaast is het Erfgoedhuis aangesloten als expert bij het AVA Net Experts over audiovisuele archivering en was aanwezig op het symposium van dit netwerk op 19 mei Erfgoedhuis informeert en adviseert de provincie over de voortgang van de drie werkorooramma's van het Netwerk Diqitaliserinq Erfooed Omgevingswet en lnformatiehuis Gultureel Erfgoed Zoals vermeld in mijn brief van 14 september 2016, is digitalisering is onlosmakelijk verbonden met de invoering van de Omgevingswet. Voor elk ruimtelijk domein van de Omgevingswet is een zgn. lnformatiehuis voorzien, tien in totaal. Voor monumenten, archeologie e.d. is dat het lnformatiehuis Cultureel Erfgoed. Op het lnformatiehuis Cultureel Erfgoed worden in ieder geval data aangesloten die nodig zijn voor de uitvoering van de Omgevingswet zoals het Archeologisch lnformatiesysteem (Archis) en het rijksmonumentenregister. De informatiehuizen komen gefaseerd beschikbaar in de periode De RCE is aangesteld als kwartiermaker. De informatiehuizen zijn onderdeel van het Digitale Stelsel Omgevingswet (DSO). De informatiehuizen zorgen voor beschikbare, bruikbare en bestendige informatie(producten). Daarnaast zorgen de informatiehuizen ook voor het ontsluiten van de informatie via de centrale 13115

14 .E Ons P' 'jffhoiland kenmerk infrastructuur en de voorzieningen van het DSO voor de gebruikers (binnen en buiten de overheid) via één portal. Hierbijwordt aangesloten bij de voorlooprol en positie van het lnformatiehuis Ruimte in het DSO. ln 2017 wordt gewerkt volgens het Werkplan lnformatiehuizen Het Werkplan beschrijft de activiteiten die nodig zijn om een beeld te geven van de informatieproducten bij het in werkingtreden van de Omgevingswet (voorzien op 1 juli 2019) met een doorkijk tot2024 inclusief een inzicht in de kosten en baten (de business case). Op grond van de informatie uit het werkplan zal het Bestuurlijk Overleg naar verwachting in oktober/november 2017 een besluit nemen of, en zo ja welke, informatiehuizen gerealiseerd worden. Dit geldt dus ook voor het lnformatiehuis Cultureel Erfgoed. provincie neemt deel aan de overlegorganen Omgevingswet, zoals het lpo, en aan en die de RCE in dit kader niseert. 14t15

15 -Ð Ons kenmerk e?î;;hotland Bijlage 2: Verkenning'Digitalisering Erfgoedcollecties Zuid-Holland' 151'.t5

16 ERFGOEDHUIS.ZH Zuid-Holland Erfgoed h u is Zu id-hol land in opdracht van mei 2017

17 lnhoudsopgave Informotiebeleid en deelname aqn digitale netwerken/samenwerkingen Konsen gemeenschappelijk digítaal museum en Themofonds Digitalisering Erfgoedcollecties ldeeën over samenwerking rondom een provinciaøl digitaal p atform Mogelíjkheden van een themaþnds digitalisering CONCTUSIES ENAANBEVELINGEN IN 8OUWSTEN8N...., BOUWSTENEN Ats SAMENHANGENDE PRoVINCIALE STRATEGIE VOOR DIGITAAL 8RFGOED.,, Bouwsteen 7. Steunpunt Digitalisering: ondersteuning erfgoedinstellingen Zuid-Holland Bouwsteen 2. MijnCanon: collectie Zuid-Holland diqitqq Bouwsteen 3. Themafonds Digitalisering Erfgoedcollecties bij Prins Bernhard Cultuurþnds BIILAGE 2. INTERVTEWSCRIPT GESPREKKEN...,

18 Ma nage mentsa m envatti ng De provincie Zuid-Holland heeft opdracht gegeven om een verkenning uit te laten voeren met de volgende onderdelen: t. Verkenning naar de behoefte aan het digitaliseren van erfgoedcollecties bij een aantal musea en particuliere instellingen en de bereidheid deze collecties beschikbaar stellen op een gemeenschappelijk 'Digitaal Museum'. 2. Inzicht verkrijgen in de (financiële) haalbaarheid van een Themafonds Digitalisering Erfgoedcollecties Zuid-Holland, vergelijkbaar met het Themafonds van de provincie Groningen.l 0p basis van de uitkomsten van deze verkenning wordt beoordeeld of een Themafonds Digitalisering Erfgoedcollecties Zuid-Holland bij het Prins Bernard Cultuurfonds, afdeling Zuid-Holland haalbaar is. De verkenning bestond uit een online enquête onder 341 erfgoedinstellingen en een serie diepte-interviews met vertegenwoordigers van grote, middelgrote en kleine musea, oudheidkamers en historische verenigingen. De provincie, bureau Cultuur en Vrijetijd heeft het Erfgoedhuis Zuid-Holland gevraagd deze verkenning uit te voeren, in samenspraak met het Prins Bernhard Cultuurfonds en de provinciearchivaris. Kern uitkomsten enquête naast algemeen publiek (93o/o); samenwerking (6Lo/o); (56%J en geld (49o/o), openbaarheidsbeperkingen (360/o) en onduidelijke meerwaarde voor het publiek; Kern uitkomsten interviews Uit de gesprekken blijkt enthousiasme over een themafonds digitalisering. Alle gesprekspartners geven aan dat er nog achterstanden zijn in de digitalisering van de erfgoedcollecties, zowel op het terrein van de beschrijvingen als op het terrein van de afbeeldingen. Hoe groter de collectie, hoe groter de vraagstukken op het gebied van de digitalisering. De vraagstukken rondom digitalisering zijn voor de meeste instellingen vergelijkbaar, maar verschillen in de schaal ervan. De gesprekspartners betwijfelen de publieke meerwaarde van de ontwikkeling van een 'Digitaal Museum'voor musea, oudheidkamers en historische verenigingen uit de provincie Zuid-Holland. Wel lijkt het de gesprekspartners erg zinvol om op thematische manieren erfgoed aan het publiek te presenteren. Die thema's zullen veel meer aansluiten bij de vraag van eindgebruikers. Gedacht kan worden aan Zuid-Hollandse onderwerpen zoals het Haringvlie! de molens in de provincie, bollenschuren in de Bollenstreek, historische boerderijen in het Groene Hart. 1 De provincie Groningen en het Prins Bernhard Cultuurfonds afdeling Groningen (PBCF) hebben in 2015 een Themafonds Digitalisering Collecties Groningen ingesteld, waarin ook derden kunnen participeren. De doelstelling van dit fonds is 'het digitaal vastleggen van (een selectie vanj de Collectie Groningen met goede foto's en voldoende contextinformatie en deze uiteindelijk te plaatsen op een gemeenschappelijk Digitaal Museum'. 3

19 Algemene conclusies De volgende kwesties op het gebied van digitalisering van erfgoedcollecties spelen bij zowel grote, middelgrote als kleine erfgoedinstellingen; bij professionele organisaties en bij vrijwilligersorganisaties: 1. sterke behoefte aan (basis)kennis over digitalisering en kennisdeling en aansluiting op landelijke ontwikkelingen (onder meer Netwerk Digitaal Erfgoed, landelijke en thematische digitale platforms); 2. (forse) achterstanden in digitalisering van beschrijvingen en afbeeldingen; 3. wens om verhalen te delen over erfgoedcollecties en vooral contextuele informatie toe te voegen; 4. publiek en erfgoedinstellingen denken in thema's en niet in geografisch afgebakende digitale platformen; 5. maken van keuzes in het digitaliseren van (onderdelen van) erfgoedcollecties is lastig; 6. gebrek aan middelen (tijd, geld, menskracht) om ontwikkelingen te volgen en digitalisering als middel goed in te zetten; 7. auteurs- en beeldrecht en andere openbaarheidsbeperkingen vormen belemmerende factoren en leveren veel vragen op. Conclusies met betrekking tot de hoofdvragen van de verkenning Behoefte aon digitaliseren van erfgoedcollectíes en bereidheid 'Digitaal Museum': o Erfgoedcollecties in Zuid-Holland zijn ondanks alle inspanningen van Provincie, erfgoedinstellingen en substantiële subsidies nog onvoldoende digitaal toegankelijk voor het publiek. Er is bij alle erfgoedinstellingen een sterke behoefte aan fbasis)kennis over digitalisering en kennisdeling. Over het algemeen zijn de erfgoedinstellingen niet enthousiast over een gemeenschappelijk Digitaal Museum omdat er al veel landelijke en internationale digitale platformen zijn waarop topstukken en/of erfgoedcollecties gepubliceerd kunnen worden. Geadviseerd wordt om gebruik te maken van een al bestaand thematisch ingericht digitaal platform en daar een provinciale variant aan toe te voegen. Dit versterkt tegelijkertijd de inbedding van het provinciale erfgoed in de landelijke infrastructuur voor digitaal erfgoed via het Netwerk Digitaal Erfgoed, Collectie Nederland en Europeana. Inzicht in (financiële) haqlboarheid van een Themafonds Digítalisering Erfgoedcollecties Zuid-Holland, vergelijkbaor met het Themafonds van de Províncie Groningen: Invulling van een Themafonds Digitalisering Erfgoedcollecties Zuid-Holland vergelijkbaar met het Themafonds van de Provincie Groningen is niet wenselijk. Een Themafonds heeft voor het Prins Bernhard Cultuurfonds, afdeling Zuid-Holland meerwaarde als het ertoe leidt dat jongeren en mensen met een andere culturele achtergrond gebruik maken van digitale erfgoedinformatie. Op die manier vergroot het Themafonds Digitalisering Erfgoedcollecties Zuid-Holland het publieksbereik van digitaal erfgoed. o Het onderdeel van het Themafonds in Groningen waarbij topstukken uit alle erfgoedinstellingen gedigitaliseerd worden en op een gemeenschappelijk 'Digitaal Museum' gepubliceerd worden, geeft voor erfgoedinstellingen in Zuid-Holland te weinig meerwaarde. De eisen van het Themafonds Digitalisering Collecties Groningen ten aanzien van het gebruik van open standaarden en open data kunnen overgenomen worden door een Themafonds in Zuid-Holland. De haalbaarheid van een Themafonds wordt vergroot indien andere fondsen en subsidiegevers bereid zijn om financieel deel te nemen. 4

20 Aanbevelingen Op basis van de uitkomsten en conclusies uit de enquête en de interviews wordt aanbevolen om in te zetten op hetvergroten van het kennisniveau over digitalisering bij erfgoedinstellingen. Het Erfgoedhuis Zuid- Holland biedt vanuit het werkplan 20t7 nu al een basis ondersteuning. De expliciete behoefte van erfgoedinstellingen om kennis te delen en elkaar te helpen bij digitaliseringsvraagstukken is de reden om de netwerkvorming tussen erfgoedinstellingen te stimuleren en te ondersteunen. Erfgoedinstellingen zijn enthousiast over een Themafonds Digitalisering Erfgoedcollecties Zuid-Holland bij het Prins Bernhard Cultuurfonds, afdeling Zuid-Holland en is daarom als bouwsteen opgenomen. In de projecten die door het Themafonds ondersteund worden, staat de behoefte van het publiek centraal en niet het aanbod van erfgoedcollecties vanuit de erfgoedinstellingen. Dit leidt tot een samengesteld programma dat bestaat uit drie bouwstenen. Het is mogelijk om te kiezen voor ondersteuning per bouwsteen, maar het eerste bouwsteen is de basis van de andere twee bouwstenen en is minimaal nodig om de andere twee bouwstenen uit te voeren. De looptijd van de drie bouwstenen is 2 jaar, met een start op 1 januari Bouwsteen 1: Steunpunt Digitalisering: ondersteuning erfgoedinstellingen: Erfgoedinstellingen vormen een provinciaal netwerk waarbij kennis over digitalisering gedeeld wordt. Een op te richten Steunpunt Digitalisering verzorgt kennisdeling ondersteunt samenwerkingsprojecten en vormt de noodzakelijke verbinding met nationale en internationale netwerken en ontwikkelingen. Het Steunpunt Digitalisering beschikt over de vereiste kennis en expertise over digitalisering om erfgoedinstellingen te begeleiden bij de uitvoering van de verschillende bouwstenen. 2. Bouwsteen 2: MiinCanon: collectie Zuid-Holland digitaal: collectie Zuid-Holland digitaal Zuid- Holland: Erfgoedcollecties uit Zuid-Holland kunnen op een aantrekkelijke manier op onderwerp, tijd of plaats gepresenteerd worden via het vernieuwde landelijke open source platform MijnCanon. Een dergelijke dienst voorziet in de behoefte van erfgoedinstellingen om digitale erfgoedcollecties thematisch te ontsluiten en verhalen te vertellen over heden en verleden. 3. Bouwsteen 3: Themafonds Digitalisering Erfgoedcollecties bii Prins Bernhard Cultuurfonds, afdeling Zuid-Holland: Het Themafonds ondersteunt projecten die tot doel hebben om het publieksbereik van digitaal erfgoed te verbreden en/of te vergroten. Het daagt met name de middelgrote en grote erfgoedinstellingen in Zuid- Holland uit om nieuwe verbindingen aan te gaan met publieksgroepen die voor Prins Bernhard Cultuurfonds van belang zijn. Dat kunnen publieksgroepen zijn die normaal gesproken wat verder van de erfgoedinstellingen afstaan, zoals nieuwkomers of migranten, maar ook jongeren. In alle projecten staan die publieksgroepen centraal, niet het aanbod van erfgoedcollecties van de instellingen.

21 lnleiding Er speelt veel op het terrein van het digitaliseren van cultureel erfgoed. Tijdens de vergadering van de Statencommissie Bestuur en Middelen van 2 december 2015 heeft de heer G. Wenneker [D66) enkele vragen gesteld over het digitaliseren van cultureel erfgoed. Daarop heeft de provincie de ontwikkelingen op dit gebied geschetst en aangegeven hoe zij concrete acties in heeft gezet in relatie tot het digitaliseringsproces van het cultureel erfgoed in Zuid-Hollandz. Deze verkenning maakt deel uitvan één van deze acties. De provincie heeft opdracht gegeven om een verkenning uit te laten voeren met de volgende onderdelen: 1. verkenning naar de behoefte aan het digitaliseren van erfgoedcollecties bij een aantal musea en particuliere instellingen en de bereidheid deze collecties beschikbaar stellen op een gemeenschappeliik'digitaal Muscum'. 2. inzicht verkrijgen in de (financiële) haalbaarheid van een Themafonds Digitalisering collecties Zuid- Holland, vergelijkbaar met het Themafonds van de provincie Groningen. De provincie Groningen en het Prins Bernhard Cultuurfonds afdeling Groningen (PBCF) hebben in 2015 een Themafonds Digitalisering Collecties Groningen ingesteld, waarin ook derden kunnen participeren. De doelstelling van dit fonds is 'het di.gitaal vasdoggen van (een selectie van) de Collectie Groningen met goede foto's en voldoende contextinformatie en deze uiteindelijk te plaatsen op een gemeenschappelijk Digitaal Museum'. Op basis van de uitkomsten van deze verkenning zal worden beoordeeld of een Themafonds Digitalisering Collecties Zuid-Holland bij het Prins Bernard Cultuurfonds, afdeling Zuid- Holland haalbaar is. De provincie Zuid-Holland, bureau Cultuur en Vrijetijd, heeft het Erfgoedhuis Zuid-Holland gevraagd deze verkenning uit te voeren, in samenspraak met het Prins Bernhard Cultuurfonds, afdeling Zuid-Holland en de provinciearchivaris. Reikwiidte van de verkenning Doelgroep zijn collectiebeherende erfgoedinstellingen in Zuid-Holland: grote, middelgrote en kleine musea en oudheidkamers en historische verenigingen. Het gaat in totaal om 341 erfgoedinstellingen. In principe zijn dit organisaties die subsidies mogen aanvragen bii het Prins Bernhard Cultuurfonds. Sommige van genoemde erfgoedorganisaties worden structureel gesubsidieerd door overheden (bijvoorbeeld door de gemeente). Het fonds kan evenwel een bijdrage overwegen als het een uitzonderlijk project betreft waarvoor de structurele ondersteuning niet bedoeld of ontoereikend is. Daarom zijn d,eze organisaties meegenomen in de doelgroep van de verkenning. De volgende instellingen zijn niet meegenomen in de verkenning: Openbare (overheid) archiefdiensten. Deze diensten mogen in principe geen subsidie aanvragen bii (een Themafonds van) het Prins Bernhard Cultuurfonds, afdeling Zuid-Holland. o Erfgoedinstellingen zonder erfgoedcollecties en/ofmuseale publieksfunctie zoals bijvoorbeeld een monument of kerk. o Erfgoedinstellingen die zich bezighouden met archeologie. In december 2076 is voor archeologie een digitale portal gerealiseerd. 2 Brief RA. fanssen aan de leden van de Statencommissie Bestuur en middelen, metals onderwerp Digitalisering cultureel erfgoed 6

22 Deelvragen Voor de verkenning zijn de volgende deelvragen (op hoofdlijnen) geformuleerd: Themafonds Digitalisering Erfgoedcollecties Zuid -Hollands o Welke onderdelen van het Themafonds Digitalisering Collecties Groningena kan Zuid-Holland overnemen ten gunste van een Themafonds Digitalisering Erfgoedcollecties Zuid-Holland? o Wat is de meerwaarde van een Themafonds? o Wat zijn de behoeften aan een Themafonds bij erfgoedinstellingen? Wat zijn nog andere criteria waarmee de haalbaarheid van een Themafonds worden bepaald? o Hoe zou een Themafonds het beste kunnen worden opgezet? o 0p welke wijze kan het Erfgoedhuis Zuid-Holland ondersteuning bieden aan musea en erfgoedinstellingen in relatie tot de invoering van een gemeenschappelijk Digitaal Museums? Wat hebben zij hiervoor nodig? o Wanneer kan het Themafonds als een succesvol fonds worden beschouwd? Huidige stand van zaken rond digitalisering van erfgoedcollectíes in Zuid-Holland en bereidheid voor ontsluiting van erfgoedcollecties op een gemeenschappelijk'digitøal Museum' Wat is de huidige stand van zaken in Zuid-Holland rond de digitalisering van erfgoedcollecties? Wat gebeurt er al aan digitalisering? Welke gemeenschappelijke platforms worden al gebruikt voor gedigitaliseerde erfgoedcollecties? o Hoe financieren de erfgoedinstellingen tot nu toe het digitaliseren van hun erfgoedcollecties? In hoeverre zijn de erfgoedinstellingen bekend met de nieuwste ontwikkelingen over digitalisering? Implementeren de erfgoedinstellingen al deze standaarden en/of open data bij het digitaliseren? In hoeverre hebben erfgoedinstellingen een beleid en/ofontwikkelen zij een visie op digitaliseren van erfgoedcollecties? Behoeften aan digitalisering van erfgoedcollecties en bereidheidvoor ontsluiting van erfgoedcollecties op een g eme enschoppelij k dig itaal museum Waaraan is behoefte bij de erfgoedinstellingen als het gaat om het digitaliseren van hun erfgoedcollecties? En welke erfgoedcollecties in het bijzonder? Wat is de bereidheid van de (grote) erfgoedinstellingen om hun erfgoedcollecties op een eventueel gemeenschappelijk'digitaal Museum' te ontsluiten? Kenmerken van een gemeenschappelijk'digitaal Museum'. Hoe zou een gemeenschappelijk Digitaal Museum eruit komen te zien? Waar moet een gemeenschappelijk Digitaal Museum aan voldoen met betrekking tot de aspecten zichtbaarheid, bruikbaarheid en duurzame toegankelijkheid? o Aan welke eisen moeten de digitale erfgoedcollecties voldoen met betrekking tot aspecten zichtbaarheid, bruikbaarheid en duurzame toegankelijkheid als zij op een gemeenschappelijk Digitaal Museum geplaatst worden. Denk bijvoorbeeld aan open data, auteursrechten intellectueel eigendom/licentie, veiligheidsaspecten. e Heeft het publiek dat digitale erfgoedinformatie raadpleegt behoefte aan een platform waar de gedigitaliseerde erfgoedcollecties te vinden zijn? Of zoekt het publiek op een andere manier naar deze informatie? Hoe kan met een gemeenschappelijk'digitaal Museum'duurzame toegankelijkheid van digitale erfgoedcollecties gegarandeerd worden? 3 Er wordt in de tekst soms ook gesproken over themafonds ofthemafonds digitalisering a Zie voor de richtlijnen van het Themafonds Groningen: s Er wordt in de enquête gesproken van een provinciaal digitaal platform in plaats van een gemeenschappeliik digitaal museum. De eerste term is gebruikelijker in het erfgoedveld. 7

23 Opzet van het onderzoek Het plan van aanpak was als volgt: 1. Een informatiebijeenkomst voor erfgoedinstellingen en andere betrokkenen op 31 januari2017 bij het Nationaal Onderwijsmuseum in Dordrechl 2. Het onderzoek werd in vijf stappen uitgevoerd: i. Opstellen enquêtewagen en interviewscript (zie bijlage 1 en 2) ii. Inventariserend onderzoek d.m.v. survey en interviews iii. Verwerken uitkomsten in rapportage iv. Inhoudelijke analyse en rapportâge v. Opstellen advies met de bouwstenen 3. Bijeenkomst voor de terugkoppeling resultaten aan deelnemers onderzoek op 19 juni20l7. Organisatie en uitvoering De uitvoering van de verkenning is neergelegd bij het Erfgoedhuis Zuid-Holland. De uitvoerende projectgroep bestond uit een eindverantwoordelijke, projectcoördinator en administratief ondersteuner van het Erfgoedhuis Zuid-Holland, een externe onderzoeker en een externe projectorganisator. De werkgroep bestond uit de ambtelijke opdrachtnemer van de, de provinciearchivaris en de projectcoördinator van Erfgoedhuis Zuid-Holland. De gegevens zijn verzameld door het uitzetten van een online enquête onder musea, historische verenigingen en oudheidkamers. Met een fepresentatieve selectie van grote, middelgrote en kleine erfgoedinstellingen zijn gesprekken gevoerd waardoor de uitkomsten van de survey in een bredere context geplaatst zijn. De resultaten uit zowel de enquête als de gesprekken zijn volledig geanonimiseerd. De projectgroep van het Erfgoedhuis Zuid-Holland heeft input gegeven voor de keuze van de gesprekspartners en de uitwerking van de enquête en de interviewvragen. Tussentijds is terugkoppeling gegeven aan de leden van de werkgroep bij de en het Prins Bernhard Cultuurfonds over de voorlopige uitkomsten van het onderzoek. De uitkomsten uit de enquête en de interviews zijn verwerkt in voorliggende rapportage. Op basis van de uitkomsten is een advies uitgebracht met drie bouwstenen voor een mogelijk provinciaal digitaal platform en het Themafonds Digitalisering Erfgoedcollecties Zuid-Holland. Provincie Zuid-Hoìland I

24 1. Uitkomsten enquête Verantwoording In dit hoofdstuk vol$ een uitwerking van de resultaten uit de online enquête (zie bijlage 1) onder erfgoedinstellingen in de provincie Zuid-Holland. Bij het samenstellen van de vragen is onder meer gebruik gemaakt van de methodiek die in het Europese project ENUMERATE6 is ontwikkeld om de voortgang van de groei en het gebruik van digitaal erfgoed in Europa te meten. De enquête is verspreid via Survey Monkey in de periode van 13 februari tot en met 1 april 20t7.De enquête werd verspreid aan adressen van historische verenigingen, musea en oudheidkamers. In totaal zijn 341 erfgoedinstellingen aangeschreven met soms meerdere contactpersonen/ adressen per erfgoedinstelling. Op 24 februari2017 is een herinnering gestuurd aan 350 contactpersonen en op 31 maart 2017 is een herinnering gestuurd aan 11 contactpersonen die de vragenlijst nog niet afgerond hadden. Naar aanleiding van een uitgebreide nabelronde is, op verzoek van de erfgoedinstellingen die zijn benaderd, nog 9 keer een weblink naar de online enquête verstuurd. De vragen in de online enquête waren niet verplicht om te beantwoorden en respondenten konden dus bepaalde vragen overslaan. Incomplete enquêtes zijn meegenomen in deze rapportage en daarom is steeds per vraag het aantal respondenten dat die vraag heeft beantwoord verantwoord. Bij afsluiting van het onderzoek op 1 april2017 stond het aantal daadwerkelijke reacties (geheel ofgedeeltelijk ingevulde enquêtes) op in totaal t22z.de uiteindelijke respons komt op 29,5o/o. De resultaten van de enquête zijn volledig anoniem verwerkt. 1.1 De respondenten Een groot deel van de respondenten vertegenwoordigt een bestuur en is voorzitter, bestuurslid, penningmeester oflid van een werkgroep van het bestuur (zie figuur 1). Een andere groep respondenten werkt in een museum ofbij een historische vereniging als beheerder, collectiebeheerder, registrator, archivaris, beeldbankbeheerder ofprojectmedewerker. Twee andere categorieën werden gevormd door directeuren en conservatoren ofhoofden van collecties. Overigens zijn bestuursfuncties van bijvoorbeeld historische verenigingen vaak functies op vrijwilligersbasis. Directeur;9 Vrijwilliger;5 Conservato hoofd collecties; 13 Bestuurslid;54 Medewerker collecties, registratie, archief;29 6 Het Europese samenwerkingsproject ENUMERATE6 verzamelt en publiceert betrouwbare statistieken over erfgoeddigitalisering, digitale duurzaamheid en de online toegankelijkheid van cultureel erfgoed in Europa. Bi het opstellen van de enquêtevragen en de analyse van de reacties is Bebruik gemaakt van de kennis die bij Stíchting DEN is opgebouwd vanwege het ENUMERATE-onderzoek. 7 Ter vergelijking: de Nederlandse inbreng in het Europese proiect ENUMERATE-onderzoek 2013 betrof 143 Nederlandse erfgoedinstellingen. 9

25 Figuur 7. Respondenten naar type functie (beantwoord: 770, overgeslagen: 72) Het merendeel van de respondenten (zie figuur 2) rekent haar of zijn organisatie tot de categorle 'museum' (43o/o). Bil de categorle'overl6 b{voorbeeld een combinade'gevcn respondenten de volgende aanvullingen: historische vereniging en oudheidkamer, historische vereniging als onderdeel van een bewonerscommissig evenementenorganisatie met een museale functie, kerk, universiteit of een regionale genealogische vereniging met een grote bibliotheek. Overig (biivoorbeeld een combinatiej 24o/o Museum 43o/o Historische vereniging 29o/o Oudheidkamer 4o/o Figuur 2. Respondenten naar type instellíng (beantwoord: 179, overgeslagen: 3) Publieksbereik De respondenten geven aan dat de organisaties voor een groot deel lokaal ofregionaal gericht zijn (zie fíguur 3, intotaal 66o/o).YandeLTo/o 'overige'geven 2 r spondentenaan datzij ookinternationaal gerichtzi n, verder geven vijfrespondenten aan dat zij lokaal, regionaal en landelijk gericht zijn. Overige llo/o Vooral lokaal gericht 360/o Vooral landelijk / internationaal gericht 230/o Vooral regionaal gericht 30o/o Figuur 3. Publieksbereikvan instellingen þeantwoord: 779, overgeslagen: 3) 10

26 Doelgroepen Het algemeen publiek wordt door 93%o van de respondenten als doelgroep genoemd (zie figuur 4), gevolgd door specifiekere doelgroepen zoals leerlingen, families met kinderen en senioren. Bij de antwoordcategorie 'Andere doelgroep(en)'benoemen respondenten doelgroepen zoals toeristen, cultuurliefhebbers, buitenlandse toeristen en geinteresseerden in kunst, religie en geschiedenis. Ook benoemt men eigen, soms heel specifieke, doelgroepen zoals fotografieliefhebbers, treinliefhebbers, numismaten (lieflrebbers van munten en penningen) of mensen met een migratieverleden. Andere doelgroep(en) Docenten Studenten Onderzoekers (wetenschappeliik) Amateur onderzoekers L6o/o 20o/o 22o/o 23o/o zso/o Senioren [65+J Families met kinderen 33o/o 33o/o Leerlingen Algemeen publiek Figuur 4. Doelgroepen (beantwoord: 727, overgeslagen: 7) 4!o/o 93o/o 1.2 I nformatiebeleid en deelname aan d gitale netwerken/samenwerkingen Digitaliseringsgraad De vraag naar de stand van de digitalisering van erfgoedcollecties (beschrijvingen en/ofafbeeldingen) was een open vraag waar percentages ingevuld mochten worden (zie figuur 5). Omdat het hier een open vraag betrof, moesten de reacties genormaliseerd worden en ingedeeld in 5 categorieën. De uitkomsten moeten dus met de nodige voorzichtigheid geanalyseerd worden, de percentages van organisaties met bescheiden erfgoedcollecties zijn even zwaar meegeteld als die van instellingen met omvangrijke erfgoedcollecties. 0o/o - 25o/o 28o/o 2So/o - SOo/o 160/o S0o/o - 75o/o t8o/o 75o/o']^00o/o 3lo/o Geenopgaveinpercentages Z rr" Figuur 5. Schatting van de mqte waarin erfgoedcollecties gedigitaliseerd zijn (beschrijvingen en/of ajbeeldingen, beantwo ord : 7 2 0, overg eslag en: 2 ) Vindbaarheid erfgoedcollectie via website en/of portal Respondenten is gevraagd om een schatting te geven van het percentage van de volledige erfgoedcollectie die via een website ofeen portal toegankelijk is voor het publiek (figuur 6).660/o van de respondenten geeft aan dat minder dan de helft van de erfgoedcollectie digitaal beschikbaar is via een website en/of portal. Nog eens L9o/ovan de respondenten geeft aan dat de erfgoedcollectie in het geheel niet digitaal toegankelijk is. Er bestaan dus nog forse achterstanden in de digitale beschikbaarheid van erfgoedcollecties. 11

27 Niet digitaal toegankeliik 75-1O0 o/o o/o o/o Z J J 5o/o 9o/o Ilo/o I8o/o 0-25o/o 57o/o Figuur 6. Percentage van volledige erfgoedcollectie dígitqal toegankelijk via een website en/of portal þeanãuoord : 7 2 0, overg eslag en : 2 ) Toegang tot de erfgoedcollecties In de enquête is ook gevraagd naar de manieren waarop erfgoedcollecties voor het publiek toegankelijk zijn (figuur 7). Een groot gedeelte van de respondenten geeft aan dat dit gebeurt via vaste en/ofwisselende presentaties. In de opmerkingen wordt regelmatig gerefereerd aan het feit dat erfgoedcollecties al wel gedigitaliseerd zijn, maar nog niet via internet beschikbaar gemaakt zijn. Soms komt dit doordat de software daarvoor ontbreek t, organisaties niet de financiêle middelen hebben om stappen te zetten ofomdat er geen eenduidig beleid is waardoor bijvoorbeeld auteurs- en beeldrechten onvoldoende op orde zijn. Ongeveer de helft van de respondenten (46%o) maakt gebruik van gedrukte publicaties als vorm om de erfgoedcollecties toegankelijk te maken. Verder noemt men Facebook (460/ovan de respondenten, opmerking bij de categorie 'Online') als middel om informatie over de collectie te delen met het publiek. 0verige Studiezaal Tijdschrift Nieuwsbrief Educatief materiaal 28o/o 24o/o 30o/o 34o/o 360/o Online Boeken e.a. publicaties 460/o 460/o Vaste presentatie 620/o Wisselende tentoonstellingen 7Lo/o Figuur 7. Toegang tot de collectie (beantwoord: 779, overgeslagen 3) Toegang tot digitale erfgoedcollecties Een zeer gering aantal respondenten gebruikt Europeana en/of het digitaal platform van de Rijksdienst van het Cultureel Erfgoed (voorheen Dimcon, nu Collectie Nederland) als middel om toegang te verlenen tot de digitale informatie over de erfgoedcollecties (figuur 8).39o/o van de respondenten kan (nog) geen online toegang bieden en nog eens 39olo heeft een eigen website met een selectie van hoogtepunten uit de erfgoedcollectie. Bij de opmerkingen geven diverse respondenten aan dat zij in het verleden hebben meegewerk t aan Het Geheugen van Nederland. Ook wordt een aantål thematische samenwerkingsprojecten meerdere keren genoemd, zoals Netwerk Oorlogsbronnen, Modemuze, Delftsaardewerk.nl, Maritiem Digitaal, beeldbank Erfgoed Leiden en Omstreken en de beeldbank van Hollandse Hoogte (ook vanwege verkoop van beeldmateriaal). t2

28 ViaEuropeana Via Digitale Collectie fvan de Rijksdienr, Cultureel Erfgoed) - 6vo,o16 Eigen website met digitale collectie Via andere portal en/ofwebsite - 260/o 260/o Eigen website met selectie van hoogtepunten 39o/o Geen online toegang 39o/o Figuur 8. Toegang tot de digitale collectie (beantwoord: 718, overgeslagen: 4) Informatiebeleid De vraag naar de uitwerking van het informatiebeleid in een algemeen beleidsplan of een informatiebeleidsplan (zie figuur 9) was vooral bedoeld om een kwalitatief beeld te krijgen van de beleidsmatige onderbouwing van visievorming op het gebied van digitalisering, toegankelijk maken en beschikbaar stellen van digitale erfgoedinformatie. Het bestaan en gebruik van een beleids- en/of informatiebeleidsplan zou je kunnen zien als een indicator van de 'volwassenheid' van een organisatie. In vergelijking met recent ander onderzoek gedaan onder Nederlandse en Europese erfgoedinstellingen lijkt de score in dit onderzoek aan de lage kant8. Nederland scoort met 68%o in het genoemde onderzoek aanzienlijk hoger dan het Europese gemiddelde (360/o). Het percentage respondenten in de provincie Zuid-Holland met een vastgesteld beleid over digitalisering en informatiebeleid omvat 25o/o.Hetis opvallend dat een ruime hoeveelheid respondenten (75o/o) geen informatiebeleidsplan heeft of aandacht aan informatiebeleid besteed in het algemene beleidsplan. In een enkel geval geven respondenten aan dat in het algemene beleidsplan enkele aspecten van digitalisering zijn opgenomen, maar dat dit nog verdere uitwerking verdient. Nee 75o/o þ e 25o/o Figuur 9. Beleídsplan en/ofinformatieplan (beantwoord: 718, overgeslagen: 4) I Zie bijvoorbeeld de resultaten van de Nederlandse nbreng in ENUMERATE, gepubliceerd door DEN (Augustus 2015): pagina 11 Provincie Zuid-Hoìland 13

29 Uitwisseling van gegevens met andere instellingen Twee derde van de respondenten werkt op dit moment niet mee aan uitwisseling van digitale collectiegegevens met andere instellingen (zie figuur 10). In de opmerkingen die gegeven zijn, vallen de uiteenlopende meningen over de wenselijkheid van het uitwisselen van digitale erfgoedinformatie op. Er zijn reecties die getuigen van een grote en venzelfsprekende bereidwilligheid om'eigen'informatie met derden te delen, andere reacties benadrukken juist de exclusiviteit en de waarde van de informatie en zien het vrij uitwisselen daarvan eerder een bedreiging dan een kans. Meerdere respondenten geven aan dat zij in de opstart van samenwerkingen zitten en/of onderzoeken of ze hun informatie kunnen uitwisselen met andere erfgoedinstellingen. Respondenten wijzen ook op de capaciteit (geld en tijd) die nodig is om samenwerkingen te starten en te onderhouden. De volgende samenwerkingen zijn genoemd: - Delfts Blauw - 'Drie Waarden' - Maritiem Digitaal - KerkcollectieDigitaal - NetwerkOorlogsbronnen - NVBT en botanische tuinen - StichtingVolkenkundigeCollectieNederland - Stichting Academisch Erfgoed en UB Leiden - Samenwerking met Erfgoed Leiden en Omstreken - Samenwerking met Streekarchief Hollands Midden - Samenwerking van diverse historische verenigingen Het valt in bovenstaand overzicht op dat het merendeel van de samenwerkingen zich niet beperken tot de provincie Zuid-Holland en een thematische insteek hebben. Ja 33o/o Nee 67o/o Figuur 70. Werkt mee aan uitwisseling van digitale collectiegegevens met qndere instellingen (beantwoord: 718, overgeslagen:4) Provincie Zuid-HolÌand t4

30 Argumenten voor uitwisselen digitale erfgoedinformatie De belangrijkste argumenten voor de respondenten om digitale erfgoedinformatie uit te (gaan) wisselen zijn het vergroten van het publieksbereik van de eigen digitale collectie en het vergroten van de profilering van de eigen instelling (zie figuur 11). Dit kan erop duiden dat veel respondenten vooral vanuit de eigen collectie denken en (vooralsnog) minder vanuit de behoefte van doelgroepen. Voor eindgebruikers is het immers minder van belang wie de eigenaar is van bepaalde erfgoedcollecties en/of informatie maar gaat het veel meer om mogelijkheden om'grenzeloos' door erfgoedinformatie heen te kunnen zoeken. Erfgoedinstellingen lijken nog erg vanuit de eigen erfgoedcollecties te denken. Met het oog hierop is in het landelijke Netwerk Digitaal Erfgoed en de onderliggende Nationale Strategie voor Digitaal Erfgoede veel aandacht voor het stimuleren van instellingen om hun digitale erfgoedinformatie op domeinoverstijgende manieren beschikbaar (en zichtbaar) te maken voor eindgebruikers. Die staan daarom centraal in de uitwerking van de strategie. Een van de respondenten gafde volgende opmerking: "Meer mensen plezier laten beleven aan het verleden zodat dit meer belangstelling gaat opleveren. De jongeren vertonen wel ontzettend weinig belangstelling voor het verleden, wij vinden dat best een beetje zorgwekkend." Een andere reactie is ook vermeldingswaardig: "uiteindelijk zou al het beschikbare materiaal van ons interessegebied [...] via één centrale ingang digitaal te bezichtigen moeten zijn, dus ook alles waar eigenaars met dollartekens in hun ogen moeilijk over doen. Die centrale ingang hoeft onze lokale stichting niet te zijn, want veel logischer is dat zoiets nationaal voor alle gebieden en instellingen geregeld wordt". Groter publieksbereik voor uw digitale collectie 70o/o Draagt bii aan het vergroten van de profilering van miin instelling Plaatst eigen collectie(sl in bredere context 53o/o 57o/o Helptbijhetgenererenvaninkomsten f evo Overige (geef nadere toelichting) 23o/o Figuur 77. Argumenten voor het (gaan) uitwisselen van dígitale collectie informatie þeantwoord: 774, overgeslagen 8) e Zie voor de volledige tekst van de nationale strategie voor digitaal erfgoed: /O9 /nationale-strategie-digitaal-erfgoed 15

31 1.3 Toega nkelijkheid van erfgoedcollecties De vraag naar de wijze van beschrijven (zie figuur 12) was vooral bedoeld om een kwalitatief beeld te krijgen van het voorkomen van gestructureerde (digitale) collectiebeschrijvingen. Respondenten konden hun instelling scoren op meerdere manieren van registreren. In kwantitatieve zin kunnen we geen duidelijke conclusies trekken. 11 Respondenten geven aan dat analoge toegangen zoals kaartenbakken, gedrukte catalogi en/of inventarissen nog altijd in gebruik zijn. r Nietvan toepassing r Minder dan een kwart I Minder dan de helft r Meer dan de helft r Volledig Collectie informatie systeem (daabase) Spreadsheets/Excelbestanden Kaartenbakken Gedrukte catalogus en/of inventaris Niet beschreven Figuur 72. Manieren wqarop erfgoedcollecties toegønkelijk zijn, reacties zijn in qantqllen þeøntwoord: 110, overgeslagen: 72) Gewenste verbeteringen aan informatie In onderstaande figuur 13 is een overzicht opgenomen van de door respondenten gewenste verbeteringen aan hun informatie over de erfgoedcollecties. Het valt op dat het gemeenschappelijk aanbieden van collectieinformatie niet een hoge prioriteit krijgt van de respondenten (42o/o antwoordt nee of misschien). Verder valt op dat meer respondenten eerder de voorkeur geven aan het verbeteren en aanvullen van feitelijke gegevens en/of contextuele informatie en minder aan het verbeteren van de uitwisselbaarheid ervan. Dit beeld past bij ervaringen in de Provincie Brabant, waarbij Erfgoed Brabant sinds enige tijd heemkundekringen ondersteunt bij het gestandaardiseerd invoeren van erfgoedinformatie met behulp van standaard trefwoordenlijsten met het oog op het vergroten van de uitwisselbaarheid van die informatie. In de praktijk blijkt dat die heemkundekringen soms terughoudend ziin in het vrijgeven en delen van hun 'eigen' informatie. Deze terughoudendheid kan gebaseerd zijn op een gebrek aan kennis over onder meer open data, technieken daarvoor en de rol die standaardisering daarin speelt. Voorlichting vanuit Erfgoed Brabant in de vorm van cursussen, informatiedagen en het meerjarige programma rondom de Brabant Cloud laat zien dat ook kleine(re) erfgoedinstellingen en heemkundekringen in Brabant uiteindelijk wel graag hun erfgoedinformatie willen delen. t6

32 Meer feiteliike gegevens toevoegen fzoals afmetingen, vervaardiging, titel) Nee 12olo Misschien 210lo N.v.L 25% la42o/o Meer contextuele informatie toevoegen (zoals een beschrijving of trefrrvoordenj Nee Misschien 20olo N.v.t 18% JaSSo/o Uitwisselbaarheid van de informatie fzoals Dublin Core, EAD, linked data) Nee 10olo la30o/o Misschien 280lo N.v.L32o/o Gemeenschappelijk aanbieden van collectie-informatie Nee la38o/o Misschien 320lo N.v.t 19% Figuur 73. Gewenste verbeteringen oan de informatíe over de collectie þeantwoord: 777, overgeslagen 77) Software voor registratie De vraag naar de software waarmee erfgoedcollecties geregistreerd worden geeft een duidelijk beeld van de diversiteit in systemen die daarvoor gebruikt worden (zie figuur 14). Een deel van de respondenten werkt met standaardapplicaties die veel gebruikt worden in de museale sector: Adlib, The Museum System, Atlantis en Memorix Maior. Een aantal respondenten maakt gebruiktvan een gratis open source applicatie die niet in de antwoordcategorieën was opgenomen: het Zijper Collectie Beheer Systeem. Excel 25o/o Adlib FotoBase Access I tto/o tzo/o 25o/o Filemaker Ioo/o The Museum System Atlantis Memorix Maior Ander systeem - I - f zuo avo So/o 38o/o Figuur 14. Software waarmee collectie geregistreerd wordt (beannuoord: 773, overgeslagen 9) L7

33 Bij de opmerkingen zijn nog de volgende software-varianten genoemd: o Zijper Collectie Beheer Systeem (4x) o Filemaker Pro Advance (3x) o Cardbox (3x) Crossmarx (2x) o MS Word (2x) Excel (Zx) o MySQL (2x). Omega (2x) o Picasa (2x). Eigen CBS (2x) IrisBG (1x) o Memorix Maior (1x) Software van Nationaal Mobiel Erfgoed (1x) Hergebruik van erfgoedinfomratie De volgende 2 vragen (zie fìguur 15 en figuur 16) gaan in op de mate waarin informatie hergebruikt kan worden en waarin de data als open data beschikbaar is voor hergebruik. Informatie (digitale teksten, foto's, 3D objecten, etc.) is geschiktvoor hergebruik als het gratis gebruiþ verwerkt en verder verspreid kan en mag worden, voor welk doel dan ook. Machineleesbaarheid is daarbij cruciaal om in de praktijk met bijvoorbeeld open data te kunnen werken. Feitelijk betekent dit dat de data op een gestandaardiseerde manier gestructureerd zijn en uitwisselbaar zijn, daarvoor zijn onder meer standaarden zoals Dublin Core, EAD, ESE. Respondenten is gevraagd om aan te geven in hoeverre het mogelijk is dat derden op een dergelijke manier informatie kunnen hergebruiken. Als aandachtspunt bij de opmerkingen gaven respondenten aan dat de onzekerheid over beeldrechten en fotorechten verhinderen om informatie via de website te delen. la, via standaard uitwisselingsformaten zoals Dublin Core, EAD, ESE, etc. L9o/o Nee, is niet mogeliik 35o/o Is mii nietbekend 45o/o Figuur 15. Collectie informatie is geschiktvoor hergebruik door derden (beantwoord: 708, overgeslagen:l4) 18

34 Een aantal opmerkingen die respondenten maakten bij het belang van vrij beschikbaar stellen van collectiedata via internet zijn vermeldingswaardig: o Het bevordert de toegankelijkheid. Het museum wil de data eerst nog verrijken o Het beschikbaar stellen van de beelden via andere websites is door auteursrecht beperkt mogelijk. Nederlands Fotomuseum is auteursrechthouder van een groot aantal fotografen uit de collectie. o Kan zelfs leiden tot minder bezoek en inkomstenderving o Alleen toegang tot gegevens die volledig geanonimiseerd kunnen worden.. Vril beschikbaar betekent minder inkomsten, onze fotodatabase willen we wel digitaliseren maar met lage resolutie beschikbaar stellen. Foto's dienen dan afgenomen te worden voor betere resolutie. Wordt op het moment te veel misbruik van gemaakt. Geen bronnen vermelding o.a. op Facebook. Omdat we geen eigenaar zijn o Bovendien is er het risico van diefstal wanneer wij als onze objecten op onze site zetten. 'Slechtwillenden' kunnen dan zien waar iets gemakkelijk te halen is. Beveiliging kost weer geld en wij zijn geen professionele instelling. o Vinden dit wel een belangrijke optie o Eerst binnen de eigen club goed organiseren o Onbekend maakt onbemind, en door een sterke online aanwezigheid hopen wij als kleine instelling onze doelgroepen veel beter te kunnen bedienen/bereiken Heetbelangrijk I to* Niet belangriik 20o/o Niet zo belangriik 34o/o Belangriik 360/o Fíguur 76. Hoe belangrijk is het vrij beschíkbaar stellen van uw collectiedata via internet (open data) op dit moment,voor uw instellíng? (beanfiuoord: 773, overgeslagen: 9) 1.4 Kansen gemeenschappel jk digitaal museum en Themafonds Digitalisering Erfgoedcollecties De vragen in dit onderdeel vân de enquête waren bedoeld om de houding van respondenten ten aanzien van een gemeenschappelijk Digitaal Museum en een Themafonds Digitalisering Erfgoedcollecties bij het Prins Bernhard Cultuurfonds, afdeling Zuid-Holland te peilen. t9

35 Een eerste aspect betrofde mogelijke voordelen die respondenten zien in participatie aan een provinciaal digitaal platform (zie figuur 17). Ongeveer de helft van de respondenten geeft aan dat zij voordeel zien in het gezamenlijk aanbieden van de collectie Zuid-Holland. Inhoudelijke kennisuitwisseling werd door 72o/o van de respondenten als grootste voordeel benoemd. Ondersteuning bij juridische kwesties (bijvoorbeeld auteursrechten) werd met?bo/o van de respondenten het minst aangekruist Dit is opvallend omdat aspecten rondom beeld- en auteursrecht veel genoemd worden in de wije opmerkingenruimte bij meerdere vragen. Op basis van de scores kan gesteld worden dat meer dan de helft van de respondenten voordeel zien in samenwerking met andere erfgoedinstellingen als gevolg van participatie in een provinciaal digitaal pladorm. De twee meest genoemde antwoord categorieën (kennisuitwisseling en samenwerking) wijzen op een wens van respondenten om samen te werken met andere erfgoedinstellingen. In de opmerkingen is wel vermeld dat die samenwerking niet beperkt hoeft te blijven tot de eigen provincie, maar ook heel goed over provinciegrenzen heen kan reiken. De respondenten wijzen ook op de mogelijkheden van thematische samenwerkingen, ook buiten de provincie. Kennisuitwisseling inhoudeliik 72o/o Samenwerking met andere erfgoedinstellingen Meer (andere) publieksgroepen bereiken 6to/o 6Lo/o Gezamenlijk aanbieden van de collectie Zuid-Holland Ontsluiten van informatie (gezamenliike termenlijsten, thesauri) Kennisuitwisseling technisch (open data, linked dataj Samenwerking bii aanwagen subsidies Gezamenlijk aanbieden informatie over de provincie Zuid-Holland Gezamenlijke PR en marketing campagnes Ondersteuning bii juridische kwesties (auteursrechten) 38o/o 360/o 34o/o 33o/o 29o/o 28o/o 5lo/o Figuur 77. Voordelen pørticipatie in een digitaal platform (beonfiuoord: 103, overgeslagen: 79) - 20

36 Mogeliike belemmeringen voor deelname aan een provinciaal digitaal platform In een eerdere vraag (zie figuur 10 en tekst op pagina 13) is gevraagd of instellingen momenteel meewerken aan de uitwisseling van collectiegegevens. In de waag bii onderstaande figuur 18 gaat het om de onderkende belemmeringen bij deelname aan een provinciaal digitaal pladorm. Tijd en geld vormen voor veel respondenten (560/o en 49o/o) belangrijke belemmeringen voor eventuele deelname aan een provinciaal digitaal pladorm (figuur 16). Ook wijsl36o/o van de respondenten bij deze vraag op openbaarheidsbeperkingen. Slechts 10%o van de respondenten ziet geen belemmeringen. In de opmerkingen maken respondenten duidelijk dat de meerwaarde en de voordelen van een dergelijk platform voor de deelnemers duidelijk benoemd moeten zijn. Meerdere respondenten vragen zich af wat de meerwaarde is van nog een nieuw portal terwijl er al vele initiatieven zijn waar erfgoedinstellingen aan mee kunnen doen. Men waarschuwt voor verdere versnippering door naast de eigen sites van de instellingen, lokale en nationale digitale platformen ook nog provinciaal niveau eenzelfde site te maken. Verder geven verschillende respondenten aan dat zij eerst hun eigen digitalisering op orde zullen moeten brengen, voordat aan deelname aan een provinciaal digitaal platform gedacht kan worden. Beschikbaar maken van data kost (vee! tiid en dat ontbreekt ons 560/o Geen fìnanciële middelen om deel te nemen 49o/o Openbaarheidsbeperkingen (copyrigh! privacywetgeving, Archieñuet etc.) Hergebruik van onze data door derden kan niet gecontroleerd worden Geenbelemmeringen f to% Zto/o 360/o Draagtonvoldoe*f,i::Ï"""tf imasoeneisen f evo Dreigend verlies van eigen inkomsæn f 6olo Andere belemmeringen fgeef nadere toelichting) 28o/o Figuur 78. Mogelijke belemmeringen voor deelname aan een provincíaal digitøal platform (beqntwoord: 703, overgeslagen: 79) Financiering Uit figuur 19 blijkt dat iets meer dan twee derde van de respondenten voornamelijk eigen financiële middelen en inzet van vrijwilligers aanwenden om digitalisering te bekostigen. Verder zijn de meest genoemde vormen van financiering waarmee digitalisering van de erfgoedcollecties mogelijk gemaakt worden subsidies, fondsen, sponsoring en particuliere gelden (bijvoorbeeld via crowd funding). Enkele respondenten geven aan dat de aanschafvan computers en software gedekt wordt met eenmalige financiering. Het wordt niet duidelijk (of en) op welke manier het onderhoud van die computers en software structureel betaald wordt. Meerdere keren signaleert men het probleem dat digitalisering voor veel fondsen en subsidies 'niet serg/'is en dat er daarom vrijwel geen externe financiering voor de noodzakelijke digitalisering te vinden is. 2l

37 Anders 21%o Voornamelijk subsidies en fondsen 140lo Voornameliik eigen financiële middelen Figuur 79. Financiering van de digitalisering van de collectie þeantwoord: 777, overgeslagen: 11) 22

38 2. Uitkomsten interviews In het kader van de verkenning is gesproken met 12 vertegenwoordigers van musea, oudheidkamers en historische verenigingen en een vertegenwoordiging van het bestuur van het Prins Bernhard Cultuurfonds, afdeling Zuid-Holland. In de gesprekken is dieper ingegaan op de digitalisering van de erfgoedcollecties, ideeën over samenwerking rondom een mogelijk provinciaal digitaal platform en over een mogelijk themafonds voor digitalisering. Er is gesproken met grote, middelgrote en kleine organisaties. De leidraad voor de gesprekken (zie bijlage 2) is gebruikt om te inventariseren wat vanuit het perspectief van musea, oudheidkamers en historische verenigingen de belangrijkste wensen en eisen zijn voor de mogelijke opzet van een provinciaal digitaal platform en meer specifiek een'digitaal Museum'. Naar aanleiding van het voorbeeld van het Themafonds Digitalisering Collecties Groningen is gesproken over de financiële aspecten van digitalisering van erfgoedcollecties en het digitaliseren van topstukken. Gevraagd is naar de mening van erfgoedinstellingen om eventueel gebruik te maken van een themafonds digitalisering en de resultaten die zo'n fonds zou moeten opleveren, De resultaten uit de gesprekken geven inzicht in de verwachtingen van musea, oudheidkamers en historische verenigingen in de ten aanzien van een mogelijk provinciaal digitaal platform en een mogelijk Themafonds Digitalisering Erfgoedcollecties Zuid-Holland bij het Prins Bernard Cultuurfonds. Tijdens de interviews werden soms zeer puntig geformuleerde standpunten geuit. Enkele quotes uit de gesprekken: o lk zou de meetwqqrde vooral zoeken vanuít gebruiker en niet vanuit instellingen en/of provincie. t Wij zijn een heel tof museum met een hele toffe collectie en we zijn bijna onzichtbaar. o Voordeel aan het nadeel van onze digitale achterstand is dat al zoveel instellingen ons zijn voorgegaan. o ledereen is mee bij ons in het. museum op digitaliseringsvlaþ dat is heel mooi. t We moeten even een paar experts hebben die zeggen dit is belangrijk. Wij hoeven niet hetwiel uit te vinden. c De basis is zo belongrijk bij digitalisering, ik hoop dat daar genoeg aandachtvoor zal zijn. o Let wel op continui'teit. op langere termijn. o Kijk wqt er op landelijk gebied gebeurt en gebruik dat c Het pushen vqn topstukken ís wel leuh maar levert niet veel op. Dat is dígitalisering uit de vorige eeuw. o AIs er sqmenwerkíng ontstaat, dsn ontstqqn er mogelijkheden. o Ik zie het Erfgoedhuis Zuid-Hollsnd qls een huis voor het. project.. Wij hebben een collectie met kracht voor de regio. 2.1 Digitalisering van erfgoedcollecties De gesprekspartners benadrukken allemaal dat de uitgangssituatie voor musea, oudheidkamers en oudheidkundige verenigingen zeer van elkaar verschilt. In de provincie zijn musea met omvangrijke, internationaal gewaardeerde erfgoedcollecties en topstukken van wereldfaam en (veel) oudheidkundige verenigingen met informatie over de lokale geschiedenis die volledig aftankelijk zijn van de inzet van vrijwilligers. En er is een groep middelgrote erfgoedinstellingen die in zowel een regionale als een landelijke context functioneert. Dit vereist een gedifferentieerde aanpak op niveau van kleine, middelgrote en grote instellingen, mocht het tot een themafonds of een provinciaal digitaal platform komen. Verkenning digitalisering erfþoedcollecties 23

39 Alle gesprekspartners geven aan dat er nog achterstanden zijn in de digitalisering van de collecties, zowel op het terrein van de metadatering en beschrijvingen als op het terrein van de afbeeldingen. Denk aan auteurs- en beeldrechten, gebruik van standaarden, collectiebeheersystemen, etc. Hoe groter de erfgoedcollectig hoe groter de vraagstukken op het gebied van de digitalisering. De vraagstukken rondom digitalisering zijn voor de meeste instellingen vergelijkbaar, maar verschillen in de schaal ervan. Het gebrek aan financiële middelen en menskracht om structureel forse stappen te zetten in de digitalisering is een algemeen gekend probleem. Uit de gesprekken bleek een grote behoefte aan financiële ondersteuning van de basisdigitalisering. Meermalen is de wens uitgesproken dat fondsen en subsidieverstrekkers ook de (structurele) basisdigitalisering van erfgoedcollecties zouden financieren. Maar meestal zijn subsidies voor digitalisering alleen beschikbaar als het gaat om eenmalige en innovatieve projecten. Vriiwilligers Vrijwilligers nemen een substantieel deel van reguliere taken in kleine erfgoedinstellingen zoals historische verenigingen en oudheidkamers voor hun rekening. Dit zijn taken die te maken hebben met de openstelling van het gebouw, onwangst van bezoekers maar ook behoud en beheer van de collectie. Het is voor die instellingen lastig om planmatig te werk te gaan omdat men afhankelijk is van de beschikbaarheid van vrijwilligers en omdat die vrijwilligers vaak ook ingezet moeten worden voor andere (publieks)taken in de organisatie. Er blijven weinig tijd en financiële middelen over voor digitalisering. Kennis over digitalisering Met name de middelgrote en kleinere organisaties zijn op zoek naar expertise op het gebied van digitalisering. Gesprekspartners gaven aan dat zij regelmatig voor keuzes staan rondom de inzet van ICT en nieuwe media en dat zij actuele kennislo ontberen om de juiste keuzes te kunnen maken. Het is voor hen lastig om zonder financiële middelen de juiste beslissingen te kunnen nemen. Kennisdeling en samenwerking op lokaal en/of regionaal niveau werd vaak genoemd als mogelijkheid om gebruik te maken van kennis die bijvoorbeeld aanwezig is in de grote organisaties of bij het Erfgoedhuis Zuid-Holland.Zo kunnen erfgoedinstellingen gestimuleerd worden in het toepassen van open data en het gebruik van open standaarden voor digitalisering en registratie. Die specialistische kennis is voor kleine en middelgrote erfgoedinstellingen lastig in huis te halen en te behouden, laat staan om deze actieftoe te passen in projecten. Vrijwel alle gesprekspartners hebben een website waarop (een deel van) de collectie te zien is. De middelgrote en grote instellingen nemen meestal al deel aan provinciale, regionale of landelijke digitale samenwerkingen. Kleinere instellingen en organisaties met veel vrijwilligers werken hard aan onder meer het verbeteren van de toegankelijkheid van de digitale collectie en blijven daardoor enigszins naar binnen gericht. Een gevolg hiervan lijkt dat veel organisaties met dezelfde onderwerpen en vraagstukken bezig zijn op het gebied van bijvoorbeeld collectie digitalisering. Een wens die regelmatig werd uitgesproken had betrekking op het onderling helpen van elkaar bij de verdere registratie en digitalisering van erfgoedcollecties. Er werden ook concrete suggesties gedaan, zoals een mobiel registratieteam dat tijdelijk ingezet kan worden als kleine erfgoedinstellingen een digitaliseringsproject willen uitvoeren. Er bestaan al samenwerkingen tussen bijvoorbeeld stadsmusea en tussen lokale historische verenigingen en grotere (regionale) archieven. Het is voor de erfgoedorganisaties zelfvanwege gebrek aan tijd en geld soms lastig om die samenwerkingen actief te houden. Daarbij is hulp gewenst van een ondersteunende organisatie. 10 Het gaat biivoorbeeld over kennis over standaarden, technische kennis over digitaliseren, kennis over beeldrechten en auteursrechten. 24

40 2.2 ldeeën over samenwerking rondom een provinciaal digitaal platform Een terugkerend thema in de gesprekken was het begrip 'collectie Zuid-Holland'. Voor veel gesprekspartners beperken de erfgoedcollecties die zij beheren zich niet tot een geografisch afgebakend gebied zoals de provincie Zuid-Holland. In dit verband is ook gesproken over de identiteit van Zuid-Holland en op welke manier(en) de erfgoedcollecties daaraan gekoppeld zouden kunnen worden. De gesprekspârtners geven allemaal een duidelijk signaal hierover: zijzien nauwelijks tot geen reden om een digitaal platform in te richten dat gebaseerd is op de grenzen van de provincie Zuid-Holland. Wel lijkt het de gesprekspartners erg zinvol om op thematische manieren erfgoedcollecties aan het publiek te presenteren. Die thema's zullen veel meer aansluiten bij de vraag van eindgebruikers, bijvoorbeeld genealogen op zoek naar familiegeschiedenissen ofgeïnteresseerden in verhalen over de lokale geschiedenis. Gedacht kan worden aan Zuid-Hollandse onderwerpen zoals het Haringvliet de molens in de provincie, bollenschuren in de Bollenstreeþ historische boerderijen in het Groene Hart. Verschillende gesprekspartners wijzen op voorbeelden van samenwerking op het gebied van digitaal erfgoed, zoals het Netwerk Digitaal Erfgoed, Netwerk Oorlogsbronnen en het Netwerk Zuiderzeecollecties. Het spreekt de gesprekspartners aan dat die samenwerkingsverbanden ook aandacht hebben voor de meer infrastructurele kant van digitalisering. Zo helpt het Netwerk Zuiderzeecollecties kleine erfgoedinstellingen in de Zuiderzeeregio met het gestandaardiseerd en beter toegankelijk maken van collecties met behulp van trefin oordenlijsten. Zowel uit de enquête als uit de gesprekken blijkt een duidelijke behoefte aan deze vorm van ondersteuning. Over de opzet van een nieuw provinciaal Digitaal Museum met bijvoorbeeld topstukken uit de collecties van de verschillende deelnemers is de nodige scepsis bij de gesprekspartners. Een meer thematische insteek is logischer en sluit aan op de behoefte die bij de erfgoedorganisaties (van groottot klein) leeft. 2.3 Mogelijkheden van een themafonds digitalisering De gesprekspartners spreken zich enthousiast uit over de oprichting van een mogelijk fonds voor digitalisering van erfgoedcollecties. Er is hierbij ook gesproken over het Themafonds Digitalisering Collecties Groningenll, Men heeft er tegelijkertijd ook veel vragen bij: Hoe is het met de continuiteit van zo'n fonds op de langere termijn? Gaat het alleen om financiering van kortlopende publieksprojecten? o Hoe kunnen de resultaten van de digitaliseringsprojecten in de toekomst voor gebruik gewaarborgd blijven? Erfgoedinstellingen hebben aangegeven behoefte te hebben aan een duurzame inzet van financiële middelen via een Themafonds Digitalisering Erfgoedcollecties Zuid-Holland. 11 Informatie over doelstellingen van het themafonds in Groningen zijn te vinden via Het themafonds maakt het digitaliseren van topstukken mogeliik 25

41 Beperkte subsidiemogeliikheden voor (basis)digitalisering van erfgoedcollecties De achterstanden in digitalisering bestaan bij alle instellingen. Het kost de erfgoedinstellingen een enorme hoeveelheid werþ expertise en geld om erfgoedcollecties verder digitaal beschikbaar te kunnen maken. Er zijn momenteel weinig fondsen, subsidies en regelingen waarmee digitalisering van erfgoedcollecties gefinancierd kunnen worden. In de gesprekken is meermalen gerefereerd aan regelingen zoals Digitaliseren met Beleidrz of het Deltaplan voor Cultuurbehoudl3. Met deze regelingen is het mogeliik geweest te investeren in duurzame fbasis)digitalisering van erfgoedcollecties. En daar hebben de erfgoedinstellingen behoefte aan. Alle gesprekspartners staan kritisch tegenover de huidige fondsen en subsidies omdat deze vooral gericht zijn op eenmalige, innovatieve digitale projecten, zoals het opleveren van een website, een app of een digitale diensl De daarbij horende financiering is gericht op deze eenmalige inspanningen terwijl de beheers- en exploitatiekosten van de projectresultaten blijven doorlopen en de projectfinanciering beëindigd is. De websites, apps en andere digitale diensten kampen daardoor snel met achterstanden in beheer, doorontwikkeling en krijgen geen intellectuele input meer. Meerwaqrde van een Themafonds Digitalisering Erfgoedcollecties Zuid-Holland Uit de gesprekken blijkt een grote behoefte aan financieringsmogelijkheden van projecten waarbij voldoende middelen beschikbaar komen voor zowel het verder digitaliseren van collecties als het hergebruik van bewezen oplossingen. In deze context moeten ook de vraagtekens gezet worden van de gesprekspartners bij een Digitaal Museum voor de provincie Zuid-Holland. Uit de gesprekken blijkt een gering draagvlak voor een dergelijk digitaal platform, vooral ook omdat er landelijk bewezen oplossingen zijn waarop erfgoedcollecties uit Zuid-Holland geplaatst en gepresenteerd kunnen worden zoals onder meer Collectie Nederland en Europeana. 12 Digitaliseren met Beleid was een landeliike subsidieregeling van 2OO6-2OL2,mer. als doel: 'het digitaliseringproces duurzaam inbedden in organisatie, beleid en werkprocessen van culturele erfgoedinstellingen'. Zie ook DmBartikel.pdf 13 Het Deltaplan voor Cultuurbehoud was een riikssubsidiebeleid van 1990 tot 1998 om de achterstand in behoud en beheer van de Nederlandse erfgoedinstellingen (musea, bibliotheken en archieven) in te lopen. Zie ook 26

42 3. Conclusies en aanbevelingen in bouwstenen In dit hoofdstuk zijn de uitkomsten van de enquête en de interviews verwerkt in conclusies en aanbevelingen. Die vormen de basis voor drie samenhangende bouwstenen als mogelijke vertaling van een gemeenschappelijk'digitaal Museum' en toepassing van een Themafonds Digitalisering Erfgoedcollecties Zuid-Holland. Algemene conclusies Op basis van de resultaten uit de enquête en de diepte-interviews kunnen enkele generieke aandachtspunten rondom digitalisering benoemd worden. Deze la,vesties spelen bij zowel grote, middelgrote als kleine erfgoedinstellingen; bij professionele organisaties en bij vrijwilligersorganisaties: L. sterke behoefte aan (basis)kennis over digitalisering en kennisdeling en aansluiting op landelijke ontwikkelingen (onder meer Netwerk Digitaal Erfgoed, landelijke en thematische digitale platforms); 2. (forsej achterstanden in digitalisering van beschrijvingen en afbeeldingen; 3. wens om verhalen te delen over erfgoedcollecties en vooral contextuele informatie toe te voegen; 4. publiek en erfgoedinstellingen denken in thema's en niet in geografisch afgebakende digitale platformen; 5. maken van keuzes in het digitaliseren van (onderdelen van) erfgoedcollecties is lastig; 6. Gebrek aan middelen (tijd, geld, menskracht) om ontwikkelingen te volgen en digitalisering als middel goed in te zetten; 7. auteurs- en beeldrecht en andere openbaarheidsbeperkingen vormen belemmerende factoren en leveren veel vragen op. 3.L Conclusies: hoofd- en deelvragen Deze paragraafbetreft de beantwoording van de hoofd- en deelvragen uit de verkenning in de vorm van korte conclusies gebaseerd op de input die de respondenten en gesprekspartners hebben gegeven. Het eerste deel van de hoofdvraag betrof een verkenning naar de behoefte aan het digitaliseren van erfgoedcollecties bij een aantal musea en particuliere instellingen en de bereidheid deze collecties beschikbaar stellen op een gemeenschappelijk Digitaal Museum. Het tweede deel van de hoofdvraag betrof het inzicht verkrijgen in de (financiële) haalbaarheid van een Themafonds Digitalisering Erfgoedcollecties Zuid-Holland, vergelijkbaar met het Themafonds van de provincie Groningen. De conclusies zijn op een rij gezet volgens de deelvragen uit het plan van aanpak van de verkenning. Provincie Zuid-Hoìland 27

43 j The mofo n ds D ig íto I ise r i ng E rfg oed co I lectie s Zu ìd -H ol la nd o Welke onderdelen van hetthemafonds Digitalisering Collecties Groningen kan Zuid-Holland overnemen ten gunste van een Themafonds Digitalisering Erfgoedcollecties Zuid-Holland? De eisen van het Themafonds Digitalisering Collecties Groningen aan het gebruik van open standaarden, open data en aansluiting op de standaarden volgens DE BASIS van Stichting DENIa zullen ook kunnen gelden in Zuid-Holland. Ook het streven om digitaliseren op te zetten op een manier dat dit meteen het publiek aanspreekt past goed bij de wens van veel erfgoedinstellingen in Zuid-Holland. Uit het interview met bestuursleden van het Prins Bernhard Cultuurfonds, afdeling Zuid-Holland, is duidelijk geworden dat zij vooral hechten aan een bouwsteen waarbij digitale erfgoedinformatie de toekomst en het heden in perspectiefzet en het heden en verleden verbindt. In deze visie is het themafonds niet bedoeld voor financiering van digitalisering van (topstukken uit) erfgoedcollecties, dat wordt tot de reguliere taak van de erfgoedinstellingen (en hun subsidiegevers) gerekend. Het bestuur ziet kansen om met projecten gefinancierd uit een themafonds jongeren en mensen met een andere culturele achtergrond te interesseren voor digitaal erfgoed. Een suggestie is om te beginnen bij actuele onderwerpen uit het heden en de toekomst en daar verhalen uit erfgoedcollecties aan te verbinden. o Wat is de meerwaarde van een Themafonds? Een Themafonds heeft voor het Prins Bernhard Cultuurfonds, afdeling Zuid-Holland meerwaarde als het ertoe leidt dat jongeren en mensen met een andere culturele achtergrond gebruik maken van digitale erfgoedinformatie. Het presenteren van topstukken uit alle erfgoedinstellingen op een gemeenschappelijk platform geeft volgens de erfgoedinstellingen te weinig meerwaarde.. Wat ziin de behoeften aan een Themafonds bii erfgoedinstellingen? De achterstanden in digitalisering van erfgoedcollecties bestaan bij alle instellingen. Het kost de erfgoedinstellingen een enorme hoeveelheid werþ expertise en geld om erfgoedcollecties verder digitaal beschikbaar te kunnen maken. Er zijn momenteel weinig fondsen, subsidies en regelingen waarmee digitalisering van erfgoedcollecties gefinancierd kunnen worden. In de gesprekken is meermalen gerefereerd aan regelingen zoals het Deltaplan Cultuurbehoud en Digitaliseren met Beleid. Met deze regelingen is het mogelijk geweest te investeren in duurzame [basis)digitalisering van erfgoedcollecties. En daar hebben de erfgoedinstellingen nog altijd veel behoefte aan. r Wat ziin nog andere criteria waarmee de haalbaarheid van een Themafonds worden bepaald? De haalbaarheid van een Themafonds wordt vergroot indien andere fondsen en subsidiegevers bereid zijn om financieel deel te nemen. Verder zullen erfgoedinstellingen middelen moeten bijdragen, bijvoorbeeld in uren als cofinanciering. Het percentage cofinanciering moet passen bij de aard en de omvang van de erfgoedinstellingen. o HoezoueenThemafondshetbeste kunnenwordenopgezet? Het bestuur van het Prins Bernhard Cultuurfonds, afdeling Zuid-Holland spreekt over'interventies' die via een Themafonds ondersteund kunnen worden en die bijdragen aan een strategie en een doelstelling op de langere termijn. In de visie van het bestuur van het Prins Bernhard Cultuurfonds zou gezocht moeten worden naar projecten die digitalisering van erfgoedcollecties met de toekomst wordt verbonden. Dit past bij het uitgangspunt: niet de herkomst maar de toekomst geldt. Daar horen voor het Prins Bernhard Cultuurfonds belangrijke doelgroepen bij: jongeren en mensen met een andere culturele achtergrond. 1a DEN [voorheen ook wel Stichting Digitaal Erfgoed Nederland, tegenwoordig kortweg DEN) is het nationale kennisinstituut voor digitalisering in de cultuursector. DEN ondersteunt cultuurproducerende en erfgoedbeherende instellingen om in gezamenliikheid een actieve bijdrage te leveren aan de informatiemaatschappij op basis van digitale collectievorming, archivering en dienswerlening. 2A

44 o Op welke wiize kan het Erfgoedhuis Zuid-Holland ondersteuning bieden aan musea en eúgoedinstellingen in relatie tot de invoering van een gemeenschappeliik Digitaal Museum? Wat hebben zii hiervoor nodig? Uit de verkenning kan worden geconcludeerd dat de erfgoedinstellingen in Zuid-Holland geen behoefte hebben aan een gemeenschappelijk Digitaal Museum in de provincie. Er is wel behoefte aan kennis en opleiding op het gebied van digitalisering. Dit ligt in het verlengde van de activiteiten die het Erfgoedhuis Zuid-Holland al uitvoert, met name door het cursustraject Kennis is Kracht. Daarnaast kan het Erfgoedhuis Zuid-Holland een netwerkfunctie van erfgoedinstellingen in de provincie opzetten, zodat erfgoedinstellingen ook van elkaar kunnen leren en samen projecten kunnen opzetten. Het Erfgoedhuis Zuid-Holland heeft hiervoor mankracht en middelen nodig om op een constructieve wijze de digitalisering van erfgoedcollecties te stimuleren en te helpen om dit op een toekomstgerichte en publieksvriendelijke manier te doen. Het Erfgoedhuis Zuid-Holland zal hiervoor aansluiting zoeken en kennis en expertise uitwisselen in landelijke samenwerkingen op het gebied van digitaal erfgoedls. o Wanneer kan het Themafonds als een succesvol fonds worden beschouwd? Het Themafonds is succesvol als het ertoe leidt dat jongeren en mensen met een andere culfurele achtergrond meer in aanraking komen digitale erfgoedcollecties. Succesvolle projecten binnen het Themafonds zijn projecten die (met wat aanpassing eventueel) hergebruikt kunnen worden door andere erfgoedinstellingen. Ze hebben een voorbeeldfunctie voor het erfgoedveld en stimuleren andere erfgoedinstellingen om hun digitale erfgoedcollecties te publiceren. De projectresultaten voorzien in een duidelijke publieksbehoefte (projecten zijn dus niet aanbodgericht maar vraag gestuurd). Projectresultaten kunnen bij voorkeur gebruikt worden in onderwijstoepassingen waardoor scholieren en studenten in aanraking komen met digitale erfgoedcollecties Huidige stond von zaken rond digitolisering von erfgoedcollecties in Zuid-Hollqnd en bereidheid voor ontsluiting van erfgoedcollecties op een gemeenschoppelijk'digitaal Museum' o Wat is de huidige stand van zaken in Zuid-Holland rond de digitaliseringvan erfgoedcollecties? Wat gebeurt er al aan digitalisering? Erfgoedcollecties in Zuid-Holland zijn ondanks alle inspanningen van Provincie, erfgoedinstellingen en substantiële subsidies nog onvoldoende digitaal toegankelijk voor het publi ek. 44o/o van de respondenten heeft minder dan de helft van de erfgoedcollectie gedigitaliseerd en660/o van het totaal aan erfgoedcollecties is niet toegankelijk voor het publiek via een website/portal. Er bestaan dus nog forse achterstanden in de digitalisering en daarmee in de digitale beschikbaarheid van erfgoedcollecties. Welke gemeenschappeliike platforms worden al gebruikt voor gedigitaliseerde erfgoedcollecties? De bereidheid om het digitale erfgoed meer te delen met andere instellingen en met het publiek is groot en staat tegelijkertijd nog in de kinderschoenen. Zo zljn erfgoedcollecties van musea, oudheidkamers en historische verenigingen uit Zuid-Holland nog nauwelijks opgenomen in Europeana (6% van de respondenten) ofin Collectie Nederland (9o/ovande respondenten). Ongeveer een kwartvan de instellingen delen hun erfgoedcollecties op andere, soms thematische platforms. Verder zegf.67o/o van de respondenten hun digitale erfgoedcollecties op dit moment niet met anderen uit te wisselen. Hoe financieren de erfgoedinstellingen tot nu toe het digitaliseren van hun erfgoedcollecties? Uit de resultaten van de enquête blijkt dat twee derde van de respondenten voornamelijk eigen financiële middelen en inzet van vrijwilligers aanwenden om digitalisering te bekostigen. Verder zijn de meest genoemde vormen van financiering waarmee digitalisering van de erfgoedcollecties mogelijk gemaakt worden subsidies, fondsen, sponsoring en particuliere gelden (bijvoorbeeld via crowd funding). 1s Dit betreft samenwerkingsverbanden zoals als het Expert Netwerk Audiovisuele Collecties (AVA-NET), Netwerk Digitaal Erfgoed, Stichting DEN en het Landelijk Contact van Museumconsulenten. 29

45 . In hoeverre ziin de erfgoedinstellingen bekend met de nieuwste ontwikkelingen over digitalisering? Het merendeel van de erfgoedinstellingen in Zuid-Holland geeft aan dat zij behoefte hebben aan kennis over de nieuwste ontwikkelingen over digitalisering. Een gebrek aan kennis kan de oorzaak zijn van terughoudendheid op het gebied van het toepassen van open data en het gebruik van technieken en standaarden daarvoor. o Implementeren de erfgoedinstellingen al deze standaarden en/of open data bii het digitaliseren? 35olo van de respondenten geeft aan dat zij geen open standaarden toepassen. Nog eens 4570 geeft aan dat zij niet weten of de digitale erfgoedinformatie volgens standaarden en principes van open data zijn vastgelegd. Deze percentages geven aan dat erfgoedinstellingen in Zuid-Holland nog weinig gebruik maken van de mogelijkheden van open data en open standaarden. In hoeverre hebben erfgoedinstellingen een beleid en/ofontwikkelen zii een visie op digitaliseren van erfgoedcollecties? Slechts 25o/o van de respondenten geeft aan dat de erfgoedinstelling een gedocumenteerd beleid heeft met betrekking tot informatiebeheer en digitalisering. In vergelijking met Nederlands en Europees onderzoek hebben erfgoedinstellingen in Zuid-Holland volgens de uitkomsten uit deze enquête minder vaak een beleidsplan of visie op digitaliseren van erfgoedcollecties Behoeften aan digitalisering van erfgoedcollecties en bereidheid voor ontsluiting van erfgoedcollecties op een gemeenschappelijk dígitaal museum Waaraan is behoefte bii de erfgoedinstellingen als het gaat om het digitaliseren van hun erfgoedcollecties? En welke erfgoedcollecties in het biizonder? Erfgoedinstellingen geven aan dat zij vooral willen werken aan het toevoegen van feitelijke gegevens over bijvoorbeeld de vervaardiging van de objecten, de afmetingen ervan en een titel. Ook het aanvullen van meer contextuele gegevens zoals een beschrijving in lopende tekst en trefrn oorden scoren hoog in de enquête. Er is geen duidelijk beeld te geven van de erfgoedcollecties die in het bijzonder genoemd zijn, veel erfgoedinstellingen zeggen dat zij graag hun hele erfgoedcollectie willen digitaliseren. Wat is de bereidheid van de (grote) erfgoedinstellingen om hun erfgoedcollecties op een oventueel gemeenschappeliik'digitaal Museum' te ontsluiten? De bereidheid van erfgoedinstellingen om erfgoedcollecties op een gemeenschappelijk Digitaal Museum binnen de grenzen van Zuid-Holland te ontsluiten is klein. Dat betekent overigens niet dat erfgoedinstellingen niet bereid zijn om hun erfgoedcollecties op een andere manier gezamenlijk digitaal te ontsluiten. Erfgoedinstellingen lijken nog erg vanuit de eigen erfgoedcollecties te denken. In de uitwerking van een gemeenschappelijk Digitaal Museum moet rekening gehouden worden met de wens van erfgoedinstellingen om zelfook zichtbaar (en vindbaar) te zijn. 30

46 3.1.4 Kenmerken van een gemeenschøppelijk 'Ðigitaol Museum' o Hoe zou een gemeenschappeliik Digitaal Museum eruit komen te zien? De gesprekspartners geven allemaal een duidelijk signaal hierover: zijzien nauwelijks tot geen reden om een gemeenschappelijk Digitaal Museum in te richten binnen de grenzen van de. Wel lijkt het de gesprekspartners erg zinvol om op thematische manieren erfgoedcollecties aan het publiek te presenteren. Die thema's zullen veel meer aansluiten bii de vraag van eindgebruikers, biivoorbeeld genealogen op zoek naar familiegeschiedenissen ofgeïnteresseerden in verhalen over de lokale geschiedenis. Gedacht kan worden aan Zuid-Hollandse onderwerpen zoals het Haringvlie! de molens in de provincie, bollenschuren in de Bollenstreeþ historische boerderijen in het Groene Hart. Men adviseert de Provincie Zuid-Holland om gebruik te maken van een al bestaand thematisch ingericht digitaal platform en daar een provinciale variant aan toe te voegen. Dit versterkt tegelijkertijd de inbedding van het provinciale erfgoed in de landelijke infrastructuur voor digitaal erfgoed via het Netwerk Digitaal Erfgoed. o Waar moet een gemeenschappeliik Digitaal Museum aan voldoen met betrekking tot de aspecten zichtbaarheid, bruikbaarheid en duurzame toegankeliikheid? Bij de opzet van het project moet duidelijk zijn wie het beheer en de doorontwikkeling van het platform op langere termijn gaat uiúoeren. Bekend moet zijn hoe de financiering daarvan is geregeld. Aanhaken bij landelijke en internationale ontwikkelingen op het gebied van standaarden, open data en open source is essentieel voor een duurzame toegankelijkheid van een platform. De principes van het Netwerk Digitaal Erfgoed en Stichting DEN zijn maatgevend. Het Ministerie van OCW publiceert eind dit jaar de tweede versie van de Digitaal Erfgoed Referentie Architectuurl6, de richtlijnen uit deze lct-referentiearchitectuur zijn leidend in de opzet van een digitaal platform. Aan welke eisen moeten de digitale erfgoedcollecties voldoen met betrekking tot aspecten zichtbaarheid, bruikbaarheid en duurzame toegankeliikheid als zii op een gemeenschappeliik Digitaal Museum geplaatst worden. Denk biivoorbeeld aan open data, auteursrechten intellectueel eigendom/licentie, veiligheidsaspecten. Deze eisen zijn volledig en gedetailleerd beschreven in DE BASISlT van Stichting DEN. Dit vormt een set aan basiseisen die gesteld worden aan het maken, bewaren en beschikbaar stellen van digitaal erfgoed. Er is op dit moment te weinig expertise bij de erfgoedinstellingen om deze eisen te vertalen in praktische digitalisering. Ondersteuning en kennisdeling zijn noodzakelijk om de digitalisering in de provincie breder op een hoger niveau te tillen. Goede digitalisering vergroot het publieksbereik van de erfgoedcollecties. o Heeft het publiek dat digitale erfgoedinformatie raadpleegt behoefte aan een platform waar de gedigitaliseerde erfgoedcollecties te vinden ziin? Of zoeken zii op een andere manier naar deze informatie? Volgens de erfgoedinstellingen zijn gebruikers van digitaal erfgoed vooral geïnteresseerd in onderwerpen waarbij ook veel contextuele informatie wordt gegeven, bijvoorbeeld in de vorm van verhalen en gekoppeld aan plaatsen en personen. Informatie over individuele objecten in erfgoedcollecties staat daarbij vaak niet centraal maar wordt wel gebruikt om verhalen te illustreren. Dan is het een meerwaarde voor het publiek als deze objecten met verhalen en objecten die met elkaar verbonden zijn, te raadplegen zijn op een platform. 16 Zie voor de inhoud van de DERA: Provincie Zuid-Hoìlanrì 31

47 . Hoe kan met een gemeenschappeliik'digitaal Museum' duurzame toegankeliikheid van dlgltale erfgoedcollecties gegarandeerd worden? Duurzame toegankelijkheid van digitale erfgoedcollecties heeft vooral te maken met het toepassen van standaarden in beschrijven en opslagformaten, het toepassen van duurzame uitwisselingsformaten, het vastleggen van visie, beleid en procedures bij de erfgoedinstellingen (informatieplannen). De enquête wijst uit dat juist op dit gebied erfgoedinstellingen in Zuid-Holland een inhaalslag zullen moeten maken om ervoor te zorgen dat de duurzame toegankelijkheid van de digitale erfgoedcollecties vanuit de bron (d.i. de erfgoedinstelling) gewaarborgd is. Zonder deze basis kan duurzame toegankelijkheid, ongeacht welk platform dan ook gebruikt wordt, niet gegarandeerd worden. De erfgoedinstellingen hebben aangegeven dat zij kennis en best practices nodig hebben en dat zij daar een goede rol zien voor het Erfgoedhuis Zuid- Holland.. Conclusies hoofdvragen verkenning 0p basis van de antwoorden op bovenstaande deelvragen kunnen conclusies getrokken worden met betrekking tot de twee hoofdvragen uit de verkenning: 1 Verkenning van de behoefte aan het digitaliseren van erfgoedcollecties bij een aantal musea en particuliere instellingen en de bereidheid deze collecties beschikbaar stellen op een gemeenschappeliik'digitaal Museum' Erfgoedcollecties in Zuid-Holland zijn ondanks alle inspanningen van Provincie, erfgoedinstellingen en substantiële subsidies nog onvoldoende digitaal toegankelijk voor het publiek. Er is daarbij een sterke behoefte aan (basis)kennis over digitalisering en kennisdeling. Over het algemeen zijn de erfgoedinstellingen niet enthousiast over een gemeenschappelijk Digitaal Museum omdat er al veel landelijke en internationale digitale platformen zijn waarop topstukken en/of collecties gepubliceerd kunnen worden. Men adviseert de om gebruik te maken van een al bestaand thematisch ingericht digitaal platform en daar een provinciale variant aan toe te voegen. Dit versterkt tegelijkertijd de inbedding van het provinciale erfgoed in de landelijke infrastructuur voor digitaal erfgoed via het Netwerk Digitaal Erfgoed, Collectie Nederland en Europeana. 2 Inzicht verkrijgen in de (financiële) haalbaarheid van een Themafonds Digitalisering collecties Zuid- Holland, vergelijkbaar met het Themafonds van de provincie Groningen. Een Themafonds heeft voor het Prins Bernhard Cultuurfonds, afdeling Zuid-Holland meerwaarde als het ertoe leidt dat jongeren en mensen met een andere culturele achtergrond gebruik maken van digitale erfgoedinformatie. Het presenteren van topstukken uit alle erfgoedinstellingen op een gemeenschappelijk platform, zoals in Groningen, geeft te weinig meerwaarde. De eisen van het Themafonds Digitalisering Collecties Groningen aan het gebruik van open standaarden, open data en aansluiting op de standaarden zullen ook kunnen gelden in Zuid-Holland. De haalbaarheid van een Themafonds wordt vergroot indien andere fondsen en subsidiegevers bereid zijn om financieel deel te nemen. Verkenning digitalisering erfþoedcollecties 32

48 3.2 Bouwstenen als samenhangencle provinciale strategie voor digitaal erfgoed De conclusies uit de verkenning vormen de basis van drie bouwstenen die in 2018 en 2019 kunnen worden ingezet. De bouwstenen leveren profijt op voor zowel de grote en middelgrote erfgoedinstellingen als organisaties in de haarvaten van de erfgoedsector zoals historische verenigingen en oudheídkamers. De bouwstenen worden in het vierde kwartaal van 2018 en 2019 geëvalueerd op de behaalde resultaten. Huidige inzet in 2017: basisondersteuning Het Erfgoedhuis Zuid-Holland voert in het kader van het Werkplan 2017 taken uit op het gebied van digitalisering. Het gaat hierbij om uren18 voor ondersteuning digitalisering collecties. De initiatieven die in het Netwerk Digitalisering Erfgoed worden ontplooid worden door het Erfgoedhuis Zuid-Holland gevolgd. Het Erfgoedhuis Zuid-Holland zal tevens een centrale rol innemen bij de ondersteuning van provinciale erfgoedinstellingen bij de digitalisering van collecties. In het bijzonder de (kleinere) erfgoedinstellingen die behoefte hebben aan praktische handvatten en expertise op dit gebied. Dat wordt mede gerealiseerd door het organiseren van2 a 3 cursussen met als onderwerp digitalisering van erfgoedcollecties via het bestaande project'kennis is Kracht en daarbij wordt kennis gedeeld via de website in de vorm van praktische factsheets. In de volgende paragrafen worden de bouwstenen verder uitgewerkt, dit zijn de drie voorgestelde bouwstenen: o Bouwsteen 1: Steunpunt Digitalisering: ondersteuning erfgoedinstellingen Erfgoedinstellingen vormen een provinciaal netwerk waarbij kennis over digitalisering gedeeld wordt. Een op te richten Steunpunt Digitalisering is het huis van dit provinciale netwerk en verzorgt kennisdeling ondersteunt samenwerkingsprojecten en vormt de noodzakelijke verbinding met nationale en internationale netwerken en ontwikkelingen.. Bouwsteen 2: MiinCanon: collectie Zuid-Holland digitaal Erfgoedcollecties uit Zuid-Holland kunnen op een aantrekkelijke manier op onderwerp, tijd of plaats gepresenteerd worden via het vernieuwde landelijke open source platform MijnCanon. Een dergelijke dienst voorziet in de behoefte van erfgoedinstellingen om digitale erfgoedcollecties thematisch te ontsluiten en verhalen te vertellen over heden en verleden. o Bouwsteen 3: Themafonds Digitalisering Erfgoedcollecties Zuid-Holland bii Prins Bernhard Cultuurfonds, afdeling Zuid-Holland Het Themafonds ondersteunt projecten die tot doel hebben om het publieksbereik van digitaal erfgoed te verbeden en/of te vergroten. Het daagt met name de middelgrote en grote erfgoedinstellingen in Zuid- Holland uit om nieuwe verbindingen aan te gaan met publieksgroepen die voor het Prins Bernhard Cultuurfonds van belang zijn. Dat kunnen publieksgroepen zijn die normaal gesproken wat verder van de erfgoedinstellingen afstaan, zoals nieuwkomers of migranten, maar ook jongeren. In alle projecten staan die publieksgroepen centraal, niet het aanbod van de erfgoedcollecties van de instellingen. 18 ln totaal ziin in het Werkplan 2017 in totaal 300 uur opgenomen voor de onderwerpen 'Provinciale Archiefcollectie' en voor' ondersteuning digitalisering collecties' 33

49 De bouwstenen hebben een modulaire opbouw en versterken elkaar. Ze vormen met elkaar een provinciaal programma voor digitaal erfgoed dat aansluit op wat er al is: landeliike programma's zoals het Netwerk Digitaal Erfgoed, Continuiteit en duurzaamheid van het programma staan centraal. Het gehele programma heeft een looptijd van twee jaar. Per bouwsteen wordt ingegaan op de meerwaarde voor het publiek fde eindgebruikers), de deelnemende erfgoedorganisaties, de Provincie Zuid-Holland en het Prins Bernhard Cultuurfonds, afdeling Zuid-Holland. De eerste bouwsteen is de basis van de andere twee bouwstenen en is minimaal nodig om de andere bouwstenen uit te voeren. Schematisch kunnen de bouwstenen als volgt weergegeven worden I 1 r t o.t ott*ñt-\stw JÀV Afbeelding 19. Aspecten van een provinciale strategie voor digitaal erfgoed. 3.2.L Bouwsteen 1. Steunpunt Digitalisering: ondersteuning erfgoedinstellingen Zuid-Holland Vergroten basiskennis digitalisering erfgoedcollecties Voldoende basiskennis over digitalisering vormt een basisvoorwaarde om het publieksbereik van digitaal erfgoed te vergroten en te verbreden. Erfgoedinstellingen in Zuid-Holland hebben grote behoefte aan deze basiskennis. Daarom gaan de erfgoedinstellingen in Zuid-Holland een netwerk vormen waarbij kennis over digitalisering en collectie informatie gedeeld wordt. Het netwerk organiseert o.a. cursussen, praktische handreikingen, en bijeenkomsten via een nieuw in te richten Steunpunt Digitalisering. De landelijke richtlijnen en standaarden voor digitalisering en de uitgangspunten in de Nationale Strategie voor Digitaal Erfgoed vormen het kader waarbinnen de activiteiten vorm krijgen. Het Steunpunt Digitalisering stimuleert en ondersteunt samenwerkingen tussen [groepen) erfgoedinstelìingen en doet dat volgens een gedifferentieerde aanpak die steeds goed past bij de omvang en vraag van de instellingen. Er wordt daarbij samenwerking gezocht met het landelijk Netwerk Digitaal Erfgoed, Stichting DEN en de consulenten en docenten van andere provinciale steunpunten voor digitalisering in bijvoorbeeld Brabant, Gelderland en Friesland via het Landelijk Contact van Museumconsulenten. Op deze manier vergroten de erfgoedinstellingen hun kennis en vaardigheden op het gebied van het registreren, beschrijven, bewaren en publiceren van digitaal erfgoed. 34

50 Via het Steunpunt Digitalisering kunnen de erfgoedinstellingen gezamenlijke projecten opzetten rondom basisdigitalisering, zoals bijvoorbeeld het mogelijk scannen van documenten bij de scanstraat van de provincie, het aanschaffen en gebruiken van een gezamenlijk collectiebeheersysteem of een mobiele fotografie-set voor het fotograferen van museale objecten. Coördinatie Steunpunt Digitalisering: ondersteuning erfgoedinstellingen Een coördinator voor het kennisnetwerk is noodzakelijk om continulteit te garanderen en om partners te blijven stimuleren om samen te werken en kennis te delen. De coördinator is voor 2 tot 3 dagen per week voor het Steunpunt beschikbaar. Het werkprogramma van deze netwerk coördinator wordt in overleg met de partners uit het netwerk opgesteld. In het netwerk nemen vertegenwoordigers deel van grote, middelgrote en kleine erfgoedinstellingen. De coördinator is in ieder geval verantwoordelijk voor: Organisatie van de netwerkbijeenkomsten; o Stimuleren van erfgoedinstellingen om deel te nemen aan het netwerk digitalisering erfgoedcollecties; o Ondersteuning samenwerking en kennisdeling tussen erfgoedinstellingen op het gebied van digitalisering; Organisatie van de cursussen over digitaliseringvan erfgoedcollecties; Delen van kennis en informatie via factsheets, tips en stappenplannen op de website van het Erfgoedhuis Zuid-Holland en/of het vrijwilligersplatform Zelf Doen in Erfgoed en Groen; Aansluiten op landelijke samenwerkingsinitiatieven als Netwerk Digitaal Erfgoed en samenwerken met organisaties als Landelijk Contact Museumconsulenten en Stichting DEN op het gebied van digitalisering; Praktische adviezen op maat voor erfgoedinstelling over digitalisering van erfgoedcollecties en het online plaatsen van erfgoedcollecties op digitale platformen; Advisering/makelaar voor het aansluiten van erfgoedinstellingen bij overkoepelende platforms als Collectie Nederland en/of Europeana. Alle activiteiten van het Steunpunt Digitalisering leiden tot een verbeterde zichtbaarheid van het erfgoed in thematische en/of landelijke platformen, zoals Collectie Nederland en Europeana. Erfgoedinstellingen krijgen hulp om hun erfgoedcollecties aan de eisen van publicatie van de landelijke platformen te voldoen. Het Steunpunt Digitalisering fungeert daarbij als adviseur en makelaar. Meerwaarde De eerste concrete resultaten van deze bouwsteen zijn al heel snel merkbaar, omdat er gebouwd kan worden op de basisondersteuning die dit jaar al gegeven wordt aan erfgoedinstellingen. Een deel van de cursussen binnen Kennis is Kracht wordt dit jaar al georganiseerd met digitalisering als onderwerp. o Deze bouwsteen versterkt de mogelijkheden van erfgoedinstellingen om hun publiek meer met digitaal erfgoed in aanraking te laten komen. De zichtbaarheid van de digitale erfgoedcollecties wordt groter doordat erfgoedinstellingen geholpen worden met kennis en vaardigheden om erfgoedinformatie meer en beter te digitaliseren. Het Steunpunt Digitalisering stimuleert erfgoedinstellingen om hun digitale erfgoedcollecties niet alleen via hun eigen website maar ook op allerlei bestaande overkoepelende platformen te publiceren. Het publiek komt daardoor op allerlei manieren via allerlei digitale kanalen en media in aanraking met digitaal erfgoed uit Zuid-Holland. De ondersteuning van het kennisnetwerk heeft profijt voor allerlei typen erfgoedinstellingen (klein, middelgroot, grootj. Investeringen in een netwerk van erfgoedinstellingen renderen beter dan investeringen in individuele erfgoedinstellingen. Dit is een voordeel voor de Provincie, voor het Erfgoedhuis Zuid-Holland en voor de fondsen. Er kan optimaal gebruik gemaakt worden van de vliegwielwerking van het netwerk. Voorbeelden van een dergelijke opzet zijn het Netwerk Oorlogsbronnen (met als'huis'het NIOD) en het Netwerk Zuiderzeecollecties (Zuiderzeemuseum als'huis'). 35

51 a a De kennis en expertise van erfgoedinstellingen wordt vergroot door bijvoorbeeld factsheets, tips en stappenplannen over deelonderwerpen rondom digitalisering. De kennis en ervaringen uit het netwerk ziin niet alleen binnen de provincie van meerwaarde maar kan ook terugvloeien in de landelijke kennisorganisaties en neñverken. Zo heeft een 'steunpunt digitalisering' ook voor andere provincies een meerwaarde. Zuid-Holland kan hierin een voorbeeld zijn voor de rest van het land. Bouwsteen Steunpunt Digitalisering: ondersteuning erfgoedinstellingen Onderdeel Omvang Kosten Dekking Omvang Kosten Dekking Coördinator netwerk/steunpunt digitalisering incl. 1 0olo overhead 0,5 fte uur werkplan EGH en PZH 0,5 fte uur werkplan EGH en PZH Aanpassing cursusprogramma binnen het project Kennis is Iftacht Uitbreiding project Kennis is Kracht 3 cursussen 0 EGH 3 cursussen 0 EGH 5 cursussen PZH 5 cursussen PZH Netwerkbijeenkomsten 4 maal PZH 4 maal PZH Gezamenlijke projecten* Minstens PZH Minstens PZH Kosten bouwsteen totaal DekkingvÍa 40.ooo Bestemmíngsreserve øctíviteiten P rovincie, van hetegh Exîø dekking ProvÍncÍe Zuíd-Hollønd Cofinanciering e r fo o e di n s t e I I in a e n * * In uren In uren Kosten voor ProvÍncÍe Zuíd-Holland * Vanwege de netwerkaanpak zullen de projecten in samenwerking met de partners vastgesteld worden. ** Erfgoedinstellingen (medewerkers en vrijwilligers) zullen bijdragen aan de bouwsteen door inzet van uren, naar draagkracht. 36

52 Resultaten scenario Steunpunt Digitalisering o I cursussen en trainingen over digitalisering per jaar voor medewerkers en vrijwilligers van erfgoedinstellingen o Netwerkbijeenkomsten, 4 per jaa voor gemiddeld 75 deelnemers per bijeenkomst Kennisdeling via online publicaties (e-pubs, handleidingen FAQs) Adviezen (op maat): t0-24 per jaar r Er streven naar een zo groot mogelijk bereik van het netwerk. Dat betekent minimaal 75 erfgoedinstellingen die deelnemen in het eerste jaar en daarbii 75 erfgoedinstellingen (150 in totâal) in het tweede jaar o Gezamenlijke projecten in overleg met partners, ca. 2 of 3 per jaar Het percentage erfgoedcollecties uit Zuid-Holland in Collectie Nederland en in Europeana is in 2018: 1870 resp. LZo/o en in 20L9t 27o/o, resp. t9o/o 37

53 3.2.2 Bouwsteen 2. MijnCanon: collectie Zuid-Holland digitaal Aansluiten bii besaand landeliik digitaal platform Deze bouwsteen kan vruchtbaar gebruik maken van de resultaten uit bouwsteen 1 omdat erfgoedinstellingen geholpen zijn in het aanmaken van kwalitatief voldoende digitaal beeldmateriaal en digitale beschrijvingen en dat materiaal nu kunnen publiceren op een digitaal platform. Om tegemoet te komen aan de duidelijke behoefte van erfgoedinstellingen om op een thematische manier hun erfgoedcollecties bij het publiek te brengen, wordt aansluiting gezocht bij het digitale platform van de samenwerking van canonmusea. Dat platform heet MijnCanon. Dit is het meest geschikte en bestaande thematische platform want de mogelijkheden van MijnCanon sluiten goed aan op het lokale en/of regionale bereik van het merendeel van de erfgoedinstellingen in Zuid-Holland. Grootvoordeel van deze bouwsteen is dat de niet zelf een eigen digitaal museum hoeft te ontwikkelen. Onderwerpen Het is mogelijk om MijnCanon te gebruiken als digitaal platform waarop onderwerpen uit Zuid-Holland samengebracht kunnen worden. Vanuit MijnCanon kunnen vanzelfsprekend weer allerlei verbindingen gelegd worden met andere erfgoedcollecties en websites die interessant zijn voor het publiek. Thema's in de Zuid-Hollandse variant van MijnCanon kunnen te maken hebben met bijvoorbeeld regio's (Krimpenerwaard, Westland, Zuid-Hollandse eilanden) of onderwerpen (Water, Immigratie, Urbanisme). Het Steunpunt Digitalisering, Erfgoedhuis Zuid-Holland of anderen kunnen thema's initiëren en/of ondersteunen. Een dergelijke dienst voorziet in de behoefte van erfgoedinstellingen om digitale erfgoedcollecties thematisch te ontsluiten en verhalen te vertellen over heden en verleden. Overigens kunnen de inspanningen in ook hergebruikt worden. Meerwaarde o De websites entoen.nu en regiocanons.nl trekken jaarlijks respectievelijk 1.3 miljoen en bezoeken. Dat aantal zal in de vernieuwde opzet van de landelijke website MijnCanon verder kunnen groeien. Nu al maken tal van scholen dagelijks veelvuldig gebruik van entoen.nu en is een deel van de website in 7 andere talen beschikbaar. Door een provinciale'view'te ontwikkelen op MijnCanon kunnen uiteenlopende doelgroepen op allerlei thematische ingangen gebruik maken van het digitaal erfgoed uit Zuid-Hollandse erfgoedcollecties.. Erfgoedinstellingen, Provincie en Erfgoedhuis Zuid-Holland hoeven niet te investeren in de ontwikkeling van een eigen provinciaal platform maar kunnen partner worden en zo gebruik maken van de basisfunctionaliteiten van MijnCanon. Het levert een vliegende start op waardoor binnen zeer afzienbare tijd zichtbare resultaten opgeleverd kunnen worden. Met MijnCanon: collectie Zuid-Holland digitaal is het publiek in staat om zelf eigen verhaallijnen en geschiedenissen samen te stellen. Die mogelijkheid kan ook gebruikt worden door (groepen) lokale oudheidkundige verenigingen, (groepen) musea ofthematische samenwerkingsverbanden. Zo kunnen steeds nieuwe verhaallijnen gepresenteerd worden, of kan het publiek eigen verhaallijnen samenstellen. o Onderwijs en andere publieksgroepen kunnen op eenvoudige manieren regionale en thematische verhaallijnen bezoeken, gebruiken en bevragen. De verhalen uit Zuid-Holland kunnen op een gelaagde manier en vanuit meerdere perspectieven doorverteld worden, door erfgoedinstellingen en door het publiek. Een onderliggende meerwaarde is dat allerlei publieksgroepen maar ook het onderwijs uitgedaagd kunnen worden om een eigen onderwerp, geschiedenis, verhaal te maken met onder meer objecten uit de digitale erfgoedcollecties van instellingen in Zuid-Holland. 38

54 Bouwsteen MiinGanon: collectie Zuid-Holland dígitaal: collectie Zuid-Holland digitaal 20f Onderdeel Omvang Kosten Dekking Omvang Kosten Dekking Aansluiting Provincie op MijnCanon* Aansluiting eenmalig PZH Doorontwikkeling en onderhoud PZH Projectmedewerker (incl. 10olo overhead) Begeleiding bouwsteen Training deelname MijnCanon: collectie Zuid- Holland digitaal Kosten bouwsteen totaal DekkÍngvía Bestemmingsreserve 0,2 fte PZH 0,2 fte PZH 100 uur werkplan 20LB 0 EGH 100 uur werkplan EGH 3 trainingen PZH 3 trainingen PZH e o a ctiv i teíten P r ov ín cí e, vanhetegh Exã'ø dekkíng Provincie Zuid-Holland Cofinanciering E rfg o e d i n s te I Ii n g e n * * Kosten voor Provincie Zuìd-Hollønd In uren ln uren * De genoemde bedragen met betrekking tot de aansluiting van de op MijnCanon zijn een realistische inschatting en niet gebaseerd op offertes. ** Erfgoedinstellingen (medewerkers en vrijwilligers) zullen bijdragen aan de bouwsteen door inzet van uren, naar draagkracht. Resultaten scenario MiinCanon: collectie Zuid-Holland digitaat Vliegende start met een provinciaal platform binnen landelijke infrastructuur Entoennu.nl en MijnCanon: collectie Zuid-Holland digitaal r Erfgoedinstellingen (en groepen erfgoedinstellingen) kunnen hun collecties in onderwerpen en gekoppeld met verhalen zichtbaar maken r Publiek krijgt de mogelijkheid om eigen verhaallijnen en eigen collecties samen te stellen en te delen Onderwerpen kunnen aansluiten op provinciale gebeurtenissen, actualiteit Ondersteuning door coördinator Steunpunt Digitalisering aan samenwerkingen van lokale historische verenigingen, via handleidingen, cursussen, trainingen. Er worden drie trainingen per jaar georganiseerd voor medewerkers of vrijwilligers van erfgoedinstellingen. 39

55 3.2.3 Bouwsteen 3. Themafonds Digitalisering Erfgoedcollecties bij Prins Bernhard Cultuurfonds afdeling Zuid-Holland De kern van de derde bouwsteen is een Themafonds waar musea, oudheidkamers en historische verenigingen een bijdrage kunnen vragen voor het uiwoeren van innovatie en concrete digitaliseringsprojecten die tot doel hebben om het publieksbereik van digitaal erfgoed te verbreden en/ofte vergroten. Het daagt vooral de middelgrote en grote erfgoedinstellingen in Zuid-Holland uit om nieuwe verbindingen aan te gaan met publieksgroepen die voor het Prins Bernhard Cultuurfonds van belang zijn. Dat kunnen publieksgroepen zijn die normaal gesproken wat verder van de musea afstaan, zoals nieuwkomers of migranten, maar ook jongeren. In alle projecten staan die publieksgroepen centraal, niet de erfgoedcollecties vanuit de instellingen. De projecten die gesteund worden, verplichten zich tot het delen van hun ervaringen via het in bouwsteen 1 opgezette kennisnetwerk. Het Themafonds Digitalisering Erfgoedcollecties Zuid-Holland krijgt bekendheid via de netwerkbijeenkomsten en trainingen vanuit het Steunpunt Digitalisering. Het Prins Bernhard Cultuurfonds beoordeelt projectaanvragen (eventueel in overleg met andere financiers die bereid zijn om te investeren in het Themafonds). Het Steunpunt Digitalisering adviseert over aspecten zoals aansluiting op de principes van het Netwerk Digitaal Erfgoed, standaarden voor duurzaamheid, registratie en digitalisering. Het Steunpunt Digitalisering zorgt binnen het werkprogramma voor: BekendmakingThemafonds onder de erfgoedinstellingen/hetnetwerk; Advisering/hulp bij het aanvragen van projectgelden bij het Themafonds; o Contact met het Prins Bernhard Cultuurfonds/Themafonds m.b.t. de projectaanvragen;. Het terugkoppelen/delen van projectresultaten binnen het Steunpunt Digitalisering (best practices) Meerwaarde De projecten die gesteund worden vanuit het Themafonds Digitalisering Erfgoedcollecties Zuid-Holland verbinden publieksgroepen met behulp van digitaal erfgoed met hun heden en het verleden van de regio waar ze wonen, werken of recreëren. De resultaten van de projecten zijn geen digitale toonzalen van het rijke verleden van de Nederlandse geschiedenis, maar zoeken aansluiting op de leefiruereld van in ieder geval jongeren en/of mensen met een andere culturele achtergrond.. Voor de middelgrote en grote erfgoedinstellingen biedt het Themafonds voldoende uitdaging om projecten aan te vragen, bij voorkeur in samenwerking met elkaar of met organisaties buiten de erfgoedsector. Het onderwijs kan een specifieke doelgroep van de projectenresultaten zijn. 40

56 Bouwsteen Themafonds Digitalisering Erfgoedcollecties Zuid-Holland bii Prins Bernhard Cultuurfonds 20ra 2019 Onderdeel Omvang Kosten Dekking Omvang Kosten Dekking Projecten Themafonds* Begeleiding Steunpunt Digitalisering Binnen uren bouwsteen I PBCF PZH 0 EGH Binnen uren bouwsteen PBCF PZH 0 EGH Kosten bouwsteen Dekking via Bestemmingsreserve a ctív Í teí ten P r ov ín cíe, vønhetegh Exta dekking Provincie Zuid- Holland Dekking PBCF*** Cofnancíering e rfg o e di n s te Il in g e n* * In uren In uren Kosten voor Provincie Zuid-Hollønd * Het bedrag in het Themafonds kan hoger worden door bijdragen van andere fondsen. Dat is nu nog niet bekend. ** Erfgoedinstellingen (medewerkers en vrijwilligers) zullen bijdragen aan de bouwsteen door inzet van uren, naar draagkracht. *** Prins Bernhard Cultuurfonds, afdeling Zuid-Holland Resultaten bouwsteen Themafonds Digitalisering Erfgoedcollecties Zuid-Holland Diverse projecten van erfgoedinstellingen waarbij met behulp van digitaal erfgoed aansluiting wordt gezocht op de leeft t ereld van jongeren en/of mensen met een andere culturele achtergrond. Projecten binnen het Themafonds zijn projecten die uitwisselbaar zijn (en dus ook hergebruilit kunnen worden door andere erfgoedinstellingen) Hebben een voorbeeldfunctie voor het erfgoedveld o De projectresultaten voorzien in een duidelijke publieksbehoefte (projecten zijn dus niet aanbodgericht maar vraag gestuurd) en kennen een praktische toepassing in bijvoorbeeld onderwijssituaties 4T

57 3.3 Sa menvatting kostenoverzicht De drie bouwstenen die gezamenlijk een uitwerking zijn van de provinciale strategie voor digitaal erfgoed hebben financiële ondersteuning nodig. In een vervolgfase zal commitment gevraagd worden van partners (de erfgoedinstellingen) die gezamenlijk het provinciale kennisnetwerk zullen gaan vormen. Zij zullen vooral in natura bijdragen aan de ontwikkeling en uitbouw van het kennisnetwerk en de verschillende deelprojecten. De partners verschillen van elkaar qua omvang, financiële slagkracht en inhoud. Van alle partners wordt medewerking verwacht, zowel in inhoudelijke inbreng als qua (eventuele) financiële bijdrage en/of inbreng van uren naar rato en draagkracht. Voor de organisatie van het netwerk is een coördinator nodig aangesteld bij het op te zetten Steunpunt Digitalisering, die in nauwe samenwerking met de paftners een samenhangend programma van deelprojecten uitvoert. Bouwsteen 20la 2019 Steunfunctie Digitalisering: ondersteuning erfgoedinstellingen Kosten Dekking Kosten Dekking PZH PZH EGH EGH 300 uur uur - werkplan 2018 werkplan 2018 EGH EGH uren erfgoedinstellingen uren erfgoedinstellingen MijnCanon: collectie Zuid-Holland digitaal PZH 100 uur - werkplan 2018 EGH uren erfgoedinstellingen PZH 100 uur - werkplan 2019 EGH uren erfgoedinstellingen Themafonds Digitalisering Erfgoedcollecties Zuid-Holland PBCF PZH uren - EGH uren erfgoedinstellingen PBCF PzH uren - EGH uren erfgoedinstellingen Totale kosten 3 bouwstenen Dekking uit PBCF Dekking vit de Bestemming sresere activiteíten Provincíe, bij het Erfgoedhuis Extra dekking voor Provincie Zuid- Holland voor drie bouwstenen c ç,

58 Tenslotte Het voorgestelde tiidpad voor de opzet en uitvoering van een of meer bouwstenen is twee jaar en loopt van 1 januari 2018 tot en met 31 december Het Erfgoedhuis Zuid-Holland kan in het najaar van20l7 beginnen met de aanloop voor bouwsteen 1. Een deel van de cursussen binnen het traject Kennis is Kracht wordt bestemd voor digitalisering en er wordt gestart met de opzet van een kennisnetwerk. De uren voor deze werkzaamheden komen uit het huidige werkplan 2017 van Erfgoedhuis Zuid-Holland. 43

59 Bijlage 1. Enquête Een voorbeeld van de enquête is als pdf-document een afzonderlijke bijlage bij dit rapport. Verkenning digitalisering erfgoedcolìecties 44

60 lntroductie Bntr rrfgocdcollega, Erfgocdhuis Zuid-Holland is in opdracht van dc provincic Zuid-Holland, burcau Cultuur cn Vrijctijd, gcstart mct cen vcrkenning waarin o.a. de behoefie aan het digitalisoren van crfgoedcollecties in kaart wordt gebracht. Onderdeel van de verkenning, die in luni 2017 wordt afgerond, is ook te ondezoeken of musea, oudheidkamers en historische verenigingen bereid zijn hun digitale collecties voor het publiek toegankelijk te maken op een provinciaal digitaal platform. Ecn andere doelstelling van de verkenning is ook inzicht to verkrijgen in de (ffnanciële) haalbaarheid van een Themafonds Digitaliscring Erfgoedcollecties in Zuid-Holland bij het Prins Bemhard Cultuurfonds, afdeling Zuid-Holland. Als u meedoet, krijgen we een beter inzicht in de stand van de digitalisering van collecties in Zuid-Holland. Daarmee kunnen wij ccn advies uitbrengen aan de provincie, waarbij wc uw eventuelc uitdagingcn, problcmcn, achterstanden, cursusbchocfte mogelijk beter kunnen oplossen. Daarvoor hobben we uw hulp nod g. Meer informatic over de verkenning vindt u op onze website. Rcagcren kost u ongeveer 20 minuten. U kunt de enquete tot en met 3f maart invullen. U kunt de bcantwoording van vragen desgcwcnet onderbreken om êr op cen latcr tijdstip mce door tc gaen: uw antwoordcn wordcn tussentijds opgeslagen. Mocht u vragen hebben, dan kunt u contact opnemon met Renata Haring via digitalisering@erfgoedhuis-zh.nl ln mci 2017 organiseren we cen bijeenkomst waarin we de resultatcn van dezc cnquète mct u dclen. Wij danken u hartelijk voor uw dselname! Met vriendelijke groot, namens het Erfgoedhuis, Tamara van Zwd, Erfgoedhuis Zuid-Holland Renata Haring, Erfgoedhuis Zuid-Holland Wilbert Helmus, Helmus Advies 1

61 1. Vngcn ovcr uw instelling cn do collectie dþ u behoc t 1. Wat voortypc inrtclling bcnt u? Muscum Oudhcidkamcr Historische vereniging Overig (bijvoorbeeld een combinatie), namelijk: 2. Op welke doelgroep(en) richt uw instelling zich? f-l Agemeen publick Families met kindcrcn Sen oren (65+) Amateur ondezoekers Onderzoekers (wetenschappelijk) Docenten Leerlingen Studenten Andere doclgroep(en) (geef nadere toelichting) 3. Hoeveelonline bezoekers heeft uw instelling gemiddeld per jaar (eventueelschatting)? 2

62 4. Wat is het publieksbereik van uw instelling? Õ Vooral lokaal gericht,-) Vooral rcgionaal gcricht,. ) Voont landcliluintcmationral gcricfit t--, Ovcrtgc (gccf nrdcrc tocllohtlng) 5. Schat het percentage van uw volledige erfgoedcollectie die digitaal toegankelijk is via een website en/of portal 0-25% o/o 50-75% 75-1OO Vo Niet digitaal tocgenkelijk Toelichting 6. Hoeveel procent (schatting) van uw collectie is al gedigitaliseerd (beschrijvingen on/of afbeeldingen)? 3

63 2. lrw lnformatlobeleld en doelnamo aan digitrrlc nctrcrken/ amcnvvc*lngcn 7. Hoc ttccft hct publick tocgang tot uw collcctic(s)? n Ve to prcscntatic [l Wieaclcndc tcntoonstcllingcn I onttne [-l studiezaat [-l Nicuwsbricf f] ri oscnrift I Aocfcn e.a. publicaties Educaticf materiaal Ovorigc (gccf nadcrc toclichting) 8. Hoe hoeft het publiek toegang tot uw digitale collcctie? f] Ocon online toegang I eigen webgito met sclcctie van hoogtêpunton Eigen wobsito met digitalo collectie Via Digitale Collectie (van de Rijksdienst Cultureel Erfgoed) Via Europeana Via andere portal en/of website, geef toelichting) 9. l- eeft uw instelling een actueel beleidsplan waarin de visie en de doelstellingen met betrekking tot het digitaal beleid beschreven worden (digitalisering, gebruik standaarden, opsn data)? Ja Nee Het boleidsplan is eventueel beschikbaar via: 4

64 10. Werkt u op dit moment mee aan het uitwisselen van uw digitale collectiegegevens met andere instellingen? i) Nce ( -).la Tocllchüng 11. Wat zijn voor u argumenten voor het (gaan) uitwisselen van digitale colloctieinformatie? Plaatst eigen collectie(s) in brsderc context Groter publieksbereik voor uw digitale colloctie Holpt bij hot generercn van inkomgton Draagt bij aan het vergroten van de profilering van mijn instelling Overige (geef nadere toelichting) 5

65 Verkenn i ng digita liserin g erfgoedcollecties 3. Tocgankcl Jkhcld van uw collcctio 12.Op wclkc manicr(cn) is uw collcctic bc chrcvcn? Minder dan de Mlndor dan ccn Nict van Volledig Mecr dan de hellt helfr kwart toepassing Colloctic informatie systcom (datrebaae) Spreadsheets/Excclbsstenden Kaartonb kkon Gcdrukte catalogus en/of invcntaris Niot bc ohrovon Overige (gccf nadcrc toclichting) 13. Wat zou u op dit moment vooral nog willen v@rbeteren aan de informatie ov@r uw collectio? Moor fcltol{ko gcgovcns toovoqen (zoele afinotingon, vervaerdiging, titol) Ja Nee Missohien N.v.t. Tocliohting Meer contextuele informatie toevoegcn (zoals ccn beschrijving of treñruoorden) Toclichting Uitwi eolb rhcid van de informatie (zoale Dublin Coro, EAD, linkod data) Tooliehting Gemeenechappclljk aanbieden van colloctie-informatie Toelichting 6

66 14. Met welke software registreert u uw collectie? Adlib I -l fus (Thc Muscum Systcm) f-l rotoaasc i-- l nuanti" Momorlx Maior Excel i*-] Fibmaker f] Rccess l'*l RnOersystcem (gecf naderctoclichting) 15. ls de informatie over de colloctie toegankelijk voor hergebruik door derden ('aggregatie cn linken van data')? Ja, via standaard uitwisselingsformaten zoals Dublin Corc, EAD, ESE, etc. Nee, is niet mogelijk ls mij nict bekcnd Toclichting 16. Hoe belangrijk is het vrij beschikbaar stellen van uw collectiedata via intemet (open data) op dit moment voor uw instelling? Heel bolangrijk Belangrijk Niet zo belangrijk Niet belangrijk Toelichting: 7

67 Verkenn i n g di gita liseri n g erfgoedcollecties 4. \/tegcn ovcr con mogclljk provlnciaal digitaal platform.n.en dlgltallccringefondc Op on mogel[k provlnclrd dlgltrd plfform kunnen mo rdor orlgoodlnrtolllngen ult do provlncbzuld.l{olhnd hun gndlgltdlrenlr oblocúrn m.t d. bfbrhorrndo boæhrflvrndr nrtrdetr publlcrnn voor hot brrd. publlok. 17. Welke voordelen zict u in mogelijke participatie in een provinciaal digitaal platform? Kennisuitwisseling inhoudolljk Gezamenlljk aanbieden van dc collectie Zuid-Holland Samcnwerking mot andsro orfgoodinstellingcn Meer (andcre) publieksgroepon bereiken Gezamcnlijk aanbiodcn informatio over de provincie Zuid-Holland Kcnnisuitwisscling tcchnisch (opcn deta, linkcd data) Ontsluitcn van informatio (gczamcnlijke tcrmcnlijstcn, thcsauri) Samenwerking bij aanvragon subsidics Ondersteuning bij juridiecho kwcgtles (auteursrechtcn) Gezamcnlijke PFI en markotlng campagnes Andere voordelen (gcof nadcre toclichting) 18. Wat zou uw instelling mogelijk kunnen bijdragen aan oen provinciaal digitaal platform? 19. Heeft u suggcsties, tips, aanvullingen die relevant kunnen zijn voor een mogelijke opzet en werking van een provinciaal digitaliseringsfonds? 8

68 2O.Ziet u op dit moment belemmeringen in deelname aan een eventueelprovinciaaldigitaal platform? f-] oeen bolemmeringen [l Gccn llnanciöle middclcn om dccl tc ncmcn - I EorchifUaar m kcn ven d t kost (vccl) t Jd on dat ontbrcckl ons l-"ì Horgc ruik ven onzc data door dcrdcn kan nict gccontrolccrd wordcn Opcnboarhcldsbcporkingon (copyright, prlvacywotgcving, Archiolirct, etc.) Droigcnd vcrlics van cigen inkomsten Draagt onvoldoende bij aan eigen imago en eigen zichtbaarhcid f] RnOcre belemmoringen (geef naderc toelichting) 21. Op wclke wijze zou hst Erfgocdhuis Zuid Holland onderstcuning kunncn bieden bij de digitalisoring van uw collectio? I

69 Verkenning di gitaliserin g erfgoedcollecties 5. Tot slot kortc algemone vragen (antwoordcn worden nict gopublicoed) 22.Op wclke manbr financiert u dc digitaliscring van uw collecties? Voomamclijk uil 6igcn llnanciöle middclen Voomamclijk via subsidies en fondsen Anders, namelijk: 23. Naam van uw instelling 24.Uw functie 10

70 Bijlage 2. lnterviewscript gesprekken Gespreksleidraad - Zuid-Holland Erfgoedhuis Zuid-Holland is in opdracht van de provincie Zuid-Holland, bureau Cultuur en Vrijetijd, gestart met een verkenning waarin o.a. de behoefte aan het digitaliseren van erfgoedcollecties in kaart wordt gebracht. Een onderdeel van de verkenning is het onderzoek naar de bereidheid van erfgoedinstellingen - en onder welke voorwaarden - om hun digitale erfgoedcollecties voor het publiek toegankelijk te maken op een gemeenschappelijk 'digitaal museum'. Een andere doelstelling van de verkenning is inzicht te verlcijgen in de (financiëlej haalbaarheid van een Themafonds Digitalisering Erfgoedcollecties in Zuid-Holland bij het Prins Bernhard Cultuurfonds, afdeling Zuid- Holland. In maart en april bevragen we een aantal erfgoedinstellingen over de digitalisering van de erfgoedcollecties door middel van een enquête en een aantal gesprekken. Vervolgens worden de resultaten vervr erkt en in een rapportage en een advies aan de provincie Zuid-Holland aangeboden. De verkenning wordt afgerond met een informatiebijeenkomst voor alle betrokkenen. Gespreksonderwerpen De gesprekken gaan over de digitalisering van uw erfgoedcollecties, ideeën over samenwerking rondom een provinciaal digitaal platform en mogelijkheden van een eventueel themafonds voor digitalisering. Daarbij kan gedacht worden aan de volgende aspecten: r Huidig aanbod van diensten en producten op hetgebied van digitale erfgoedcollecties van uw instelling en (globaal) r r r stand van zaken digitalisering; Beleid en visie van de instellingen op middellange termijn met betrekking tot digitalisering van uw collectie; Bekendheid metlaatste ontwikkelingen op digitaliseringsgebied (standaarden/open data/linked dataj; Publieksbereik met betrekking tot de digitale erfgoedcollecties: huidige en toekomstige (gewenstel doelgroepen; o Gewenste vormen van samenwerkingen, binnen en/of buiten de provincie; r Suggesties voor producten en diensten die door het Erfgoedhuis Zuid-Holland met betrekking tot digitalisering, een provinciaal digitaal platform en/of een themafonds digitalisering aangeboden zouden kunnen worden;. Motivatie vanuit erfgoedinstellingen om eventueel gebruik te maken van een themafonds digitalisering en resultaten die zo'n fonds zou moeten opleveren en draagvlak voor deelname aan een provinciaal digitaal plaform; r Hoe verhouden de eigen beleidsmatige ambities (nu en op de langere termijn) zich tot mogelijke vormen van samenwerking op het gebied van de mogelijke realisering van een provinciaal digitaal platform en een themafonds digitalisering; Welke rol0enj zou uw instelling mogelijk kunnen en/of willen spelen op het gebied van samenwerking. M eer s p ecifie ke o nd erw e r pen : Doelgroepen - 0p welke manier kan samenwerking bijdragen aan uw digitale dienstverlening? - Op welke manier kan samenwerking bijdragen aan het publieksbereik van uw instelling? - Welk belang heeft uw doelgroep/hebben uw doelgroepen bij een provinciaal digitaal platform? - Welke kansen, bedreigingen ziet u voor uw eigen instelling in relatie tot samenwerking? - Welke doelgroepen bereikt u nu nog onvoldoende maar wilt u in de toekomst wel gaan bereiken? Dienstverlening - Op welke wijze zou een themafonds digitalisering en/ofeen provinciaal digitaal platform kunnen bijdragen aan uw bestaande digitale producten en diensten? - Zijn er (nieuwe) digitale producten en diensten die u samen met andere collectiebeherende instellingen in Zuid- Holland zou willen/kunnen ontwikkelen? - Op welke wijze zou u dat willen (kunnen) realiseren? Condíties en voorwaarden - Wat zijn de belangrijkste drijfueren voor u om eventueel deel te nemen aan samenwerkingsverbanden op het gebied van digitalisering, bijvoorbeeld rondom een mogelijk provinciaal digitaal platform? - Wat zijn voor het realiseren van samenwerking volgens u de belangrijkste condities en voorwaarden, waar liggen de grootste uitdagingen? 45