Tekst goedgekeurd door het directiecomité van de afdeling OCMW s van 19 juni 2009

Transcriptie

1 WAT VERWACHT DE LOKALE OUDERENZORG VAN VLAANDEREN? Tekst goedgekeurd door het directiecomité van de afdeling OCMW s van 19 juni 2009 Respect voor de specificiteit lokale ouderenzorg Lokale besturen investeren heel wat in ouderenzorg, in de eerste plaats omdat ze zelf een heel actieve actor zijn. Ze baten bijvoorbeeld bijna 40% van de rusthuiswoongelegenheden uit. De lokale besturen maken hun actorrol waar vanuit hun specifieke wettelijk opgelegde- opdracht. Dit betekent dat wij een prijzen- en opnamebeleid hanteren, dat niet enkel met de economische wetmatigheden rekening houdt, maar eerst en vooral de sociale functie als doelstelling heeft. Daarenboven hebben we een aantal structurele eigenheden, zoals daar zijn: het personeelsstatuut, de procedures eigen aan de overheid zoals de wet op de overheidsopdrachten, enz. De lokale besturen willen hun rol als actor kwalitatief verder opnemen, maar hebben daarvoor ondersteuning van de Vlaamse overheid nodig. Deze ondersteuning dient er te komen door het aanpassen van de wettelijke kaders omtrent zorg, het verlagen van de planlast, het verduidelijken van de reglementering en voldoende financiering. Om de zorgbehoevende het best te kunnen bijstaan bij zijn persoonlijke noden, moet een ouderenvoorziening een geïntegreerd aanbod van ouderen- en thuiszorg kunnen ontwikkelen binnen een gemeente. De lokale besturen zijn het best geplaatst om de lokale zorgnoden in te schatten. Het lokale bestuur moet daarom zijn coördinerende functie inzake het zorgaanbod kunnen vervullen. Wanneer een lokaal bestuur de actorrol op zich neemt, moet dit minimaal onder dezelfde voorwaarden als de privé-sector kunnen. De Vlaamse overheid mag niet uit het oog verliezen dat de lokale overheden als actor in de zorg garant staan voor een kwalitatief hoogstaande zorg en daarenboven de toegang tot de zorg van iedereen, ook de zwakkeren in de samenleving, waarborgen, bij welke actor de oudere ook belandt. De lokale besturen vragen daarom uitdrukkelijk uitdrukkelijk respect van de Vlaamse overheid voor deze specificiteit. Een deel van de Vlaamse beleidsdoelstellingen worden immers lokaal waargemaakt, maar we verwachten begrip én steun wanneer we de dingen net iets anders (moeten) doen dan de anderen. De lokale besturen vragen dan ook dat de Vlaamse overheid niet meer praat over de structurele meerkost van door lokale besturen georganiseerde welzijnsvoorzieningen, aangezien deze meerkost ons in vele gevallen door regels van diezelfde Vlaamse overheid wordt opgelegd. Daarenboven wijzen we nog eens uitdrukkelijk op het feit dat de lokale besturen een groot deel van de Vlaamse beslissingen in de ouderenzorg (mee)financieren. Vlaanderen legt aan de intiatiefnemers vele regels op, maar financiert deze nauwelijks zelf. De ouderenzorg wordt voor een groot deel door de federale overheid betaald via de verplichte ziekteverzekering, maar het andere deel door de bewoner zelf. Steeds meer regels en meer verplichtingen leidt onherroepelijk tot een stijging van de dagprijs voor de bewoner. Wanneer deze bewoner de rusthuisfactuur niet meer kan betalen moet deze beroep doen op het OCMW. Zo leiden Vlaamse beslissingen uiteindelijk tot een extra last op het lokale budget. Een tweede lokale rol spelen we via het sociaal huis. Voor ons is het sociaal huis een toegankelijkheidsconcept, dat moet garanderen dat de gebruiker zo snel en efficiënt mogelijk aan de nodige hulpverlening raakt, met zo weinig mogelijke tussenstappen. Het is niet de bedoeling om met het sociaal huis een extra voorziening te creëren. Centraal in het concept sociaal huis staat de samenwerking tussen de aanwezige spelers binnen de gemeente (gemeente, OCMW én alle andere organisaties en verenigingen). Deze samenwerking heeft al geleid tot bijvoorbeeld één centraal 0800-nummer, een centrale website waar de burger terecht kan met al zijn vragen, een website waar de inwoners een zicht krijgen op alle beschikbare plaatsen kinderopvang in de gemeente. Via duidelijke afspraken wordt er toegeleid naar de aanbieders die de vraag van de burger kunnen inlossen. Op andere plaatsen organiseren verschil- memorandum ouderenzorg_goedgekeurd door dc - S - 24 juni /5

2 lende aanbieders zitdagen in OCMW- of gemeentegebouwen om zo de dienstverlening dichter bij de burger te brengen. De lokale besturen zijn het best geplaatst om die lokale noden in te schatten. Het lokale bestuur moet daarom zijn coördinerende (regie-)functie in het lokale zorgaanbod kunnen vervullen. De OCMW s vragen daarom de erkenning van hun rol in de zorgcoördinatie, zowel in de uitvoering van het woonzorgdecreet en meer specifiek in de uitvoering van de woonzorgnetwerken, als bij de uitvoering van de eerstelijnsgezondheidszorg via hun rol in de SEL s. Toegang tot zorg garanderen via programmatie en betaalbaarheid Zorgbehoevenden hebben het recht om toegang te krijgen tot de zorg die ze nodig hebben. Het sociaal huis moet hier zeker zijn rol in spelen. Voor twee van de criteria verwachten we steun van de Vlaamse overheid: nl op aanbod en betaalbaarheid. Toegankelijkheid en vrije keuze zijn immers lege begrippen wanneer er onvoldoende aanbod is. We vragen dan ook uitdrukkelijk om het aanbod op te trekken en de programmatieregeling te herbekijken. De programmatie van de ouderenzorg (én de thuiszorg) moet dringend worden aangepast. Naast demografische studies moet rekening worden gehouden met het al dan niet aanwezig zijn van zorgalternatieven voor de zorgvrager. De programmatie in vooral dagverzorging en kortverblijf is schromelijk onderschat. Door deze beperkte programmatie en de verplichte erkenning van deze voorzieningen in het woonzorgdecreet slagen de voorzieningen niet deze groeiende zorgvragen te beantwoorden. We kunnen niet dulden dat initiatiefnemers nu zorg aanbieden buiten de erkenning omdat onvoldoende programmatie beschikbaar is, gestraft worden. We vragen hier op korte termijn een oplossing.om het mooie verhaal, geschetst in het woonzorgdecreet, enige slaagkans te geven, is het aanpassen van de programmatie op zeer korte termijn absoluut noodzakelijk. Het aantal ouderen met stijgende behoeften, neemt immers sterk toe. Om de afstemming van aanbod en vraag te objectiveren pleiten wij voor een centrale wachtlijst. Op deze manier wordt de behoefte objectief in kaart gebracht. Deze centrale wachtlijst is er enkel als beleidsondersteunend element en is geen toewijzigingsinstrument. De gebruiker zelf moet nog steeds kunnen kiezen welke voorziening zijn voorkeur wegdraagt. We vragen om, zoals in Wallonië en de Vlaamse gezinszorg, voorafgaande vergunningen procentueel toe te kennen aan de bestaande initiatiefnemers. Dit enerzijds om de garantie van de zorgkwaliteit voor de bewoner te behouden en de ouderenzorg betaalbaar te houden voor de ouderen, anderzijds om faillissementen tot het minimum te beperken. De vergunningen die de lokale besturen in portefeuille hebben en niet wensen in te vullen, kunnen toegewezen worden aan andere initiatiefnemers in het kader van het overleg binnen lokaal sociaal beleid. Wanneer een voorlopige vergunning niet gerealiseerd raakt, moet lokaal heroverwogen worden hoe het aanbod toch kan gerealiseerd worden, eventueel door toewijzing van de erkenning aan een andere lokale initiatiefnemer. Blokkering van programmatie bij grote lokale noden kan zo vermeden worden. Een andere drempel tot de zorg is de betaalbaarheid ervan. Het is en blijft zo dat in de rusthuizen een deel van de kostprijs wordt doorgerekend naar de bewoner. Het gaat hier niet enkel om de woon- en hotelkost, maar ook om een deel van de zorgkost. Dat is ontoelaatbaar. De rusthuisinitiatiefnemers moeten dan ook kunnen rekenen op een kostendekkende tegemoetkoming, zodat minder naar de bewoners moet worden doorgefactureerd. Wanneer de Vlaamse overheid verplichtingen oplegt moet ze deze financieren. Daarenboven moet ook de bewoner in staat zijn de factuur te (blijven) betalen: de zorgverzekering moet daarom welvaartsvast gemaakt worden. Het is reeds lange jaren de doelstelling van de Vlaamse beleidsmakers om het ouderen mogelijk te maken langer thuis te laten wonen. Het belang van voorzieningen als dagverzorging en kortverblijf wordt daarbij niet onderschat. Tegelijk is de (financiële) drempel voor deze voorzieningen hoog. De lokale besturen vragen daarom een tussenkomst in de vervoerskost van zorgbehoevende ouderen, zeker van en naar het dagverzorgingscentrum. Daarom ook moet basismobiliteit voor iedereen, ook voor zorgbehoevenden, verzekerd worden. Extra aandacht moet gaan naar het verzekeren van de mobiliteit memorandum ouderenzorg_goedgekeurd door dc - S - 24 juni /5

3 in het kader van de dagverzorging, lokale dienstencentra, mindermobielencentrales en andere initiatieven die de mobiliteit van zorgbehoevenden trachten te verbeteren De centra voor kortverblijf moeten beter gefinancierd worden, enerzijds om de onderbezetting op te vangen, anderzijds om de noodzakelijke voorbereiding en nazorg bij de overgang naar de thuiszorg te begeleiden. Enkel op deze manier wordt de ware opdracht van kortverblijf gevrijwaard en wordt vermeden dat kortverblijf wordt gebruikt voor het omzeilen van de wachtlijst. Een andere drempel tot de zorg is de betaalbaarheid ervan. Het is en blijft zo dat in de rusthuizen een deel van de kostprijs wordt doorgerekend naar de bewoner. Het gaat hier niet enkel om de woon- en hotelkost, maar ook om een deel van de zorgkost. Dat is ontoelaatbaar. De rusthuisinitiatiefnemers moeten dan ook kunnen rekenen op een kostendekkende tegemoetkoming, zodat minder naar de bewoners moet worden doorgefactureerd. Wanneer de Vlaamse overheid verplichtingen oplegt moet ze deze financieren. Daarenboven moet ook de bewoner in staat zijn de factuur te (blijven) betalen: de zorgverzekering moet daarom welvaartsvast gemaakt worden. Het is reeds lange jaren de doelstelling van de Vlaamse beleidsmakers om het ouderen mogelijk te maken langer thuis te laten wonen. Het belang van voorzieningen als dagverzorging en kortverblijf wordt daarbij niet onderschat. Tegelijk is de (financiële) drempel voor deze voorzieningen hoog. De-regulering De lokale besturen strijden al jaren tegen overregulering en voor planlastvermindering. We wensen onze tijd, middelen en energie te besteden aan de zorg voor onze bewoners, niet aan overmatige plannen, bewijzen en 17 inspecties per jaar. Afstemming tussen de verschillende overheden en administraties is hier meer dan nodig. De sector gaat gebukt onder zware administratieve lasten. Regels moeten daarom op elkaar afgestemd worden, bewijsvoering moet eenvoudig en duidelijk en waar mogelijk met gegevens die elders reeds ter beschikking zijn. De lokale besturen vragen daarom de integratie kwaliteitsdecreet in de erkenningsnormen van de welzijnsvoorzieningen. Daarenboven wensen we een algemeen preventiebeleid in de ouderenvoorzieningen, inclusief MRSA, legionella, enz. Geen apart legionellabesluit bijvoorbeeld meer met andere woorden. Inzake preventie vragen we aanbevelingen ipv regels, de wetenschap evolueert en de praktijk moet daarom de aanbevelingen kunnen volgen. We vragen ook dringend om een oplossing van de brandveiligheidsproblematiek. Omwille van de onduidelijke regelgeving weigeren steeds meer brandweercommandanten een positief brandweerattest af te leveren. Duidelijkheid hierrond zodat zowel de voorzieningen als de brandweer weten waar ze zich aan moeten houden is noodzakelijk. En moet het gezegd dat deze normen niet in strijd mogen zijn met andere erkenningsnormen? De ouderenzorg dringt ook aan op rechtszekerheid. De veelheid van regels en het niet afgestemd zijn op elkaar of op de praktijk maken het uitbaten van een voorziening ook voor de meest voorbeeldige utibaters- immers zeer moeilijk. We dringen dan ook aan op doordachte en doorsproken regelgeving, met werkbare en realistische overgangstermijnen. De lokale besturen vragen in dit kader ook afspraken Vlaamse-federale overheid. Een aanzienlijk deel van de ouderenzorg wordt bepaald, dan wel gefinancierd door de federale overheid. De lokale besturen vragen hiervoor aandacht en oplossingen. Op het terrein wordt dit immers zeker als problematisch aangevoeld: zoals we merken in de regelgeving rond de zorgkundige, roken op het werk versus vrije keuze bewoner, zorgvernieuwingsprojecten binnen protocol 3, de SIT s/sel s/gdt s, de administratieve en boekhoudkundige verplichtingen... In het kader van de de-regulering vragen de lokale besturen dat de norminterpretaties van de Vlaamse inspectie geen extra regels opleggen zoals nu gebeurt voor de rusthuizen. De inspectie zorgt ervoor dat de erkenningsnormen worden gerespecteerd, metanormering kan niet. De lokale besturen eisen daarenboven systematische en tijdige inspraak bij de aanpassing van norminterpretaties en inspectie-instrumenten De lokale besturen vragen dat de registraties nodig voor de verschillende overheden (of verschillende administraties) op elkaar worden afgestemd. Wij zijn niet tegen de registratie, maar de overlappingen leiden tot een verspilling aan geld, tijd, energie en middelen. Daarom vragen we enkel de registratie van de nuttige gegevens en dat de verwerkte en vergelijkbare gegevens ter beschikking van de sector wor- memorandum ouderenzorg_goedgekeurd door dc - S - 24 juni /5

4 den gesteld. Dit moet leiden tot een gegevensbank waarin omgevingsgegevens actueel gehouden worden. Aantrekkelijke werkgevers worden Het lijkt steeds moeilijker op een krapper wordende arbeidsmarkt om voldoende, voldoende geschoold en gemotiveerd personeel te vinden voor de welzijnsvoorzieningen. Verschillende functies zijn echte knelpuntberoepen geworden. Op termijn lijkt de kwaliteit en de kwantiteit van het zorgaanbod bedreigd door het tekort aan voldoende en geschoold personeel. De lokale besturen vragen naast een algemene sensibiliseringscampagnes ook een grondig onderzoek naar de oorzaken van dit personeelstekort. Een Vlaams Investeringsprogramma Ouderenzorg Het uitbaten van een ouderenzorgvoorziening moet financieel haalbaar zijn voor de voorzieningen en de lokale besturen die deze voorzieningen uitbaten. Wanneer de uitbating financieel moeilijk wordt, zal de last immers worden afgewenteld op de oudere en wanneer de oudere deze last niet kan dragen- op de OCMW s via hun rol in de maatschappelijke dienstverlening. Om de zorg betaalbaar te houden, vragen de lokale besturen daarom een Vlaams investeringsprogramma ouderenzorg. Dat porgramma voorziet in de eerste plaats in een inhaalbeweging en financiert de reeds opgelegde kwaliteitsverhogende, maar tevens kostenverhogende, regels. We denken aan: - de financiering van de rusthuisdirecteur - een subsidie voor de maatschappelijk werker - een subsidie voor kwaliteitscoördinator in de rusthuizen - financiering van de opgelegde vorming voor het personeel - de omvorming subsidie animatiewerking tot subsidie animatiefunctie Naar de toekomst toe vragen we in de eerste plaats de financiering van de verplichtingen die voortvloeien uit het woonzorgdecreet. We denken daarbij aan : - de subsidie van de woonassistent in de assistentiewoningen - financieren van de woonzorgnetwerken - financieren van de extra kwaliteitseisen, zoals voorzien in het woonzorgdecreet Laten we ten slotte niet vergeten dat de ouderenzorg zich geconfronteerd ziet met een aantal tendenzen waarvoor de initiatiefnemers geen ondersteuning krijgen. We hebben nood aan een sterkere ondersteuning van de palliatieve functie in de rusthuizen, van het belevingsgericht omgaan met dementerenden, van beveiligingsmaatregelen, van het infectiemateriaal, van de sterkere ondersteuning van bewoners met psychische problemen,... Ouderen hebben daarenboven niet alleen een zorgbehoefte, ze hebben ook woonnoden. Vlaanderen financiert reeds infrastructuur maar de VIPA-subsidiëring is ruim onvoldoende om de feitelijke infrastructuurkosten van een welzijnsvoorziening te vergoeden. Bovendien is er voor bepaalde sectoren geen of onvoldoende budget voorhanden. De lokale besturen vragen een volwaardige VIPA-financiering en bovendien een uitbreiding van het budget zodat voorzieningen tijdig kunnen vernieuwd worden, of maw de infrastructuurwerken niet afhankelijk worden van eventueel beschikbaar zijn van een VIPA-budget. De lokale besturen vragen ook VIPA-middelen voor de assistentiewoningen. De lokale besturen vragen dan ook een grondige hervorming van de VIPA-regeling. Niet alleen willen we een vereenvoudiging van de bestaande VIPA-procedure, deze procedure moet ook geïntegreerd worden in het proces van voorafgaande vergunning. Op het vlak van ouderenzorg, waar zware reglementering en vergunningen gelden kan op vlak van administratieve vereenvoudiging een sterke stap voorwaarts gemaakt worden. De lokale besturen vragen dat, wanneer een lokaal bestuur tijdig alle stukken inbrengt memorandum ouderenzorg_goedgekeurd door dc - S - 24 juni /5

5 en zich houdt aan de procedures, maar VIPA overschrijdt de termijnen, dat er een kostendekkende vergoeding aan de besturen wordt uitbetaald. Daarenboven willen we (financiële) stimulansen en niet enkel wat regels voor een energiezuinig patrimonium en - stimulansen voor de ontwikkeling van een aangepaste infrastructuur voor ouderenzorg. Alternatieve zorgvormen De lokale besturen dringen ook met aandrang aan tot de ontwikkeling van alternatieve woonvormen voor ouderen. We denken daarbij aan vormen van beschermd wonen voor die ouderen die nood hebben aan een of andere vorm van structuur en toezicht, onder meer door een vereenzamingsproblematiek, afhankelijkheidsproblematieken, psychiatrische of gedragsproblemen of kansarmoedecarrières. Daarom vragen de lokale besturen middelen voor lokale werking om deze initiatieven structureel van de grond te krijgen. We denken ook dat de werkelijk vernieuwende elementen uit het woonzorgdecreet, zoals de assistentiewoningen, de woonzorgnetwerken, de buurtwerking van de woonzorgcentra prioritair uitgewerkt moeten worden om deze behoeften te voldoen. De samenwerking tussen ouderen- en thuiszorg is en blijft een dringende nood. Vlaanderen moet hiervoor niet wachten op resultaten van de zorgvernieuwingsprojecten op het federale niveau. Initiatieven op lokaal niveau zijn een volwaardig alternatief. Elke Vastiau Stafmedewerker ouderenzorg 19 juni 2009 memorandum ouderenzorg_goedgekeurd door dc - S - 24 juni /5