HET ONTWERP WOONZORGDECREET

Transcriptie

1 HET ONTWERP WOONZORGDECREET VVSG-standpunt, hoorzitting Commissie Welzijn, 9 december 2008 Op 14 november 2008 keurde de Vlaamse regering het ontwerp van woonzorgdecreet definitief goed. Dit ontwerp integreert de voorontwerpen thuiszorgdecreet en ouderenzorgdecreet, waarover de VVSG in het verleden reeds standpunten innam. De VVSG stelt vast dat de Vlaamse Regering rekening heeft gehouden met belangrijke elementen die de VVSG in die standpunten innam. De VVSG is daar zeer blij om. Minister Vanackere komt op de volgende manier tegemoet aan de door ons ingenomen standpunten: Er is één woonzorgdecreet dat de thuiszorg én de ouderenzorg behelst. Eindelijk komt er na meer dan twintig jaar een nieuw decreet voor de organisatie van de ouderenzorg dat inspeelt op huidige tendensen en nieuwe uitdagingen. We zijn dan ook blij dat het Vlaams beleid de kracht van de ouderenzorg erkent en haar de mogelijkheden wil geven om flexibel op de behoeften in te spelen. De ouderenzorg innoveert al verschillende jaren en tracht flexibel te werken, in het keurslijf dat de verouderde wetgeving nu oplegt. We zijn blij dat we dit kunnen afleggen. Alle openbare poetsdiensten (en klusjesdiensten) kunnen toetreden tot het nieuwe woonzorgdecreet. Dit geeft niet alleen de mogelijkheid tot het wegwerken van de discriminatie tussen openbare en private poetsdiensten maar zorgt er ook voor dat alle poetsdiensten die in het kader van zorg hulp verlenen worden meegenomen. De recreatieve activiteiten blijven erkend als waardevolle activiteit ter ondersteuning van sociale netwerkvorming in de lokale dienstencentra. Ook de dienstencentrumleider kan woonassistent zijn in de assistentiewoningen Er wordt voorzien in een extra subsidiëring voor de ouderenzorgvoorzieningen die meer doen dan het strikt noodzakelijke De definitie van een woonzorgcentrum leunt sterker aan bij onze visie. Vele van de principes zullen uitgewerkt moeten worden in de uitvoeringsbesluiten en dan zal pas de impact om sommige voorzieningen echt duidelijk zijn. In afwachting daarvan willen we graag volgende bedenkingen maken : 1. De gebruiker centraal 1.1 Integrale zorgvisie De VVSG vindt het zeer belangrijk dat de globale visie van een ouderenzorgdecreet vertrekt vanuit de noden die een zorgbehoevende zelf ervaart, niet vanuit de noden van deze of gene zorgaanbieder. Wanneer we lezen dat de minister zijn beleid wil baseren op de vraag voor meer zorg op maat en op de wens van ouderen om de regie in eigen handen te houden, ook wanneer ze zorgbehoevend worden, kunnen we dat alleen maar toejuichen. In die visie moet in het kader van de thuiszorg ook zeker en vast het onderscheid tussen zorg- en comfortnood bekeken worden. Een zorgnood hoort thuis in het woonzorgdecreet. Het beantwoorden van deze zorgnood moet dan ook gefinancierd worden waarbij gelijke subsidies tussen openbare en private sector moeten gelden. Zorg moet breed benaderd worden. Wij zijn blij dat dit in het woonzorgdecreet wordt geaccentueerd. De thuiszorg die al jaren belangrijk werk levert binnen het brede zorgkader krijgt hier een belangrijke taak te vervullen. Denken we maar aan de preventieve benadering, de psycho-sociale zorg, de aandacht voor vereenzaming woonzorgdecreet_standpunt hoorzitting 9 december 08 - S - 8 december /6

2 1.2 Werkingsprincipes Het voorontwerp lijst vele werkingsprincipes op die gelden voor alle voorzieningen, zowel uit de ouderenzorg, als de thuiszorg. Sommige van die werkingsprincipes moeten echter beperkt worden tot bepaalde voorzieningen. Zo vinden we het niet opportuun dat er ook een indicatiestelling moet gebeuren bij informatieve activiteiten van regionale en lokale dienstencentra en bij adviesvragen aan de diensten voor maatschappelijk werk in het kader van de ziekenfondsen. We denken dat dit drempelverhogend zal werken. 2. Samenwerken vanuit gelijkwaardigheid via lokaal sociaal beleid 2.1 Plaats van het lokaal sociaal beleid? De VVSG is reeds jaren voorstander van één woonzorgdecreet, waar niet alleen het huidige thuiszorgdecreet en ouderenzorgdecreet zijn opgenomen, maar ook het huidige kwaliteitsdecreet is geïntegreerd. Het woonzorgdecreet moet ook samen bekeken worden met de uitvoeringsbesluiten op de eerstelijnsgezondheidszorg en het lokaal sociaal beleid. De inspanningen, geleverd door het lokaal sociaal beleid worden genegeerd in het voorliggende voorontwerp. Het lokaal bestuur neemt in de ouderenzorg vandaag en zeker in die van morgen een cruciale plaats in. Dit is jammer genoeg niet terug te vinden in de ontwerptekst, noch in de toelichting. Het OCMW wordt enkel in de memorie van toelichting vernoemd in het kader van informatie, toeleiding en coördinatie. Het lokaal bestuur is dan weer slechts belangrijk voor de integratie van het woonzorgcentrum in de leefgemeenschap. En dit terwijl de lokale besturen op dit moment toch een van de grootste initiatiefnemers zijn in de ouderenzorg en door hun maatschappelijke opdracht meer dan hun deel van de verantwoordelijkheid opnemen. Laat ons niet uit het oog verliezen dat wij het zijn die al jaren zware extra inspanningen doen voor de onaantrekkelijke zorgprofielen: zowel de laagzorgbehoevenden, als de psychiatrische patiënten, als de mensen met een kansarmoedecarrière, als de vereenzaamden, enz. 2.2 Eén aanspreekpunt: het sociaal huis De hulpzoekende burger wenst één aanspreekpunt voor alles wat met zorg te maken heeft (thuiszorg, residentieel, mantelzorg, premies, ) en het liefst één persoon waar men zich toe kan wenden en die hen begeleidt in het samenstellen van het zorgpakket dat de gebruiker nodig heeft. Dit leren we uit de omgevingsanalyses van verschillende Lokaal Sociaal Beleidsplannen en vanuit de ervaring van de VVSG in het begeleiden van besturen bij de opmaak van het Lokaal Sociaal Beleidsplan. Bij de uitwerking van het concept sociaal huis overwegen heel wat besturen zich baserend op de gegevens vanuit de participatie van de doelgroep van ouderen en mantelzorgers daarom ook het oprichten van een uniek (ouderen)zorgloket. We vragen ons af hoe dit in de praktijk zal werken en op elkaar afgestemd zal worden. We herhalen hier ook heel graag dat wij hier een prominente rol weggelegd zien voor het sociaal huis. Voor ons is het sociaal huis immers een toegankelijkheidsconcept, dat moet garanderen dat de gebruiker zo snel mogelijk aan de nodige hulpverlening raakt, met het minst mogelijke tussenstappen. Voor het streven naar een maximale toegankelijkheid schuiven we de 7 B s naar voren: bruikbaarheid, beschikbaarheid, betrouwbaarheid, begrijpbaar, betaalbaar, bekend, betaalbaar. Wij denken dat vanuit het sociaal huis dit het beste kan gerealiseerd worden. We denken dan ook dat het concept van woonzorgnetwerk op z n minst moet afgestemd worden op lokaal sociaal beleid en het sociaal huis, maar beter nog: geïntegreerd. Het kan immers niet de bedoeling zijn dat je in je dorpskern vier deel overlappende woonzorgnetwerken hebt functioneren. Bij overlappende gebieden moet er tussen die woonzorgnetwerken minstens afstemming bestaan en bij voorkeur woonzorgdecreet_standpunt hoorzitting 9 december 08 - S - 8 december /6

3 samenwerking zijn. Waarom de huidige SIT s en SEL s hier overigens niet worden ingezet is ons een raadsel. Ook m.b.t. deze SIT s zien we naar aanleiding van het proces van Lokaal Sociaal Beleidsplanning allerlei stimulerende initiatieven plaatsvinden. 2.3 Gelijkwaardigheid We benadrukken hier dat heel duidelijke afspraken moeten worden gemaakt tussen de thuiszorg en de residentiële zorg, en dit op voet van gelijkwaardigheid van alle zorgvormen. Vooraleer de stap gemaakt wordt naar samenwerking, lijkt het ons logisch dat de kerntaken van elke voorziening worden afgebakend. Alle actoren moeten in hun eigenheid en belang erkend worden. Pas dan kunnen de voorwaarden van samenwerken in gelijkwaardigheid gecreëerd worden. We denken dat de woonzorgnetwerken, zoals ze zijn opgenomen in de huidige teksten, onvoldoende aan deze voorwaarden voldoen. 2.4 Het woonzorgnetwerk, samenwerken, maar enkel met de vrienden? Een woonzorgnetwerk bepaalt autonoom welke zorgaanbieder(s) binnen de residentiële- en thuiszorg betrokken worden. Deze optie dreigt te leiden naar een stevige verzuiling en verkokering en gaat in tegen de vernieuwende visie die uitgaat van het Lokaal Sociaal Beleid terzake. Dit is niet wat de ouderen heden ten dage wensen, laat staan wat ze nodig hebben. Het is belangrijk dat alle aanwezige voorzieningen betrokken worden. Dus geen selectie naar ideologie of organiserende instantie. We denken dan ook dat het voor de erkende voorzieningen niet alleen samenwerken met de buurt als werkingsprincipe moet zijn ingeschreven, maar ook samenwerken met de andere actoren in de buurt. Daarenboven denken wij dat een constructieve partner die wil deelnemen aan het woonzorgnetwerk niet geweigerd mag worden. Dat er tussen de partners in het netwerk goede afspraken moeten worden gemaakt en dat wie die afspraken niet nakomt, geen plaats heeft in het netwerk, lijkt ons dan weer evident. We missen overigens wel een aantal cruciale spelers hierin, zoals de ziekenhuizen, maar ook de SIT s en de SEL s. We vinden het ook eigenaardig dat samenwerkende partners die om de een of andere reden geen kortverblijf kunnen oprichten (bijvoorbeeld omdat de programmatie door de aangrenzende gemeente is ingenomen), ook geen netwerk kunnen oprichten volgens het decreet. Ze slagen er misschien in alle doelstellingen van zo n netwerk te bereiken zonder deze voorziening. Het aantal en het soort voorzieningen lijkt ons met andere woorden ondergeschikt aan de bereikte resultaten: zorggarantie en zorgcontinuïteit. In theorie is het op basis van het voorontwerp mogelijk dat op eenzelfde grondgebied verschillende woonzorgnetwerken actief zouden zijn. De gevolgen daarvan voor de gebruiker zijn hallucinant. De toegankelijkheid tot zorg op maat komt in het gedrang door onduidelijkheid. Het is immers van ondergeschikt belang hoeveel of welke voorzieningen in een groepering zitten, dan wel welke dienstverlening kan worden gegarandeerd. Het bereikte resultaat moet hier dus voorop staan: een samenwerkingsverband van verschillende actoren moet garanderen dat de zorgbehoevende aangepaste en kwalitatieve zorg krijgt. De regie moet immers gegarandeerd bij de gebruiker blijven en niet bij één van de voorzieningen. 2.5 De coördinatie van het multidisciplinair overleg De coördinatie van het multidisciplinair zorgoverleg is een veelbesproken onderwerp binnen het ontwerp van woonzorgdecreet. Binnen het woonzorgdecreet staat omschreven dat de regionale dienstencentra dit als verplichte taak krijgen tenzij waar een andere zorgaanbieder een samenwerkingsverband voor die coördinatie heeft gesloten met het samenwerkingsinitiatief eerstelijnsgezondheidszorg (het SEL). Voor alle duidelijkheid: voor de OCMW s is het geen verplichte taak. We zien de coördinatie van het multidisciplinair overleg binnen een cascadesysteem. Dit houdt in dat de coördinatie van het multidisciplinair zorgoverleg in eerste instantie moet gebeuren door de gebruiker zelf woonzorgdecreet_standpunt hoorzitting 9 december 08 - S - 8 december /6

4 of zijn mantelzorger. Wanneer deze betrokkenen de coördinatie van het zorgoverleg niet wensen of kunnen opnemen kan een betrokken zorgverstrekker de coördinatie van het multidisciplinair overleg op zich nemen. Wanneer ook deze zorgverstrekkers de coördinatie niet wensen op te nemen kan dit gebeuren door het regionaal dienstencentrum of door een andere zorgaanbieder die een samenwerkingsakkoord heeft gesloten met het SEL (zoals dus het OCMW of bijvoorbeeld een private dienst voor gezinszorg). Waar een zorgaanbieder (dus ook een OCMW) de zorgcoördinatie op zich wil nemen moet dit kunnen. Een SEL moet een overeenkomst kunnen sluiten met een OCMW ook al is er al een overeenkomst gesloten met het regionaal dienstencentrum. De wens van de cliënt moet hierbij centraal staan niet de organiserende instantie Nog een detail, maar niet onbelangrijk: in het woonzorgdecreet staat de sociale dienst van het OCMW als mogelijke overlegcoördinator terwijl wij liever het OCMW zien staan. De sociale dienst van het OCMW is immers een veel te enge interpretatie. 3. Haal- en betaalbaarheid 3.1 Betaalbaarheid van de zorg De echte waarde van dit voorontwerp zal pas blijken wanneer het vertaald wordt in uitvoeringsbesluiten en wanneer de nodige budgettaire middelen voor de realisatie ervan worden vrijgemaakt. Op dit moment kampen bijvoorbeeld vele rusthuizen die meer doen dan de strikt noodzakelijke basiszorg al met budgettaire problemen. Hen extra taken toewijzen zonder met de nodige middelen over de brug te komen is dan ook onrealistisch. Laten we hier overigens niet vergeten dat een belangrijke partner niet over het hoofd mag worden gezien: de federale overheid. Via de verplichte ziekteverzekering zijn zij het immers die een (groot) deel van dit verhaal zullen betalen. Het ontwerp woonzorgdecreet wil terecht rekening houden met de betaalbaarheid van de zorg. Zij voert daarom het principe van de maximumfactuur in de thuiszorg in. Wij vrezen dat dit de drempel zal verhogen naar de residentiële zorg. In de praktijk zien we nu al dat er situaties bestaan waarbij kinderen verhinderen dat hun zwaarzorgbehoevende ouderen naar het rusthuis verhuizen uit angst voor de factuur (onderhoudsplicht). In het belang van de gebruiker moeten we daarom vermijden dat schrijnende situaties in de thuiszorg bestendigd worden omdat de kosten daar worden terugbetaald en niet in de residentiële zorg. We pleiten er daarom voor om enerzijds de scheiding tussen wonen en zorg nog explicieter te maken en er dan anderzijds voor te zorgen dat alle zorgkosten ook effectief worden terugbetaald door de overheid, wat in principe reeds het geval zou moeten zijn. De personen die daarnaast nog een probleem hebben om hun woonkost te betalen, kunnen dan beroep doen op huursubsidies en kunnen uiteraard blijvend beroep doen op de sociale dienstverlening van het OCMW De diensten van het OCMW in het decreet? De (thuiszorg)diensten van de OCMW s vervullen naar zieken, gehandicapten, ouderen of sociaal kwetsbaren dezelfde taken als de diensten voor maatschappelijk werk in het de ziekenfondsen. Binnen deze diensten wordt ook ondersteuning geboden bij hulp- en zorgvragen, wordt het zelfzorgvermogen ook geëvalueerd (in het kader van de zorgverzekering én in sommige situaties ook in het kader van de gezinszorg), wordt er informatie en begeleiding gegeven tot maximale benutting van zijn rechten,. De vraag kan gesteld worden waarom de ICAW s dan wel worden opgenomen en de OCMW s niet. Binnen het ontwerp woonzorgdecreet is het daarom nodig meer rekening te houden met andere regelgeving zoals de organieke wet op de OCMW s waarin de OCMW s door de wetgever worden belast met de taak van informatie en adviesverlening woonzorgdecreet_standpunt hoorzitting 9 december 08 - S - 8 december /6

5 Graag zagen wij de informatie- en adviesverlening voor de OCMW s explicieter vermeld in het ontwerp. Zij hebben immers hierin ook een belangrijke taak te vervullen. Hetzelfde geldt voor de CAW s. Daarnaast kan ook de vraag gesteld worden waarom de ICAW s de mogelijkheid krijgen om aanspraak te maken op Vlaamse subsidies terwijl de diensten van de OCMW s uitsluitend bekostigd worden met eigen lokale middelen. Wij blijven hier vragen om binnen het luik maatschappelijk werk in het woonzorgdecreet ook een opening te maken naar de OCMW s (en niet enkel in de memorie van toelichting) Infrastructuursubsidies De VVSG is tevreden dat de Vlaamse regering de financiering van de infrastructuur voor de ouderenzorg decretaal wordt ingeschreven. We gaan er inderdaad van uit dat het feit dat de lokale dienstencentra hier niet opgenomen zijn, niet betekent dat zij hun rechten op VIPA-subsidiëring kwijt raken. Graag vinden we de financiering van de infrastuctuur voor lokale dienstencentra ook terug in het woonzorgdecreet en niet enkel in de memorie van toelichting. Hetzelfde geldt voor de financiering van de infrastructuur van de assistentiewoningen. De memorie van toelichting spreekt hier van intensieve samenwerking met de sociale huisvestingsmaatschappijen. De VVSG is niet gekant tegen deze piste, maar we zagen hier graag nog een alternatief, zoals financiering in het kader van VIPA, naast. De VVSG kant zich overigens ook tegen het principe dat de assistentiewoningen zouden worden toegewezen worden door het woonzorgnetwerk. Zeker wanneer gebouwd wordt met de sociale huisvestingsmaatschappijen is dat niet evident. Een initiatiefnemer moet overigens steeds beleidsruimte krijgen om een eigen opnamebeleid uit te tekenen, hoe vlot de samenwerking in het netwerk ook verloopt Wat investeert Vlaanderen in woonzorg? De VVSG roept het Vlaams Parlement op om de nodige financiële middelen te investeren in de realisatie van deze ontwikkelde concepten. Wat wil Vlaanderen investeren in haar woonzorg? is immers de kernvraag om het geschetste beeld te kunnen evalueren. Over de financiële consequenties van de ideeën (het mogelijk kostenplaatje) is jammer genoeg niks terug te vinden. Een groot deel van deze visie zal zijn invulling trouwens niet krijgen op Vlaams niveau. In hoeverre de federale overheid zal meestappen in de visie is nog maar de vraag. Zullen zij meebetalen voor de ondersteuning die vanuit de residentiële ouderenzorg kan bieden aan thuiswonende ouderen? Zo niet, wie dan wel? De oudere zelf? En dat terwijl de Minister zich in het voorontwerp duidelijk engageert naar de financiële haalbaarheid voor de bewoners. Wordt de kost van dit mooie verhaal dan toch weer doorgeschoven naar de lokale besturen? We dringen dan ook aan op een lokaal effectenrapport. 3.2 Haalbaarheid Daarenboven hebben we zware bedenkingen bij de praktische realisatie van bepaalde aspecten van deze concepten in het ouderenzorgluik, en dat los van hun wenselijkheid. We staan achter het loslaten van het campusidee. Het integreren van het rusthuis in de dorpskern lijkt een mooi idee. We vragen ons echter af hoe je op zo n manier je permanentie zal verzekeren. Het kan niet de bedoeling zijn dat het gevolg van dit initiatief is dat het contact tussen bewoners en personeel afneemt. Niet alleen hebben de meeste ouderen die naar een rusthuis verhuizen op de een of andere manier nood aan een beschermende omgeving, ze hebben ook nood aan sociaal contact. Het lijkt ons dat meerdere settings ook een hoger personeelsaantal zal vereisen. Niet alleen zijn deze steeds moeilijker te vinden, dat vereist uiteraard ook bijkomende middelen. De ervaring met een woonassistent in serviceflats door een aantal lokale besturen leert dat die het veiligheidsgevoel en het samenhorigheidsgevoel bevordert. Deze functie genereert echter een substantiële meerkost, die alleen door een volwaardige overheidssubsidie kan worden gedekt. Onze fundamentele bekommernissen betreffen dus vooral de betaalbaarheid van dit nieuwe concept, want met de huidige rusthuisfinanciering komen we er niet woonzorgdecreet_standpunt hoorzitting 9 december 08 - S - 8 december /6

6 Het flexibel verdelen van de erkenning van woonzorgcentrumwoongelegenheden is ongetwijfeld een groot pluspunt, zeker als de initiatiefnemer in deze een zo groot mogelijke vrijheid krijgt. Achter dit idee kunnen we ons echter pas scharen, mits akkoord van het RIZIV, zij zullen immers deze factuur betalen. 4. Conclusie De VVSG is tevreden dat minister Vanackere rekening heeft gehouden met wat leeft in het werkveld. De introductie van vele nieuwe concepten en werkingsprincipes vinden we zeker mooi, maar we vrezen dat de mogelijkheden van de huidige personeelsbezetting en beschikbare middelen grondig overschat worden. De nieuwe tendensen zijn enkel te realiseren mits de inzet van extra middelen en personeel. En de garantie van het verhogen van de zorgkwaliteit en van het welzijn en welbevinden is de terechte doelstelling, maar ook deze kan enkel behaald worden via extra investeringen in de sector. Intussen wensen we in het woonzorgdecreet toch meer erkenning voor de rol die de lokale besturen op dit moment al spelen. We wensen we heel graag een gesprek aan te gaan over het betaalbaar houden van de ouderen- en thuiszorg, zowel in het belang van de gebruiker, de voorzieningen en de lokale besturen. De VVSG wil, onder voorwaarden van wijzigingen met betrekking tot de woonzorgnetwerken, de diensten voor maatschappelijk werk, de klusjesdiensten, een operationeel en financieel effectenrapport constructief meewerken aan de uitvoering van het decreet. Elke Vastiau stafmedewerker ouderenzorgbeleid en ouderenvoorzieningen en Elke Verlinden stafmedewerker ouderenbeleid en thuiszorg 8 december woonzorgdecreet_standpunt hoorzitting 9 december 08 - S - 8 december /6