Beheerplan Waterpartijen 2009 t/m 2021

Transcriptie

1 Beheerplan Waterpartijen 2009 t/m beheer openbare ruimte gemeente Nieuwkoop

2

3 Inhoudsopgave 1 SAMENVATTING EN CONCLUSIES SAMENVATTING CONCLUSIES INLEIDING AANLEIDING DOELSTELLING PROCEDURE HOOFDSTUKINDELING FUNCTIE, BEHEER EN NUT WATERPARTIJEN FUNCTIES WATERPARTIJEN BEHEERACTIVITEITEN WATERPARTIJEN REDENEN DUURZAAM WATERBEHEER SOORTEN MAATREGELEN BAGGERSPECIE WETTELIJKE KADERS EN TAKEN LANDELIJKE RICHTLIJNEN BELEID IN HOOFDLIJNEN ONDERSCHEID VAN TAKEN VAN DE GEMEENTE EN WATERSCHAPPEN KEURVERORDENING FLORA- EN FAUNAWET HUIDIGE SITUATIE HUIDIGE ONDERHOUDSSTAAT KENGETALLEN HOEVEELHEID EN KWALITEIT BAGGERSPECIE LENGTE EN KWALITEIT BESCHOEIING VASTLEGGING GRAFISCHE EN ADMINISTRATIEVE GEGEVENS GEMEENTELIJK BELEID WATERPARTIJEN ONDERHOUDSSTRATEGIE IN HOOFDLIJNEN BAGGEREN SLOTEN MET GEDEELTELIJKE EIGENDOM OVERDRACHT BEHEER WATERPARTIJEN ONDERHOUD EN FINANCIËLE CONSEQUENTIES BEHEER WATERPARTIJEN BEHEER BESCHOEIINGEN FINANCIËN FINANCIËLE CONCLUSIE BIJLAGE 1: WIJZE VAN UITVOERING BAGGEREN BIJLAGE 2: GERAADPLEEGDE LITERATUUR

4 2

5 1 Samenvatting en conclusies 1.1 Samenvatting Een beheerplan waterpartijen geeft een beschrijving van het te plegen onderhoud aan waterpartijen, zoals het baggeren, het onderhoud aan beschoeiingen en de slootvegetatie. De gemeente heeft op dit moment nog drie beheerplannen waterpartijen, waarvan de uitgangspunten op diverse onderdelen van elkaar verschillen. Het voorliggende plan is een integraal beheerplan waterpartijen voor het gehele grondgebied van de gemeente. De doelstelling van de voorliggende notitie is inzicht geven in de verschillende aspecten van het beheer van waterpartijen in de gemeente Nieuwkoop en de financiële consequenties daarvan. Voor het onderhoud van de watergangen zijn opgenomen: Verwijderen waterplanten; Verwijderen drijfvuil; Baggeren. Voor het onderhoud van de beschoeiingen zijn opgenomen: Herstellen van kleine reparaties; Herstellen van stuwen en damwanden door kleine reparaties; Vervangen van beschoeiingen, damwanden en stuwen. 1.2 Conclusies Met het uitvoeringsprogramma van het beheerplan waterpartijen voor de periode 2009 t/m 2021 voldoen wij aan onze plicht om de waterpartijen met de bijbehorende waterbouwkundige werken op verantwoord onderhoudsniveau te houden. Hiermee wordt voldaan aan de eisen die de keur van de waterschappen stellen. Tevens wordt door het op diepte hebben van de sloten en waterpartijen een betere doorstroming en meer volume gerealiseerd. Vooral met het oogmerk op de sterk wisselende weersomstandigheden, zoals perioden van droogte en hevige regenval, wordt hiermee een fundament gelegd waarmee we de gevolgen van de weersinvloeden beter kunnen weerstaan. Met het uitvoeren van het beheerplan waterpartijen voor de periode 2009 t/m2021 loopt het van de voorziening terug van , - naar , -. Hierin is de gehele baggercycli inbegrepen, alle regulaire onderhoudswerken en waterbouwkundige voorzieningen die betrekking hebben op de waterpartijen zoals, beschoeiingen, steiger, stuwen ed. Dat de voorziening met 1,2 miljoen afneemt heeft als reden dat alleen de jaarlijkse storting per jaar van , - uit de voormalige gemeente Nieuwkoop is overgenomen in de begroting. In de gemeente Liemeer en Ter Aar werden de werkzaamheden gezien als investering als zodanig verkapitaliseerd. Vanuit het standpunt dat investeringen met een maatschappelijk nut worden geactiveerd, zullen de huidige geactiveerde investeringen in de loop der tijd niet meer worden opgevoerd als kapitaallasten bij nieuwe investeringen van baggerwerkzaamheden. 3

6 4

7 2 Inleiding 2.1 Aanleiding Ingenieursbureau DHV heeft in de periode voor de drie voormalige gemeenten beheerplannen voor waterpartijen opgesteld. Deze plannen geven een beschrijving van het te plegen onderhoud aan de waterpartijen. De beheerplannen verschillen op diverse onderdelen van elkaar. Zo is in één beheerplan wel het onderhoud van de beschoeiingen meegenomen, terwijl in de twee andere beheerplannen alleen het baggeren is opgenomen. Ook verschillen de beheerplannen op beleidsmatige uitgangspunten. Er zijn op basis van de beheerplannen veel werkzaamheden uitgevoerd, vooral op het gebied van baggeren. Ook in het kader van de overdracht van het beheer aan het Hoogheemraadschap van Rijnland zijn werkzaamheden uitgevoerd. Gelet op de bovenstaande aspecten en de ontwikkelingen op het gebied van het beheer van waterpartijen is het noodzakelijk een geactualiseerd en integraal beheerplan op te stellen voor het gehele grondgebied van de gemeente. Het beheerplan sluit dan weer aan op de actuele situatie en de uitgangspunten zijn voor het gehele grondgebied hetzelfde. Er wordt in het voorliggende, nieuwe beheerplan uitgebreid aandacht besteed aan de noodzakelijke onderhoudsmaatregelen en de kosten van enkele baggercycli (10 à 15 jaar) voor de periode 2009 t/m Het opstellen van een beheerplan waterpartijen is opgenomen in de programmabegroting Doelstelling De doelstelling van de voorliggende notitie is inzicht te geven in de verschillende aspecten van het beheer van waterpartijen in de gemeente Nieuwkoop en de financiële consequenties daarvan. Er is daarbij rekening gehouden met de Wet milieubeheer en de verordeningen van de waterschappen, de zogenaamde Keur. Men moet hierbij onder andere denken aan de wijze waarop de baggerspecie mag worden verwerkt. Dit is afhankelijk van de vervuiling. Een ander voorbeeld hiervan is het op diepte houden van de waterpartijen. Daarnaast spelen de richtlijnen in het kader van de Flora- en Faunawet een belangrijke rol bij de uitvoering van baggerwerkzaamheden. De financiële consequenties zijn onder te verdelen in de benodigde bedragen voor de verschillende beheeraspecten over de periode 2009 t/m Procedure Het beheer van waterpartijen is van cyclische aard, wat inhoudt dat de werkzaamheden over een bepaalde tijdsperiode terugkomen. De uitvoering van de werkzaamheden moet volgens een gestructureerd patroon plaatsvinden. Hierbij wordt er naar gestreefd om jaarlijks in evenredigheid van de beheercyclus een deel van de waterpartijen te baggeren. Hiermee wordt bereikt dat er jaarlijks een evenwichtig uitgavenpatroon ontstaat en de beschikbare middelen zo doelmatig mogelijk worden ingezet. Voor het vervangen van beschoeiingen wordt dezelfde onderhoudsstrategie toegepast. In de procedure van waterbeheer worden de navolgende stappen gezet om te komen tot een afgewogen begrotingsopzet: 5

8 Actualisatie van de gegevens De locatie en de grootte van de te beheren waterpartijen en beschoeiingen moeten worden geactualiseerd. Alleen bij een actueel gegevensbestand kan namelijk een betrouwbare begroting worden gemaakt. Uitvoeren van een inspectie De inspectie bestaat uit het bepalen van de kwaliteit van de baggerspecie en de onderhoudstoestand van de beschoeiingen. Om de inspectiegegevens geautomatiseerd te kunnen verwerken moet een inspectiebestand worden aangemaakt en na afloop van de inspectie worden ingelezen. Budgetbegroting Op basis van de in de gemeentebegroting aanwezige budgettaire ruimte wordt het plan definitief opgesteld. Beheerrapport Hierin worden de afwegingscriteria (kwaliteit baggerspecie) in relatie tot de benodigde budgetten aan het bestuur kenbaar gemaakt. Stap 1: Actualisatie geg. Waterbeheer Stap 2: Uitvoeren inspectie Stap 3: Budgetbegroting Stap 4: Beheerrapport Activiteit Verwerken opmerkingen Actualiseren areaal Invoer uitgevoerd onderhoud Actualiseren onderhoudsmaatr egelen Export Waterbeheer Uitvoeren inspectie Import Waterbeheer Bepalen budgetten Bepalen prioriteiten Genereren Budgetbegroting (en) Verzamelen benodigde informatie uit Waterbeheer Resultaten Geactualiseerd gegevensbestand Waterbeheer Inspectiegegevens Waterbeheer Budgetbegroting Beheerrapport 2.4 Hoofdstukindeling Hoofdstuk 3 gaat in op het belang van de aanwezigheid van waterpartijen binnen en buiten de bebouwde kom. Daarnaast wordt er ingegaan op de verschillende onderdelen van het beheer van waterpartijen en de noodzaak van dit beheer. Ten slotte wordt er ingegaan op de soort maatregelen om de waterkwaliteit te beïnvloeden. 6

9 Hoofdstuk 4 gaat in op de verantwoordelijkheid voor de beheeractiviteiten op het gebied van waterpartijen. Deze verantwoordelijkheid is opgenomen in wetten en verordeningen. Hoofdstuk 5 behandelt de stand van zaken. Er wordt ingegaan op de inhoud van de beheerplannen van de voormalige gemeenten, enkele kengetallen, de hoeveelheden en kwaliteit van de baggerspecie en de digitale verwerking. Hoofdstuk 6 bestaat uit enkele essentiële beleidskeuzes op het gebied van het onderhoud. In hoofdstuk 7 worden de onderhoudsstrategieën, de planning en de onderhoudsactiviteiten en de meerjarenbegroting en de financiering behandeld. 7

10 8

11 3 Functie, beheer en nut waterpartijen Dit hoofdstuk gaat in op het belang van de aanwezigheid van waterpartijen, zowel binnen als buiten de bebouwde kom. Daarnaast wordt er ingegaan op de onderdelen van het beheer van waterpartijen en de noodzaak van dit beheer. 3.1 Functies waterpartijen Waterpartijen kunnen de volgende functies hebben: Watersport Varen Recreatie Natuur Peilbeheersing en polders Opvang van hemelwater (o.a. afgekoppelde verhardingen); Vervangend bergend water (in hoofdzaak voorkomend in woonwijken). 3.2 Beheeractiviteiten waterpartijen De genoemde functies brengen de navolgende praktische instandhoudingactiviteiten met zich mee: Het baggeren om het natte profiel in stand te houden (op diepte houden); Het verwijderen van waterplanten (doorstroomprofiel vrijwaren van waterplanten, ook wel schouw genoemd); Het in stand houden van beschoeiingen en natuurlijke oevers; Het schoonhouden van wateroppervlakten (verwijderen drijfvuil). 3.3 Redenen duurzaam waterbeheer De inrichting en het onderhoud van watergangen heeft grote invloed op de biologische waterkwaliteit of de aanwezigheid van vissen, microfauna en waterplanten. In een biologisch gezonde watergang is een gevarieerde vorm van waterplanten aanwezig, zowel onderwaterplanten als oppervlaktewaterplanten. In de watergangen leven verschillende diergroepen, waaronder vissen. Deze dieren zijn vooral afhankelijk van een goede zuurstofhuishouding. Om een goede zuurstofhuishouding te krijgen moet een watergang minimaal 50 cm diep zijn. Er wordt een onderscheid gemaakt in hoofdwatergangen en gewone watergangen. De aanbevolen diepte van hoofdwatergangen is 1,0 meter. Deze watergangen zorgen voor een goede vluchthaven voor vissen bij extreme kou (dikke ijslaag) of hitte. De diepere lagen zorgen voor een meer gelijkmatige watertemperatuur en voldoende zuurstofgehalte. De argumenten om watergangen op diepte te houden zijn: 9

12 Een betere doorvoer van water (bij hevige regenval van essentieel belang om overstromingen tegen te gaan); Meer volume, waardoor meer verdunning optreedt bij het uitspoelen van stoffen; Minder plantengroei dus minder aanwas van bagger; Minder opwarming, waardoor het meer zuurstof kan bevatten; Minder kroos. 3.4 Soorten maatregelen De aanpak van de waterkwaliteit van zowel water als de waterbodem kent twee basisprincipes: maatregelen gericht op de bron; maatregelen gericht op de effecten. Brongerichte maatregelen Deze maatregelen zijn gericht op het bestrijden van de vervuiling zelf, zoals het tegengaan van vervuilde lozingen of het verminderen van de uitstoot van schadelijke stoffen. Wettelijke maatregelen zoals het verbod of beperkt gebruik van meststoffen, kunststoffen en / of stimuleren van biologische maatregelen zijn hiervan voorbeelden. Een belangrijk deel heeft de gemeente Nieuwkoop opgenomen in een programma van eisen voor het inrichten van uitbreidingsplannen waarbij het milieuaspect een belangrijk onderdeel van uit maakt. Hierin wordt gebruik van materialen en afvoer van hemelwater van wegen en pleinen volgens de Provinciale richtlijnen Noord en Zuid-Holland (beslisboom aan en afkoppelen verharde oppervlakten 2003). Al deze maatregelen leiden er toe dat de kwaliteit van het oppervlaktewater en dientengevolge minder vervuiling van de baggerspecie laat zien, dan in het verleden het geval was. Een andere belangrijke brongerichte maatregel is het terugdringen van de vuiluitstoot van afvalwater op het oppervlaktewater. Hiervoor is in de afgelopen jaren globaal 9 à 10 miljoen uitgegeven om conform de richtlijnen van de basisinspanning maatregelen uit te voeren (sterk reduceren van rioolafvalwater op oppervlaktewater). Het betrof hierbij werkzaamheden zoals het uitvoeren van bergbezinkbasins, het vergroten van de riolering, het afkoppelen van verhard oppervlak en het aansluiten van nog niet aangesloten panden in het buitengebied op de riolering. Het bewaken van de vuiluitstoot is geregeld in de Wet Verontreiniging Oppervlaktewater waarvoor de waterschappen toezichthouder zijn. De gemeente is jaarlijks verplicht aan de waterschappen een rapportage te overleggen van de stand van zaken van het milieutechnisch functioneren van de riolering. Effectgerichte maatregelen Effectgerichte maatregelen zijn gericht op de gevolgen van de vervuiling en proberen de nadelige effecten op te heffen. Ze zijn echter tijdelijk van aard en het kan vergeleken worden met dweilen met de kraan open. Een belangrijke vorm van een effectgerichte maatregel is het uitvoeren van baggerwerkzaamheden. De beste oplossing is brongerichte aanpak met in de tussenliggende tijd effectgerichte maatregelen. Beide onderdelen behoren onderdeel uit te maken van het gemeentebeleid ten aanzien van beheer en onderhoud van de waterpartijen en de kwaliteit van het oppervlaktewater. 10

13 3.5 Baggerspecie Kwaliteit baggerspecie De samenstelling van het water kan per plaats en tijd sterk variëren. Dit is het gevolg van de omgeving en natuurlijke processen. Deze processen hangen weer sterk af van de kwaliteit van het water waarmee de watergang wordt gevoed. De waterkwaliteit in Nieuwkoop is sterk afhankelijk van de aard en de intensiteit van het gebruik van omliggend land door bijvoorbeeld bemesting en aanwezigheid van industrie. De kwaliteit van de waterbodem hangt sterk samen met de opbouw van de bodem en de kwaliteit van het water. De bodem kan van nature verschillen in het vermogen om stoffen chemisch te verbinden. Kleideeltjes zijn beter in staat zware metalen te binden dan zanddeeltjes. Er vinden veel uitwisselingsprocessen tussen het water en de bodem plaats (sedimenten en erosie). Enkele waterverontreinigingen zijn onder te verdelen in de volgende categorieën: verzilting; organische verontreiniging (eutrofiering)bindingen; verzuring; chemische verontreiniging (milieuvreemde stoffen zoals dioxines, gechloreerde koolwaterstoffen en PAK s); zware metalen zoals kwik, nikkel, zink, lood en koper. Richtlijnen bodembeheer vanaf 1 januari 2008 Het nieuwe besluit bodemkwaliteit betekent een moderniseringsslag van het bodembeleid. De kern van het bestaande beleid was voor het verwerken van baggerspecie locatiegerichte benadering. De nieuwe wetgeving zoekt de oplossing meer in de gebiedsgericht oplossing. Er wordt hierbij gestreefd zoveel mogelijk hergebruik van grond en baggerspecie, zodat minder grondstoffen nodig zijn. Het besluit heeft alleen betrekking op de diffuse bodemkwaliteit (licht verontreiniging). Verontreinigingen van grond en baggerspecie die zijn veroorzaakt door puntbronnen (strek vervuil) vallen onder de reikwijdte van het saneringsbeleid, zoals vastgelegd in de wet bodembescherming. Het onderhoudsprogramma voor de komende twee jaren is nog gebaseerd op de oude beleidskaders en wordt op basis van het overgangsrecht ook als zodanig uitgevoerd. Het is nog niet geheel duidelijk wat de nieuwe normering voor uitwerking heeft op de financiële effecten voor het verwerken van baggerspecie. Verwacht wordt dat door de gebiedsgerichte aanpak, waarbij hergebruik beter tot zijn recht komt, een positieve uitwerking heeft op de verwerkingskosten. Baggerklasse conform richtlijnen tot 1 januari 2008 Baggerspecie wordt uitgedrukt in klassen waarbij klasse 0 uitgaat van schone bagger oplopend naar klasse 4 die als zwaar vervuild bekend staat. De verwerking volgens de wettelijk richtlijnen is sterk afhankelijk van de mate waarin de baggerspecie vervuild is. De kosten lopen hierbij enorm uiteen, baggerspecie die op de kant gezet kan worden of afgevoerd moet worden omdat de baggerspecie enorm is vervuild kan in kosten voor verwerking zich verhouden van 1:7. Vooralsnog wordt voor de uitvoering van het baggerplan 2009 en 2010 waarvoor in 2007 een bodemonderzoek heeft plaats gevonden de oude richtlijnen aangehouden. Op basis van deze richtlijnen is ook de subsidieaanvraag bij het Hoogheemraadschap van Rijnland neergelegd (verwachte bijdrage , -). 11

14 Verwerkingsmethode baggerspecie conform de wettelijke richtlijnen Klasse indeling Klasse 0 Klasse 1 Klasse 2 Klasse 3 Klasse 4 Klasse 4 + Verwerkingsmethode het slib is multifunctioneel te gebruiken verspreiding van slib op het land is mogelijk op aangrenzende oevers, ook is hergebruik van het slib als bouwstof toegestaan; verspreiding van slib op het land is mogelijk tot 20 meter uit de aangrenzende oever, afhankelijk van de chemische samenstelling is hergebruik van het slib als bouwstof in een werk mogelijk; het slib moet gecontroleerd worden geborgen, mogelijk herbruikbaar als bouwstof in een werk afhankelijk van de chemische samenstelling; er geldt een saneringsnoodzaak, het slib moet worden gereinigd of gestort; er geldt een saneringsnoodzaak, de sanering is urgent, het slib moet worden gereinigd of gestort. 12

15 4 Wettelijke kaders en taken De verantwoordelijkheid voor de beheeractiviteiten op het gebied van waterpartijen zijn opgenomen in wetten en verordeningen. Dit hoofdstuk gaat hierop in. 4.1 Landelijke richtlijnen In de Wet Milieubeheer zijn richtlijnen geformuleerd die hebben geleid tot de nodige maatregelen. Deze maatregelen moeten worden genomen om de waterkwaliteit aan de vereiste normen te laten voldoen. Ze zijn er op gericht om het oppervlaktewater zo schoon mogelijk te krijgen en te houden. 4.2 Beleid in hoofdlijnen De laatste jaren is het waterbeheer door de sterk wisselende weersomstandigheden, zoals perioden van droogte en hevige regenval, in een ander daglicht komen te staan. Het voorkomen van de gevolgen hiervan, zoals de doorbraak van de veendijk in Wilnis, is hiervan een voorbeeld. Vooral het tegengaan van verzakking van het polderlandschap bij droogte en het verzorgen van voldoende berging van overtollig water zijn belangrijke aandachtspunten. Als gevolg hiervan wordt aan het op hoogte houden van dijklichamen meer aandacht geschonken dan voorheen. Beleidsmatig wordt zowel op landelijk, provinciaal als gemeentelijk niveau hieraan een hoge prioriteit toegekend. 4.3 Onderscheid van taken van de gemeente en waterschappen De taken van het op diepte houden van de waterpartijen, de ontwatering (de opvang van hemelwater) en de afvoer van huishoudelijk afvalwater (riolering) zijn een gemeentelijke taak. Dit betekent dat de gemeente primair belast is met de zorg voor voldoende capaciteit om het regenwater op te vangen. De taken van de afwatering, peilbeheersing en de kwaliteitszorg liggen bij de waterbeheerders. De zorg voor de afvoer (peilbeheersing) en waterkwaliteit is een taak van de waterschappen. 4.4 Keurverordening De waterschappen hebben eisen op het gebied van de beheeractiviteiten van waterpartijen vastgelegd in de keurverordening. Baggeren Er is in de bestaande leggers en keuren van de waterschappen bij de bepaling van de benodigde diepte van sloten en hoofdwatergangen op dit moment nog geen rekening gehouden met de waterkwaliteitseisen. In de huidige keur is echter wel geregeld dat de minimale diepte bij het laagste peilbesluit (winterpeil) 0,50 m moet zijn. Dit betreft de categorie overige wateren. Afhankelijk van het gebied en het bodemtype zal gebaggerd moeten worden tot een diepte van 0,60 m tot 0,70 m, zodat de waterdiepte tussen twee baggerslagen in de zomer minimaal 0,50 m bedraagt. Het beheer en onderhoud van de hoofdwatergangen is een verantwoordelijkheid van het Hoogheemraadschap van Rijnland. De ontvangstplicht is echter een taak van de aangelanden. In de praktijk komt dit er op neer dat in 99% van de gevallen de ontvangstplicht bij derden komt te liggen omdat de Waterschappen zelden aanliggende gronden in eigendom hebben. Veelal zijn de hoofdwatergangen gelegen langs wegen en of landbouwgronden. In de nieuwe keur 13

16 2006 (overigens officieel nog niet goedgekeurd) is geregeld dat de eigenaren van aanliggende gronden verantwoordelijk zijn voor de ontvangstplicht van de baggerspecie. Beschoeiing De waterschappen stellen regels aan het soort oeverbescherming. Een gedeelte moet worden voorzien van zogenaamde natuurvriendelijke oevers. Bij de aanleg van het beheer en onderhoud van natuurvriendelijke oevers wordt zoveel mogelijk rekening gehouden met de flora en fauna. Een voorbeeld hiervan is de locatie park Buytewech in Nieuwkoop. Natuurvriendelijke oevers vormen een natuurlijke overgang tussen land en water. De oevers zijn begroeid met oevervegetatie. Door de flauwere taluds nemen natuurvriendelijke oevers meer ruimte in beslag. De oevers binnen de bebouwde kom worden in de regel voorzien van beschoeiingen. De reden hiervoor heeft te maken met de beschikbare ruimte. Ook bij het maaien van bermen of gazonvlakken is de aanwezigheid van beschoeiingen van belang om het noodzakelijk onderhoud uit te kunnen voeren. De taluds zijn namelijk minder steil. 4.5 Flora- en Faunawet In 2002 is de Flora- en Faunawet in werking getreden. Het doel van de wet is de bescherming van de in het wild levende planten en dieren. Voor de Flora- en Faunawet is het van belang dat er geen beschermde soorten worden verstoord. De in deze wet opgenomen zorgplicht houdt in dat planten en dieren niet onnodig vernield/gedood of verstoord mogen worden. Wanneer handelingen moeten worden uitgevoerd waarbij de kans op vernieling of verstoring op kan treden, moeten maatregelen worden getroffen, voor zover dit in redelijkheid kan, om de nadelige gevolgen te voorkomen. Voor de uitvoering van de baggerwerkzaamheden in het kader van artikel 12-procedure heeft de voormalige gemeente Nieuwkoop door ingenieursbureau Tauw een gedragscode voor de Flora- en Faunawet op laten stellen. Deze gedragscode is in september 2006 voor het gehele huidige Nieuwkoopse gebied aangevraagd (inclusief het grondgebied van de voormalige gemeenten Ter Aar en Liemeer). Deze gedragscode is in december 2006 voor goedkeurig aan het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit ingediend. Navraag bij het LNV leert dat de beleidsmedewerkers momenteel het ingediende gedragscoderapport aan het bestuderen zijn. Zij hopen voor het einde van het jaar 2008 gedragscode vast te stellen. Met de vastgestelde gedragscode kan het baggerprogramma, ongeacht de plaats binnen de gemeente Nieuwkoop, met in acht neming van de aanbevelingen zonder ontheffingsaanvraag gebaggerd worden. De geldigheidsduur bedraagt vijf jaar. 14

17 5 Huidige situatie Er wordt in dit hoofdstuk ingegaan op de inhoud van de beheerplannen van de voormalige gemeente, enkele kengetallen, de hoeveelheden en kwaliteit van de baggerspecie en de digitale verwerking. 5.1 Huidige onderhoudsstaat Er zijn de afgelopen 5 jaar zijn op basis van de beheerplannen 80% van de baggerwerkzaamheden uitgevoerd. De overige baggerwerkzaamheden en de benodigde vervanging van beschoeiingen is in het plan opgenomen. De stand van zaken en de nog uit te voeren werkzaamheden laten zich als volgt vertalen: Grondgebied voormalige gemeente Liemeer De voormalige gemeente Liemeer heeft de baggerwerkzaamheden grotendeels in 2002 en 2003 uitgevoerd. Diverse sloten in het buitgebied waarvan de klasse 3 en 4 is vastgesteld moeten nog worden uitgebaggerd; Onderhoudsstaat van beschoeiingen: het onderhoudsniveau voldoet aan de eisen. Grondgebied voormalige gemeente Ter Aar Het onderhoud van de waterpartijen (baggeren) binnen het stedelijk gebied is uitbesteed aan het Hoogheemraadschap van Rijnland. Het onderhoud van de waterpartijen binnen het stedelijk gebied (baggeren en opschonen) is overgedragen aan het Hoogheemraadschap van Rijnland. Het onderhoud voor de sloten in het buitengebied is niet uitgevoerd; Onderhoudsstaat van beschoeiingen is voldoende. Grondgebied voormalige gemeente Nieuwkoop Alle achterstallige onderhoud van de waterpartijen (baggeren) is het kader van artikel 12 gemeente in de loop van 2006 en 2007 uitgevoerd; In de voormalige gemeente Nieuwkoop is het achterstallig onderhoud aan de beschoeiingen binnen de bebouwde kom in de jaren 2003 en 2004 aangepakt. Nadere inspectie wijst uit dat globaal 1000 m1 beschoeiing binnen de bebouwde kom, de beschoeiing langs de vrije aanlegplaatsen op de Nieuwkoopse Plassen en de beschoeiing langs de Gemeentevaart, Meijpad en de Ziendevaart vervangen moet worden. Vervolg Op grond van bovenstaande stand van zaken is de staat van onderhoud van alle overige waterpartijen en beschoeiingen beoordeeld. Alle nog te baggeren waterpartijen zijn bemonsterd (bepalen klasse baggerspecie) en ingepeild. Op grond hiervan is de hoeveelheid baggerspecie bepaald, de klasse specie en de kosten voor het verwijderen van de baggerspecie. Op grond van deze bevindingen is een uitvoeringsplan opgesteld voor de periode 2009 en Hierbij is ook het verwijderen van de baggerspecie klasse 3 en 4 opgenomen. Voor het verwerken van deze baggerspecie verwachten wij op grond van de subsidieregeling van het Hoogheemraadschap van Rijnland een bijdrage van , -. Voor de jaren 2011 en verder is op basis van nacalculatie en ervaring een plan van aanpak voor de komende jaren opgesteld en zijn de financiële consequenties hiervan bepaald tot en met het jaar 2021 (tijdsduur baggercycli 10 à 15 jaar). Voor beschoeiingen is een vergelijkbare opzet gemaakt. 15

18 5.2 Kengetallen Eigendomssituatie De gemeente Nieuwkoop beschikt over totaal 46.6 Ha wateroppervlak met een lengte van ruim 107 kilometer. Hierbij is het gedeeltelijk privé eigendom meegerekend. Met het privé eigendom wordt bedoeld de waterpartijen langs de gemeentelijke wegen of tuinen waarbij de eigendomsgrens van de particulier in het hart van de sloot ligt. De hoeveelheid geplande (geschatte) baggerspecie bedraagt voor de komende 12 jaar m3. Hoofdwatergangen De hoogheemraden zijn eigenaar en beheerder van de hoofdwatergangen. Volgens de keur van de waterschappen hebben de aanliggende eigenaren de plicht om de baggerspecie in ontvangst te nemen (ontvangstplicht). In de gemeente Nieuwkoop heeft de gemeente Nieuwkoop 14,5 kilometer hoofdwatergang liggen waarbij de gemeente de aangelande is. De geschatte hoeveelheid baggerspecie waarvoor de gemeente de ontvangstplicht heeft bedraagt globaal m3. Het betreft hier baggerspecie die niet op kant van het gemeentelijk eigendom verspreidt kan worden. Grondgebied waterschappen Het grondgebied is verdeeld over drie waterschappen. Het gebied van het Hoogheemraadschap van Rijnland bestrijkt 70% van de gemeente Nieuwkoop. Het overige gebied valt globaal voor 5 % binnen het grondgebied van het Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden en voor 25% binnen het grondgebied van het Hoogheemraadschap Amstel, Gooi en Vecht. 5.3 Hoeveelheid en kwaliteit baggerspecie In het voorjaar van 2008 is een waterbodemonderzoek uitgevoerd van de sloten die in de afgelopen jaren nog niet zijn gebaggerd. Hierbij is de klasse van de baggerspecie en de hoeveelheid baggerspecie vastgesteld. De hoeveelheden te baggeren slib per klassenindeling zijn berekend op basis van in- en uitmeting. Klassenindeling Aantal m3 Verwerkingswijze m3 Op de kant of naar het gemeentedepot m3 Op de kant of naar het gemeentedepot m3 Op de kant of naar het gemeentedepot m3 Afvoer naar extern depot 4 41 m3 Afvoer naar extern depot Tabel: hoeveelheden baggerspecie naar klassenindeling 5.4 Lengte en kwaliteit beschoeiing De lengte van de beschoeiing binnen de voormalige gemeente Liemeer en Nieuwkoop bedraagt 25 kilometer. Voor de gemeente Ter Aar wordt het totale beschoeiingbestand geschat op 20 kilometer. De inspectie wijst uit dat van het bestand van Ter Aar 25 % bij einde levensduur niet vervangen hoeft te worden, maar ingekort kan worden. Na het inkorten van de oude beschoeiing fungeert de nieuwe oevervoorziening als natuurvriendelijk oever. 16

19 5.5 Vastlegging grafische en administratieve gegevens Alle inventarisatiegegevens voor waterpartijen zijn in het kader van dit beheerplan grafisch ingetekend op een waterpartijenkaart. Deze gegevens zijn geconverteerd naar het administratieve gedeelte van het groen- en waterbeheerpakket. De benoemde waterpartijen zijn per kern en slootdeel ingedeeld. Voor het rekenmodel is van elk slootdeel bepaald: Oppervlakte water; Schatting aanwas in 10 à 15 jaar; Kwaliteit klasse baggerspecie; Mogelijkheid storten op de kant; Lijst van aangelanden die voor ontvangstplicht in aanmerking komen; Plankaart van gebieden die in de komende 10 à 15 jaar planmatig gebaggerd worden; Plankaart waarop hoofdwatergangen met ontvangstplicht voor gemeente zijn gesitueerd. Plankaart waarop de gemeentelijke eigendommen zijn gelegen op grond waarvan onderhoudsplicht van waterpartijen is bepaald. 17

20 18

21 6 Gemeentelijk beleid waterpartijen Er zijn enkele essentiële beleidskeuzes noodzakelijk, voordat er een nadere invulling kan worden gegeven aan het daadwerkelijke onderhoud inclusief de financiële consequenties daarvan. 6.1 Onderhoudsstrategie in hoofdlijnen Baggeren De onderhoudsstrategie gaat in op de wijze waarop het onderhoud moet worden aangepakt. De onderhoudsstrategie wordt per sloot of waterpartij inzichtelijk gemaakt. Voor de daadwerkelijke aanpak van het baggerwerk wordt middels gedetailleerde bemonstering bepaald op welke wijze de baggerspecie moet worden verwerkt. Hierbij wordt gestreefd naar een evenwichtig plan van aanpak waarbij jaarlijks een evenredig deel van de waterpartijen zal worden gebaggerd. De waterschappen hanteren enkele baggercycli van 10 à 15 jaar. De aanwas van baggercycli is afhankelijk van de grondslag (veen kleigrond) veel of weinig bosplantsoen of bomen (bladval) in de omgeving van sloten. In aansluiting van deze visie zal de gemeente Nieuwkoop ook dezelfde baggercycli hanteren. Dit betekent dat gemiddeld eens per 12 jaar de waterpartijen gebaggerd zullen worden. In de planvorming voor de periode 2009 t/m 2021 is hier rekening mee gehouden. Beschoeiing Voor de vervanging van de beschoeiing en stuwen wordt dezelfde onderhoudstrategie voorgesteld. De voormalige gemeenten Ter Aar en Liemeer hadden overigens geen beschoeiingen in hun beheerplan waterpartijen opgenomen. Globaal onderzoek wijst uit dat in de kern Nieuwkoop, 1000 m1 beschoeiing, de beschoeiing van de vrije aanlegplaatsen op de Nieuwkoopse plassen en de beschoeiing langs gemeentevaart, Meijepad en de Ziende vervangen moet worden. Genoemde vervanging is in de jaarschijven 2009 en 2010 opgenomen. Hierbij zijn ook de extra benodigde kosten opgenomen voor de beschoeiing langs het Meijepad. De kosten zijn gebaseerd op de werkelijke kosten van het proefproject van 50 m1 beschoeiing met aanvulling van grond en inplanten van rietvelden. 6.2 Baggeren sloten met gedeeltelijke eigendom Bij een groot aantal sloten ligt de eigendomsgrens in het midden van de sloot. Hierbij is in de regel de halve sloot, gelegen aan de wegkant, van de gemeente en de andere zijde van een particulier (tuin, landbouwgronden). In principe zouden beide partijen de halve sloot moeten baggeren. Dit is echter in de praktijk moeilijk uitvoerbaar. Het meebetalen is in principe een optie. Uit ervaringen blijkt dat het meebetalen stuit op veel weerstand en een gevoel van rechtsongelijkheid. Het gevolg is ingewikkelde juridische trajecten en organisatorische rompslomp. De discussies gaan onder andere over het niet willen betalen, het al zelf hebben gebaggerd, de hoeveelheden bagger, de werkelijk gewerkte uren e.d. Het daadwerkelijk baggeren wordt hierdoor ernstig te verstoren. Daarnaast geeft de VNG aan dat het afdwingen van een bijdrage moeilijk is. Er moet rekening worden gehouden met ernstige stagnatie en het aangaan van lange en dure procedures. 19

22 Wel is een belangrijke kostenbesparing te realiseren door de baggerspecie uit de sloten op de aanliggende privé-eigendommem te storten. De eigenaren hebben hierbij een tijdelijk nadeel dat zij de gronden waar de baggerspecie op is gestort niet kunnen benutten. Dit weegt echter (ons inziens) op tegen het niet te hoeven bijbetalen voor het baggeren. Deze onderhoudsstrategie is uiteraard alleen van toepassing als er sprake is van baggerkwaliteit tot klasse 2 en de ruimte er zich voor leent (niet binnen bebouwde kom). Vast te stellen uitgangspunt: De kosten voor het baggeren van sloten waarbij de gemeente gedeeltelijk eigenaar is te laten drukken op de gemeentelijke begroting. In deze gevallen waar mogelijk (klasse 0 t/m 2) de ontvangstplicht van de baggerspecie om niet op de gronden van het particulier laten rusten. 6.3 Overdracht beheer waterpartijen Visie Hoogheemraadschap van Rijnland Waterschappen streven er naar het beheer van stedelijk water onder hun hoede te nemen. Zij hanteren het principe dat het waterbeheer een kerntaak van het waterschap is. Ook uit oogpunt van efficiency en eenduidige verantwoordelijkheid komt hiermee het kwalitatieve en kwantitatief beheer van water binnen de gemeente Nieuwkoop beter tot zijn recht. Het Hoogheemraadschap van Rijnland stelt voor de overdracht van het beheer voor het stedelijk water onder de hierna gestelde voorwaarden over te nemen: De overdracht van het beheer van de waterpartijen beperkt zich tot watergangen binnen het stedelijk gebied. Hierbij worden de bebouwingscontouren van het streekplan gehanteerd; De Voorwetering die gedeeltelijk binnen de contouren ligt van het streekplan wordt buiten gesloten ivm de ligging op een ander peilniveau; Het reguliere onderhoud (schouw) moet voor 50% afgekocht worden; Het waterschap beschouwt de waterpartijen die worden overgenomen als hoofdwatergangen waarbij de diepte minimaal 1 meter bedraagt; Het waterschap draagt zorg voor het op diepte brengen van de waterpartijen, de ontvangstplicht van de baggerspecie blijft hierbij een aangelegenheid van de gemeente; De overige waterpartijen in het buitengebied blijven in beheer van de gemeente; De gemeente draagt zorg voor het inrichten van een baggerdepot. Bij het niet inrichten van een baggerdepot wordt de baggerspecie op kosten van de gemeente naar een extern baggerdepot afgevoerd. De waterpartijen worden eens per 10 à 15 jaar gebaggerd (afhankelijk van aanwas slib). Samenvattend betekent dit dat het Hoogheemraadschap van Rijnland de baggerspecie uit de sloot haalt en het vervolgtraject (afvoer baggerspecie) voor rekening van de gemeente blijft. Dit betekent dat de Gemeente Nieuwkoop de stortkosten voor de baggerspecie moet betalen of anders een baggerdepot beschikbaar moet stellen. Hierbij blijven alle kosten voor het in stand houden van het baggerdepot, afvoer grond e.d. voor rekening van de gemeente. Visie gemeente Nieuwkoop De visie van de gemeente is dat het waterschap het beheer van alle waterpartijen binnen de gemeente Nieuwkoop over zou moeten nemen. Immers bij het volledig afstoten van het beheer van watergangen (baggeren en opschonen) hoeft geen specifieke kennis van watergangen binnen de eigen organisatie te worden ingezet. Daarnaast komen de aspecten efficiency en 20

23 eenduidige verantwoordelijkheid beter tot hun recht als alle onderhoud of bij het waterschap ligt of bij de gemeente. Aangezien het Hoogheemraadschap van Rijnland alleen geïnteresseerd is in het stedelijk water (wat slechts 15% procent van de totale oppervlakte is) draagt dit niet bij aan een efficiëntere aanpak en eenduidigheid naar de burger. Ook zijn er risico s verbonden aan het uitvoeren van de werkzaamheden binnen het stedelijk gebied waar twee overheden verschillende belangen hebben. De belangen van de waterschappen richten zich op het op diepte houden. Het belang van de gemeente is de baggerwerkzaamheden in relatie te brengen met herstelwerkzaamheden van de wegen, groen en of riolering. Een goede afstemming van de werken in relatie met het op juiste wijze informeren van de burger kan beter in één hand gehouden worden. Afgezien van deze bedenkingen blijkt uit navraag dat er in de afgelopen jaren (behalve Ter Aar) geen overeenkomsten zijn afgesloten met andere gemeenten binnen het Rijnlandgebied. De gemeenten blijken terughoudendheid in acht te nemen en vinden in het algemeen de voorwaarden van de het Hoogheemraadschap van Rijnland te ondoorzichtig en te eenzijdig. De gemeente Haarlem is bijvoorbeeld van mening dat bij overname van het beheer van waterpartijen het Hoogheemraadschap ook voor de kosten moet opdraaien. Vast te stellen uitgangspunt: Op grond van het bovenstaande wordt als uitgangspunt genomen dat een eventuele overname van het beheer van de waterpartijen zich niet beperkt tot uitsluitend het stedelijk water, maar de overname omvat van het beheer van alle waterpartijen binnen de gemeente. Daarnaast moet de overdracht van het beheer van waterpartijen naar het Hoogheemraadschap van Rijnland leiden tot verbetering van de kwaliteit en doelmatigheid en in de exploitatie een kostenvoordeel opleveren. Een eventuele overdracht op termijn wordt bezien in relatie met de onderhandelingen tussen Hoogheemraadschap en de overige gemeenten binnen het beheergebied. 21

24 22

25 7 Onderhoud en financiële consequenties In dit hoofdstuk worden de onderhoudsstrategieën, de onderhoudsactiviteiten, de planning, de meerjarenbegroting en de financiering behandeld. De meerjarenbegroting is een vertaling van de onderhoudsplanning in kosten (financiële middelen) en tijdsbestek (personele kosten). De financiering moet er voor zorgen dat de financiële middelen aanwezig zijn om het onderhoudsprogramma voor de korte als de lange termijn te kunnen uitvoeren. 7.1 Beheer waterpartijen Voor het onderhoud van de watergangen zijn opgenomen: Verwijderen waterplanten; Verwijderen drijfvuil; Baggeren. Verwijderen waterplanten De beplanting moet jaarlijks in de sloten en vooral langs de kant van de sloten aan het einde van het groeiseizoen worden verwijderd. Dit opschonen (schouw) van de sloten is wettelijk verplicht om de doorstroming van het water te kunnen waarborgen. De waterschappen zien hierop toe waarbij geen onderscheid gemaakt wordt tussen particulieren en gemeente. De werkzaamheden bestaan uit het verwijderen van plantengroei (tijdelijk op de kant om uitlekken te bevorderen) en het afvoeren hiervan. Deze werkzaamheden worden uitbesteed. Verwijderen drijfvuil Het vrijhouden van duikers en het verwijderen van drijfvuil wordt verzorgd door de buitendienst. Voor het verwijderen van drijfvuil worden wekelijks de verzamelpunten van drijfvuil nagereden. Baggeren gemeentelijke waterpartijen Als uitgangspunt voor het baggeren van waterpartijen wordt een cyclus van eens in de 10 à 15 jaar aangenomen. Vanaf begrotingsjaar 2009 wordt voorgesteld elk jaar een evenredig deel van het waterpartijenbestand te baggeren. Hierbij wordt er naar gestreefd de benodigde middelen over een gehele periode naar evenredigheid te verdelen. Hiermee wordt zoveel mogelijk voorkomen dat de begroting jaarlijks met pieken en dalen te maken krijgt. Ondanks dat er in een deel van de voormalige gemeente Ter Aar en deels Liemeer sprake is van achterstallig onderhoud, kan worden volstaan met de aangegeven onderhoudsstrategie. De achterstallige onderhoudswerkzaamheden worden ruimschoots vereffend met de recent uitgevoerde ( ) aanpak van het achterstallig onderhoud in het kader van het artikel 12 proces in de voormalige gemeente Nieuwkoop en het stedelijk gebied van Ter Aar. Voor de komende 12 à 13 jaar is een plan van aanpak opgesteld en grafisch vastgelegd. Baggeren en verbreden waterpartij Argonnepark Het Argonnepark is in ruwe vormgeving opgeleverd en heeft nog verdere uitwerking nodig. In overleg met de omwonenden is er verdere invulling gegeven aan het plan. Waterpartijen maken hierbij een belangrijk onderdeel uit van het Argonnepark. De aanliggende sloten moeten worden uitgebaggerd en plaatselijk worden verbreed en gelijktijdig van een natuurvriendelijke oever worden voorzien. De kosten voor deze werkzaamheden worden geraamd op ,-. Voorgesteld wordt om het uitdiepen, verbreden en het ontgraven van een plasberm (natuurvriendelijke oever) te betrekken bij het planmatig baggerplan Door het werk in het 23

26 onderhoudsbestek baggeren 2009 op te nemen wordt beter geprofiteerd van de marktwerking (aanbestedingsresultaat). De kosten zijn in het financiële overzicht (tabel I) opgenomen. Bepalen klasse baggerspecie Vooraf aan het uitvoeringsplan moet via een waterbodemonderzoek de kwaliteit van de baggerspecie worden vastgesteld. De uitkomst van deze bemonstering is bepalend voor de wijze waarop de baggerspecie mag worden verwerkt (op de kant of naar extern depot). Afhankelijk van de te verwachte klasse baggerspecie en wijze waarop de baggerspecie kan worden verwerkt is de omvang van het te baggeren gebied bepaald. Gemiddelde kosten per jaar in relatie met CROW systematiek Op basis van nacalculaties ten behoeve van het wegwerken van achterstallig baggerwerk in de voormalige gemeente Nieuwkoop en Ter Aar is een goed beeld gekregen van de verwerkingskosten per klasse baggerspecie. Deze nacalculatie dient als kostenraming voor de nog uit te voeren werkzaamheden en de berekening van de kosten voor baggerwerkzaamheden voor de periode 2009 t/m De kosten van het baggeren en verwerken is gebaseerd op het in bezit hebben van een eigen baggerdepot. Op grond van deze uitgangspunten is de raming vergeleken met de landelijke richtlijnen van de CROW publicatie 145. Publicatie 145 van de CROW. Uit de vergelijking blijkt dat de raming van de gemeente voor de periode 2009 t/m 2012 in overeenstemming is met de uitkomsten van het CROW rekenmodel. Baggeren hoofdwatergangen Om inzicht te krijgen over de te verwachten plannen en kosten op langere termijn zijn gesprekken gevoerd met de waterschappen. De plannen zijn globaler van opzet en moeten nog worden onderbouwd met onderzoeksgegevens waardoor er nog geen betrouwbaar beeld op de langere termijn is te geven. De kosten blijven behoorlijk beperkt als de gemeente een baggerdepot beschikbaar stelt. Met het beschikbaar stellen van een baggerdepot wordt voor een groot gedeelte voldaan aan de ontvangstplicht. Het is hierbij van groot belang dat het baggerdepot jaarlijks open staat voor eigen gebruik en voor baggerspecie afkomstig uit de hoofdwatergangen van de Waterschappen. Het in stand houden van het baggerdepot De verwerking van het vrijgekomen slib speelt in de gemeentelijke aanpak van de baggerproblematiek een belangrijke rol. Hiervoor is in 2006 een tijdelijk baggerdepot ingericht. De afweging om een gemeentelijk depot te maken is op basis van economische gronden genomen. Een gemeentelijk baggerdepot mag uitsluitend gebruikt worden voor klasse 0, 1 en 2. Uitgangspunt hierbij is dat de natte baggerspecie 50% inklinkt. Dit betekent globaal dat er totaal m3 minder baggerspecie hoeft te worden verwerkt wat anders voor dure kosten naar het externe baggerdepot zou moeten worden afgevoerd. Het beschikbaar hebben van een baggerdepot voor het verwerken van de baggerspecie over de periode 2009 t/m 2012 betekent globaal een financieel voordeel van ,--. Nieuwkoop heeft een tijdelijk baggerdepot ingericht met een capaciteit van m3. Het tijdelijk baggerdepot is gelegen aan de Electronweg in Nieuwkoop. Op grond van het bovenstaande zal worden voorgesteld het tijdelijke karakter om te zetten in het definitief open houden van dit baggerdepot. 24

27 7.2 Beheer beschoeiingen Voor het onderhoud van de beschoeiingen zijn opgenomen: Herstellen van beschoeiingen middels kleine reparaties; Herstellen van stuwen en damwanden middels kleine reparaties; Vervangen van beschoeiingen, damwanden en stuwen. Klein onderhoud De beschoeiingen moeten een paar keer per jaar globaal worden geïnspecteerd op kleine gebreken. De reparatiewerkzaamheden worden - waar mogelijk - zelf uitgevoerd of anders uitbesteed. De verzakkingen achter beschoeiingen moeten ook jaarlijks worden aangevuld met grond en of kleigrond. Vervangen beschoeiingen en stuwen Voor de vervanging van de beschoeiing en stuwen wordt dezelfde onderhoudstrategie voorgesteld als bij de strategie voor baggerwerkzaamheden. Het betreft in hoofdzaak vervangen van harde beschoeiing en het omzetten van harde beschoeiing in natuurvriendelijke oevers. Globaal onderzoek wijst uit dat de beschoeiing op enkele plaatsen, zoals langs de vrijaanlegplaatsen op de Nieuwkoopse plassen, de gemeentevaart, het Meijepad en globaal 1000 m1 binnen de bebouwde kom aan vervanging toe zijn. De vervanging van de beschoeiing langs het Mijepad behoeft nadere uitleg vanwege de complexheid van de uitvoering. Deze geplande vervangingen in 2009 en 2010 zijn opgenomen in het financiële meerjarenplan 2009 t/m Beschoeiing Meijepad De beschoeiing of wat er van over is, is niet bestand tegen de krachten van de natuur. Diverse oplossingen hebben tot voor kort geen vruchten af geworpen. Momenteel is de situatie dusdanig precair dat delen van het Meijepad dreigen weg te slaan. Omdat oplossingen tot op heden niets hebben uitgericht heeft de firma Beijerman de gelegenheid gekregen een proefopstelling te maken. Bij deze proefopstelling is gebruik gemaakt van een golfbrekende beschoeiing met 10 meter daar achter de definitieve beschoeiing opgevuld met rietplaggen en grond. Deze proefopstelling heeft zich tijdens stormen goed geweerd en de beplanting achter de beschoeiing heeft zich kunnen ontwikkelen. Bij alle varianten was dit voorheen niet het geval. Het proefproject van 50 meter heeft , - gekost. Aangezien er nog over een lengte van 700 meter een beschoeiing en of oeverbescherming moet worden geplaatst zullen de kosten globaal , - gaan bedragen. De stand van de voorziening Meijepad bedraagt , -. Dit bedrag is ontoereikend. Voorgesteld wordt een extra krediet van , - voor de aanleg van de oeverbescherming (beschoeiing) langs het Meyepad te dekken uit de voorziening waterpartijen. Voorgesteld wordt voor het uitvoeren van de beschoeiing langs het Meijepad een bedrag van , - bij te ramen. Dit bedrag is opgenomen in het kostendekkingplan 2009 t/m Kosten oevervoorzieningen en waterbouwkundige werken op langere termijn De voorzieningen om de waterpartijen te beschermen tegen inkalven van bermen en het reguleren van waterstanden zijn diverse voorzieningen nodig zoals: 40 kilometer beschoeiing (FSE hout); 25

28 175 m2 zwemsteigers; 244 m2 loopsteigers; 5 kilometer natuurvriendelijke oevers (deels nog uit te voeren); 21 stuwen; 13 afsluiters Rekening houdend met een levensduur van 30 jaar is jaarlijks gemiddeld een bedrag ad , - per jaar nodig om de waterbouwkundige voorzieningen volgens planning te kunnen vervangen. In het financiële rekenmodel is voor de periode 2009 en 2010 rekening gehouden met een inhaalslag. Voor de periode 2011 tot en met 2013 worden minder kosten voorzien dan het langlopende gemiddelde. Hiervoor wordt een bedrag van , - aan het de voorziening toegevoegd (prijspeil 2008). Vanaf 2014 wordt het gemiddeld benodigde bedrag ( , - prijspeil 2008) per jaar aan de voorziening toegevoegd. Op grond van gedetailleerde inspecties zal in de toekomst moeten worden bezien in hoeverre de voorziening zal moeten worden aangewend. 7.3 Financiën Financiering oude gemeenten In alle voormalige gemeenten werd voor regulair onderhoud bedragen opgenomen in de regulaire begroting. Hierbij wordt het onderhoud in het stedelijk gebied van Te Aar verzorgd door het Hoogheemraadschap van Rijnland en het overige wordt de uitbesteding verzorgd door de afdeling BOR. De uitvoering van het baggerplan (stedelijk gebied) wordt, op kosten van de gemeente Ter Aar, verzorgd door het Hoogheemraadschap van Rijnland. De gemeente Nieuwkoop is het baggerplan in 2006 afgerond en wordt voor het onderhoud jaarlijks een bedrag gereserveerd voor de kosten op langere termijn. Daarnaast is door de voormalige gemeente Ter Aar 1,2 miljoen beschikbaar gesteld voor baggerwerken in het stedelijk gebied. De gemeente Nieuwkoop heeft 2,9 miljoen beschikbaar gesteld voor het baggeren waarvan Binnenlandse zaken 1,4 miljoen heeft bijgedragen. De bedragen zijn gebaseerd op oude beheerplannen en niet in overeenstemming zijn met de werkelijke kosten. De werkelijke kosten vielen lager uit dan voorzien een positief saldo in de voorziening van 2,8 miljoen laat zien. Hierbij dient te worden opgemerkt dat een groot deel nog gebaggerd moet worden wat nu is opgenomen in het nieuwe beheerplan waterpartijen. Financiering nieuwe Gemeente Nieuwkoop In de huidige situatie wordt jaarlijks , - toegevoegd aan de voorziening waterpartijen om de uitvoeringswerken van baggerwerkzaamheden en vervanging van waterbouwkundige voorzieningen (beschoeiingen e.d.) te kunnen bekostigen. Voor de reguliere werkzaamheden worden de benodigde bedragen jaarlijks opgenomen in de begroting. Bij het bereken van de kosten voor het beteer van waterpartijen conform bijlage I voor de periode 2009 t/m 2021 zijn de navolgende uitgangspunten opgenomen. Het beschikbaar hebben van een baggerdepot voor klasse 0,1 en 2 baggerspecie wat niet op de kant verwerkt kan worden. De gemeente Nieuwkoop neemt de kosten voor het baggeren van sloten waarvan zij gedeeltelijk eigenaar is voor zijn rekening. Hierbij gaat de gemeente er vanuit dat de baggerspecie (waar naar redelijkheid mogelijk) op de aangrenzen percelen kan worden gestort. 26

29 Vooralsnog wordt er van uit gegaan dat de kwaliteit van de baggerspecie klasse 3 blijvend is en klasse 4 verbeterd naar klasse 3. Bij verwerking van klasse 3 en 4 wordt als uitgangspunt gehanteerd dat de subsidieverordening voor het verwijderen van verontreinigde baggerspecie in het gebied van het Hoogheemraadschap van Rijnlands (vastgestel ) de komende jaren van kracht blijft. De gemeente draagt voor het verwerken van baggerspecie t.b.v. klasse 3 en 4 maximaal 18, - per m3 bij. In de kosten zijn begrepen de baggerwerkzaamheden, bijdrage beheer hoofdwatergangen (gemeente ontvangstplicht), waarvan de waterschappen eigenaar en beheerder zijn, onderhoud baggerdepot, waterbodemonderzoeken, het vervangen van beschoeiingen, stuwen, steigers (zwem) en afsluiters. Aanleg natuurvriendelijke oever Argonnepark Inflatiecorrectie van 2,75%, exclusief BTW en geen VAT kosten eigen dienst. Niet uitgevoerde baggerwerkzaamheden uit het verleden zijn in het kostendekkingsplan opgenomen. Vanaf 2012 baggerwerkzaamheden oppakken die 10 à 15 jaar geleden zijn gebaggerd. Het baggerplan voorziet in de verwijdering van klasse 3 en 4 waarvoor van het Hoogheemraadschap van Rijnland een bijdrage van , - wordt verwacht. Op grond van de opgestelde plannen en bijbehorende waterbodemonderzoek is vooruitlopend op de besluitvorming subsidie aangevraagd voor het verwerken van klasse 3 en 4. (ingediende aanvraag juli 2008). Vanuit het standpunt dat investeringen met een maatschappelijk nut worden geactiveerd, zullen de huidige geactiveerde investeringen in de loop der tijd niet meer worden opgevoerd als kapitaallasten bij nieuwe investeringen van baggerwerkzaamheden. 7.4 Financiële conclusie Met het uitvoeringsprogramma van het beheerplan waterpartijen voor de periode 2009 t/m 2021 loopt het saldo van de voorziening terug van , - naar , -. Hierin is de gehele baggercycli inbegrepen, alle regulaire onderhoudswerken en waterbouwkundige voorzieningen die betrekking hebben op de waterpartijen zoals, beschoeiingen, steiger, stuwen ed. Dat de voorziening met 1,2 miljoen afneemt heeft als reden dat alleen de jaarlijkse storting per jaar van , - uit de voormalige gemeente Nieuwkoop is overgenomen in de begroting. In de gemeente Liemeer en Ter Aar werden de werkzaamheden gezien als investering als zodanig verkapitaliseerd. Vanuit het standpunt dat investeringen met een maatschappelijk nut worden geactiveerd, zullen de huidige geactiveerde investeringen in de loop der tijd niet meer worden opgevoerd als kapitaallasten bij nieuwe investeringen van baggerwerkzaamheden. 27

30 Alle bedragen zijn exclusief BTW. VAT kosten eigen personeel en inclusief 2,75% prijscompensatie Werkbegroting waterpartijen conform beheerplan 2009 t/m 2021 Kostendekkingsplan Tabel I Nieuw Groot onderhoud 0,000 1,028 1,056 1,085 1,115 1,145 1,177 1,209 1,242 1,277 1,312 1,348 1,385 Uitvoer baggerplan op basis van inspectie x x x x x x x x x x x Kosten en subsidie Rijnland klasse 3 en baggerplan op langere termijn x x Onderzoek Flora Faunawet, bodemkwaliteit en Onderzoek bodemkwaliteit In - uitmeten baggerspecie Onderhoud baggerdepot, inclusief afvoer grond Vervangen beschoeiing Aanleg natuurvriendelijke oever Agondelpark Aanleg beschoeiing Meyepad x x x x x x x x x x x x Totaal investeringskosten Regulaire kosten Opschonen waterpartijen Contract Rijnland (opschonen kern Ter Aar) Tractie heffingen en Precario Kapitaallasten Klein onderhoud beschoeiingen Totaal jaarlijkse onderhoudswerkzaamheden Totale kosten waterpartijen Bestaand Groot Onderhoud Donatie in voorziening waterpartijen Begrotingsposten Kapitaallasten Tractie heffingen en Precario Overig onderhoud Overige diensten (contract Rijnland) Klein onderhoud beschoeiingen Totalen Stand van de voorziening Stand van de voorziening Storting Uitgaven Stand van de voorziening per Aanpak achterstallig onderhoud groen Jaarlijkse vervanging van groenvoorzieningen Eindsaldo van voorzieningen waterpartijen

31 Bijlage 1: Wijze van uitvoering baggeren Bij de uitvoering van de baggerwerkzaamheden zijn diverse uitvoeringsvarianten mogelijk die ieder afzonderlijk worden toegelicht. Baggeren in stedelijk gebied Het verwijderen van baggerspecie binnen de bebouwde kom vereist een andere aanpak dan buiten de bebouwde kom. Binnen de bebouwde kom is het op de kant zetten van baggerspecie en de bereikbaarheid van de rupskraan bij waterpartijen geen vanzelfsprekende zaak. Zijn de oevers van de waterpartijen moeilijk bereikbaar voor een rupskraan dan wordt gebruik gemaakt van een geavanceerde baggerboot. De duw/zijschotten worden onder profiel ingesteld waarbij de bagger door de baggerboot wordt opgestuwd tot een punt waar de bagger met behulp van een rupskraan kan worden uitgebaggerd. Vervolgens worden baggerkiepwagens ingezet voor de afvoer van de baggerspecie. De baggerkiepwagens zijn vloeistofdicht om het morsen van bagger bij het afvoeren van de bagger te voorkomen. Baggeren buiten bebouwde kom Het moge voor zich spreken dat vooral de sloten in het buitengebied en de sloten aan de rand van de bebouwde kom in aanmerking komen voor het opzetten van bagger op de kant. In de praktijk blijkt dat veel van deze sloten voor de helft in eigendom zijn bij particulieren. In de oude keur van het Hoogheemraadschap van Rijnland is geregeld dat de gemeente als wegbeheerder ook verantwoordelijk is voor het beheer van de aanliggende sloot. In de nieuwe keur (2006) die nog niet is goedgekeurd zijn eigenaren verantwoordelijk voor beheer van het eigen deel. Om te komen tot werkelijke uitvoering van het baggerprogramma is het van groot belang overeenstemming te bereiken met de mede-eigenaren. Dit kan door een plaatselijk loonwerker uit de regio, het werk in de regie (op basis van eenheidsprijzen) uit te laten voeren. Vooral bij het op de kant zetten van bagger op gronden (landbouwgronden) van mede-eigenaren wordt de timing van het baggeren bepaald door de toegankelijkheid van het terrein. Omstandigheden zoals een natte bodem, hooiseizoen of oogstseizoen zijn bepalende aspecten bij het inplannen van baggerwerken. Hierbij is een goede communicatie tussen de gemeente, loonwerker en de eigenaar van essentieel belang. De loonwerker en de eigenaren van de landbouwgronden spreken dezelfde taal wat een belangrijke basis vormt voor een succesvolle uitvoering. Baggerspecie die niet op de kant gezet kan worden moet worden afgevoerd naar het eigen baggerdepot (klasse 0 t/m 2) en of naar een extern ( klasse 3 en 4) ingericht baggerdepot (binnen een straal 29

32 Kostenraming per verwerkingsmethode Kosten verwerken slib in per m 3 Verspreiding op Afvoer naar Afvoer naar de kant zetten Grondbank Grondbank (binnen 20 m (Blasse Wilnis) (Blasse Wilnis) van de aangrenszende oever. Klasse 0,1 en 2 Klasse 0,1 en 2 Klasse 3 en 4 Baggeren inclusief onderzoek 5,0 5,0 5,0 Nabehandelen 2,5 Transport 6,0 7,0 Inrichting depot Stortkosten 16,0 30,0 Totaal per m 3 7,5 27,0 42,0 Inzet materieel per verwerkingsmethode a. Baggerspecie verwerken op de kant (buiten beb.kom klasse 0,1 en2): Gedetailleerde inspectie en waterbodemonderzoek Inzet rupskraan met lange giek voor uitkomende bagger; Uitrapen uitkomend afvalmateriaal uit baggerspecie (stenen, plastic, oud ijzer ed.); Egaliseren ingedroogde baggerspecie; Inzaaien afgewerkte grond. b. Baggerspecie afvoer naar extern baggerdepot (Buiten beb. kom kl. 3 en 4). (klasse 0,1 en 2 van toepassing als het op de kant zetten geen optie is) Gedetailleerd inspectie en waterbodemonderzoek Inzet rupskraan met lange giek voor uitkomende bagger; Drie tractoren + vloeistofdichte kipper; Storten in extern baggerdepot (binnen een straal van 25km); c. Baggerspecie afvoer naar extern baggerdepot (Binnen beb.kom kl. 0,1,2,3 en 4). Gedetailleerd inspectie en waterbodemonderzoek Inzet rupskraan met lange giek voor uitkomende bagger; Twee tractoren + vloeistofdichte kipper (naar extern depot drie inzet tractoren); Inzet van baggerduwboot groot; Inzet tractor met lier om baggerduwboot voort te duwen; rten in extern baggerdepot (binnen een straal van 25km); 30

33 Inrichting depot De inrichting van het depot bestaat uit een zandbed met drainagebuizen omgeven door een dijklichaam. De bodem is afgeschermd met een waterdicht doek om vervuiling van bodem tegen te gaan. De grondkeringen rondom het baggerdepot zijn opgetrokken met de uitkomende grond van het depot. Het depot is verdiept aangelegd gelang de noodzakelijk hoeveelheid grond voor de grondkering. Het uittredend water wordt opgevangen in een ontvangstsloot waar bezinking kan plaats vinden voordat het water gaat lozen op het oppervlaktewater. In het midden van het depot is een verhoogde toegangsweg aangelegd. Vanaf deze toegangsweg kan het slib gelijkelijk gestort worden over het geheel van het baggerdepot. Depotgrootte Ivm vergunningsprocedure is het depot ingericht met een capaciteit < m3 (1 ha bij een slibdikte van 1m. Ook de huidige geplande aanvoer van slib zal, ten gevolge van gespreide aanvoer en inklinking, niet boven de m3 komen (netto inklinkingpercentage voor veenrijk slib ~20% {50% inklinking en 30% uitlevering}). Vergunningen Voor het tijdelijk depot zijn de navolgende vergunningen afgegeven: 1 Wet verontreiniging oppervlaktewater (Wvo)-vergunning. Voor het lozen van water uit baggerdepots op het gemeenteriool is deze vergunning verleend door de waterkwaliteitsbeheerder. Het Hoogheemraadschap van Rijnland (waterkwaliteitsbeheerder) is in deze het bevoegd gezag. 2 Voor het inrichten en exploiteren van een baggerdepot, ook tijdelijk, is een Wm-vergunning afgegeven. Gemeente Nieuwkoop is bevoegd gezag. Indien het depot een capaciteit > m3 heeft dan is de provincie Zuid Holland bevoegd gezag. 31