Onze maatschappij staat aan het

Transcriptie

1 Het Mapping Model e-cf is een aanpak om functieprofielen op basis van het European Competence Framework (e-cf) en het aanbod aan opleidingen en s in relatie met elkaar te brengen. Door een inhoudelijke mapping mogelijk te maken draagt Ngi-NGN bij aan het opstellen van profielen, het zorgen voor acceptatie van de e-cf en aanvullende profielen in de markt, het voorzien in handvatten voor e-cf-mapping en het betrekken van eindorganisaties. Anita Bosman, Pascal Ravesteijn en Frits Bussemaker Mapping Model e-cf Praktische toepassing van het e-cf Onze maatschappij staat aan het begin van de digitale transformatie. Als gevolg daarvan moeten organisaties veranderen om van een overheersende hiërarchische organisatiestructuur te transformeren naar een meer dynamische organisatiestructuur. Ook voor functies betekent dit een verandering. Niet alleen voor de ICT-functies, maar ook andere functies in de organisatie zullen deze meer ICT-gerelateerde kennis nodig hebben. Als gevolg daarvan is er bij veel organisaties een mismatch ontstaan tussen huidige kennis en vaardigheden van medewerkers en benodigde kennis en vaardigheden om in de digitale transformatie mee te kunnen. Hierbij gaat het om vragen als: Welke moeten we in huis hebben? Welke specifieke dient een bepaalde functie te hebben? Hoe vind je een medewerker met de gewenste? Om organisaties te helpen bij het beantwoorden van deze vragen ontwikkelde Ngi-NGN, de Nederlandse beroepsvereniging voor ICT-professionals, in samenwerking met het lectoraat Procesinnovatie en Informatiesystemen van de Hogeschool Utrecht het Mapping Model e-cf (MME). Het MME is een instrument dat helpt om het Europese e-competence Framework praktisch toepasbaar te maken. Wat is het e-cf? Het Europese e-competence Framework (e-cf) is een framework om professionele ICT-vaardigheden te beschrijven. Het is een gemeenschappelijk framework van e- en e-competentieniveaus, dat begrepen kan worden in Europa en daarbuiten (CEN, 2014a, b, c). Een competentie is in dit framework een aangetoond vermogen om kennis, vaardigheden Het e-cf presenteert een gemeenschappelijke Europese taal voor ICT- en attitudes toe te passen om waarneembare resultaten te behalen. In e-cf bestaat het woord competentie in twee dimensies. Dimensie één beschrijft de vijf e-competentiegebieden, afgeleid van de IT-bedrijfsprocessen: plan, build, run, enable, manage (plannen, bouwen, uitvoeren, mogelijk maken, sturen). Dimensie twee beschrijft een set van veertig e-competentiereferenties met een algemene beschrijving van elke competentie. Samen vormen die het geheel van de Europese 35

2 generieke referentiedefinities van het e-cf. Het e-cf presenteert daarmee een gemeenschappelijke Europese taal voor ICT-. Het raamwerk ondersteunt bij de definitie van functies, trainingen, cursussen, kwalificaties, loopbanen, formele en niet-formele leertrajecten, en certficeringen in de ICT-sector in Europa (Olde Hartmann, 2015). Het e-cf is een objectief raamwerk dat is opgesteld door diverse samenwerkingsverbanden georganiseerd binnen de EU. De en aanvullende profielen zijn opgesteld met betrokkenheid van beroepsverenigingen. Door de brede input is het raamwerk ook geschikt om in de markt te gebruiken om opleidings- en -producten te duiden, te optimaliseren en in te zetten. Het gebruik van e-cf is geheel vrij voor iedereen. Het is als ondersteuning bedoeld en Europabreed wordt het gebruik ervan gestimuleerd. Afhankelijk Om organisaties een praktisch instrument te bieden is een mapping-model ontwikkeld: Mapping Model e-cf (MME) [1] Een voorbeeld van een domeinspecifieke competentie: Een business-analist werkt in een verzekeringsbranche. Voordat zij begint dient ze kennis te hebben van de wet- en regelgeving vanuit de financiële verzekingswereld. Ze moet hiervoor de cursus Zorgverzekeringswet volgen. [2] Vaardigheden, zoals presentatievaardigheden, adviesvaardigheden, leidinggeven et cetera. van een eigen doelbepaling kan het e-cf naar eigen inzicht worden ingevuld. Het e-cf kent op dit moment nog geen standaardisatietraject om meetbaar te maken. (Olde Hartmann, 2015) Wat is het Mapping Model e-cf? Onbekendheid met het e-cf weerhoudt organisaties om met dit framework te werken. Het Ngi- NGN krijgt veel vragen van organisaties en leden die e-cf willen toepassen in hun organisatie. De belangrijkste vragen zijn hoe de e-cf- zich verhouden met de bestaande competentie frameworks en hoe je deze integreert. Om organisaties een praktisch instrument te bieden is een mapping-model ontwikkeld, het zogenaamd Mapping Model e-cf (MME). Het MME-model definieert hoe de e-cf- voor de ICT-professional zich verhouden tot de producten van opleiders en bureaus. Hiermee kan voor een afnemer van ICT-personeel inzichtelijk worden gemaakt welke producten er zijn om specifieke te verbeteren en te toetsen. Figuur 1 is het model dat de kern vormt van het MME, waarin de drie soorten zijn weergegeven op basis waarvan functieprofielen kunnen worden beschreven. De gelaagdheid in het model geeft de relatie aan van naar het (opleidings-)curriculum voor de professional en de onderliggende die behulpzaam kan zijn bij het identificeren waar je als professional staat. Het MME-model onderkent drie soorten, te weten: domein, gedrag en vakinhoudelijk. Van de drie genoemde soorten, richt e-cf zich uitsluitend op de vakinhoudelijke. Er is geen intentie om e-cf uit te breiden met domeinspecifieke 1 en gedrags 2. Het uitgangspunt is namelijk dat de meeste organisaties hun eigen domein kennen en zelf hebben vastgesteld. Ook de bijbehorende gedrags zijn vaak al in organisaties benoemd. Voor zowel de domeinspecifieke, als de gedrags bestaan bovendien voldoende referentiemodellen vanuit het hrm-vakgebied. Deze beide gaan ook breder dan alleen ICT-specifieke. Voor alle drie de soorten bestaan voor elk kennis- en ervaringsniveau opleidingen en trainingen. Opleidingsorganisaties en trainingsbureaus leveren de baseline aan voor de opleidingen en voegen daar de eigen specifieke kennis en vaardigheden aan toe. Wat wél wordt onderkend in MME, is dat er samenhang is tussen de drie soorten. De komen namelijk samen in één professional, waarvoor over het algemeen één ontwikkeltraject wordt opgezet. Naast e-cf moeten voor de domeinspecifieke en gedrags dus ook andere hrm-competentiemodellen worden gehanteerd. Om een goed beeld te krijgen van waar een professional staat, zou de professional een traject moeten volgen waarin alle drie de oorten worden meegenomen. Waarom een MME-model? De rationale achter het opstellen van een Mapping Model e-cf is drieledig. 36

3 Profielen e-cf domeinspecifieke gedrags vakinhoudelijke functieprfieles e-cf opleidingen/ trainingen curriculum curriculum curriculum op basis van e-cf op basis van e-cf Figuur 1. Model van het Mapping Model e-cf Objectieve positionering In het MME-model wordt uitgegaan van e-cf. De beroepsorganisatie stelt de functieprofielen op voor het gehele vakgebied. Door dat vanuit de beroepsorganisatie te doen, kan een objectieve positionering van de uitwerking beter geborgd worden. Door het betrekken van vaktechnische professionals wordt tevens geborgd dat professionals in het vakgebied het initiatief nemen in het vaststellen van benodigde. Zodra deze vastlegging gereed is, dan kan pas hierop het aanbod aan producten van opleiders en bureaus geplot worden en kunnen commerciële belangen een invloed krijgen. Het MME-model kan gebruikt worden om te zien waar gaps zijn voor het aannemen of aanleveren van volwaardig ICT-personeel Koppelen vraag en aanbod In het model kunnen de per functieprofiel allereerst gemapt worden op het aanbod van opleiders en bureaus. Dit kan gedaan worden voor de gehele beroepsgroep, maar ook voor een specifieke organisatie die een eigen functieprofiel op basis van e-cf- heeft opgesteld. Daarnaast ligt hier ook de vrijheid voor een organisatie om de domeinspecifieke en gedrags te mappen op het aanbod van opleiders en bureaus. Dit model kan tot slot gebruikt worden om te zien waar gaps zijn voor het aannemen of aanleveren van volwaardig ICT-personeel. Functies waar opleidingen niet genoeg (meer) aansluiten 37

4 opleiden of assessen ICT-professional ICTprofielen competentiemapping vakinhoudelijk (e-cf) vaststellen/ gap vaststellen/ vacature opstellen MMEmapping competentiemapping, domeinspecifiek en gedrag Figuur 2. Stappenplan toepassing van e-cf met behulp van het Mapping Model e-cf Figuur 3. Screenshot Figuur 4. Gedragspecifieke vanuit het Platform voor Informatiebeveiliging (PvIB) 38

5 bij benodigde kunnen door middel van een goede mapping in kaart gebracht worden, waarna de leverancier(s) de mogelijkheid heeft het opleidingsaanbod te optimaliseren. Tactisch meedenken met eindorganisaties Met het opstellen van e-cf-functieprofielen geeft de beroepsgroep aan welke van belang zijn. Dit geeft de opleider en assessor de mogelijkheid om meer als partner mee te denken met eindorganisaties en op tactisch niveau contact te leggen. Trainingen kunnen bijvoorbeeld meer geclusterd worden en er kan ingezet worden op educatie. Ook kunnen de opleiders en assessors een meer begeleidende rol spelen op diverse momenten van de carrière van een medewerker. Stappenplannen bij het model Vanuit organisatieperspectief kan e-cf op verschillende manieren gebruikt worden: Voor een ontwikkeltraject van een medewerker: er wordt niet gekeken hoe iemand functioneert, het gaat over de marktconformiteit. Competenties en ontbrekende (gap) die er zijn binnen een organisatie in kaart brengen. Voor een reorganisatie. Voor het opstellen van een vacature. Voor het optimaliseren van het aannametraject; voldoende en kwalitatief aanbod van ICTpersoneel. Voor het opstellen van een CV voor de ICTprofessional. Voor ieder van deze situaties, geeft MME een aantal stappen weer. De voorwaarden die daarbij horen, en die ook voorafgaand aan een project moeten vastliggen, zijn: De functiebeschrijvingen zijn door de organisatie vastgesteld volgens de CEN ICT Profiles (CWA 16458:2012) of volgens beroepsverenigingen (aanvullende ICT profiles). 3 Opleiders en bureaus hebben in kaart gebracht welke producten zij bieden in aansluiting op de betreffende e-cf-. Voorbeeld werking MME Voor het praktische toepassing van e-cf is op basis van het MME een generiek stappenplan vastgesteld, in zes stappen (figuur 2). Een verzekeraar zoekt een business-analist (intern Met het opstellen van e-cffunctieprofielen geeft de beroepsgroep aan welke van belang zijn of extern) en wil graag de hiervan in kaart hebben. De hrm-medewerker doorloopt het stappenplan van het MME-model. Stap 1: ICT-profielen opstellen Pijler 3 de vakinhoudelijke op basis van e-cf worden vastgesteld. De vakinhoudelijke worden ingevuld op basis van e-cf. Hiervoor kan de leidinggevende of hrm de profiletool gebruiken vanuit het CEN ( ecompetences.eu/, figuur 3). Stap 2: Competentiemapping vakinhoudelijk (e-cf) Met deze tool kan de hrm-medewerker van deze verzekeraar in kaart brengen wat ze zoeken en hoe dit zich verhoudt met een bepaald ICT-functieprofiel (vanuit CEN). De tool werkt ook de andere kant op. Het ICT-functieprofiel wordt als basis gekozen en de hrm-manager kiest aanvullende vanuit het e-cf. Stap 3: Competentiemapping domeinspecifiek en gedrags Pijler 1 de domeinspecifieke worden beschreven. De business-analist werkt in een verzekeringsbranche. Bij pijler 1, de domeinspecifieke competentie, komt te staan dat deze persoon kennis nodig heeft van de wet- en regelgeving vanuit de financiële verzekeringswereld. De werknemer moet hiervoor de cursus Zorgverzekeringswet volgen. Pijler 2 de gedragspecifieke worden beschreven. Vaak hebben organisaties de gedragspecifieke in hun functiehuis al gespecificeerd. Omdat het e-cf hier geen invulling aangeeft heeft het Platform voor Informatiebeveiliging deze benoemd vanuit het e-cf en aangeduid als algemene (figuur 4). [3] Het Platform voor Informatiebeveiliging (PvIB) beschrijft vier beroepsprofielen voor beroepen binnen het vakgebied informatiebeveiliging. Daarnaast wordt er vanuit het programma Digivaardig & Digiveilig nieuwe functies op basis van e-cf geschreven: datascientist, digitale documentalist, healthcare informatics, ethical hacker, app/mobile - -ontwikkelaar, cloud engineer, experience designer en de enterprise architect. 39

6 Profielen e-cf domeinspecifieke gedrags vakinhoudelijke functieprfieles e-cf Figuur 5. Een volledig ingevuld profiel voor een medewerker [4] Dit is een tool gebaseerd op het e-cf en op de CEN ICT Profiles. Tevens geeft het de mapping van een groot aantal ICT-certificaten weer. [5] Experts vanuit het Ngi-NGN, maar ook van andere beroepsverenigingen, zoals het PvIB die voor het vakgebied informatiebeveiliging vier beroepen hebben uitgeschreven: chief information security officer (CISO); information security officer (ISO); ICTbeveiligingsmanager; en ICT-beveiligingsspecialist. Figuur 6. Screenshot 5 Stap 4: Invulling MME-model ( 4 ), figuur 6. De worden vanuit alle drie de pijlers ingevuld, zodat er een totaalbeeld wordt gegeven met alle benodigde voor de Echter de leidinggevende of andere medewerkers De medewerker kan het self invullen. business -analist van de verzekeraar. kunnen ook het self invullen, bijvoorbeeld als onderdeel van een 360-graden-feedback. Stap 5: Competenties vaststellen Tevens kunnen de relevante ICT-certificaten in Indien de organisatie wil weten in hoeverre deze tool worden ingebracht. Een groot aantal relevante certificaten staan reeds op de site een medewerker op dit moment over bepaalde beschikt kan er gebruik worden gemaakt van een self tool 40

7 Stap 6: Opleiden of toetsen (assessen) van de ICT medewerker Steeds meer hogescholen, universiteiten en ICT-opleiders vullen hun ICT-opleidingen en -cursussen in op basis van e-cf. Een format voor het in kaart brengen van hun aanbod kan door middel van een voorbeeldtemplate die te vinden is op de site: Daarnaast kunnen ICT-opleiders ook een laag dieper van e-cf hun in kaart brengen door aan te geven welke van het e-cf gebruikt worden voor hun cursussen of opleiding. Dit betekent dat dimensie vier van het e-cf wordt ingevuld. Een voorbeeld is te vinden op de site: the-european-e-competence-framework/ Rol van de beroepsorganisatie Ngi-NGN zorgt ervoor dat de beroepsgroep het initiatief kan nemen in het definiëren van benodigde voor een ICT-professional. In het MME wordt uitgegaan van ICT-functieprofielen die door de CEN of beroepsverenigingen van het specifieke vakgebied zijn opgesteld. Hiermee is geborgd dat professionals in het vakgebied richtinggevend blijven in het vaststellen van benodigde. Dit is wenselijk om twee redenen: deze experts 5 kunnen het beste vaststellen welke vaktechnische voor een functie nodig zijn; het betreft objectieve inbreng. Pas na het opstellen van de functieprofielen wordt het aanbod aan producten van opleiders en bureaus hier op gemapt, dus pas dan kan commercieel belang een invloed hebben. Het Ngi-NGN helpt organisaties om e-cf op te zetten en verder te implementeren. Zo zal het Ngi-NGN zorgt ervoor dat de beroepsgroep het initiatief kan nemen in het definiëren van benodigde voor een ICT-professional MME worden vormgegeven en verder worden geoperationaliseerd. Door een inhoudelijke mapping mogelijk te maken, draagt Ngi-NGN bij aan het opstellen van profielen, het zorgen voor acceptatie van de e-cf- en aanvullende profielen in de markt, het voorzien in handvatten voor e-cf-mapping, en het betrekken van eindorganisaties. Daarnaast zal zij de paraplufunctie op zich nemen om initiatieven die opgezet worden en beschikbare informatie omtrent het e-cf te ontsluiten en praktisch toepasbaar te maken. Anita Bosman (Anita.bosman@hu.nl) heeft zitting in het hoofdbestuur van Ngi-NGN. Ze is verantwoordelijk voor Post Initieel ICT-onderwijs bij de Hogeschool Utrecht en is lid van de e-cf initiatiefgroep. Pascal Ravesteijn (Pascal.ravesteijn@hu.nl) is lector Procesinnovatie en Informatiesystemen aan de Hogeschool Utrecht. Hij heeft zitting in het bestuur van het International Information Management Association (IIMA) en is voorzitter van het BPM-Forum. Frits Bussemaker (frits@bussemaker.net) is partner en Liaison European Relations bij CIONET, een community van CIO s en IT-directeuren in Europa. Hij is voorzitter van ipoort, onderdeel van perscentrum Nieuwspoort; lid van de Global Industry Council van IP3. Literatuur CEN (European Committee for Standardization). European e-competence Framework 3.0. A common European Framework for ICT Professionals in all industry sectors. CWA 16234:2014 Part 1, 2014a CEN (European Committee for Standardization). User guide for the application of the European e-competence Framework 3.0. CWA 16234:2014 Part 2, 2014b CEN (European Committee for Standardization). Building the e-cf a combination of sound methodology and expert contribution. Methodology documentation. CWA 16234:2014 Part 3, 2014c CEN (European Committee for Standardization). Case Studies for the application of the e-cf. CWA 16234:2014 Part 4, 2014d CEN (European Committee for Standardization). European ICT Professional Profiles, Workshop Agreement CWA Olde Hartman, M. (2015). e-cf in de praktijk, Van Haren Publishing, Zaltbommel, april 2015 Op de Coul, J. (red), (2001). Taken, Functies, Rollen en Competenties in de Informatic, Ten Hagen & Stam e-skills QUALITY Final Report 2013, Towards a European Quality Label for ICT Industry Training and Certification Whitepaper PvIB (2001). Beroepsprofielen Informatiebeveiliging, Een basis voor uniforme kwalificatie van professionals in informatiebeveiliging 41