DEFINITIEF RAPPORT VAN HET ONDERZOEK IN HET KADER VAN DE VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE PEUTERSPEELZAAL DE KLEINE MARKIES

Transcriptie

1 VVE-RAPPORT DEFINITIEF RAPPORT VAN HET ONDERZOEK IN HET KADER VAN DE VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE PEUTERSPEELZAAL DE KLEINE MARKIES Locatie(s) : peuterspeelzaal Plaats : Bergen op Zoom Onderzoeksnummer : Documentnummer : Datum onderzoek : 25 mei 2011 Datum vaststelling rapport : 14 september 2011 VVE-rapport Onderzoeksdatum: Pagina 1 van 8

2 1. INLEIDING Dit rapport is het verslag van een onderzoek van de Inspectie van het Onderwijs naar de kwaliteit van de voor- en vroegschoolse educatie (VVE). VVE is bedoeld voor jonge kinderen die onvoldoende zijn toegerust voor een soepele instroom in groep van het basisonderwijs, waardoor ze grote kans lopen om achterop te raken. In dit rapport worden de volgende onderwerpen besproken: De voorwaarden van VVE De ouders De kwaliteit van de educatie Het VVE-programma, zoals dat wordt aangeboden Het pedagogisch klimaat Het educatief handelen De ontwikkeling, zorg en begeleiding De kwaliteitszorg De doorgaande lijn tussen de voor- en vroegschool De resultaten van VVE Elk van de VVE-kwaliteitsaspecten is uiteengelegd in indicatoren. Als een indicator beoordeeld wordt, gebeurt dat doorgaans met de volgende oordelen: 1. Staat in de kinderschoenen: verbeteringen zijn dringend nodig Deze kwalificatie geeft aan dat er écht iets verbeterd dient te worden. 2. Enigszins ontwikkeld: verbeteringen zijn wenselijk Deze kwalificatie geeft aan dat het wenselijk is dat iets verbeterd wordt.. Voldoende 4. Goed ontwikkeld: een voorbeeld voor anderen Deze kwalificatie geeft aan dat dit aspect in orde is, en wel op een zodanige manier dat andere voor- en/of vroegscholen hiervan kunnen leren. Opbouw van het rapport Hoofdstuk 2 beschrijft het totaalbeeld van het onderzoek. De beoordeelde onderwerpen (indicatoren) staan in hoofdstuk, met eerst de oordelen en daarna een toelichting als dat nodig is. Als er op basis van dit onderzoek afspraken gemaakt zijn, staan die in hoofdstuk 4. Groepsinformatie peutergroepen per 1 oktober 2010 Aantal peuters : 1, waarvan 6 doelgroeppeuters VVE-rapport Onderzoeksdatum: Pagina 2 van 8

3 2. HET TOTAALBEELD Kindercentrum is gehuisvest in een noodgebouw in de wijk De Markizaten in de gemeente Bergen op Zoom. Het betreft hier een pilot groep waarin, in een samenwerking tussen Stichting Peuterspeelzalen Bergen op Zoom en Kobalt Kinderopvang, zowel opvang geboden wordt aan kinderen in de leeftijd van 0 tot 4 jaar, als de peuterspeelzaal aan peuters van 2,5 tot 4 jaar. Peuters die alleen gebruik maken van het peuterspeelzaalaanbod komen op de reguliere peuterspeelzaaltijden, terwijl kinderen aan wie kinderopvang wordt geboden de hele dag van de opvang gebruik kunnen maken. De pilotgroep vormt een VVE-koppel met basisschool t Fort en peuterspeelzaal De Teddybeer. Momenteel wordt er gebouwd aan Brede School De Markizaten. Bij het van start gaan van de brede school gaat peuterspeelzaal De Teddybeer op in kindercentrum. Naast basisschool t Fort gaan diverse andere organisaties deel uit maken van de brede school. Peuters stromen vanuit door naar verschillende basisscholen in Bergen op Zoom. Kindercentrum maakt deel uit van de Stichting Peuterspeelzaalwerk Bergen op Zoom (SPB) en Kobalt Kinderopvang. In Bergen op Zoom wordt op alle peuterspeelzalen van Stichting Peuterspeelzaalwerk Bergen op Zoom (SPB) en op alle locaties van Kobalt Kinderopvang gewerkt met een erkende methode Vooren Vroegschoolse educatie (VVE). Op kindercentrum wordt gewerkt met het gecertificeerde VVE-programma Piramide. In de uitvoering van VVE laat het kindercentrum een overwegend voldoende kwaliteit zien. Er is sprake van een positief pedagogisch klimaat en betrokken, enthousiaste leidsters. Op het kindercentrum zijn slechts enkele verbeterpunten te vermelden. Het gaat dan vooral om onderdelen van de aspecten kwaliteitszorg en de doorgaande lijn. Daarnaast heeft de inspectie ook geconstateerd dat bij een enkele indicator de gerealiseerde kwaliteit een voorbeeld kan zijn voor andere voorscholen. Omdat op gemeentelijk niveau geen prestatieafspraken in de zin van minimale opbrengsten met de VVE-instellingen zijn gemaakt, geeft de inspectie geen oordeel over de opbrengsten van het VVE-beleid. Met de school is wel gesproken over de beschikbaar gestelde toetsgegevens. VVE-rapport Onderzoeksdatum: Pagina van 8

4 . DE OORDELEN MET EEN TOELICHTING ALS DAT NODIG IS A CONDITIES A0.1 Er is een recent GGD-rapport beschikbaar A0.2 In het rapport zijn de basisvoorwaarden voor voorschoolse educatie 2 getoetst A1 Een integraal VVE-programma A1.1 Naam/namen van programma(s) Piramide A1.2 Wat is de kwaliteit van het programma? A2 De groepsgrootte voldoet aan de maximumeisen (voorschool) A Leidster - kind ratio ("dubbele bezetting") A4 Voldoende VVE-tijd A4.1 De peuters bezoeken de voorschool gedurende voldoende tijd (per week) A4.2 Wat is doorgaans de beginleeftijd voor 2,5 jaar VVE? A5 Kwaliteit beroepskrachten A5.2 Alle beroepskrachten zijn toereikend gekwalificeerd (opleiding) A5. Alle beroepskrachten spreken voldoende Nederlands A5.4 Alle beroepskrachten zijn toereikend geschoold (voor het VVE-programma) 4 A5.5 Er is een jaarlijks VVE-opleidingsplan In de wet Kinderopvang is geregeld dat de GGD als toezichthouder alle geregistreerde kindcentra inspecteert. In Bergen op Zoom heeft de GGD West Brabant alle peuterspeelzalen in 2010 bezocht. Op basis van de Verordening kwaliteitsregels peuterspeelzaalwerk en het daaruit afgeleide toetsingskader is in een regulier inspectie bezoek in maart 2010 de kwaliteit van de opvang op peuterspeelzaal beoordeeld. In dat onderzoek zijn niet alle basisvoorwaarden die vanaf juli 2010 gelden, door de GGD beoordeeld. Wel beoordeeld zijn de maximum groepsgrootte, de dubbele bezetting en de kwalificatie van de groepsleidsters. Deze oordelen heeft de inspectie geverifieerd en overgenomen. De kwaliteit van de overige basisvoorwaarden heeft de inspectie in dit onderzoek beoordeeld. Op de voorschool wordt aan alle basisvoorwaarden voldaan. Kindercentrum vangt kinderen op in de leeftijd van 0 tot 4 jaar en voldoet aan de voorwaarden die gesteld zijn voor de opvang van kinderen in een verticale groep. De voorschool werkt niet met vaste groepen kinderen. VVE- kinderen bezoeken de peuterspeelzaal gedurende 4 en niet-vve kinderen gedurende dagdelen per week, in een wisselende groepssamenstelling. Peuterspeelzaal kampt momenteel met een wachtlijst. Dit betekent dat peuters die de leeftijd van 2,5 jaar bereiken niet geplaatst kunnen worden op de peuterspeelzaal. VVE-kinderen worden daarom doorverwezen naar één van de andere peuterspeelzalen van SPB. Vooralsnog is het niet duidelijk of dit probleem opgelost wordt door de verhuizing naar Brede School De Markiezaten. Twee leidsters van de voorschool zijn geprofessionaliseerd in en gecertificeerd voor het VVEprogramma dat ze gebruiken, de twee andere leidsters volgen momenteel nog de VVE-opleiding. SPB heeft de beschikking over een kenniscentrum waarbinnen gecertificeerde VVE-trainsters, de scholing, bijscholing en begeleiding van de leidsters in hun dagelijks werk verzorgen. In totaal komen alle SPB-leidsters viermaal per jaar onder leiding van een VVE-trainster bij elkaar om onderwerpen zoals actuele ontwikkelingen, knelpunten, enzovoorts, met elkaar te bespreken. De leidsters van kindercentrum participeren hierin. VVE-rapport Onderzoeksdatum: Pagina 4 van 8

5 B OUDERS B1 Gericht ouderbeleid 2 B2 Ouders zijn vooraf adequaat geïnformeerd B Intake 2 B4 Stimuleren om thuis ontwikkelingsstimulerende activiteiten te doen B5 Participatie in VVE-activiteiten in de voorschool B6 Informeren over de ontwikkeling van hun kind B7 Rekening houden met de thuistaal Het kindercentrum geeft in de dagelijkse praktijk voldoende inhoud aan ouderparticipatie en de daaruit voortvloeiende activiteiten. Op de eerste speeldag wordt verwacht dat één van de ouders een dagdeel met het kind op de groep doorbrengt om zo de overgang van thuis naar de voorschool te vergemakkelijken maar ook om kennis te maken met de werkwijze van de voorschool en de pedagogisch-didactische omgang met de kinderen. Bij de start van een nieuw thema krijgen de ouders een nieuwsbrief mee met daarin de woorden die centraal staan, de liedjes die gezongen worden en suggesties voor ontwikkelingsbevorderende activiteiten die ouders zelf met de kinderen kunnen ondernemen. In de hal hangt een bord waarop ouders foto s kunnen hangen van activiteiten die ze, samen met de kinderen, thuis hebben ondernomen in het kader van het thema. Daarnaast is er veel mondelinge uitwisseling van informatie tijdens haal- en brengmomenten en worden alle ouders daarvoor bewust benaderd. De ouders waarmee de inspectie heeft gesproken beamen dit en zijn heel tevreden over hun keuze voor het kindercentrum. Als belangrijkste reden voor plaatsing van hun kind op de voorschool wordt genoemd: het leren van de Nederlandse taal, het vergroten van sociale vaardigheden in de omgang met andere kinderen, en het wennen aan het dagritme en de structuur van de voorschool om zo de overgang naar de basisschool te vergemakkelijken. De ouders vinden dat het personeel makkelijk toegankelijk is voor persoonlijke vragen of gesprekken. De open communicatie met daarin respect voor de privacy van ouders en kind wordt door de ouders bijzonder op prijs gesteld. Ook de schriftelijke communicatie valt in positieve zin op door de goede, duidelijke schrijfstijl waardoor bijvoorbeeld de nieuwsbrief, ook voor ouders die de Nederlandse taal minder goed beheersen, begrijpelijk is. Regelmatig vinden er activiteiten plaatst waarvoor ouders uitgenodigd worden zoals, bij het thema verkeer, de oudermiddag ter afsluiting van het thema. De algehele indruk is dat de ouderbetrokkenheid hoog te noemen is maar dat participatie in de verschillende activiteiten erg wisselt en veel inspanningen van de leidsters vraagt. De toeleiding van de ouders naar een voorschoolse voorziening gebeurt voor een belangrijk deel via de consultatiebureaus. Een intensieve informatievoorziening door SPB vindt plaats bij doelgroepouders die aarzelen om hun kind in te schrijven bij een voorschool. Eenmaal aangemeld bij de voorschool, volgt een uitgebreide intake en krijgen ouders een informatiepakketje met algemene informatie over SPB en meer specifieke informatie over de VVE-werkwijze op de peuterspeelzaal waar de betreffende peuter is ingeschreven. De intake van kindercentrum De Kleine kan worden verbeterd door een intake formulier in gebruik te nemen van waaruit een breed beeld ontstaat van het kind en de ontwikkelfase waarin het zich bevind. Om de communicatie met anderstalige ouders te vergemakkelijken kan SPB gebruik maken van tolken die, zo nodig, bij een oudergesprek kunnen vertalen. Een voorbeeld voor andere voorscholen. Bij is geen ouderbeleid met daarin een gerichte visie met doelen omschreven. Hiervoor is het wenselijk om eerst een analyse van de ouderpopulatie op te stellen. Op basis van de analyse moeten de wensen en mogelijkheden van de ouders in beeld gebracht worden en de eigen doelstellingen ten aanzien van de rol van ouders in de voor- en vroegschoolse educatie. VVE-rapport Onderzoeksdatum: Pagina 5 van 8

6 C KWALITEIT VAN DE UITVOERING VAN VVE C1 Kwaliteit van de educatie: het aangeboden programma C1.1 Een integraal VVE-programma C1.2 Werken met een doelgerichte planning C1. Het aanbod gericht op de taalontwikkeling is voldoende dekkend C1.4 Het aanbod klimt op in moeilijkheidsgraad en er wordt gedifferentieerd C2 Kwaliteit van de educatie: het pedagogisch klimaat C2.1 Het pedagogisch handelen van de leidsters is respectvol C2.2 De leidsters hanteren duidelijke pedagogische gedragsgrenzen C2. De leidsters stimuleren de sociale vaardigheden en de persoonlijke competenties van de kinderen C2.4 De leidsters tonen respect voor de autonomie van het kind C2.5 De inrichting van de ruimte is aantrekkelijk, uitdagend en spel- en taaluitlokkend C Kwaliteit van de educatie: het educatief handelen C.1 Het educatief handelen van beide leidsters is goed op elkaar afgestemd C.2 Er worden effectieve en gerichte activiteiten voor de taalontwikkeling uitgevoerd C. De leidsters bevorderen de interactie met en tussen kinderen C.4 De leidsters stimuleren actieve betrokkenheid van de kinderen en verrijken het spelen en werken C.5 De leidsters bevorderen de ontwikkeling van aanpakgedrag (strategieën) bij de kinderen C.6 Het gedrag van de leidsters met de kinderen is responsief C.7 De leidsters stemmen de activiteiten af op verschillen in de ontwikkeling van de individuele kinderen Het realiseren van een VVE-aanbod in een kindercentrum waarin zowel een peuterspeelzaal aanbod als kinderopvang aan 0 tot 4-jarigen wordt gerealiseerd biedt zowel kansen als uitdagingen. Kansen liggen onder ander in de wisselwerking die ontstaat in de omgang tussen baby s en peuters en in het leren van elkaar door de samenwerking tussen kinderopvang- en peuterleidsters. Het is een uitdaging om naast de noodzakelijke verzorgende activiteiten, voldoende tijd vrij te maken voor het realiseren van het educatieve aanbod. Daarnaast vraagt het werken met een wisselende samenstelling van de groep en een team van leidsters per groep om een nauwkeurige planning en onderlinge afstemming. Kindercentrum is daar goed in geslaagd en de pilot wordt door de betrokkenen als positief ervaren. Kindercentrum maakt structureel gebruik van het programma Piramide, zoals het ook bedoeld is. Ze heeft daarvoor een jaarplanning waarin voldoende thema s voor dit schooljaar zijn gepland. Deze jaarplanning is in het koppeloverleg van de voor- en vroegschool opgesteld. Mede doordat twee leidsters momenteel de VVE-opleiding volgen worden de nieuw uitgegeven thema s van Piramide direct geïmplementeerd. Het pedagogisch handelen van de leidsters kenmerkt zich door een empathische omgang met de kinderen, waarin als het nodig is kinderen ook aangesproken worden op ongewenst gedrag. Er heerst een huiselijke, gemoedelijke sfeer op de groep waarbinnen ouders en kinderen zich gezien voelen. Tijdens het vrij spel in de hoeken sluiten de leidsters aan bij het spel van de kinderen waardoor er verbreding en verdieping van de spelactiviteit ontstaat. Er is dan volop interactie tussen leidster en peuters en peuters onderling. Eén leidster houdt zich voornamelijk bezig met de baby s en dreumesen zodat de andere twee leidsters hun aandacht op de peuters kunnen richten. De inrichting van het lokaal is in de basis voldoende maar heeft beperkingen omdat gewerkt wordt in een noodlokaal waar een groot deel van de ruimte ingenomen wordt door een grote aankleedtafel. Het is daardoor beperkt mogelijk om hoeken in te richten. Met de leidsters is gesproken over het inrichten van rijke speelhoeken en het taalrijker maken van de speelleeromgeving door het toevoegen van bijvoorbeeld een woordweb (woordspin) en een verteltafel voor het interactief voorlezen. Het thema verkeer was in het lokaal voldoende zichtbaar en kwam ook in het spel van de peuters naar voren. Zo deed de bestuurder van de auto netjes zijn VVE-rapport Onderzoeksdatum: Pagina 6 van 8

7 riem vast op aanwijzing van de leidster en kwam de politie controleren of alles in orde was met de automobilist. Het educatief handelen van de leidsters en leerkrachten voldoet op alle beoordeelde indicatoren aan de verwachtingen. Ook bij de afstemming van het aanbod op de aanwezige niveauverschillen is positief gewaardeerd. De tutoring wordt planmatig aangeboden door middel van een individueel handelingsplan. De handelingsplannen worden eens in de zes weken opgesteld, geëvalueerd en besproken met de ouders. De tutoring vindt plaats tijdens het vrije spel, soms in de groep, soms ook in een ruimte buiten de groep. D ONTWIKKELING, BEGELEIDING EN ZORG D1 Ontwikkeling, begeleiding en zorg binnen de groep D1.1 Volgen van de brede ontwikkeling van alle kinderen D1.2 De begeleiding is planmatig voor: de hele groep, de kleine (tutor)groep en het individuele kind D1. De evaluatie van de aangeboden begeleiding en zorg D1.4 Specifieke aandacht bij de begeleiding en zorg voor de taalontwikkeling D2 Ontwikkeling, begeleiding en zorg in de bredere zorgketen D2.1 Leidsters hebben een overzicht van de kinderen die zorg nodig hebben die de voor- resp. vroegschool niet kan leveren, en van de aard van die zorg D2.2 Leidsters melden kinderen aan voor externe zorg wanneer de voor- resp. vroegschool de gewenste zorg niet kan leveren D2. De leidsters blijven de ontwikkeling van kinderen met extra zorg bijhouden Om de cognitieve vorderingen en de ontwikkeling op de overige gebieden van de kinderen te kunnen volgen, maakt de voorschool gebruik van relevante toetsen uit het peutervolgsysteem van het Cito. Dat gebeurt tweemaal in de peuterperiode, als de peuter ruim drie jaar is en een half jaar later nogmaals. Er worden observatielijsten gebruikt voor de overige ontwikkelingsgebieden. Een maand na plaatsing van een peuter vindt een eerste indruk observatie plaats. Daarnaast wordt de peuter tweemaal per jaar geobserveerd, waarbij een observatielijst gebruikt wordt die gebaseerd is op de CITO-observatielijst en wordt er bij zorgkinderen intensiever geobserveerd en geregistreerd met behulp van de PDO lijst. Voor peuters die tutoring nodig hebben alsmede voor peuters met een sterk achterblijvende ontwikkeling worden er handelingsplannen opgesteld, uitgevoerd en geëvalueerd. Op het moment dat de voorschool de gewenste zorg of hulp niet meer kan geven, bestaan er korte lijnen met externe deskundigen. Dat is allereerst de verpleegkundige jeugdgezondheidszorg waarmee vier keer per jaar een structureel overleg plaatsvindt waarbij zorgkinderen besproken worden. Daarnaast is er contact met o.a. Centrum voor Jeugd en Gezin, Integrale Vroeghulp, Auris en MEE. In Bergen op Zoom is met de komst van Zorg voor Jeugd het buurtnetwerk opgeheven wat door de participanten betreurt wordt. Zorg voor Jeugd is enkel een registratiesysteem, het multidisciplinaire contact binnen het buurtnetwerk wordt gemist. E KWALITEITSZORG BINNEN DE VOOR- C.Q. VROEGSCHOOL E1 Er is VVE-coördinatie in de voorschool E2 De voorschool evalueert de kwaliteit van VVE regelmatig E De voorschool evalueert de opbrengsten van alle kinderen 2 E4 De voorschool formuleert op basis van evaluaties verbetermaatregelen en voert die aantoonbaar en planmatig uit E5 De voorschool borgt de kwaliteit van haar educatie SPB heeft haar eigen kwaliteitssysteem bestaande uit een handboek met diverse werkprotocollen. Ook op wordt volgens dit handboek gewerkt. Tevens wordt de kwaliteitskaart VVE jaarlijks besproken en geëvalueerd. Daarnaast is het noodzakelijk dat er jaarlijks wordt geëvalueerd of tenminste de ontwikkeling en vorderingen van de doelgroepkinderen volgens verwachting zijn, de begeleiding en extra zorg tot VVE-rapport Onderzoeksdatum: Pagina 7 van 8

8 de gewenste effecten hebben geleid, de pedagogische en educatieve vaardigheden van de leidsters en leerkrachten voldoen aan de eigen norm, het gerealiseerde VVE-beleid aan de gestelde doelen beantwoord en de ouders in een gewenste mate hebben geparticipeerd. In dit verband ontbreken ook doelstellingen op gemeentelijk niveau. F DOORGAANDE LIJN F1 Er is VVE-coördinatie tussen de voor- en vroegschool F2 Voldoende kinderen stromen door naar een vroegschool F De voorschool zorgt voor een warme overdracht F4 Het aanbod van de voor- en vroegschool is op elkaar afgestemd F5 Het pedagogisch klimaat en het educatief handelen van de voor- en vroegschool is op elkaar afgestemd F6 De manier om met ouders om te gaan op de voor- en de vroegschool is op elkaar afgestemd F7 De interne begeleiding en zorg zijn op de voor- en vroegschool op elkaar afgestemd Kindercentrum vormt een VVE-koppel met basisschool t Fort en peuterspeelzaal De Teddybeer. Dit onderzoek richt zich alleen op, daarom acht de inspectie het niet van toepassing om de doorgaande lijn op alle indicatoren in dit aspect tussen voorschool en vroegschool te beoordelen. De kinderen van stromen uit naar verschillende basisscholen in Bergen op Zoom. De warme overdracht voor kinderen die extra zorg en aandacht behoeven is gerealiseerd. Voor alle andere kinderen worden de beschikbare observatie- en toetsgegevens overgedragen naar de betreffende basisschool. Voor kinderen die doorstromen naar basisschool t Fort vindt altijd een warme overdracht plaats. Dit zou zeker voor doelgroep- en zorgkinderen nog versterkt kunnen worden door ook de ouders bij dit gesprek te betrekken. De inspectie gaat ervan uit dat zodra de verhuizing naar brede school De Markiezaten gerealiseerd is, de doorgaande lijn tussen voor- en vroegschool opnieuw op de agenda komt. Hierbij hoort een structureel koppeloverleg tussen voor- en vroegschool. Het is de bedoeling dat de thema s en activiteiten met elkaar worden afgestemd, gepland en geëvalueerd. Daarnaast is het wenselijk dat leidsters en leerkrachten intensief kennis gaan nemen van elkaars pedagogisch en educatief handelen en de begeleiding en zorg teneinde te leren met en van elkaar. 4. VERVOLGAFSPRAKEN De inspectie vertrouwt erop dat de voor- en vroegschool de genoemde verbeterpunten in hun planningen voor de komende jaren zullen opnemen en acht specifieke vervolgafspraken op instellingsniveau op dit moment onnodig. VVE-rapport Onderzoeksdatum: Pagina 8 van 8