RAPPORT VAN HET ONDERZOEK IN HET KADER VAN DE VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE PEUTERSPEELZAAL KERSENTUIN LOCATIE BREDERODEGRACHT

Transcriptie

1 VVE-RAPPORT RAPPORT VAN HET ONDERZOEK IN HET KADER VAN DE VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE PEUTERSPEELZAAL KERSENTUIN LOCATIE BREDERODEGRACHT :De, locatie Plaats :1628 LZ Hoorn Onderzoeksnummer :15941 Datum onderzoek :14 november 2011 Datum vaststelling rapport :8 maart 2012 Hb Onderzoeksdatum: Pagina 1 van 7

2 1. INLEIDING Dit rapport is het verslag van een onderzoek van de Inspectie van het Onderwijs naar de kwaliteit van de voor- en vroegschoolse educatie (VVE). VVE is bedoeld voor jonge kinderen die onvoldoende zijn toegerust voor een soepele instroom in groep 3 van het basisonderwijs, waardoor ze grote kans lopen om achterop te raken. In dit rapport worden de volgende onderwerpen besproken: De voorwaarden van VVE De ouders De kwaliteit van de educatie Het VVE-programma, zoals dat wordt aangeboden Het pedagogisch klimaat Het educatief handelen De ontwikkeling, zorg en begeleiding De kwaliteitszorg De doorgaande lijn tussen de voor- en vroegschool De resultaten van VVE Elk van de VVE-kwaliteitsaspecten is uiteengelegd in indicatoren. Als een indicator beoordeeld wordt, gebeurt dat doorgaans met de volgende oordelen: 1. Staat in de kinderschoenen: verbeteringen zijn dringend nodig Deze kwalificatie geeft aan dat er écht iets verbeterd dient te worden. 2. Enigszins ontwikkeld: verbeteringen zijn wenselijk Deze kwalificatie geeft aan dat het wenselijk is dat iets verbeterd wordt. 3. Voldoende 4. Goed ontwikkeld: een voorbeeld voor anderen Deze kwalificatie geeft aan dat dit aspect in orde is, en wel op een zodanige manier dat andere voor- en/of vroegscholen hiervan kunnen leren. Opbouw van het rapport Hoofdstuk 2 beschrijft het totaalbeeld van het onderzoek. De beoordeelde onderwerpen (indicatoren) staan in hoofdstuk 3, met eerst de oordelen en daarna een toelichting als dat nodig is. Als er op basis van dit onderzoek afspraken gemaakt zijn, staan die in hoofdstuk 4. Groepsinformatie peutergroepen: Er draaien vijf groepen op de peuterspeelzaal, waarvan één VVE groep. In deze groep zitten 11 doelgroeppeuters op een totaal van vijftien. Hb Onderzoeksdatum: Pagina 2 van 7

3 2. HET TOTAALBEELD Peuterspeelzaal locatie is gesitueerd in de wijk Kersenboogerd Zuid. De wijk telt circa inwoners, waarvan 14% van niet-westerse herkomst. Het gemiddelde inkomen ligt iets onder het landelijk gemiddelde. De wijk is gebouwd in de tachtiger jaren van de vorige eeuw en kent een redelijk hoog voorzieningenniveau. Gezien de bevolkingsopbouw en de gemiddelde sociaal economische situatie van de bewoners kan worden verwacht dat het aantal doelgroeppeuters op de peuterspeelzaal beperkt is. Van de 31 peuters die naar de gaan, behoren 11 tot de VVE doelgroep (ruim 35%), hetgeen vrij hoog is. Onduidelijk is waar dit aan ligt. Peuterspeelzaal locatie herbergt 5 groepen, waarvan 1 specifieke VVE groep die de betreffende peuters 4 dagdelen bezoeken. Deze peuters kunnen tegen gereduceerd tarief de peuterspeelzaal vier dagdelen in de week bezoeken. De ouders zijn hier in het algemeen bijzonder blij mee, zoals uit het gesprek bleek. Zij zien het nut van de peuterspeelzaal voor de ontwikkeling van hun kinderen in en zijn blij met de extra aandacht en inspanning die de peuterspeelzaal ten behoeve van hun kinderen levert. De ouders bleken echter nog te weinig op de hoogte van de doelstellingen van VVE en van het grote belang van een actieve betrokkenheid. Dit is te verklaren uit het feit dat de peuterspeelzaal nog geen specifiek op VVE gericht ouderbeleid heeft ontwikkeld. Op het niveau van de organisatie is hiermee al wel een begin gemaakt. De inspectie acht het noodzakelijk dat daarbij een analyse van de ouderpopulatie en een inventarisatie van de wensen van ouders ten aanzien van participatie, leidend is. Dat moet er dan tevens toe leiden dat ouders meer gaan participeren in VVE activiteiten op de peuterspeelzaal én dat de ouders regelmatig volgens een vast format worden geïnformeerd over de ontwikkeling van hun kind. De uitvoering van Piramide is over het algemeen kwalitatief van voldoende niveau, hoewel de planning meer doelgericht dient te worden uitgewerkt. Het pedagogisch klimaat is warm, gezellig en veilig. De kinderen voelen zich duidelijk op hun gemak en spelen vrijuit. Soms zijn gedragscorrecties nodig, maar die worden vriendelijk en met geduld uitgevoerd en worden door de kinderen ook als zodanig opgevat. Verbetering is echter mogelijk in het stimuleren van de zelfstandigheid van de kinderen door regels en dagritme te visualiseren en overgangen duidelijker te ritualiseren. Ook kan in de inrichting van de ruimte meer aandacht besteed worden aan geschreven taal. Het educatieve handelen van de leidsters is goed op elkaar afgestemd en de uitvoering is op enkele punten na van voldoende niveau. Die punten betreffen de interactie met en tussen de kinderen en het bevorderen van de ontwikkeling van aanpakgedrag. De interne en externe zorg zijn over de hele linie van voldoende niveau. het kwaliteitsbeleid ten aanzien van VVE moet echter nog verder uitgewerkt worden. Het is duidelijk dat het afgelopen jaar op allerlei manieren is ingezet op verbetering van de kwaliteit, maar een duidelijke systematiek, meerjarenplanning en kwalitatieve borging ontbreken nog. Gezien de activiteiten die op het niveau van Stichting Netwerk gaande zijn, vertrouwt de inspectie er echter op dat het kwaliteitsbeleid binnen afzienbare tijd op orde wordt gebracht. Een belangrijk ontwikkelpunt betreft de doorgaande lijn. Dit is voor peuterspeelzaal,locatie een stevige opgave, omdat de peuters doorstromen naar meer dan negen verschillende basisscholen. De inhoudelijke en beleidsmatige afstemming van VVE is daarmee niet alleen een zaak van de locatie, maar ook van Stichting Netwerk, het onderwijs en de gemeente. De inspectie concludeert dat de kwaliteit van VVE op peuterspeelzaal locatie in grote lijnen van voldoende niveau is en gaat ervan uit dat de genoemde verbeterpunten voortvarend zullen worden aangepakt. Hb Onderzoeksdatum: Pagina 3 van 7

4 3. DE OORDELEN MET EEN TOELICHTING ALS DAT NODIG IS Naam gemeente Hoorn A CONDITIES A0.1 Er is een recent GGD-rapport beschikbaar 3 A0.2 In het rapport zijn de basisvoorwaarden voor voorschoolse educatie 3 getoetst A1 Een integraal VVE-programma A1.1 Naam/namen van programma(s) Piramide A1.2 Wat is de kwaliteit van het programma? 3 A2 De groepsgrootte voldoet aan de maximumeisen (voorschool) 3 A3 Leidster - kind ratio ("dubbele bezetting") 3 A4 Voldoende VVE-tijd A4.1 De peuters bezoeken de voorschool gedurende voldoende tijd (per week) 3 A4.2 Wat is doorgaans de beginleeftijd voor 2 jaar VVE? A5 Kwaliteit beroepskrachten A5.2 Alle beroepskrachten zijn toereikend gekwalificeerd (opleiding) 3 A5.3 Alle beroepskrachten spreken voldoende Nederlands 3 A5.4 Alle beroepskrachten zijn toereikend geschoold (voor het vve-programma) 3 A5.5 Er is een jaarlijks VVE-opleidingsplan 3 Peuterspeelzaal locatie voldoet aan de basisvoorwaarden voor VVE. B OUDERS B1 Gericht ouderbeleid 2 B2 Ouders zijn vooraf adequaat geïnformeerd 2 B3 Intake 3 B4 Stimuleren om thuis ontwikkelingsstimulerende activiteiten te doen 3 B5 Participatie in VVE-activiteiten in de voorschool 2 B6 Informeren over de ontwikkeling van hun kind 2 B7 Rekening houden met de thuistaal 3 (B1) Peuterspeelzaal locatie beschikt nog niet over een op VVE gericht ouderbeleid. De organisatie ontwikkelt momenteel een nieuw pedagogisch beleid, waarin ook het ouderbeleid nader zal worden uitgewerkt. De inspectie rekent erop dat hierbij een analyse van de ouderpopulatie en de wensen van ouders ten aanzien van betrokkenheid en participatie zullen worden meegenomen. (B2) Peuterspeelzaal locatie is een van de vijf onlangs ingestelde zogenoemde Piramide peuterspeelzalen van Stichting Netwerk. In deze locaties wordt aan doelgroeppeuters gedurende vier dagdelen per week VVE aangeboden. Ouders zijn hiervan naar eigen zeggen summier en (te) laat op de hoogte gesteld. Tijdens het gesprek bleek ook dat ouders wel op de hoogte waren van Piramide en het thematisch werken, maar zij wisten weinig van de doelstellingen van VVE of van de verwachtingen die in dat kader aan hen gesteld (kunnen) worden. Hb Onderzoeksdatum: Pagina 4 van 7

5 (B5) De ouders blijven tijdens de inloop vaak wat langer om met hun kind te spelen, of te overleggen met de leidster. Hoewel in het beleid wordt aangegeven dat er ook ouderavonden en andere activiteiten georganiseerd worden, bleken de ouders waarmee gesproken werd, hiervan niet op de hoogte. In het kader van het te ontwikkelen ouderbeleid en de uitvoering daarvan dient hieraan gericht aandacht te worden besteed. (B6) De peuters worden in hun brede ontwikkeling gevolgd, maar er wordt hierover alleen met de ouders gecommuniceerd als er zorgen zijn over de ontwikkeling of anderszins. De inspectie is van oordeel dat dit ten minste tweemaal per jaar dient te gebeuren voor alle peuters, zodat alle ouders zich een compleet beeld kunnen vormen van de ontwikkeling van hun kinderen. Overigens dragen zulke regelmatige gesprekken ook bij aan de actieve betrokkenheid van ouders. C KWALITEIT VAN DE UITVOERING VAN VVE C1 Kwaliteit van de educatie: het aangeboden programma C1.1 Een integraal VVE-programma 3 C1.2 Werken met een doelgerichte planning 2 C1.3 Het aanbod gericht op de taalontwikkeling is voldoende dekkend 3 C1.4 Het aanbod klimt op in moeilijkheidsgraad en er wordt gedifferentieerd - C2 Kwaliteit van de educatie: het pedagogisch klimaat C2.1 Het pedagogisch handelen van de leidsters is respectvol 3 C2.2 De leidsters hanteren duidelijke pedagogische gedragsgrenzen 3 C2.3 De leidsters stimuleren de sociale vaardigheden en de persoonlijke 3 competenties van de kinderen C2.4 De leidsters tonen respect voor de autonomie van het kind 2 C2.5 De inrichting van de ruimte is aantrekkelijk, uitdagend en spel- en taaluitlokkend 2 C3 Kwaliteit van de educatie: het educatief handelen C3.1 Het educatief handelen van beide leidsters/leerkrachten is goed op elkaar 3 afgestemd C3.2 Er worden effectieve en gerichte activiteiten voor de taalontwikkeling 3 uitgevoerd C3.3 De leidsters/leerkrachten bevorderen de interactie met en tussen kinderen 2 C3.4 De leidsters stimuleren actieve betrokkenheid van de kinderen en 3 verrijken het spelen en werken C3.5 De leidsters bevorderen de ontwikkeling van aanpakgedrag (strategieën) 2 bij de kinderen C3.6 Het gedrag van de leidsters met de kinderen is responsief 3 C3.7 De leidsters stemmen de activiteiten af op verschillen in de ontwikkeling 3 van de individuele kinderen (C1.2) De peuterspeelzaal werkt met een jaarrooster en themaplanningen. Deze planningen draaien echter voornamelijk rondom het activiteitenaanbod. Hoewel Piramide bij elke activiteit concrete (tussen)doelen biedt, ontbreekt naar het oordeel van de inspectie een eenduidige verbinding tussen deze doelen en de kenmerken van de groep en de behoeften van de kinderen. (C2.4) De leidsters laten in de begeleiding ruimte voor eigen initiatief van de kinderen en bevorderen dat kinderen keuzes maken. De zelfstandigheid van de kinderen kan echter nog beter bevorderd worden door regels en dagritme te visualiseren en de overgangen in het dagritme sterker te ritualiseren. (C2.5) De ruimte is goed en aantrekkelijk ingericht, met verschillende speel- en werkhoeken en ruim voldoende (ontwikkelings)materiaal. Het ontbreekt echter nog aan geschreven taal in de ruimte, bijvoorbeeld in de vorm van opschriften op hoeken en materialen. Hb Onderzoeksdatum: Pagina 5 van 7

6 (C3.3) Tijdens de observatie bleek dat de peuters onderling veel praten en daarbij veelal ook kunnen beschikken over een ruime woordenschat. Dit komt er tijdens interacties met de leidsters echter onvoldoende uit. Leidsters stellen weinig open vragen en passen onvoldoende de 8-seconden regel toe. Het gevolg is dat tijdens deze gesprekken vooral de leidsters aan het woord zijn en niet de kinderen. (C3.5) De leidsters zijn nog te weinig gericht op het bevorderen van de ontwikkeling van aanpakgedrag. Dit zou sterk verbeterd kunnen worden door meer open vragen te stellen, de consequente toepassing van de 8-seconden regel, stapsgewijze instructie en samen met het kind terugkijken op een voltooide activiteit. Tijdens de tutoractiviteit viel verder op dat de overgangen binnen die activiteit vaak te snel waren voor het kind om goed te kunnen volgen. D ONTWIKKELING, BEGELEIDING EN ZORG D1 Ontwikkeling, begeleiding en zorg binnen de groep D1.1 Volgen van de brede ontwikkeling van alle kinderen 3 D1.2 De begeleiding is planmatig voor: de hele groep, de kleine (tutor)groep en 3 het individuele kind D1.3 De evaluatie van de aangeboden begeleiding en zorg 3 D1.4 Specifieke aandacht bij de begeleiding en zorg voor de taalontwikkeling 3 D2 Ontwikkeling, begeleiding en zorg in de bredere zorgketen D2.1 Leidsters/leerkrachten hebben een overzicht van de kinderen die zorg 3 nodig hebben die de voor- resp. vroegschool niet kan leveren, en van de aard van die zorg D2.2 Leidsters/leerkrachten melden kinderen aan voor externe zorg wanneer de 3 voor- resp. vroegschool de gewenste zorg niet kan leveren D2.3 De leidsters/leerkrachten blijven de ontwikkeling van kinderen met extra 3 zorg bijhouden E KWALITEITSZORG BINNEN DE VOOR- C.Q. VROEGSCHOOL E1 Er is VVE-coördinatie in de voorschool 3 E2 De voorschool evalueert de kwaliteit van VVE regelmatig 2 E3 De voorschool evalueert de opbrengsten van alle kinderen - E4 De voorschool formuleert op basis van evaluaties verbetermaatregelen en 3 voert die aantoonbaar en planmatig uit E5 De voorschool borgt de kwaliteit van haar educatie 2 (E2) Hoewel de coördinatie van VVE functioneel is belegd bij de leidster en de leidinggevende en VVE als onderwerp regelmatig terugkomt in het teamoverleg, is er nog onvoldoende sprake van regelmatige en systematische evaluatie van de kwaliteit van VVE. (E5) De kwaliteit van VVE is nog niet geborgd in het kwaliteitsbeleid van de organisatie. Doordat VVE een vast agendapunt is op de teamoverleggen, is langs die weg wel een begin gemaakt met kwalitatieve borging, maar blijkens de recente verslagen van die overleggen komt dat nog onvoldoende uit de verf. Hb Onderzoeksdatum: Pagina 6 van 7

7 F DOORGAANDE LIJN F1 Er is VVE-coördinatie tussen de voor- en vroegschool 2 F2 Voldoende kinderen stromen door naar een vroegschool 3 F3 De voorschool zorgt voor een warme overdracht 2 F4 Het aanbod van de voor- en vroegschool is op elkaar afgestemd 2 F5 Het pedagogisch klimaat en het educatief handelen van de voor- en 2 vroegschool is op elkaar afgestemd F6 De manier om met ouders om te gaan op de voor- en de vroegschool is op 2 elkaar afgestemd F7 De interne begeleiding en zorg zijn op de voor- en vroegschool op elkaar 2 afgestemd (F1) De coördinatie van VVE tussen voor- en vroegscholen is niet functioneel belegd. (F3) De peuterspeelzaal verzorgt geen warme overdrachten. Ook de overdracht van gegevens vindt nog op een te vrijblijvende manier plaats: het ingevulde overdrachtsformulier wordt met de ouders besproken en het wordt vervolgens aan de ouders zelf overgelaten of ze deze gegevens doorspelen aan de basisschool waar hun kind naartoe gaat. (F4 F7) De locatie is één van de speelzalen die niet is gevestigd in een school. Een doorgaande lijn is praktisch ingewikkeld vanwege de verschillende (VVE) methoden die op de verschillende scholen worden gebruikt. De peuters stromen na de peuterspeelzaal door naar meer dan negen verschillende basisscholen, hetgeen een adequate inhoudelijke en beleidsmatige afstemming zeer bemoeilijkt. Hier ligt dus nog een behoorlijke opgave, niet alleen voor de locatie zelf, maar ook voor de organisatie, de scholen en de gemeente als regievoerder van VVE. De doorgaande lijn is punt van overleg in het gemeentelijk LEA-overleg en de VVE werkgroep met de gemeente. 4. VERVOLGAFSPRAKEN. Het bezoek heeft geen aanleiding gegeven voor het maken van vervolgafspraken. Hb Onderzoeksdatum: Pagina 7 van 7