DEFINITIEF RAPPORT VAN HET ONDERZOEK IN HET KADER VAN DE VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE KINDERDAGVERBLIJF KOBALT

Transcriptie

1 VVE-RAPPORT DEFINITIEF RAPPORT VAN HET ONDERZOEK IN HET KADER VAN DE VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE KINDERDAGVERBLIJF KOBALT Locatie(s) : kinderdagverblijf Plaats : Bergen op Zoom Onderzoeksnummer : Documentnummer : 1496 Datum onderzoek : 9 juni 2011 Datum vaststelling rapport : 14 september 2011 VVE-rapport Onderzoeksdatum: Pagina 1 van 8

2 1. INLEIDING Dit rapport is het verslag van een onderzoek van de Inspectie van het Onderwijs naar de kwaliteit van de voor- en vroegschoolse educatie (VVE). VVE is bedoeld voor jonge kinderen die onvoldoende zijn toegerust voor een soepele instroom in groep van het basisonderwijs, waardoor ze grote kans lopen om achterop te raken. In dit rapport worden de volgende onderwerpen besproken: De voorwaarden van VVE De ouders De kwaliteit van de educatie Het VVE-programma, zoals dat wordt aangeboden Het pedagogisch klimaat Het educatief handelen De ontwikkeling, zorg en begeleiding De kwaliteitszorg De doorgaande lijn tussen de voor- en vroegschool De resultaten van VVE Elk van de VVE-kwaliteitsaspecten is uiteengelegd in indicatoren. Als een indicator beoordeeld wordt, gebeurt dat doorgaans met de volgende oordelen: 1. Staat in de kinderschoenen: verbeteringen zijn dringend nodig Deze kwalificatie geeft aan dat er écht iets verbeterd dient te worden. 2. Enigszins ontwikkeld: verbeteringen zijn wenselijk Deze kwalificatie geeft aan dat het wenselijk is dat iets verbeterd wordt.. Voldoende 4. Goed ontwikkeld: een voorbeeld voor anderen Deze kwalificatie geeft aan dat dit aspect in orde is, en wel op een zodanige manier dat andere voor- en/of vroegscholen hiervan kunnen leren. Opbouw van het rapport Hoofdstuk 2 beschrijft het totaalbeeld van het onderzoek. De beoordeelde onderwerpen (indicatoren) staan in hoofdstuk, met eerst de oordelen en daarna een toelichting als dat nodig is. Als er op basis van dit onderzoek afspraken gemaakt zijn, staan die in hoofdstuk 4. Groepsinformatie peutergroepen Op 1 oktober 2010 bezochten honderdenvierentwintig peuters van 2,5 4 jaar Kinderopvang in Bergen op Zoom. Van deze kinderen hebben zes kinderen een zogenaamd leerlinggewicht op grond van het opleidingsniveau van de ouders. De gemeente Bergen op Zoom bekostigt voor veertien kinderen de opvang. Deels zijn dit kinderen waarvan de ouders een inburgeringcursus volgen. Zodra de cursus is afgerond, stopt de bekostiging door de gemeente. Deels zijn het ook kinderen waarbij de gemeente om sociaal-economische en/of medische redenen de kosten voor haar rekening neemt. VVE-rapport Onderzoeksdatum: Pagina 2 van 8

3 2. HET TOTAALBEELD Kinderopvang is een organisatie voor dagopvang en buitenschoolse opvang in de regio West-Brabant. In de gemeente Bergen op Zoom wordt gewerkt met een hoofdlocatie en twee nevenvestigingen. Op de hoofdlocatie zijn vier groepen, op de nevenlocaties respectievelijk twee en éen. Het aantal aanmeldingen loopt de afgelopen maanden sterk terug. Volgens de leidinggevenden spelen de aangekondigde politieke bezuinigingen hierin een belangrijke rol. Kinderopvang biedt nu voor het derde schooljaar VVE aan. In de periode hieraan voorafgaand zijn alle toenmalige vaste leidsters geschoold voor het programma Puk en Ko. In principe is Kinderopvang een particuliere organisatie voor kinderopvang van werkende ouders. Een aantal kindplaatsen wordt echter bekostigd door de gemeente. Dit betreft vrijwel altijd doelgroepkinderen. Daarnaast behoren ook enkele reguliere kinderen tot de doelgroepkinderen. Tijdens dit onderzoek heeft de inspectie zich vooral gericht op de toepassing van de OKE-wet in relatie tot deze doelgroepkinderen. Het algemeen beeld hierbij is dat op alle aspecten sprake is van een overwegend voldoende kwaliteit. Er is sprake van een positief pedagogisch klimaat en betrokken, enthousiaste leidsters. Het educatief handelen is op orde. Op enkele indicatoren bij de aspecten ouderbetrokkenheid, kwaliteitszorg en de doorgaande lijn liggen nog verbetermogelijkheden. Omdat de gemeente geen prestatieafspraken in de zin van minimale opbrengsten met de VVEinstellingen heeft gemaakt, geeft de inspectie geen oordeel over de opbrengsten van het VVEbeleid. VVE-rapport Onderzoeksdatum: Pagina van 8

4 . DE OORDELEN MET EEN TOELICHTING ALS DAT NODIG IS A CONDITIES A0.1 Er is een recent GGD-rapport beschikbaar A0.2 In het rapport zijn de basisvoorwaarden voor voorschoolse educatie 2 getoetst A1 Een integraal VVE-programma A1.1 Naam/namen van programma(s) Puk en Ko A1.2 Wat is de kwaliteit van het programma? A2 De groepsgrootte voldoet aan de maximumeisen (voorschool) A Leidster - kind ratio ("dubbele bezetting") A4 Voldoende VVE-tijd A4.1 De peuters bezoeken de voorschool gedurende voldoende tijd (per week) A4.2 Wat is doorgaans de beginleeftijd voor 2,5 jaar VVE? A5 Kwaliteit beroepskrachten A5.2 Alle beroepskrachten zijn toereikend gekwalificeerd (opleiding) A5. Alle beroepskrachten spreken voldoende Nederlands A5.4 Alle beroepskrachten zijn toereikend geschoold (voor het VVE-programma) A5.5 Er is een jaarlijks VVE-opleidingsplan 2 In de wet Kinderopvang is geregeld dat de GGD als toezichthouder alle geregistreerde kindcentra inspecteert. Op basis van de Wet kinderopvang en Beleidsregels kwaliteit Kinderopvang en het daaruit afgeleide toetsingskader is in een regulier inspectie bezoek in november 2010 (locatie Drebbelstraat) en april 2011 (locatie Billrothstraat) de kwaliteit van de opvang op Kinderopvang beoordeeld. In dat onderzoek zijn niet alle basisvoorwaarden die vanaf juli 2010 gelden, door de GGD beoordeeld. Wel beoordeeld zijn de maximum groepsgrootte, de dubbele bezetting en de kwalificatie van de groepsleidsters. Deze oordelen heeft de inspectie overwegend geverifieerd en overgenomen. De kwaliteit van de overige basisvoorwaarden heeft de inspectie in dit onderzoek beoordeeld. Kinderopvang werkt met het VVE-programma Puk en Ko, een erkend VVE-programma. Door het flexibele karakter van de kinderopvang werkt de voorschool niet met vaste groepssamenstellingen. De meeste kinderen dus ook de doelgroepkinderen - bezoeken gedurende minimaal vier dagdelen. Bij de invoering van Puk en Ko, ruim twee jaar geleden, zijn alle vaste leidsters van de voorschool opgeleid voor Puk en Ko. Dit geldt niet voor de invalkrachten en de leidsters die daarna zijn aangenomen of de overstap van de buitenschoolse opvang naar dagopvang gemaakt hebben. Kinderopvang werkt met een meerjaren scholingsbeleid waarbij per jaar een concreet scholingsplan wordt opgesteld. Hoewel uit het meerjaren scholingsbeleid en uit het jaarplan blijkt dat het management voornemens is, om in 2011 herhalingscursussen voor Puk en Ko aan te bieden, zijn er nog geen concrete plannen of afspraken hierover gemaakt. Evenmin is duidelijk of en wanneer nieuwe leidsters worden opgeleid voor het VVE-programma. Overigens geeft het jaarplan 2011 wel aan dat scholing een belangrijk element is voor Kinderopvang. Tal van cursussen en opleidingen worden aangeboden die de kwaliteit van de uitvoering van VVE zeker ten goede zullen komen. De planning voor specifieke VVE-scholing is echter niet concreet gemaakt. B OUDERS B1 Gericht ouderbeleid 2 B2 Ouders zijn vooraf adequaat geïnformeerd B Intake B4 Stimuleren om thuis ontwikkelingsstimulerende activiteiten te doen B5 Participatie in VVE-activiteiten in de voorschool 2 B6 Informeren over de ontwikkeling van hun kind 2 B7 Rekening houden met de thuistaal VVE-rapport Onderzoeksdatum: Pagina 4 van 8

5 In het algemeen is Kinderopvang er in geslaagd om de ouders voldoende te betrekken bij en deelgenoot te maken van VVE. De ouders met wie de inspectie heeft gesproken beamen dit en zijn tevreden over hun keuze voor. Zij vinden dat het personeel toegankelijk is voor persoonlijke vragen of gesprekken en worden naar eigen zeggen goed op de hoogte gehouden van de ontwikkeling van hun kind, ook tijdens de informele contacten. De meeste ouders vinden hun eigen weg naar. Zij zoeken opvang voor hun kind terwijl de zij werken. Voor de door de gemeente bekostigde plaatsen gebeurt de toeleiding voor een belangrijk deel via de consultatiebureaus en de sociale gemeentelijke organisaties. Eenmaal aangemeld bij de voorschool, volgt een uitgebreide intake en krijgen ouders een informatiepakketje met algemene informatie over en meer specifieke informatie over de VVE-werkwijze. Tijdens de spelinloop kunnen ouders kennis nemen van de woorden/begrippen, boekjes en liedjes die met het thema te maken hebben. Er worden op verschillende tafels materialen aangeboden waarmee ouders samen met de kinderen kunnen spelen. De meeste ouders moeten echter door naar hun werk en maken weinig gebruik van de spelinloop. Voor een aantal doelgroepkinderen die vanwege sociaal-economische redenen naar komen geldt echter dat de ouders geen werk hebben. Met name deze ouders zouden actiever gestimuleerd kunnen worden om even te blijven en een activiteit met hun kind te doen. Ook zou aan werkende ouders, of ouders die een cursus volgen gevraagd kunnen worden om hun kind wat vroeger te brengen, zodat er tijd is voor een gezamenlijke activiteit. De belangrijkste informatie over de actuele thema s geven voor- en vroegschool in een themabrief voor ouders. Daarin wordt het nieuwe thema, met woorden/begrippen, liedjes en korte inhoud aangegeven. Ook hier geldt dat ouders van kinderen die extra zorg nodig hebben (vaak zijn dat de doelgroepkinderen) wat actiever door de leidster benaderd kunnen worden om thuis ontwikkelingsstimulerende activiteiten met hun kind te ondernemen. Dat vraagt enerzijds om durf bij de leidsters en anderzijds om inzicht in de ouderpopulatie om de juiste ouders bij het spel te betrekken. Indien ouders het wensen, is het op de voor- en vroegschool mogelijk een afspraak te maken voor een gesprek over de eventuele zorgen die ouders hebben. Dat initiatief kan ook van de leidsters of leerkracht uitgaan. Om alle ouders toch structureel op de hoogte te houden van de algehele ontwikkeling en cognitieve ontwikkeling van hun kind(eren), worden ouders één maal per jaar uitgenodigd voor een 10-minutengesprek. In het kader van VVE worden echter minstens twee oudergesprekken per jaar verwacht. Kinderopvang beschikt niet over ouderbeleid inzake VVE met daarin een gerichte visie met doelen omschreven. Hiervoor is het wenselijk om eerst een analyse van de ouderpopulatie op te stellen. Op basis van de analyse moeten de wensen en mogelijkheden van de ouders in beeld gebracht worden en de eigen doelstellingen ten aanzien van de rol van ouders in de voor- en vroegschoolse educatie. C KWALITEIT VAN DE UITVOERING VAN VVE C1 Kwaliteit van de educatie: het aangeboden programma C1.1 Een integraal VVE-programma C1.2 Werken met een doelgerichte planning C1. Het aanbod gericht op de taalontwikkeling is voldoende dekkend C1.4 Het aanbod klimt op in moeilijkheidsgraad en er wordt gedifferentieerd C2 Kwaliteit van de educatie: het pedagogisch klimaat C2.1 Het pedagogisch handelen van de leidsters is respectvol 4 C2.2 De leidsters hanteren duidelijke pedagogische gedragsgrenzen C2. De leidsters stimuleren de sociale vaardigheden en de persoonlijke competenties van de kinderen C2.4 De leidsters tonen respect voor de autonomie van het kind C2.5 De inrichting van de ruimte is aantrekkelijk, uitdagend en spel- en taaluitlokkend VVE-rapport Onderzoeksdatum: Pagina 5 van 8

6 C Kwaliteit van de educatie: het educatief handelen C.1 Het educatief handelen van beide leidsters/leerkrachten is goed op elkaar 4 afgestemd C.2 Er worden effectieve en gerichte activiteiten voor de taalontwikkeling uitgevoerd C. De leidsters bevorderen de interactie met en tussen kinderen C.4 De leidsters stimuleren actieve betrokkenheid van de kinderen en verrijken het spelen en werken C.5 De leidsters bevorderen de ontwikkeling van aanpakgedrag (strategieën) bij de kinderen C.6 Het gedrag van de leidsters met de kinderen is responsief C.7 De leidsters stemmen de activiteiten af op verschillen in de ontwikkeling van de individuele kinderen Kinderopvang maakt structureel gebruik van het programma Puk en Ko. Hiervoor is een jaarplanning opgesteld waarin voldoende thema s voor dit schooljaar zijn gepland. Deze jaarplanning is voor alle groepen gelijk. De uitwerking per thema wordt door elke groep afzonderlijk gedaan en afgestemd op de kinderen binnen de desbetreffende groep. Omdat de groepssamenstelling steeds wisselt, wordt nauwkeurig bijgehouden of alle kinderen bij alle activiteiten voldoende aan bod zijn geweest. De gerichte activiteiten uit Puk en Ko worden steeds aan groepjes kinderen aangeboden waarbij de grootte van de groep varieert van drie tot acht kinderen. Het pedagogisch handelen van de leidsters kenmerkt zich door een begripvolle en geduldige omgang met de kinderen, waarin als het nodig is kinderen ook aangesproken worden op ongewenst gedrag. Omdat de meeste groepen verticaal zijn en ook baby s en dreumesen in dezelfde ruimte verblijven is het niet altijd mogelijk om veel vrij toegankelijk thematisch materiaal in de speelhoeken te verwerken. Toch is in de meeste groepen een zogenaamd Pukhoekje ingericht waarin meteen zichtbaar wordt wat het thema is en welke woorden centraal staan. Daarnaast zijn er op bepaalde momenten van de dag themamaterialen beschikbaar om mee te spelen. Het educatief handelen van de leidsters en leerkrachten voldoet op alle beoordeelde indicatoren aan de verwachtingen. Er zijn duidelijke afspraken over de taakverdeling tussen leidsters. Zo is elke dag aangegeven wie de Puk-activiteit uitvoert. Daarnaast is elke leidster hoofdverantwoordelijke voor een vaste groep kinderen. Dit houdt in dat zij de ontwikkeling van deze kinderen nauwgezet volgt, de contacten met de ouders onderhoudt en zo nodig ook de uitvoeringsverantwoordelijke voor de extra zorg is. Deze werkwijze is een voorbeeld voor anderen. Ook de afstemming van het aanbod op de aanwezige niveauverschillen is positief gewaardeerd. Door te werken met weekplanningen, groepsplannen en zo nodig individuele plannen wordt voldoende rekening gehouden met verschillen tussen kinderen. D ONTWIKKELING, BEGELEIDING EN ZORG D1 Ontwikkeling, begeleiding en zorg binnen de groep D1.1 Volgen van de brede ontwikkeling van alle kinderen D1.2 De begeleiding is planmatig voor: de hele groep, de kleine (tutor)groep en het individuele kind D1. De evaluatie van de aangeboden begeleiding en zorg D1.4 Specifieke aandacht bij de begeleiding en zorg voor de taalontwikkeling D2 Ontwikkeling, begeleiding en zorg in de bredere zorgketen D2.1 Leidsters hebben een overzicht van de kinderen die zorg nodig hebben die de voor- resp. vroegschool niet kan leveren, en van de aard van die zorg D2.2 Leidsters melden kinderen aan voor externe zorg wanneer de voor- resp. vroegschool de gewenste zorg niet kan leveren D2. De leidsters blijven de ontwikkeling van kinderen met extra zorg bijhouden VVE-rapport Onderzoeksdatum: Pagina 6 van 8

7 Bij Kinderopvang wordt sinds kort gebruik gemaakt van het observatie-instrument Kijk waarmee de brede ontwikkeling in kaart gebracht wordt. Voorheen werd een eigen instrument gebruikt. De ontwikkeling wordt gerelateerd aan de leeftijd van het kind. Als een kind op een ontwikkelingsgebied meer dan een half jaar achterstand laat zien, wordt het zorgtraject in werking gezet. Dit betekent dat het kind wordt besproken op het teamoverleg en dat een plan van aanpak wordt opgesteld en uitgevoerd. De inspectie oordeelt positief over deze werkwijze maar geeft als aanbeveling mee dat voor zorg- dan wel doelgroepleerlingen de frequentie van observatie hoger mag zijn en het criterium voor signaleren (half jaar achterstand) wat scherper kan. Eventuele ontwikkelingsrisico s kunnen dan eerder gesignaleerd worden. Tevens zouden de doelstellingen uit het plan van aanpak concreter opgesteld kunnen worden, waardoor na enkele weken ook gericht nagegaan kan worden of de aanpak succesvol is geweest. Op het moment dat de gewenste zorg of hulp niet meer toereikend is, bestaan er korte lijnen met externe deskundigen. Dat is vaak de wijkverpleegkundige of het Centrum voor Jeugd en Gezin. E KWALITEITSZORG BINNEN DE VOOR- C.Q. VROEGSCHOOL E1 Er is VVE-coördinatie in de voorschool 2 E2 De vroegschool evalueert de kwaliteit van haar VVE 2 E De voorschool evalueert de opbrengsten van alle kinderen - E4 De voorschool formuleert op basis van evaluaties verbetermaatregelen en 2 voert die aantoonbaar en planmatig uit E5 De voorschool borgt de kwaliteit van haar educatie Hoewel de inhoudelijke kwaliteit van VVE overwegend op orde is, is het volgens de inspectie onvoldoende duidelijk hoe Kinderopvang deze kwaliteit voor de toekomst gaat onderhouden en verder ontwikkelen. Er is geen sprake van VVE-beleid waarin specifiek voor VVE doelstellingen worden geformuleerd en beleid wordt uitgestippeld. Hoewel de inspectie goed kennis heeft genomen van het feit dat geen structurele subsidiegelen ontvangt voor VVE en dus niet over additionele middelen beschikt, biedt zij uiteraard tegen betaling wel ruimte voor gemeenteplaatsingen en stromen vooral langs deze weg regelmatig doelgroepkinderen binnen. Voor deze kinderen en hun ouders is het erg belangrijk dat de huidige VVE-werkwijze behouden blijft en op onderdelen wellicht nog versterkt wordt. Dit vraagt gericht beleid van Kinderopvang. De inspectie beoordeelt de wijze waarop de kwaliteit van de educatie borgt wel als voldoende. Dit oordeel is vooral gebaseerd de manier waarop gekozen werkwijzen worden vastgelegd, hetgeen leidt tot de aangetroffen eenduidigheid van handelen tussen de groepen. F DOORGAANDE LIJN F1 Er is iemand binnen het kinderdagverblijf verantwoordelijk voor de contacten met de basisscholen F2 Voldoende kinderen stromen door naar een vroegschool F Het kinderdagverblijf zorgt voor doelmatige informatie voor de basisscholen waar de uitstromende peuters naartoe gaan F.1 Wanneer sprake is van een zorgkind, is er een warme overdracht 2 F4 Het kinderdagverblijf is op de hoogte van de VVE-programma s van de basisscholen en houdt daar zoveel mogelijk rekening mee F5 Het pedagogisch klimaat en het educatief handelen van de voor- en vroegschool is op elkaar afgestemd F6 De manier om met ouders om te gaan op de voor- en de vroegschool is op elkaar afgestemd F7 De interne begeleiding en zorg zijn op de voor- en vroegschool op elkaar afgestemd Vanuit Kinderopvang stromen 4-jarigen uit naar basisscholen over de hele stad Bergen op Zoom en soms ook daarbuiten. Het is niet reëel te verwachten dat met al deze scholen een intensieve samenwerking kan aangaan. Een aantal indicatoren binnen dit aspect is dan ook niet van toepassing. Toch spannen alle leidinggevenden zich in om de overdracht van kindgegevens naar basisscholen zo soepel mogelijk te laten verlopen. Zo is bijvoorbeeld aan alle scholen in Bergen op Zoom bericht gestuurd dat binnen met Kijk gewerkt wordt en dat de gegevens hiervan opgevraagd kunnen worden. Inzoomend op de doelgroep- en/of zorgkinderen is echter VVE-rapport Onderzoeksdatum: Pagina 7 van 8

8 een meer pro-actieve houding gewenst en mag van verwacht worden dat zij zelf contact zoekt met de betreffende school om zo informatie uit te wisselen. Daarnaast zou bij doelgroeppeuters die verlaten, maar nog geen 4 jaar zijn, nagegaan moeten worden eventueel in samenwerking met het consultatiebureau of deze peuters wel overstappen naar een andere voorschool. 4. VERVOLGAFSPRAKEN Het bezoek heeft geen aanleiding gegeven voor het maken van vervolgafspraken. VVE-rapport Onderzoeksdatum: Pagina 8 van 8