Wethouder van Sociale Zaken, Werkgelegenheid en Economie

Transcriptie

1 Wethouder van Sociale Zaken, Werkgelegenheid en Economie Henk Kool Gemeente Den Haag Retouradres: Postbus , 2500 DJ Den Haag Aan de voorzitter van de Commissie Sociale zaken, Werkgelegenheid, Economie en Internationale zaken Uw brief van Uw kenmerk Ons kenmerk HGR/ RIS Doorkiesnummer adres Onderwerp Toezending G4-brief met reactie op het kabinetsstandpunt Commissie De Vries Aantal bijlagen 1 Datum 16 april 2009 Geachte voorzitter, Door de staatssecretaris SZW is een commissie ingesteld welke het rapport Fundamentele herbezinning Wet sociale werkvoorziening; werken naar vermogen in oktober 2008 aan de staatssecretaris heeft aangeboden. Op dit rapport heeft het kabinet gereageerd. De kabinetsreactie heb ik u doen toekomen (RIS ). De G4 heeft vervolgens een gezamenlijke reactie opgesteld op het kabinetsstandpunt. Hierbij bied ik u een afschrift aan van deze G4-brief. Ik geef u in overweging dit te betrekken bij de nog te plannen werkbespreking van uw commissie over de uitvoering van de Wet Sociale Werkvoorziening. Met vriendelijke groet, de wethouder van Sociale Zaken, Werkgelegenheid en Economie, H.P.M. Kool Inlichtingen bij Mw. P. Boertje Postadres: Postbus , 2500 DJ Den Haag Telefoon: Bezoekadres: Spui 70, Den Haag Fax: Internetadres:

2 DEFINITIEVE G4-BRIEF Dominic Schrijer wethouder Werk, Sociale Zaken en Grotestedenbeleid Bezoekadres: Stadhuis Coolsingel 40 Rotterdam Postadres: Postbus KP Rotterdam de Staatssecretaris voor Sociale Zaken en Werkgelegenheid Mw. J. Klijnsma Postbus LV DEN HAAG Website: Fax: (010) Inlichtingen: A.W. de Regt Telefoon: Uw brief van: n.v.t. Uw kenmerk: n.v.t. Ons kenmerk: 1234 Aantal bijlagen: 1 Betreft: Reactie G4 op het Kabinetsstandpunt inzake advies Commissie Fundamentele Herbezinning Wsw Geachte mevrouw Klijnsma, Met positieve verwachtingen zagen wij de reactie van het Kabinet op de voorstellen van de door uw voorganger ingestelde Adviescommissie Fundamentele Herbezinning Wsw tegemoet. In de afgelopen periode hebben wij drie maal als wethouders Sociale Zaken van de G4 onze visie op de materie gegeven (september 2007 aan uw voorganger, april 2008 aan de commissie De Vries en november eveneens aan uw voorganger). Wij hebben in ons schrijven van november 2008 laten weten, wat wij van het advies vonden. De commissie heeft een aantal waardevolle suggesties aangedragen en wij onderschrijven op hoofdlijnen de door haar aangedragen oplossingsrichting voor de (mede door ons) gesignaleerde problemen, hoewel ze technisch niet alle afdoende doordacht en niet in alle opzichten volledig zijn. Zo wordt door het advies op korte en middellange termijn geen oplossing geboden voor de schrijnende wachtlijstproblematiek, waarvoor wij al meermaals aandacht hebben gevraagd. Alvorens in te gaan op de reactie van het Kabinet op de voorstellen van de commissie De Vries voelen wij ons genoodzaakt te reageren op het schrijven dat door de bewindspersonen van SZW zeer onlangs aan de Kamer is gericht over de samenloop Wajong Wsw. Het voorstel om de SW te sluiten voor de Wajong (tenzij er sprake is van zeer ernstige belemmeringen) achten wij absoluut niet in het belang van deze groep. Wij hebben aangetoond dat er ook met Wajongers uitstekende resultaten worden geboekt via de SW. Op deze wijze wordt de SW gemarginaliseerd tot een restvoorziening voor zeer ernstig gehandicapten. Dat is geheel in tegenspraak met de geest van het advies van De Vries en de vraag is in hoeverre dit ook de reikwijdte van de pilots beïnvloedt. Wij zullen minister Donner en u hierover nog een afzonderlijke brief sturen. De Kabinetsreactie ( Iedereen doet naar vermogen mee ) op het advies van De Vries vinden wij over de hele linie vrij terughoudend en daardoor onvoldoende recht doen aan de open benadering die uit het advies spreekt en daarmee ook niet aan de achterliggende problematiek. Ook vinden wij de rol van gemeenten sterk onderbelicht, terwijl door gemeenten inmiddels grote ervaring is opgedaan in het ondersteunen van met name de moeilijkste doelgroepen. Wij zijn echter van mening dat we vooruit moeten kijken en zullen daarom in dit schrijven ons voorstel om te participeren in de landelijke pilots nogmaals onderbouwen. Daaraan voorafgaand maken we een aantal inhoudelijke opmerkingen over de Kabinetsreactie, door het terughalen van enkele kernelementen uit de eerdere G4-brieven. 1 Bijlage

3 - Het stelsel aan de onderkant van de arbeidsmarkt is om meerdere redenen toe aan een fundamentele herziening. De huidige verschillen tussen de aanpak in de diverse uitkeringsregimes zijn niet uit te leggen en zorgen voor problemen. In plaats van de veelheid aan maatregelen kiezen wij voor een integrale benadering. We streven daarom naar een (qua organisatie) zo uniform mogelijke aanpak voor al diegenen die niet op eigen kracht een plek op de arbeidsmarkt kunnen verwerven en/of behouden. Uiteraard blijft maatwerk per cliënt daarbij wel een belangrijk principe. - Een grote groep mensen met arbeidsmarktproblemen wordt in het huidige stelsel niet geholpen. - Gemeenten zijn vanwege hun rijke ervaring bij uitstek de bestuurs- en uitvoeringslaag om deze taak te positioneren. Wij vinden dat zij de mogelijkheden moeten krijgen om de reintegratie van deze gehele doelgroep op zich te nemen. Daarbij doelen wij (voor de helderheid) uiteraard niet op de verzekeringstechnische aspecten. In de reactie van het Kabinet vinden wij op deze punten weinig houvast. UWV en gemeenten blijven hun eigen klanten ondersteunen en dus ontstaat er geen meerwaarde door uniformiteit of integraliteit. Er is geen sprake van enige substantiële vorm van ontschotting. Wij vinden dat een gemiste kans! Er is in de Kabinetreactie een wat eenzijdige aandacht voor de Wajong-achtige aanpak, terwijl gemeenten inmiddels veel ervaring hebben in het helpen van de moeilijkste groepen aan de onderkant van de arbeidsmarkt door de inzet van een veelheid aan re-integratie-instrumenten. - De mogelijkheden voor doorstroom van mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt wordt sterk bepaald door de bereidheid van werkgevers om de doelgroep te laten instromen. Wij vinden dat de Kabinetsreactie onvoldoende concreet aangeeft hoe we die bereidheid kunnen vergroten. Hoewel de economische teruggang van dit moment niet helpt, mogen we ervan uitgaan dat die weer over zal gaan en daarnaast blijft er een grote discrepantie bestaan tussen vraag en aanbod op de arbeidsmarkt (zie ook advies Commissie Bakker) en dat schept kansen om deze doelgroep te laten instromen. Daartoe zullen belemmeringen (de objectieve maar ook de meer subjectieve) op een meer omvattende manier tegemoet getreden dienen te worden dan hetgeen hierover wordt opgemerkt op pagina 9 van de reactie. - Iedereen met een afstand tot de arbeidsmarkt heeft recht op ondersteuning. Het Kabinet legt in zijn reactie sterk de nadruk op begrippen als doelgroepafbakening, tegengaan van aanzuigende werking/beperking van de instroom en instroomtoets. We moeten wel voorkomen dat hierdoor weer nieuwe barrières worden opgeworpen waardoor dezelfde of andere groepen van meet af aan buiten de boot vallen! Er dienen garanties te zijn dat er voor iedereen die daar behoefte aan heeft een passende voorziening beschikbaar is. Als er een instroomtoets komt dient die onder de verantwoordelijkheid van de gemeente te worden uitgevoerd. - Ook het rapport De Vries biedt op korte termijn geen soelaas voor de wachtlijsten en de scheve verdeling van de Wsw-middelen. Ervan uitgaande dat een stelselherziening nog minstens enkele jaren op zich laat wachten, zou het Kabinet de richting dienen aan te geven waarlangs voor de korte en middellange termijn een oplossing gevonden kan worden voor de stijgende wachtlijsten en lange wachttijden voor de Wsw. Verder laat het Kabinet de onjuiste verdeling van Wsw-middelen opnieuw in tact. Verder merken wij nog op dat wij geen voorstander zijn van een landelijk uniform systeem van loonwaardebepaling en dat deze meting zal moeten plaatsvinden in een concrete werksituatie. Over de invulling van pilots: Wij zijn het oneens met de beperkte doelgroepen die aan de pilots kunnen deelnemen. Wij pleiten met nadruk voor een aanpak waarbij alle personen met een afstand tot de arbeidsmarkt onderdeel van de pilots zijn. Het vormgeven van een effectievere aanpak voor iedereen die een afstand tot de arbeidsmarkt heeft, is naar ons oordeel juist het belangrijkste onderwerp van de pilots; Wij stellen daarom voor om als gemeenten in de pilot in staat te worden gesteld om aan de slag te gaan met iedereen die een verdiencapaciteit van minder dan 80% WML heeft. In de praktijk kan dan tevens worden getoetst of personen met een arbeidsproductiviteit van tussen de 20 en 40% daadwerkelijk bij een reguliere werkgever kunnen worden geplaatst. Behalve de feitelijke plaatsing bij een reguliere werkgever is het van belang om in de pilots te bezien of de voorgestelde aanpak een substantiële extra bijdrage kan leveren aan de

4 beweging van binnen naar buiten, dat wil zeggen het streven om iedereen met een afstand tot de arbeidsmarkt via optimale ontwikkelmogelijkheden zo regulier mogelijk te laten participeren in de samenleving; Inzet is verder de vraag of bij werkgevers door de nieuwe aanpak belemmeringen worden weggenomen om arbeidsgehandicapten in dienst te nemen; Samenwerking met UWV is van groot belang. Op de werkvloer worden daarbij al veelbelovende resultaten geboekt. Wij verzoeken het Kabinet te bevorderen dat hiertoe ook bovenlangs de noodzakelijke impulsen worden afgegeven. Wij gaan ervan uit dat de resultaten van de pilots op wetenschappelijk verantwoorde wijze zullen worden gemonitored; Wij gaan er tevens van uit dat voor de additionele kosten die moeten worden gemaakt aanvullende middelen vanuit het Rijk beschikbaar zullen komen; Wij stellen het volgende voor. De gemeenten Amsterdam en Utrecht willen een gezamenlijke pilot invullen met het accent op het verkrijgen van een sluitende keten aanpak voor de Wajong-doelgroep. De gemeenten Rotterdam en Den Haag willen zich (eveneens gezamenlijk) het accent leggen op de werkgeversaanpak. Alle vier gemeenten zijn bereid in dit kader het loonwaarde-instrument in de pilot te betrekken. Wij zullen vanuit de G4 een begeleidings- en ondersteuningsstructuur in het leven roepen voor één of beide pilots. Wij hopen spoedig met U in gesprek te kunnen komen over de verdere vormgeving en voorwaarden. Mede namens de wethouders Freek Ossel (Amsterdam), Henk Kool (Den Haag) en Marka Spit (Utrecht), met vriendelijke groet, Dominic Schrijer, Wethouder Werk, Sociale Zaken en Grotestedenbeleid

5 BIJLAGE: tekst november 2008, brief G4 over rapport De Vries Geachte heer Aboutaleb, Wij hebben als wethouders Werk en Inkomen van de G4 met veel waardering kennis genomen van de inhoud van het onlangs verschenen eindadvies van de door u ingestelde Commissie Fundamentele Herbezinning Wsw. De commissie komt naar ons oordeel op basis van een degelijke en goed doorwrochte analyse tot aanbevelingen, die zeker kunnen bijdragen aan het oplossen van een aantal majeure onvolkomenheden in het huidige stelsel. Onvolkomenheden, die op dit moment in de weg staan van het optimaal ondersteunen van onze inwoners met een afstand tot de arbeidsmarkt. Wij hebben ons daarbij van meet af aan op het standpunt gesteld, dat niet volstaan kan worden met kleine en cosmetische ingrepen, maar dat er structurele wijzigingen noodzakelijk zijn. Het is verheugend te kunnen constateren, dat een aantal van de overwegingen en adviezen, die wij onder meer hebben geformuleerd in onze brieven van September 2007 aan u en van april jl. aan de commissie zelf, in het advies zijn te herkennen. Tegelijkertijd zijn er enkele aandachtspunten en wijzen wij u graag op enkele onduidelijkheden in het rapport. Visie Wij ondersteunen de visie van de commissie dat er gelijke kansen en mogelijkheden dienen te zijn voor diegenen, die niet in staat zijn om zelfstandig het wettelijk minimumloon te verdienen. Als G4 hebben wij daarbij een bredere doelgroep voor ogen namelijk alle inwoners, die problemen hebben om op eigen kracht een zelfstandige positie op de arbeidsmarkt te verwerven en/of te behouden, ongeacht hun uitkeringsachtergrond. Wij zijn het met de commissie eens, dat er momenteel sprake is van een onwenselijke tweedeling binnen deze groep, waarbij een aanzienlijk deel tussen wal en schip raakt of dreigt te geraken. Ook de uitgangspunten "werk boven inkomen" en "werken moet lonen", die de commissie aanbeveelt zijn voor ons zeer herkenbaar en worden door ons in de praktijk van de WWB al langer met succes gehanteerd. Overigens biedt het rapport op korte termijn geen oplossing voor de lange wachtlijsten voor de SW. Hieraan dient separaat nog aandacht geschonken te worden, aangezien wij extra maatregelen noodzakelijk achten. Rolverdeling In onze boven aangehaalde brieven pleitten wij voor een maximale 'ontschotting' van de bestaande regelingen en een centrale rol van gemeenten, aangezien die het dichtst staan bij de groep inwoners, waarover het advies van de commissie gaat. Feitelijk was ons pleidooi erop gericht om de discussie niet te beperken tot wat momenteel de Wsw-doelgroep omvat, maar te kijken naar de gehele 'onderkant van de arbeidsmarkt'. Wij stellen met waardering vast dat de commissie haar advies inderdaad zo breed heeft opgezet. Tegelijkertijd constateren wij dat de schotten tussen de verschillende uitkeringsregimes in de voorstellen op hoofdlijnen in tact blijven. De belangrijkste partijen (UWV enerzijds en gemeenten anderzijds) blijven elk verantwoordelijk voor hun 'eigen' uitkeringsgerechtigden. Wij vinden dit een gemiste kans. Wij hebben in onze eerdere brieven aangegeven dat een maximale ontschotting voor ons een essentiële voorwaarde is. De onderbouwing van dit deel van het advies komt er in de kern op neer dat gemeenten niet hebben aangetoond dat zij voldoende in staat zouden zijn om maatwerk te leveren en een integraal beleid te voeren. UWV daarentegen zou deze omslag wel hebben gemaakt. Wij menen dat de realisatie van de UWV taakstellingen van de afgelopen jaren tot een andere conclusie kan leiden en zijn van mening dat dit overigens onvoldoende recht doet aan wat gemeenten de laatste jaren hebben laten zien in de uitvoering van de WWB en de Wsw. Doelgroep De systematiek om te bepalen of iemand behoort tot de doelgroep, bestaat in de optiek van de commissie uit het vaststellen van iemands loonwaarde/verdiencapaciteit enerzijds en de behoefte aan begeleiding anderzijds. Deze systematiek doet naar ons oordeel recht aan het uitgangspunt dat er gelijke kansen dienen te zijn voor een ieder. Wij hebben wel twijfels over de vraag of een verdiencapaciteit van 20% van het WML nog een realistisch perspectief biedt op het vinden van een reguliere werkplek. Verder vragen wij ons af op welke wijze nu concreet vorm gegeven gaat worden aan de genoemde "baangarantie voor de zwakste groep": welk criterium wordt daarvoor gehanteerd en wat behelst nu precies die garantie? Indicatiestelling

6 Hoewel wij de inhoudelijke criteria voor het bepalen van de doelgroep (loonwaarde en begeleiding) in essentie dus onderschrijven, vinden wij het niet fielder hoe die afzonderlijk en in onderlinge samenhang worden gewogen. Wat is verder de formele status: is er sprake van een juridisch besluit waaraan rechten kunnen worden ontleend en waartegen verweer mogelijk is of is het een advies? Wie gaat de doelgroepbepaling in de praktijk uitvoeren? Op deze punten is het advies niet voldoende expliciet. Wij zijn in elk geval voorstander van een procedure, waarbij de onafhankelijkheid maximaal is gegarandeerd en financiële belangen niet mogen intervenferen. Wij achten het gefuseerde UWV/GWI in dit opzicht geen onafhankelijke partij, aangezien UWV speler is in dezelfde markt en daarin dus belangen heeft. Dit punt vraagt nadrukkelijk nadere uitwerking. Loonwaardebepaling Wij onderschrijven de aanbevelingen rond het inzetten van instrumenten ter bepaling van iemands loonwaarde. In de praktijk wordt er op meerdere plaatsen binnen onze gemeenten overigens al gewerkt aan het ontwikkelen en implementeren van een dergelijke methodiek. Wij zijn wel van mening dat er geen onafzienbare bureaucratie dient te ontstaan en vinden dat op dit punt geen uniforme techniek aan gemeenten kan worden voorgeschreven. Er dient voldoende ruimte te zijn voor 'couleur locale'. In de praktijk zien wij dat loonwaardebepaling vaak wordt gekoppeld aan een systeem van competentieontwikkeling. Daarbij dient ook nog te worden opgemerkt dat loonwaarde niet in alle gevallen een exacte indicatie geeft van iemands marktwaarde. Beloningssytematiek en zorg De bandbreedte van de beloning in het nieuwe 'stelsel' ligt tussen 91% en 110% van het WML. De horizon die iemand kan bereiken is daarmee feitelijk nogal beperkt. Op zich is het helder uit welke drie componenten de beloning in de voorgestelde structuur is opgebouwd. Tegelijkertijd ontstaat hierdoor het potenti^le probleem van een administratief en juridisch ingewikkelde mix van diverse geldstromen en kaders. Iemand is gedeeltelijk in reguliere loondienst (CAO/functieloon) en voor een ander deel uitkeringsgerechtigd. Hiermee wordt een groot risico van een 'administratieve spaghetti' gecreeerd, die in het nadeel van de client kan uitvallen. De commissie biedt geen handvatten hoe dit voorkomen kan worden. Wij zijn van mening dat in elk geval de client niet de dupe mag worden van deze complexiteit van de backoffice en dat deze bijvoorbeeld in alle gevallen & n geldbedrag dient te ontvangen. Verder zal op het gebied van personeelszorg (bv. ziekte, ARBO) eenzelfde risico ontstaan van bemoeienis vanuit de verschillende betrokken disciplines. Voor deze uitvoeringstechnische complexiteit dient een pragmatische oplossing gezocht te worden. Verder is onduidelijk hoe in deze systematiek de financiering in het geval van NUG'ers is gedacht. Landelijke financiering en FLOW-budget Niet geheel duidelijk wordt of uitvoering van de voorstellen inderdaad budgetneutraal zal kunnen verlopen. In het FLOW-budget worden de bespaarde uitkeringen verzameld en via objectieve criteria herverdeeld over gemeenten. De commissie geeft echter niet aan welke criteria dat zijn. Wij vinden het verheugend dat de huidige scheve landelijke verdeling van SW-plekken met dit systeem op termijn zal worden opgeheven. We moeten wel oppassen dat niet tegelijkertijd opnieuw een dergelijke discussie ontstaat, namelijk over de (her)verdeling van deze FLOW-middelen. Verder menen wij te lezen dat ook UWV-middelen in dit fonds stromen: niet duidelijk is of deze ook naar gemeenten vloeien? Rol werkgevers De realisatiemogelijkheden van de aanbevelingen die de commissie doet, rusten in laatste instantie grotendeels op de opnamebereidheid van de werkgevers. In dat opzicht onderscheidt het advies zich niet van voorstellen in eerdere fasen van de modernisering van de Wsw. Ook het succes van allerlei andere instrumenten van gesubsidieerde arbeid vallen of staan met die rol van de werkgevers. De commissie doet op dit vlak een aantal nuttige aanbevelingen, die kunnen worden samengevat onder de noemer "verleiding". Waar in sommige van de ons omringende landen wordt gekozen voor een meer dwingende aanpak zoals quoteringsregelingen, constateert de commissie dat dit binnen Nederlandse verhoudingen niet zal werken. Wij ondersteunen die redenering. Wij zijn echter ook van mening dat er naar verwachting wel enig, maar onvoldoende effect zal uitgaan van de suggesties die de commissie op dit vlak doet. Daarmee ontstaat het risico dat (opnieuw) een aantal technische bewegingen aan de voorkant van het proces ontstaat en dat de noodzakelijke stroom naar buiten vervolgens stagneert! Wij pleiten daarom voor het krachtig verder ontwikkelen van maatregelen en instrumenten op dit gebied. Daarbij kan bijvoorbeeld

7 worden gedacht aan het afsluiten van een convenant op nationaal niveau tussen Kabinet, werkgevers en vakbonden waarin meetbare prestatieafspraken worden vastgelegd. Verder zou een instrument als 'contract compliance' waarmee onder meer in Engeland goede resultaten worden geboekt, op een veel effectievere wijze dan nu kunnen worden ingezet. Werkgevers die bereid zijn hun interne processen aan te passen zouden extra ondersteuning dienen te krijgen. Overigens dienen gemeenten in hun eigen rol als werkgever in dit verband niet buiten spel te blijven. Hoewel in de aanbevelingen van de Commissie Bakker inzake verhoging van de arbeidsparticipatie niet uitgebreid aandacht aan deze doelgroep wordt besteed wordt in dat rapport ter zake wel een aantal nuttige suggesties gedaan. Wellicht is het aan te bevelen voor dit doel een nationale "Taskforce Werkgeverbenadering" in het leven te roepen om een en ander verder te helpen tillen. Overgangsregime Indien de aanbevelingen van de commissie worden overgenomen, zal de implementatie naar onze inschatting nog een zware klus worden. Wijziging van wet- en regelgeving is doorgaans een tijdsintensieve aangelegenheid. Wij gaan en/an uit dat (afhankelijk van de uiteindelijke besluitvorming) vanaf een naderte bepalen datum nieuw instromende klanten op de nieuwe wijze zullen worden geholpen. Wij onderschrijven uiteraard dat een en ander voor de zittende populatie geen directe gevolgen mag hebben en dat voor die groep een CAO en wetgeving van kracht zullen blijven. Pilots De G4 zijn van mening dat zij bij uitstek een geschikte omgeving vormen voor de start van een aantal pilots. Daarbij dient het naar ons oordeel in zijn algemeenheid te gaan over de uitvoerbaarheid van de gedane voorstellen. Dat betreft niet alleen de indicatieprotocollen maar zou tevens kunnen worden gedacht aan onderwerpen als: aanpak van de Wajong doelgroep, in het bijzonder de schoolverlaters onder hen; verdergaande ontschotting tussen UWV/CWI en gemeente; ontwikkeling en implementatie van hanteerbare systematiek van loonwaardebepaling, c.q. competentieprofielen bij groepen van verschillende herkomst; de relatie met andere vormen van gesubsidieerde arbeid zoals de participatieplaatsen; de rol van de werkgevers. Graag komen wij met u in gesprek over onze inzet. Wij zien de behandeling van het advies in Kabinet en Parlement met zeer veel belangstelling tegemoet. Wij zullen vanuit onze verantwoordelijkheid voor het belang van onze inwoners uiteraard in de tussentijd niet achterover leunen en waar mogelijk op deze ontwikkelingen anticiperen binnen de grenzen van bestaande kaders. Met vriendelijke groet, Freek Ossel, Amsterdam Dominic Schrijer, Rotterdam Henk Kool, Den Haag Marka Spit, Utrecht